MARIA PARR
Vaffelhjarte. Lena og eg i Knert-Mathilde. Ill. av Bo Gaustad. Roman 2005, 2011, 2018
Tonje Glimmerdal. Ill. av Åshild Irgens. Roman 2009, 2010, 2012, 2018
Barnas store eventyrbok. Ill. av Svend Otto S. Gjenfortalt av Maria Parr. 2015
Keeperen og havet. Roman 2017, 2018 Storebror. Ill. av Åshild Irgens. Lettlesbok 2019
Oskar og eg. Alle plassane vi er. Ill. av Åshild Irgens. Roman 2023, 2025
OSKAR OG EG Alle tinga vi har Maria Parr
Illustrert av Åshild Irgens
SAMLAGET OSLO 2025
© Det Norske Samlaget 2025
www.samlaget.no
Design: Åshild Irgens
Skrift: Sabon 13,5/18
Papir: 115 g Lessebo Zero
Trykkeri: BALTO Print, Litauen
Printed in Lithuania
ISBN 978-82-340-1420-8
Denne boka er trykt på miljøvennleg papir.
Materialet i denne utgivinga er verna etter åndsverklova. Det er derfor ikkje tillate å kopiere, avfotografere eller på andre måtar gi att eller overføre heile eller delar av innhaldet i utgivinga utan at det er heimla i lov eller følgjer av avtale med Kopinor.
Det er forbode å bruke heile eller delar av utgivinga som inndata eller treningskorpus i generative modellar som kan skape tekst, bilde, film, lyd eller andre typar innhald og uttrykk, utan særskild avtale med rettshavarane.
Bruk av materiale frå utgivinga i strid med lov eller avtale kan føre til inndraging, erstatningsansvar og straff i form av bøter eller fengsel.
Boka det blir referert til i kapittelet «Limpistolen», er Når alle sover av Nicolai Houm og Rune Markhus (ill.).
KLASSEBAMSEN
Eller: Boms på spa
Oskar, broren min, er seks år. Eg er ni. Vi bur i eit raudt hus på toppen av ein bakke. Folk som går forbi, treng aldri å lure på om det bur nokon der, for det tyt lydar ut av vindauga heile tida.
– Anten så ropar du, eller så snorkar du, brukar pappa å seie til Oskar.
Vi bråkar litt, vi andre også, men Oskar er i ein liga for seg sjølv. Og denne fredagen i slutten av februar visste eg at han kom til å lage eit gedigent gledeshyl når vi kom heim frå skulen. Eg hadde nemleg med ei overrasking i sekken.
I klassen min har vi ein bamse, nemleg. Det er ein mjuk elefant som heiter Boms. Kvar fredag trekker Ole-Jakob, læraren vår, ein lapp frå Boms-boksen. Der står namnet på den eleven som får med seg Boms heim i helga. Vi får med ei skrivebok også, der vi skal skrive og teikne kva Boms har opplevd. På måndagen set vi Boms på plass i hylla igjen, og så les vi opp for dei andre det som står i boka.
I førsteklasse elska heile klassen Boms så høgt at det til og med var nokon som gret når det ikkje var deira namn som vart trekt. No har vi blitt større, og alle har hatt med Boms mange gonger, så no er det litt meir sånn «ok» når det er vår tur. Men eg håper alltid at det blir meg likevel, på grunn av Oskar. I klassen hans har dei ikkje klassebamse, så Oskar blir heilt frynsete av glede når eg har med Boms. Han begynner å mase om badeland og kafébesøk og taubaner og klatrepark og bowling og akvarium. Ein gong foreslo han til og med at vi skulle ta oss ein tur til Syden, så Boms fekk sjå utlandet, sjølv om vi aldri har vore der sjølv eingong.
Mamma og pappa blir ikkje så glade. Å, er Boms her igjen, brukar pappa å seie og få sånne slappe skuldrer. Han synest det er stress med ein ekstra ting å passe på i den rotete familien vår. Det hadde vore krise om noko skjedde med Boms. Han er jo heile klassen sin, og full av minne.
Det var i alle fall det eg hadde trudd.
Men denne dagen skjedde det noko. For akkurat då Ole-Jakob skulle trekke kven som skulle ha med seg Boms heim, stønna Zadie skikkeleg høgt og sa: – Åh! Eg er så lei av den bamsen. Det er jo berre meir lekser å måtte skrive i Boms-boka.
Alle i klassen var stille i eit par sekund, og så stønna Naia-Maj også. – Ja, sa ho og himla med auga. – Boms er boooooring.
Eg hadde mest lyst til å springe fram til Boms og halde han for øyra. Men i staden lena eg meg litt bakover og geispa. Midt i geispen trekte Ole Jakob mitt namn opp av boksen.
– Ida! sa han. – Då blir det Boms-helg på deg.
Eg skulle til å smile, men i staden himla eg med auga, sånn som Zadie og Naia-Maj. Og då Ole-Jakob kom med Boms, stappa eg han opp ned i sekken og begynte å sjå ut vindauget med ein gong.
– Kan eg bli med bort til deg? spurde Naia-Maj då vi endeleg sat på syklane etter skulen. Sekken min bula av Boms.
– Eh, det passar ikkje, for …, begynte eg.
– Berre litt, då, sa Naia-Maj. – Det er ingen heime hos meg før klokka fire, og det er så kjedeleg å vente.
Åh! Eg ville ikkje ha besøk!
Det var ikkje nokon heime hos oss heller. Mamma var på møte. «Kjem snart. Berre la Oskar sjå TV», stod det på lappen på kjøkkenbordet. Og så låg der to energibarar med sjokoladetrekk. Det får vi nesten aldri! Eg delte min med Naia-Maj og vart endå meir irritert fordi ho var der. Vi sette oss ved kjøkkenbordet.
Stakkars Boms, tenkte eg, han fekk sikkert strekk i heile kroppen der nede i sekken.
– Eg kjedar meg, sa Naia-Maj.
Ho sa det som om det var mitt problem, men eg ville no berre ho skulle gå igjen, eg, så eg kunne ta fram Boms og vise han til Oskar.
– Skal vi også sjå TV? spurde eg til slutt.
Naia-Maj rista på hovudet. TV var booooring.
– Skal du ikkje pakke opp Boms? spurde ho plutseleg.
– Boms? sa eg.
Kva spurde Naia-Maj om det for?
Boms var akkurat like bretta som eg frykta. Eg hadde lyst til å klemme han, men i staden heiv eg han opp på kjøkkenbordet.
– Det viser at han begynner å bli gammal, sa Naia-Maj og fiksa det som var skrukkete. – Sjå, då.
Den flekken på ryggen. Æsj, kva er det for noko?
Eg trekte på skuldrene. Gå heim! tenkte eg inni meg.
– Kanskje vi skal bade han? spurde Naia-Maj og pirka litt på flekken.
– Nja …, sa eg usikkert.
– Eg veit! ropte Naia-Maj. – Vi kan lage spa! Med gjørme og agurk. Og boblebad!
– Hæ? sa eg.
No var Naia-Maj heilt tindrande i fjeset. Ho fortalde at mora hennar ofte var på spa når ho budde på hotell.
Då bada ho i kaldt og varmt vatn og fekk massasje.
Og ho vart pakka inn i gjørme som var bra for huda.
– Hæ? sa eg igjen.
– Ja, sa Naia-Maj. – Helsebringande gjørme. Og så spyler dei det av etterpå med deilige dusjar. Og då er ein nesten som eit nytt menneske av velvære. Og så får dei salvar på seg som luktar himmelsk fantastisk og … Vi har heime! nesten ropte ho. – Eg kan hente.
Eg såg på Boms. Vi hadde vaska han mange gonger. Ein gong sølte Oskar vaffelrøre over heile han, og ein
annan gong mista vi han ned i ein hundebæsj borte i byggefeltet. Han tolte nok litt spa.
– Ok, sa eg.
Akkurat då kom Oskar inn på kjøkkenet.
– BOMS! gaula han og besvimte nesten av glede.
– Vi skal lage spa, sa eg før han rakk å foreslå noko anna.
Oskar hadde aldri høyrt om spa i heile sitt liv, men då Naia-Maj var ferdig med å forklare, var han klar som eit egg.
– Eg fiksar gjørme, ropte han og sprang ut.
– Tapp i badekaret, sa Naia-Maj til meg. – Varmt vatn. Og kaldt vatn i vasken.
Så sykla ho heimover i superfart for å hente spa-ting.
Eg hadde så vidt fått fylt badekaret før ho var tilbake med ein heil sekk full av greier. Det var sjampoar og kremar og ansiktsmasker og svampar og ei diger, rosa badebombe.
– Har du lov å ta alt dette? spurde eg.
– Badebomba er mi, sa Naia-Maj.
– Gjørma er klar! ropte Oskar og kom skvulpande
inn i gangen med ein heil balje med grå, flytande masse.
Han hadde blanda det ut på leireplassen borte i elva.
– Vent litt, sa eg og sprang opp på rommet mitt, for eg kom plutseleg på den vesle boksen med gullglitter som vi hadde brukt då vi laga julepynt. Der var masse igjen.
No strødde eg heile boksen opp i gjørma. Oskar stakk handa nedi og rørte rundt. Det skein som av tusen ørsmå stjerner i alt det grå.
– Åh! Så fint, kvein Naia-Maj. – Vi må ha baljen inn på badet.
– Skal bli, sa Oskar.
Han er sterk som ein liten plentraktor, Oskar.
No løfta han den tunge baljen opp og bar han vidare inn i huset. Rett utanfor badet hekta han foten fast i den eine tøffelen til pappa og mista balansen. Heldigvis datt han ikkje, men det vart ein superskvulp i baljen.
Halve golvet vart dekt av gjørme.
– Oi, mumla Oskar.
– Vi ordnar det etterpå, sa eg og puffa han vidare.
– Vi må ta bilde! sa Naia-Maj og hoppa over gjørmedammen. – Av alt.
Eg var heilt einig. Mamma og pappa seier alltid at eg skal teikne i Boms-boka, men denne gongen måtte vi faktisk ta bilde. Eg henta nettbrettet på stova. 15
Først bada vi Boms i varmt vatn med ei olje som nesten lukta tannkrem. Så fekk han seg ein kalddusj i vasken, før Naia-Maj la han i badekaret igjen og gnei han inn med skummande sjampo.
– Er det gjørme snart? masa Oskar.
– Ja. No! sa Naia-Maj.
Ein skulle tru Oskar hadde drive med dette før. Han rulla
Boms rundt i det grisete gjørmeglitteret som om han baka brød eller noko. Dei såg ikkje ut til slutt, verken Oskar eller Boms.
– Har verkeleg mora di gjort sånn? spurde eg.
Naia-Maj nikka. Eg greidde ikkje å sjå det for meg. Mora til Naia-Maj ser ut som ein kjendis.
– Men trur du vi greier å skylje bort alt?
– Ja då, sa Naia-Maj.
Ho er grundig og flink, Naia-Maj, når ho set i gang. Boms vart frakta mellom dei ulike avdelingane på spaet vårt i stort tempo. Først fekk han ei frisk spyling med dusjen i kjellaren, så ein omgang med kaldvatn i vasken på badet og til slutt ein grundig skrubb i badekaret igjen.
– Og no, kjære Boms, er det badebombe, sa Naia-Maj høgtidleg.
Vi fylte badekaret med reint vatn og plumpa den sjokkrosa ballen oppi. – Wow! ropte Oskar.
Badebomba freste og bobla, og ein straum av regnbogeglitter spruta ut frå midten.
– Sjå, kor han kosar seg, lo Naia-Maj og knipsa endå eit bilde.
Så var det massasje. Vi fekk klemt ut skikkeleg masse vatn medan vi heldt på. Heile badegolvet var fullt av rosa sølepyttar. Men Boms vart ikkje tørr, så til slutt sette Oskar fønaren til mamma på full drylar og stoppa ikkje før det begynte å lukte svidd av elefant-pelsen.
Vi laga ein turban av handduk på hovudet til Boms, og så bar vi han inn på kjøkkenet. No skulle han drikke masse og slappe av, sa Naia-Maj. Ho skar eit par skiver med agurk som vi la over auga hans.
Mot rynker, forklarte ho. Så knekte ho av eine orkideen til mamma inne i stova og festa han til turbanen.
– Perfekt, sa ho fornøgd og knipsa siste bildet. – Boms er rosa, sa Oskar og skakka på hovudet.
– Vart mora di rosa?
Naia-Maj sukka oppgitt over Oskar, men både ho og eg såg at han hadde rett. Boms hadde blitt rosa.
– Det må ha vore badebomba, sa eg.
Plutseleg høyrde vi eit hyl i gangen. Mamma var ferdig på møte. No stod ho med begge beina planta i dammen med glittergjørme og såg rundt seg med store auge.
– Kva er det som har skjedd her?
Først då la vi merke til korleis det såg ut i huset vårt.
Det var vatn og gjørme i gangen, i trappa, i dusjen og i vasken. På dei plassane det ikkje var gjørme, låg det våte handdukar eller digre dammar med rosa vatn. På badet blanda alt seg – glittergjørme og rosa vatn og handdukar i ei einaste røre.
– Det er spa, forklarte Oskar til mamma. – For Boms, la han til.
Han glitra av gjørme frå topp til tå, Oskar også. Heldigvis stod han og knaska på ein halv agurk.
Mamma blir alltid så glad når Oskar et grønsaker.
– Sjå, sa Naia-Maj.
Og med elegante sveip viste ho bilde etter bilde av Boms på spa, samtidig som ho forklarte til mamma, nesten som ein vaksen. Mamma trakka ut av gjørmedammen for å sjå betre.
– Eg trudde ho skulle bli sint, kviskra Naia-Maj til meg etterpå.
Eg såg på mamma. Ofte er eg misunneleg på Naia-Maj fordi dei har så fint og ryddig hus. Hos oss er det rotete nesten alltid. Men så hissar ikkje mamma seg opp for slike ting som at det ligg litt glittergjørme her og der.
– Det skal merkast at her bur barn, brukar ho å seie.
– Det er no greitt viss det kan merkast at det bur vaksne her også, seier pappa då.
Det er han som er flinkast til å rydde i familien vår.
Søndag kveld sat eg oppe på loftet og såg på Bomsbilda. Boms sjølv hang til tørk nede i kjellaren. Han hadde hatt to rundar i vaskemaskinen, men var framleis litt rosa.
– Fornøgd med bilda? spurde pappa og stakk hovudet inn døra.
Eg nikka. Det var Naia-Maj som hadde teke nesten alle, og alt ho lagar, er fint. Fingrane mine kribla etter å begynne å lime dei inn i boka. Men ei rar uro snurra rundt og rundt i magen min.
Naia-Maj var ikkje med på eit einaste av bilda. Når ein såg på dei no, såg det ut som om Oskar og eg hadde leika med Boms aleine. Tenk om Naia-Maj lest som ho ikkje hadde vore med på det, når vi kom på skulen? Ho hadde jo sagt på fredag at Boms var boring.
Og Zadie! Tenk kor barnsleg ho kom til å synast eg var, då, som dreiv og bada ein bamse saman med veslebroren min.
– Eg trur eg berre teiknar, sa eg, utan å sjå på pappa.
– Hæ? sa pappa. – Nei, Ida, no har eg printa ut bilde og …
– Eg vil ikkje! sa eg sint. – Det er berre teit.
– Kva er teit? spurde pappa.
– Alt! sa eg.
Det går ikkje an å forklare slike ting til pappa. Det går ikkje an å forklare det til nokon faktisk. Det er ingen som forstår korleis det er å vere barnsleg når dei andre har slutta å vere det. Eg pratar med leikene mine og søv på rom saman med veslebroren min og elskar teiknefilmar og leiking og klassebamsar. Og det aller, aller verste er at eg ikkje greier å forstå kva som er teit, og kva som er kult. Det er derfor eg pratar mykje mindre på skulen enn heime. Då slepp eg å gjere feil.
Og no sat eg med Boms-boka og heldt på å begynne å gråte, for eg visste eg kunne lage ein stilig presentasjon, men eg greidde ikkje å forstå om det var barnsleg eller ikkje. Tenk om dei andre berre himla med auga!
Til slutt rabla eg ned nokre setningar i full fart om heilt vanlege ting. Eg teikna ingenting fint heller, berre eit sånt smilefjes med bein. Dei fine bilda heiv eg oppi kassa med lego. Eg håpte eg aldri, aldri fekk med meg den dumme elefanten heim igjen nokon gong!
– Vil du lese opp og vise fram, Ida? spurde Ole-Jakob måndag morgon.
Eg rista på hovudet.
Så då las Ole-Jakob. Det var fort gjort. Han viste ikkje fram teikninga eingong. Naia-Maj sat med open munn.
– Kvifor tok du ikkje med bilda, kviskra ho då det vart friminutt. – Og kvifor skreiv du ikkje om spaet?
– Fordi det var teit, sa eg.
– Teit? sa Naia-Maj og vart ekte lei seg i auga.
– Det var jo du som sa at Boms var boring! kviskra eg sint.
– Hæ? sa Naia-Maj.
– På fredag. Du og Zadie.
Naia-Maj svara ikkje. Men eg såg at ho forstod litt kva eg meinte.
Så stod vi berre der og såg utover skuleplassen og tenkte ting inni oss ei heil stund.
– Skal vi gå bort i klatrepyramiden? sa Naia-Maj til slutt.
Eg nikka.
Men spa-historia til Boms vart kjend over heile skulen likevel. For Oskar, han fann bilda i legokassa. I smug fyrte han opp limpistolen sin og klistra alle saman inn i norskboka og pynta noko veldig med fuglefjør og makaroni som han hadde måla på med tusj.
Så tok han med seg boka og ein halv agurk på skulen. Der forklarte han til Therese, læraren sin, at han skulle ha ein «prestasjon» for klassen. Som sagt, så gjort.
Oskar la ut om glittergjørme og badebomber, medan han viste bilde av Boms på spa, så heile førsteklasse berre sat og gapte. Og Therese, ho skar lydig opp agurken i skiver med lommekniven sin, og alle som ville, fekk prøve å ha dei på auga.
– Mot rynker, forklarte Oskar.
Etter den presentasjonen forstod Therese at dei måtte skaffe seg klassebamse i førsteklasse også. Og sidan Ole-Jakob hadde sagt på lærarrommet at no begynte interessa for Boms å dabbe kraftig av i fjerde, spurde Therese om dei rett og slett kunne få arve han. Boms hadde jo blitt ein slags kjendis hos dei på grunn av Oskar.
Og slik vart det. Boms flytta ut av klassen vår og inn i førsteklasse til stor jubel. Vi i fjerde var kanskje litt paffe, men ingen sa noko.
– Kjem du til å sakne han? kviskra eg.
– Næh, sa Naia-Maj, men ho følgde Boms med auga. – Eg får jo treft han når han er med Oskar heim, trur du ikkje?