LEKCJA
Gramatyka Czasowniki ruchu • Czasowniki jednokrotne i wielokrotne (powtórzenie) Czasowniki ruchu możemy podzielić na jednokrotne i wielokrotne. Jednokrotne oznaczają czynność jednorazową, wielokrotne - powtarzającą się. Czasowniki wielokrotne nie stanowią dużej grupy. Należą do nich, np.: jeździć, chodzić, nosić, pływać, latać, wozić, biegać. Mają one swoje odpowiedniki jednokrotne: jechać - jeździć; iść - chodzić; nieść - nosić; płynąć - pływać; lecieć - latać; wieźć - wozić, biec - biegać. Czasowniki jednokrotne oznaczają ruch ukierunkowany, zaś wielokrotne - ruch nieokreślony co do kierunku.
I. Proszę uzupełnić zdania poprawnymi formami czasowników podanych w nawiasach zgodnie z przykładem. Przykład: Dzisiaj żdg po zakupy do supermarketu, chociaż w ogóle nie lubię tam chodzić (chodzić / iść). 1. Zaw sze.............................. do szkoły autobusem, ale d ziś................................taksówką (jeździć / jechać). 2. Dziś mama dzieci do przedszkola, chociaż zwykle je ojciec (wozić / wieźć). 3. Stado łabędzi.............................. po jeziorze, jeden się odłączył i ................................do brzegu (pływać / płynąć). 4. W tym tygodniu z Lublina do Kijowa tylko jeden samolot, do tej pory dwa tygodniowo (latać / lecieć). 5. Kiedy Ania wieczorem.............................. w parku, jej pies zaw sze................................za nią (biegać / biec). • Czasowniki ruchu z prefiksami Czasowniki ruchu wielokrotne po dodaniu prefiksów pozostają niedokonane, zaś jednokrotne zmieniają aspekt z niedokonanego na dokonany, tworząc pary aspektowe, np.: wychodzić - wyjść; zawozić zawieźć; przypływać - przypłynąć: Piotr zwykle wychodzi z domu przed siódmą, a dzisiaj wyszedł dopiero wpół do ósmej. Do portu przypływa codziennie wiele statków, ale dzisiaj przypłynęły tylko dwa. Dodanie prefiksu do czasownika modyfikuje jego znaczenie pod względem miejsca w przestrzeni, kierunku lub rodzaju ruchu. Znaczenie wybranych prefiksów w czasownikach ruchu dood(e)-
oddalanie się od jakiegoś punktu: Autobus odjechał z przystanku.
w(e)-
ruch do wnętrza lub do góry: Samochód wjechał do garażu. Kot wszedł na dach.
wy-
ruch na zewnątrz: Samochód wyjechał z garażu.
na-
ruch na jakieś miejsce lub przedmiot: Najechał na kamień.
po-
robienie czegoś przez jakiś czas: Lubię rano pobiegać po parku.
nad(e)-
zbliżanie się do celu: W końcu nadjechał spóźniony tramwaj.
pod(e)-
zbliżanie się do obiektu / pod obiekt: Podbiegła do płaczącego dziecka.
za-
\
zbliżanie się do jakiegoś punktu w przestrzeni lub w czasie: Dojechali do celu w nocy.
dotarcie do obiektu; zagrodzenie, zatarasowanie czegoś: Zajdę do was, wracając z pracy. Zajechał mu drogę i spowodował wypadek.
przy-
dotarcie do jakiegoś punktu: Bociany przylatują do Polski w kwietniu.
prze-
przebycie jakiegoś odcinka: Przeszedł przez jezdnię.
ob(e)-
ruch dookoła jakiegoś obiektu: Obeszły plac dookoła.
75
