Ang Bahayan (Official Filipino Publication of Trento National High School) Issue for SY 2023-2024

PASAWAY

Kabataang Napariwara, sa Parke Nakikita

SDRRM, umapila guro’t mag-aaral pinakalma

Sumali ang humigit kumulang 3,000 mag-aaral sa National Synchronized Drill ( NSED ), ground ng paaralan, Nov 7, 2023.

Kasama din ang mga kawani sa SDRRMO, BFD, at ilang pulis para gabayan ang nasabing gawain. May nakaantabay ding fire truck at ambyulansa ng RHU.

tipon ang lahat sa ground hindi alintana ang init ng panahon.

Tirik ang araw, napakainit ng panahon, nasa kalagitnaan sa pagsagawa ay biglng may hinimatay na mga mag-aaral. Dali daling binuhat at inihatid sa klinika ng paaralan.

30 mag -aaral ang hinimatay agad na binigyan na paunang lunas ngunit, sa sobrang dami ang ilan ay

Iilang mga magaaral mula Grade 7 ay nakitang nakatambay sa plasa DOP (Democrito Plaza Park) sa oras na may klase ang TNHS, lungsod ng Trento ,hapon ng Septyembre, 2023

Isang pares mula sa seksyon garde 7-Opal ang babae at ang lalaki mula sa seksyon grade 7 Topaz. Habang ang iba ay naglalaro lamang. Nakikitang niyakap ng batang lalaki ang isang batang babae na hindi naman pumapalag sa ginawa ng lalaki . Nakamasid lamang ang kanilang mga kaklase. Ayon sa isang artikulo na pinamagatang

“Know the Law: Don’t Display your Affection in Public” Iwasan ang masyadong pagpapakita ng pagmamahal sa kasintahan sa mga pampublikong lugar.Binigyang diin ang pagrespito sa ibang tao. Ang pampublikong lugar ay kinabibilangan ng mga taong may iba’t ibang

pananaw at kagustuhan. Ang sobrang pagpapakita ng pagmamahal sa publiko, tulad ng pagyakap at paghalik ay maaring hindi komportable o hindi angkop sa ibang tao.

Ang bayan ng Trento o mismong ang paaralan ay wala talagang derektibang ukol sa ginawang kilos ng mga kabataan ngunit, ayon sa “Student Handbook” pahina 18.a Cutting Classes ng mga kabataan ay may karampatang parusa. Nagpagkikitaan na ang mag mag-aaral lumabag sa tuntuning ito.

Kapwa menor de edad ang sangkot .Agad tinawag ang tagapayo na si Gng. Cherry B. Dinampo at para ipagbigay alam sa mga magulang, ang sitwasyong kinabilangan ng nasabing mag-aaral.

Walang pag-atubiling gumawa ng kaukulang aksyon ang mga magulang, guro kasama ang Guidance Counselor ng paaralan na si Gng. Maibel B. Salvadico at opisyales ng paaralan upang bigyan gabay ang mga kabataang napariwara.

Bagong Flagpole, Pinunduhan ng SPTA

Humigit kumulang 186 na libo piso ang inilaan ng SPTA( School Parents and Teachers Asso.) para sa bagong flagpole ng paaralan.

Simbolo ng lahat ng paaralan ang flagpole dahil ito nilalagyan ng bandila ng Pilipinas palatanaddan na ang lugar na ito tahanan ng karunungan.

Matatandaan mula 1973, naging

Kumyunite Hayskol hanggang naging

Nasyunal Hayskol ay hindi pa nagbago ang posisyon ng flagpole ng paaralan. Naging

simbolo ito sa katatagan ng paaralan at ang bandila na nakasabit ay simbolo rin pagkanayunalismo ng lahat.

Hindi nag atubiling punduhan sa mga bagong opisyales ng SPTA ang nasabing konstraksyon dahil ito ang kauna - unahang proyekto sa S.Y. 2023-2024.

“Mas pinalaki at mas matibay ngayon ang flagpole natin “ayon pa kay Sir Rens Balolot ang nag - desinyo sa nasabing flagpole.

Pinamahalaan din ni sir Renato Rasonado ang konstruksyon ang School

Planning Koordineytor ng paaralan.

inasok ng mga hindi pa nakikilalang tao ang clinic, School Publication Office (SPO), Disaster Risk Reduction Management Office (DRRM), Electronics Office at Senior High School ng Trento National High School, Enero 11, 2024. Ayon pa sa Blotter Entry Nr-0017-Forced Entry humigit kumulang Php 2,000.00 at ilang pagkain mula sa pridyider ang Nawala sa School Clinic. Php 2,500.00, isang Sony Video Camera at isang Digital Camera ang Nawala sa SPO at humigit kumulang Php 2,500.00, Big Led Flashlight, cellphone holder, at isang digital camera ang Nawala sa DRRM office.

Ang mga salarin ay nakapasok sa likod ng bahagi ng klinika sa pamamagitan ng pagtanggal sa jalousie ng bintana at paghila sa mga patayong bakal sa grill at tinanggal ang jalousie ng bintana sa likod ng cofort room na humantong sa pasukan sa mga nabanggit sa mga nabangit na opisina.

ALAY KALIKASAN

Inang Kalikasan naghihingalo, sagipin ngayon na

Nakilahok ang Trento National High School sa isinagawang

Simultaneous Nationwide tree planting activity na pinamagatang “DepEd’s 236,000 Trees: A Christmas gift for the children” sa ika-anim ng disyembre 2023.

Nagsanib kamay ang mga Guro, studyante na bulunters at mga Youth for Environment in Schools Organization o Yes-o na pinamumunuan nina Ginang Ma. Evelyn B. Rosique, Ginoong Susano A. Cabus at

TGinoong Kenny V. Nareto na maglayong hindi lamang sa reforestation magambag kundi para dn mag-lagay ng kamalayan sa mga nakababatang henerasyon tungko sa kapaligiran. Naging tulay ang department of Agriculture- Trento Research and Experiment sa tagumpay ng akitibidad sa pamamagitan ng pagbibiga nila ng fruit-bearing seedlings para sa nasabing proyekto.

Baha sa Agusan, 37 pamilya inilikas

atlong araw walang humpay ang buhos ng ulan .Lagpas tao na taas ng tubig ng ulan kaya napilitang lumikas ang pamilya ni Jhames Ayala -STEM 11 taga Purok 5 Babadan, Libertad, Bunawan ,Agusan del Sur Evacuation , Enero 31, 2024 Naglibot ang iilang opisyales

ng barangay sakay sa life boat para magbahay bahay at kukunin ang mga pamilyang kailangan ilikas. Halos umabot na mga bubong ng bahay ang tubig baha. Pansamantalang inilagak ang 37 pamilya sa Babadan Elementary School. Upang doon mula pansamatalang manirahan. Binigyan ng mga pangangailangan ang mga pamilya Nabigay babala ang PAGASA

,sumasailalim ng RED warning ang buong probinsya ng Agusan del Sur. Ayon sa PAGASA Shear line ang nagdudulot ng malawakang pag ulan sa Mindanao ito ang pagsalubong ng malamig at mainit na hangin na nagdudulot ng pag-ulan. Hindi muna pinauwi ang mga naapetuhang pamilya habang hindi pa tiyak ang paghupa ng ulan.

Nag-uwi ng mga parangal ang mga manunulat ng paaralan sa ginawang 2024 Municipal Schools Press Conference sa ika-walo ng Pebrero,

Unang sabak panalo na agad, ang ginawa ng mga manunulat ,hindi alintana ang kakulangan sa panahon sa pagsasanay at walang karanasan sa larangan mga paligsahan.

Sa paggabay ng kanilang mga tagapagsanay na sina Justine Paul F.Alimento, Ever Joy M. Chucas, Maria LeonorA F. Demerin at Ma. Belinda Tolang, nagpakita ang mga estudyante ng kanilang mga talent. Sinungkit ang kampeon sa pagsulat ng balita, pityur, agham st Teknolohiya, editorial, kolum, editorial na Karton, copyreading at pagsulat ng headline at pagkuha ng larawan.

Pinuri ni Ginoong Eduardo J. Julve ang principal ng mataas na paaralan ng Trento ang tagumpay ng mga nanalo.

Kabilang ang paaralang Trento National High School sa paglahok ng 43rd National Camp na may temang “Harmony in nature; nurturing a sustainable future” ginanap noong Disyembre 1-6 taong 2024 sa Brgy. Quilib, Rosario Batangas.

Pinangunahan ni Maam

Isinagawa ang pagbukas ng gate 2 sa paaralan ng Trento National High School kung saan hinati ang dadaanan ng mga mag-aaral ang mga regular at senior high school na mag-aaral ang maaring makapasok lamang.

Mag-aaral na kabilang sa espesyal na programa ay

Necitas Jenith Logrono, ang GSP Coordinator ng paaralan ang pagdalo ng National Camp kasama ang apat na mag-aaral na miyembro ng Girl Scout of the Philippines.

Iba’t-ibang aktibidad ang Isinagawa at kabilang na dito ang “ala-e Adventure” na aktibong nilahokan ng ibang paaralan na nagmula sa iba’t ibang rehiyon ng Pilipinas.

Apat mag-aaral, nakibahagi sa National Camp Iwas Disgrasya, Gate 2 Binuksan

maaring makapasok sa gate 1 at kung may emergence lamang

Nagmula sa local Government Unit (LGU) ang pagpapatupad nito para maiwasan ang siksikan at aksidente dahil sa dami ng studyante.

Naglaan na rin ng badyet ang paaralan para sa mga kinakailangan ng pagsasaayos sa Gate 2.

Dagdag Kaalaman sa Matematika, inilunsad

N

aglunsad ng programa ang mga Mathematics

Teachers ng paaralang

Trento National High School (TNHS) ng programang

‘Excellence in MathematicsTeachers Association of the Philippines (POEM-MTAP) na nagsimula, noong Nobyembre

18, taong 2023 sa TNHS covered court.

Kinakailangan makilahok ang mga mag-aaral sa anim na sabado, sa nasabing programa na magsisimula ng 8:00 ng umaga at magtatapos sa 12:00pm ng tanghali. Ito ay pinangunahan ng Mathematics

Teachers na pinamumunuan, ni ma’am Rowena A. Ronquillo,

Mathematics Subject Coordinator. Pinangasiwaan ni Ginoong Nilo B. Montano, Education Program Supervisor (EPS) in Mathematics ang nasabing programa. Bukas ang programang itinalaga sa mga

Junior High School Learners na nagsisilbing panghasa ng kanilang kaalaman sa larangan ng Matematika.

KAMPANYA KONTRA DROGA

Grade 12 nakiisa, symposium inilunsad

ginanap sa conference hall, 13 ng Pebrero taong kasalukuyan.

120 na mag-aaral ng HUMSS, baitang 12 ang inaasahang dumalo sa pagtitipon ngunit 89% ang ang dumalo sa nasabing kaganapan.

Kaugnay din nito ang

Unang sabak, Kampyon Kaagad

Grade 12 panalo sa P.E.

Matagumpay na natapos ang kulminasyon sa Edukasyong Pisikal at Pangkalusugan ng mga mag-aaral sa baitang 12, na ginanap sa Trento National High School (TNHS) open ground, noong Enero 23, sa hapon. Sa aktibidad, ipinakita nila ang kanilang pagkatuto sa iba’t-ibang kategorya at istilo ng sayaw.

Nakamit ng STEM 12-Hades ang titulong “Pangkalahatang Kampeon”. Sila’y nagwagi sa unang puwesto ng Hip-Hop, Ballroom, Kontemporaryo, at Cheerdance na sayaw. Nakuha naman ng GAS 12-Dionysus ang pangalawang puwesto at bukod pa rito, ang pangatlong puwesto ay nakuha ng STEM 12-Athena.

Ayon pa sa mga guro, hindi lamang pagpapahusay sa kakayahan ng mga mag-aaral ang “Culminating Activity” sa PEH 12, ngunit lumikha din ito ng matibay na ugnayan sa pagitan ng mga mag-aaral maipakita ang kanilang kaalaman at kasanayan, na napabuti at natutunan mula sa isa sa mga katangian ng sayaw ayon sa kurikulum ng Asignaturang Pisikal na Edukasyon sa baitang 12.

Gwapo Epek, salamat SSLG

Humigit-kumulang 100 na mag-aaral ang nagkaroon ng libreng gupit sa isinagawang aktibidad ng Supreme Secondary Learner Government (SSLG), Pebrero 6, 2024.

Masaya ang mga mag-aaral na lalaki dahil nagkaroon sila ng libreng gupit sa loob ng paaralan. Nagsanib-puwersa ang SSLG at mga taga-istilo ng buhok na sina Marrlinjun Escio, Reymark Lopez, Gary Sumbi, at Carl Angelo Valizado na naging dahilan sa matagumpay na aktibidad.

Sangguniang Kabataan ng Lungsod ng Trento na namahagi ng pagkain para sa dumalo na mag-aaral.

Layunin sa programang ito ay magkaroon ng kamalayan ang mga mag-aaral tungkol sa mga pinagbabawal na droga.

G. Julve naitalaga Bagong Punong Guro

Narito ang panayam kay Ginoong Eduardo J. Julve ang bagong punong guro na itinalaga sa Enero 3, 2024, siya ang humalili sa 10 buwang pananatili ni Gng. Venus D. Bajao sa paaralan.

Cris: bilang bagong punong guro na itinalaga ano po ba unang impresyon sa paaralan?

Sir Julve: ako’y lubos na nagpapasalamat dahil nararamdaman ko talaga ang mainit pagtanggap ninyo sa akin, kahit galling akoa sa iba ang paaralan .

Cris: ano po ba inyong inaasahan sa mga guro at mga mag-aaral sa iyong panunungkulan sir?

Sir Julve: inaasahan ng punong guro na ang kalidad ng mga tagapagturo at mag-aral ay mas mapabuti at sana sa darating na school year layunin nitong dagdagan ang bilang ng resulta ng National Achievement Test sa JHS.

Cris: ano po ba masasabi ninyo sa kapwa ko mag-aaral na mga pasaway po ?

Sir Juve: kailangang ipatupad ang values formation ng mga mag-aaral upang maging pinakamahusay na tagasunod sa apat na core values upang magkaroon ng pagbabawas ng mga insidente ng pagkasira ng asal at palagiang pakikipag-ugnayan sa mga magulang upang pag-uusapan ang ikauunlad sa kanilang mga anak habang nandidto sa loob ng paaralan .

Cris: Marami pong Salamat sa inyong oras sir,sana matupad ang mga pangarap para sa aming lahat .

Lakad Pangkalusugan: Kabataan Nagkaisa

Aktibong nilahokan ng mga magaaral ng Trento National High Schol ang Aktibidad na Funwalk at Zumba na pang huling araw ng 53rd Founding Anniversary Celebration ng nasabing paaralan Nobyembre 24, taong 2023.

Sa halagang 50.00 mula sa rehistrasyon bawat kalahok may libreng kape at pandesal. Nakalikom ang nasabing gawain sa humigit kumulang 40,000Php , pambili ng mga gamit para sa athletics , mga bola at iba pang kagamitan na lubhang kailangan sa laro. Nilakad nila mula

grad stand ,palengke , sentro ng bayan ,dumaan sa national higway pabalik sa paaralan.

Humigit kumulang 700- 800 ang mga mag-aaral ang sumali sa kabila ng pagbuhos ng ulan.Pinangunahan ang nasabing aktibidad ng mga MAPEH teachers kasama ang Department Head si Bb. Amor Ragosta.

Hmakakain , hirap sa pagising ay iilan lamang nararamdaman ni Necy Dapat -STE 10,nakakatruma umano sa isang karanasan na hindi matanto kung ok pero hindi pala ok.

Ayon sa pag-aaral na “Growth up Online- connected kids “ isang pag -aaral mula sa Estados Unidos, nagaganap ang cyberbullying sa bawat platform ng social media,

ISa pagsasamasama ng Deped, magulang at gobyerno masugpo ang problema kung lahat ang nagkakaisa. ”

Ok lang pero hindi OK

Snapchat, Tiktok, at facebook. Ang mga bata sa lahat ng edad ay nagiging biktima ng cyberbullying kasama nito ang mag-aaral sa lahat ng lebel.

Nababahala si Senator Gatchilian dahil lumalabas na ang Pilipinas ang nangungunang sa mahigit 70 bansa pagdating sa bullying at may edad na 13-17 taong gulang ang nakakaranas. Sa naitalang bullying sa nakalipas na taon

na (56.79%) social bullying (25.43%) gender base biased (5.92%) cyberbullying (6.03%) at retaliation (5.83%).

Gayon paman , may nabuo na mga panukalang batas sa 10267 or anti bullying act sa 2013 para labanan ang krimeng ito,nakasaad sa panukalang ito ay may parusa na ang sino mang makagawa ng kasalanan.

Ayon kay Senator Bob Aquino Chair sa kometiba pang

EDITORYAL

edukasyon , hindi nagbaya ang Deped tungkol panukalang batas na ito dahil kasama ito “ Child Protection Policy” ng Deped. Ngunit, may mahalagang parte dito ang mga magulang, dahil mismo ang magulang ang siyang pangunahing tao na makakatulong sa anak na nakaranas sa gayong pagbubully. Nandiyan ang magulang na handang umunawa at magbigay suporta sa anak. Mahigpit na ipatupad ang

Saan Aabot ang Piso Mo

sa sa mga problemang kinakaharap ng pilipinas ay ang patuloy na pagtaas ng presyo ng gasoline dahil dito ay patuloy din ang pagtaas ng singil sa pamasahe, ngunit ang singil ba na mas mataas pa sa minimum na pamasahe sa estudyante ay tama?

Ayon sa brigadanews.ph ngayong 2024 ay tumaas sa P5.25 ang kada litro ng gasolina, P4.75 naman ang itinaas ngayon sa diesel habang P2.30 naman sa kerosene, dagdag pa nila ito na ang ikalimang linggo na sunod-sunod ang oil price hike ngayong taon.

Alinsunod sa Republic Act 11314 o “Student Fair Discount Act” na nilagdaan ng dating pangulong Rodrigo Duterte nakatanggap ng 20% discount ang mga estudyante, senior citizen at Person wit Disability (PWD’s)

Kinakailangan na aksyonan ito ng ating local na pamahalaan upang matigil na ang mataas na singil sa pasahe.”

Anti-Bullying Act para maiwasan ang bullying at made-delop ang psychosocial interventions sa biktima at sa nambully. Pagpapatibay ng patakaran sa social media, edukasyon sa mga responsible paggamit ng online, at suporta ng mga biktima. Sa pagsasama-sama ng Deped, magulang at gobyerno masugpo ang problema kung lahat ang nagkakaisa. Ang magaaral ngayon ay maging OK na OK na.

Sa paaralan ng Trento National High School maraming estudyante ang umaangal sa taas na singil ng mga tricyle drayber dahil nga mas mataas pa sa minimum na pamasahe ang singil nila sa mga estudyante, sinamatala naman ng ibang drayber ang pagtaas ng presyo ng gasoline upang makasingil ng mataas sa kanyang mga pasahero.

Hindi na lingid sa karamihan na patuloy pa rin ang pagtaas ng presyo ng gasoline ngunit hindi naman ito sapat na dahilan upang maningil ng mataas na pasahe lalo na sa ating estudyante na umaasa pa sa mga magulang. Kinakailangan na aksyonan ito ng ating local na pamahalaan upang matigil na ang mataas na singil sa pasahe.

Butil ng bigas ay buhay

Nagbabala ang agricultural na grupo na posibleng tumaas ang presyo ng bigas sa mga pamilihan. Inulat ng

ASEAN’s Macroeconomic Research Office (AMRO) noong huwebes 18, 2024 na ang Gross Domestic Product (GDP) growth outlook nito para sa Pilipinas sa 2024 ay nasa 6.3%, na siyang pinakamataas

... dapat tupadin ng gobyerno ang hiling at pangangailangan ng mga magsasaka...”

sa 10 ASEAN member states

Ayon sa ulat AMRO sa taong 2024, ang projection sa paglago ng AMRO para sa Pilipinas ay mas mataas kayasa sa pagtataya ng Vietnam at China na 6 at 5.3%. susubukan man sila ng kahirapan, patuloy na tinititigan ng bawat Pilipino ang bawat sarili bilang bahagi

ng solusyon sa kahirapan. Nagpatuloy ang rice inflation sa 19.6% mula sa 15.8% noong Nobyembre 2023. Ito ang pinakamabilis na inflation para sa bigas mula noong Marso 2009 nang umabot ito sa 26.9%. Gayundin, ang transport index ay nakikita ng pagtaas ng 0.4% mula sa -0.8% noong nakaraang buwan. Nararamdaman ng mga magsasaka ang kahirapan pagkatapos nilang amihin ang palay, binili sa kanila ng mula na nagkakahalaga ng 15 pesos hanggang 30 pesos, subalit ang bigas naman sa pamilihan ng Trento Public Market ay mahal ang presyo na kadalasang 55 pesos

hanggang 60 pesos ang kilo. Mura kapag ang magsasaka ang nagbebenta pero kapag bibili ng bigas sa pamilihan ay ubod ng mahal.

PATNUGUTAN

SY 2023-2024

Isang solusyon upang matulungan ang magsasaka ay ang pagbibigay ng libreng fertilizer, abono, at libreng kagamitan, mababawasan ang gastusin at magiging produktibo sila sa kanilang taniman sapagkat ito ay simbolo ng buhay at kabuhayan para sa bawat Pilipino.

Samakatuwid, dapat tupadin ng gobyerno ang hiling

ChatGPT: Kaibigan o kaaway?

Isa sa kinagigiliwan ng mga estudyante lalong na pagdating sa paggawa ng takdang aralin ay ang paggamit ng ChatGPT (Chat Generative Pre-Trained Transformer) tama bang gamitin ito ng mga estudyante sa kanilang gawain?

Ang ChatGPT ay isang chatbox na may intelihensiyang artipisyal (AI) na binuo ng OpenAI na inilabas noong Nobyembre 30,2022. Napukaw ito sa atensiyon ng nakakarami dahil detalyeng tugon nito.

Nakakatulong ito lalo na sa ating mga estudyante dahil sa abilidad nito na maunawaan at sumagot sa mga katanungan, nakakagawa rin ito ng mga sanaysay, tula, payo, imahe at suhestiyon sa mga personal na usapin.

Bagama’t marami itong naitutulong sa atin, mayroon din itong mga depekto. Ayon sa philsar.com may mga kahinaan at mga depekto

Minsan OO, Kadalasan Hindi

Mahalaga ang papel ng pamilya, komunidad, at lipunan sa pagbibigay ng tamang gabay at suporta...”

Kamakailan lamang ang Trento National High School ay naugnay sa kontrobersya dahil sa pagkalat ng malaswang bidyo na kaugnay sa mga estudyante ng paaralan.

Kumalat ang malaswang bidyo hanggang umabot na hindi na kaya ng ang kahihiyan idinudulot nito. Ang pangyayari ay nagtulak upang mas mariing tutukan ang kahalagahan ng tamang edukasyon sa sekswalidad sa mga paaralan.

Isang ulat ng health Promotion Administration (HPA) noong nakaraang lingo tungkol sa teenage sexuality ay nagpapakita ng ilan tungkol sa mga numero; habang ang bilang sa mga junior high school na mag-aaral, karaniwang may edad 12 hanggang 15 na aktibo sa pakikipagtalik ay tumaas mula 2.3% hanggang 5.7% noong

pa din ang ChatGPT tulad na lang ng ilang maling datos at impormasyon na kailangang pang mapabuti. Kung gaanon dapat ba na pagkatiwalaan ang chatgpt sa ating mga takdang aralin?

Hindi naman masama ang pag-gamit ng ChatGPT lalo na sa mga panahon na kailangan talaga nating gamitin ito, ngunit kailangan parin nating maging responsable sa pag gamit nito gaya nalang nating mga estudyante na kung minsan ay inaasa nalang lahat ang pag-gawa ng takdang aralin sa chatgpt upang mapadali ang ating gawain.

Tayo ay nag-aaral o pinapaaral ng ating mga magulang upang tayo ay matuto sa mga bagay-bagay at magamit ang ating mga natutunan pagdating ng panahon. Kaya huwag naman sana nating iasa sa mga chatbot tulad ng chatgpt ang ating takdang aralin o mga activities na ibinibigay ng guro sa atin.

KO

nakaraang dekada, ang paggamit ng birth control ay bumaba mula 70 hanggang 80% hanggang 61%.

Minsan hindi sapat ang mga surbey upang maibsan ang problema kinakaharap ng magulang at magaaral.Dahil minsan kusang loob na ginagawa ng mag -aaral ang naturang bidyo. Ibig sabihin bukang sa kanilang kalooban na gagawin yon.

Gayunpaman, dapat hindi lamang itinuturo sa loob ng paaralan ang sex education. Mahalaga ang papel ng pamilya, komunidad, at lipunan sa pagbibigay ng tamang gabay at suporta sa mga kabataan.

Minsan oo kailangan tamang gabay ng mga taong nakapaligid at kadalasan hindi naggabayan ng taong nakapaligid sa kanila , kaya lagyan na ang pangil ang batas MAPANURING MATA

UNANG PATNUGOT

Shekainah

IKALAWANG

PATNUGOT

PATNUGOT

PATNUGOT

PATNUGOT

“Tayo ay nag-aaral... upang tayo ay matuto... at magamit ang ating mga natutunan pagdating ng panahon.”

Diskriminasyon: Itigil na!

... dapat nating buksan ang ating isipan at itigil na ang diskriminasyon... dapat natin silang tanggapin ng buo at ituring silang hindi iba sa atin.”

Lahat ng tao ay may karapatang mamuhay ng ligtas, payapa at malayo sa anumang klase ng diskriminasyon may kapansanan man o wala. Nasa 15% ng populasyon sa boung mundo ang mga taong may kapansanan, 100 milyon naman sa Pilipinas at ang 50% nito ay mga bata. Republic Act 11650 layunin ng batas na ito na tanggapin ang mga taong may kapansanan sa ating lipunan ng walang halong diskriminasyon. Ayon sa SNED Coordinator na si Glen Cal may mga nareport na mga estudyanteng may special needs sa edukasyon ang nabubully sa loob ng paaralan.

Sa paaralan ng Trento Natinal High School ay may tinatawag na SNED o ang Special Needs Education Program kung saan tumatanggap sila ng mga batang may kapansanan upang makabuo ng isang lugar na payapa, ligtas at malayo sa diskriminasyon at magkaroon ng epektibo at sapat na edukasyon para sa kanila.

Sa panahon ngayon dapat nating buksan ang ating isipan at itigil na ang diskriminasyon sa mga taong may kapansanan, dapat natin silang tanggapin ng buo at ituring silang hindi iba sa atin.

Lathalain

Dinggin mo ang tinig ko

Kamay ang boses niya, kamay rin ang siyang gagabay sa kaniya tungo sa makinang na kinabukasan. Kahit paman mayroong pagkukulang sa kaniya, hindi ito naging hadlang upang abutin ang kaniyang mga pangarap. Sa buhay, patuloy ang pag arangkada ni Maria Lorena Bayog na Kasalukuyang nag aaral sa paaralang Trento national High School, isang SPED at 12 HE na mag-aaral.

Tatlong dekada ng namumuhay si Lorena na kamay ang kasangga, kahit paman mayroong pagkukulang sakaniya, hindi ito naging hadlang upang makamit niya ang inaasam-asam niyang makinang na kinabukasan.

Pang pito sa siyam na magkakapatid si Lorena, simula paman nung isinilang siya, tila ba’y mayroong kakaiba sa kaniya. Di makahiyaw, hindi makasalita, ito ang unang bagay na napansin habang sa paglaki ni Lorena.

Kabaong Mo, Buhay Ko

Malulungkot na mga mata,may namumuong mga luha gilid ng kanyang mga mata , nanginginig na mga labi, at matamlay na mukha. Iyan ang ibinungad sa akin ng isang mag-aaral na nagmula sa baitang 11- GAS.

Tila isang matapang na sundalong nakikipagbakbakan sa mga pagsubok sa buhay. Mag-aapat na taon na siyang nagtratrabaho sa isang funeral parlor dito sa Trento siya ang nagdedesinyo at gumagawa din na kabaong bilang isang panday

Minsan naman ay tagapagluto rin sa kanyang kinapapasukan

Mulat siya sa realidad kung gaano kahirap ang buhay. Bata pa lamang ay kumakayod na siya para sa kanyang pamilya. “Mas priority ko ang pamilya ko, baka hindi na ako maka

grade 12, magtratrabaho nalang ako. Okay nalang yun, bawi nalang ako sa mga kapatid ko" aniya ng walang pag aatubili.

Siya ang panganay sa pitong magkakapatid, kaya siya ang inaasahan ng kanyang ina, lalo pa't hindi sapat ang kita nito sa pangaraw-araw nila. Lalo na ngayon na wala na ang kanilang ama. Siya si Benjamin Pabillo, 17 na taong gulang, nagmula sa 11- GAS. Isang working student.

Malaki man ang nagiging epekto nito sa kanyang pag-aaral, kulang man sa tulog, palagi man siyang nahuhuli sa klase. Ang kanyang determinasyon at pagsisikap para sa kanyang pamilya ay walang kapantay. Tiyak na magandang buhay ang sasalubong sa kaniya sa hinaharap.

Kahit paman mayroong pagkukulang sa kaniya, namuhay siya ng normal. Sa bayang ng kaniyang sinilingan naman ay sa Angas, sta. Josefa agusan del sur. Pagsasaka ang kinabubuhayan ng kaniyang mga magulang, ang tanging kabuhayan na ito ay siyang tanging bumubuhay nilang siyam na magkakapatid. Sa kabila ng mga dagok sa buhay, pinagaral siya ng kaniyang magulang. Hindi madali ang pinag daanan ni lorena ngunit ni labanan niya itong hanggang makarating siya sa kinaroroonan niya ngayon. Bakas sa mga labi ni lorena ang kasiyahan na kaniyang nadarama, hindi naging balakid sa kanya ang kalagayan niya ngayon. Pag dating sa klase, aktibo naming nakikilahok si lorena na tila bang normal lang ang halat sa kaniya. Ang natatanging boses ni lorena ay siyang kamay niya, sinisigaw nito ang determinasyon sa pagsungkit tungo sa tagumpay, sinisigaw nito na dinggin ang kaniyang tinig na walang anumang bagay ang titinag sa pagkamit ng mabulaklak na kinabukasan.

Katas ng kopras

Pawis man ay dumaloy, kamay man ay masugatan, paghihirap may mararanasan, patuloy parin ang pagsisikap ni George Badoc para matustusan ang pangangailangan ng kaniyang pamilya sa pang araw-araw nilang pamumuhay.

Sa karurukan ng araw, patuloy ang pagsisikap ni George sa pagbubunot ng niyog para gawin itong kopras. Ang tinatawag na pagkokopras ay isa sa mga hanap buhay ng mga mamamayan sa baryong pangyan. Dito naka-ikot ang mundo ni George, ito ang kaniyang kinagisnan, kinalakihan na simpleng hanap buhay.

Si George ay isang mamamayan ng baryong Pangyan, bunga ng kaniyang pagsisikap sa pag kokopras, napagtapos niya ang kaniyang mga anak sa pag-aaral.

Sa simpleng pagbubunot, sa simpleng pagbibilad ng niyog, naibigay niya ang mga pangangailangan ng kaniyang pamilya lalong lalo na ang edukasyon para sa minamahal niyang anak. Pagod man ay nadarama, sugat man ay ma tamo, tiyak na kaya itong iindahin ni Geroge para sa kaniyang pamilya. Talaga ngang ginampanan ni George ang pagiging haligi ng tahanan. At sa tulong din ng pagkokopras, naitaguyod niya ang kaniyang pamilya. Kahit na sa simpleng pamumuhay, taas niya itong ipinagmamalaki dahil dugo at pawis ang ibinuhos niya sa pagsisikap. Ang pagkokopras ay naging bahagi na sa buhay ni George. Dahil dito naibigay niya ang edukasyon sa kanyang mga anak na susi tungo sa nakakubling tagumpay. Ito ang isa sa katas ng pagkokopras, at dahil dito lubos na nagpapasalamat si George sa kabuhayan na ito.

Baha ka lang Estudyante Kami

Lumusong sa tubig baha sina Angeline O Villagantol , Grade 11 HUMMS at mga kasamahan para makapasok nang maaga sa paaralan na pawang taga Basa , Agusan del Sur. Pebrero 16,2024. Hindi alintana ang malakas na tubig na halos hanggang baywang.

Lihim ng Tagumpay Pagsisikap ni Ina’y Pinapahalagahan

Sa bawat eskinita’y, naroroon ang mga lihim na saksi sa mga pait at tamis ng buhay estudyante . Ito ay ang mga tindera sa kantina. Kabalikat ng mga mag-aaral sa kanilang pang-araw-araw na paglalakbay sa mundo ng edukasyon, ang mga tindera ay hindi lamang nagbibigay ng masarap na pagkain kundi may mga kwento rin ng sariling hirap at saya sa likod ng mga kusina at kaharian ng mga pagkain.

Mabilisang takbo ng buhay paaralan, ang mga tindera ay isa rin sa nagiging pangalawang ina ng bawat mag-aaral. Ang kanilang mga ngiti at mainit na bati ay nagbibigay ng kahulugan sa maghapon ng bawat isa. Ngunit sa likod ng mga magiliw na pagtanggap, nagtatago ang mga lihim na pasanin.

Mababa at masalimuot na likod ng kamera, itinatago ng mga alingawngaw ng adobo at piniritong lumpia ang mga pagod at sakripisyo ng mga tindera. Ang pagkakaubos ng oras, pagod sa pagtayo sa harap

ng kalan, at pagtitiyaga sa init ng kusina ay ilan lamang sa mga kabayaran ng kanilang paglilingkod. Ngunit sa kabila ng mga ito, may mga patak ng saya at pag-asa na bumubukal mula sa kanilang mga puso.

Naglakad sila sa gitna para matiyak na hindi mahulog sa may ilalim na bahagi ng kalsada.

Sakop ng bayan ng Trento ang baryo ang Basa.

Sa tuwing naglalakbay ang mga mag-aaral sa lansangan ng kantina, nararamdaman ang init ng kaharian ng mga pagkain. Kasabay ng bawat hagod ng kilay at pagbubukas ng takip ng kaserola, nagiging bintana ang kantina sa mga kwento ng hirap at tagumpay ng mga tindera. Ang bawat luto at paghahain ay nagiging saksi sa kanilang dedikasyon na magbigay ligaya sa bawat kalahok sa paaralan.

Sa bawat pagkain na inihahain ng mga tindera, ay nagiging masarap, dahil ito ay lutong may halong pagmamahal hindi lamang sa niluluto kundi pagmamahal nila sa kanilang propesyon. Ito ri ay tinimplahan ng dedikasyon at sakripisyo upang pumantay ang alat at tamis at maramdaman ng mga kumakain nito ang kaligayahan sa pagkain ng kanilang paborito.

pala ang klase dahil sa bisa nang EO 06 (Executirve Order ) sa buong bayan ng Trento, matapos sumailalim ng Red Warning ang buong probinsya ng Agusan del Sur

Sa bawat kutsara at tinidor, ang mga tindera sa kantina ay patuloy na nagbibigay buhay sa mga kwento ng pag-asa at paglilingkod. Sila ang mga di-mabilang na bayani sa likod ng maliliit na kubo, nag-aambag ng saya at lasa sa araw-araw na paglalakbay ng bawat magaaral.

Abot Kamay ang Pangarap

“ Mga pagsubok lamang ‘yan, dapat huwag itigil ang laban”.

Awit na tumatak sa puso sa isang batang ina . salitang minsa’y binitawan ni Jelian Palero Ganza, isang batang ina na patuloy ang pag-arangkada sa buhay na kasalukuyang nagaaral sa mataas na paaralan ng Trento National High School. Malayo paman ang tatahakin subalit malayo na ang kaniyang narating tungo sa matagumpay na buhay. Maaga sinubok sa hamon ng buhay si Jelian, ang hamon ng pagiging ina, ipinagpatuloy parin niya ang kaniyang pag-aaral.

Pananaghoy ng Puso

“ kailan kaya muling nararanasan, sa pagdilat ng mata ika’y hindi lang ala-ala” Masakit man sa puso ang linya sa kantang “Dating Tayo” ni Tj Monterde. Palagi ko pa rin itong pinapakinggan dahil tuwing naririnig ko ang kantang ito, naalala ko ang mga masasaya nating alaala. Bakit nga ba biglang nag-iba? Nawala

na’yong dating kilig. Wala nang kislap sa iyong mga mata. Bakit pakiramdam ko’y sobrang layo mo na? hanggang ditto nalang ba talaga?

Sa bawat lirikong binibigkas ni Tj Monterde ay tila ba’y kinukurot ang aking puso, naiisip ang mga pangarap na sabay nating binuo, mga pangarap na akala ko’y matutupad sa pagdating ng panahon, at matatamis mong salita.

Hindi naging madali kay Jelian na pagsabayin ang pagiging ina at pagiging istudyante ngunit ni minsan, hindi pumasok sa kaniyang isipan na sumuko, pinag sikapan niya na gampanan ang kaniyang dalawang tungkulin. Dugo at pawis ang ibinuhos ni Jelian para matustusan ang pangangailangan nilang magina, sa tuwing recess, masipag niyang ibenebenta ang mga pagkain sa kanilang silid-aralan. Ang kinikita niya rito ay laking tulong na para sa panggatas at pangangailangan ng kaniyang minamahal na anak. Nasa batang edad pa lamang si Jelian ngunit batid na niya ang kaniyang mga responsibilidad.

Ang mga pinangako mo. Ibabaon nalang ba sa limot?

Sobrang sakit isipin na hanngang ditto nalang talaga. Tila isang kutsilyong bumabaon sa puso ko. Hindi ako naniniwala sa kasabihang “lahat ng bagay, ay may hangganan”. Dahil sa tuwing nakikita ko ang larawaran nating dalawa, umaasa pa rin ako na balang araw ay babalik ang dating tayo.

Nagliliyab ang determinasyon ni Jelian na makapag tapos ng pagaaral, kahit butas paman ng karayom ay handing handa niya itong susuungin, si jelian ang nagpapatunay na walang bagay ang makakahadlang sa pagkamit ng edukasyon.Ang pagiging ina niya ay hindi naging balakid sa pag kamit niya ng diploma na kaniyang ninanais.

“Malayo pa ngunit malayo na” ito ang salitang binitawan ni Jelian, damang dama mo ang umaalab na determinasyon ni jelian na makapagtapos ng pag-aaral. Na niniwala siya na ang edukasyon lamang ang susi tungo sa inaasam-asam niyang kinabukasan.

Simbolo ng Kasipagan

Masipag, matiyaga, malakas. Ang husay nito sa pag-araro ng lupa ay tila isang sayw ng kasaganahan ng bukid. Ang kanyang katalinuhan at kababaang-loob. Ang susay nito’y tila mga korona na nagbibigay karangalan sa kanyang ulo.

Sa bawat hakbang niya’y, ramdam ang paggalaw ng kalikasan. Kanyang katawang Malaki ay nagpapakita ng lakas at tibay na hindi kayang tapatan ng alinmang hayop. Sa bawat indak ng kanyang mga paa, tilaa naglalakbay ang lahat sa kanyang paligid. Ang mga buntot nito’y tila watawat ng kanyang kaharian, nagpapakita ng karangalan at dignidad.

Hindi maitatanging nangingibabaw ang karangalan ng walang kapantay na kalabaw. Isa itong sagisag ng kasipagan at katatagan na nagmumula sa kanyang mga ninuno.

Ang kalabaw ay hindi lamang hayop, ito’y isang kultura at tradisyon na naktanim sa puso ng bawat Pilipino. Ito rin ay isang matalik na kaibigan ng mga magsasaka, kasamang magtrabaho sa sakahan.

Sa bawat galaw ng kalabaw, tila isang musika sa kalikasan. Nakapagbibigay ng inspirasyon sa mga taong nanonood sa kanyang pagiging tahimik at matapat. Talaga namang ang kalabaw ay isang hantungan at kabutihan.

Indak ng pagpupugay

Indak ng katawan kasabay ng tugtog ng musika ang nagsisilbing instrumento sa pagpupugay ng tradisyonal na legasiya ng mga Manobo people, partikular sa mga mahuhusay na manghahabi ng Ratan ng Langkilaan Trento.

Ang Dangputanan o Dalangpanan ay isang nakakamanghang sayaw na pinakitaang gilas ng Dagayani Cultural Dance Group, Special Program in Arts sa ginanap na Bayle sa Kalye Exhibition 2024 kasama ang kanilang tagapagturo na sina Joanna Mae Brinas at Colin Rey Mark Alegria Tagal.

Makikita sa magandang lupain ng agusan del sur, ang sayaw ay naglalarawan ng kuwento ng isang komunidad na naghahanap ng santuwaryo sa kanilang sining hindi lamang para sa pamumuhay kundi para sa kaligtasan at seguridad.

Sa pamamagitan ng malikhaing koreograpia, ipinakita ng mga mananayaw ang lakas at talino ng mga Manobo habang ipinapahiwatig ang mga suliraning pangkapaligiran at sa pagdiwang ng saganang tradisyon ng paghahabi na sumusuporta sa kanilang pamumuhay.

Sa bawat sayaw, sinasagisag ng sayaw na “dangputan” ang pagkakaisa ng komunidad ng Manobo pati narin ang katatagan, at sa taas noong pagmamalaki sa kultura.

Tagong yaman ng Pangyan

SHEKAINAH TECSON

Hindi makakaila ang kagandahang taglay ng tagong yaman ng pangyan. Sino ba namang mag-aakala na sa gitna ng kagubatan ay mayroon palang tilang paraiso na umaapaw ang kagandahan. Ang pangyan falls ay nakahimlay sa isang tagong lugar ng pangyan, Trento agusan del sur. Ang pangyan ay isa sa mga baryo sa bayan ng Trento at ito ay isa sa mga yaman na taas noong ipinagmamalaki ng nasabing baryo.

Sa pagsulong tungo sa tagong yaman, mabato at makikitid na daan ang tatahakin bago ito marating. Mga naglalakihang puno ang unang bubungad sa paglalakbay kasabay narin ang hele ng mga ibong naka paligid sa kagubatan. Mahigit isang oras naman ang paglalakbay papunta sa tagong yaman. Kay layo ng lalakbayin ngunit pagod ay mapapawi sa pagrating mo sa pangyan falls, tiyak na ika’y mamamangha sa tanawin na iyong matutunghayan. Damang-dama mo ang agos ng tubig na kasing lamig ng isang yelo, mga malalapad na batong kay gandang pagmasadan at tubig na pag apak moy makakagaan ng iyong loob, kulang pa angmga salitang inilarawan sa gandang malaparaisong lugar na ito, at tiyak na ika’y mamamangha sa kagandahan ng paligid nito.

Tunay ngang isang master piece ang kamay ng panginoon sa pag likha niya sa malaparaisong tanawin ng pangyan falls. Nakatago man ang yaman na ito, dapat na ito’y ipagmalaki sa buong mundo dahil sa angking ganda nito. Dapat na ito’y alagaan at ingatan nang saganon sa susunod na henerasyon maipapasa pa natin ang yaman ng baryong pangyan.

Herbal Liniment Oil: Laban sa sakit na dala ng lamok

Multi-Herbal Liniment Oil na makakatulong sa mga problema ng aming komunidad sa pagbawas ng bilang ng Dengue, Malaria, Zika Virus, at iba pang sakit na dala ng lamok. Sa paggawa ng Multi-Herbal Liniment Oil na ito, mahalaga na gawin ang eksperimento nang tama. Ang homemade Multi-Herbal Liniment Oil ay madaling gamitin bago matulog, maaaring itong alternatibo ng lahat, na isinagawa nina Yohan Micah M. Albaciete, Dane April E. Tagupa, at Viamarie Amor B. Laganga, Grade 8 STE Aristotle.

Mga Sangkap:

9 2 kilogramo ng Coconut Oil

9 500 ml ng Tubig

9 100 gramo ng Tanglad

9 100 gramo ng Malunggay

9 100 gramo ng Luyang Dilaw

9 100 gramo ng Luya

9 100 gramo ng Dahon ng Calamansi

9 100 gramo ng Small-Flowered Papeda

9 100 gramo ng Dahon ng Oregano

9 10 gramo ng Sili

9 100 gramo ng Dahon ng Sambong

9 100 gramo ng Dahon ng Mugwort

9 100 gramo ng Bawang

9 30 ml ng Lavender Essential Oil

Pamamaraan:

1. Durogin ang mga herbal na sangkap sa almiresan. Pagkatapos, hatiin ang matigas na mga sangkap at malambot na mga sangkap.

2. Punan ang kalderetang may 2 kilogramong Coconut Oil at painitin ito ng mahina sa loob ng 3 minuto.

3. Ilagay muna ang matigas na mga sangkap sa kaldereta; Calamansi Leaves, Luya, Tanglad, Small-Flowered Papeda, at Luyang Dilaw. Pagkatapos nito, ilagay ang mga malambot na sangkap; Sili, Bawang, Malunggay, Dahon ng Mugwort, Dahon ng Oregano, at Dahon ng Sambong.

4. Lutuin ang sangkap hanggang ang langis ng niyog ay kumuha ng kulay ng mga herbal na sangkap. Ilagay ang halo sa isang tabi at patagilid ito ng 30 minuto. Pagkatapos nito, salain ang halo, hatiin ang katas mula sa likido (may herbal na extracts). Sunod, lagyan ng 30 ml ng Lavender Essential Oil sa salang halo at haluin ito.

Konlosyun:

Batay sa obserbasyon at eksperimento ng mga mananaliksik, ang Multi-Herbal Liniment Oil ay maaaring maging magandang alternatibong pampatay ng lamok. Magiging handa itong maging sagot sa lumalalang isyu sa bilang ng kaso ng dengue, malaria, at zika virus.

Rekomendasyon:

Ang homemade Multi-Herbal Liniment Oil ay madaling gamitin bago matulog, puwedeng gamitin ng lahat bilang alternatibo. Sa paggawa ng produktong ito, mahalaga ang tamang pagsasagawa ng eksperimento at ang maayos na paghahanda ng materyales para sa tagumpay ng eksperimento. Ang Multi-Herbal Liniment na ito ay makakatulong sa pagresolba ng mga problema sa komunidad sa pagbawas ng kaso ng Dengue, Malaria, Zika Virus, at iba pang sakit na dala ng lamok.

Konting Putok, Munting Buga, Pasko Na!

Robotikong Tulong sa Pagligpit

EARTH MAE B. LAGNE

Malikhaing kaisipan ang siyang umiiral na katangian kay Rufel Duron, 13 na taong gulang na mag-aaral ng seksiyong Earth, baitang 8.

Kinagisnan at kinaaliwan ni Rufel ang paggawa ng buga. Sa tuwing pagsapit ng buwan ng Disyembre, kasama niya ang kanyang mga kaibigan sa baryo ng Pangyan sa pagbuo ng buga na nakakalikha ng tunog na maihahalintulad sa pagsabog ng paputok. Ang buga ay isang pahabang hugis ng lata, recycled plastic, at lion tiger.

Dulot sa kawalan sa pera, napa-isip si Rufel na gumawa ng isang buga gamit ang mga materyales na makikita lang sa kanilang bahay. Lumaki si Rufel sa nakatagong bayan ng pangyan, sa halip na mamahaling paputok, naisipan niyang gumawa ng sariling buga na hindi nakakapinsala.

Simpleng pamumuhay ang kinalakihan ni Rufel, tradisyon na sa bayan ng pangyan ang bulabog ng mga tunog ng paputok sa pagsapit ng Disyembre. Kahit na kapos sa pera si Rufel, naitawid niyang makisabay sa tradisyon ng kanilang bayan at dahil bunga ito ng kaniyang malikhaing kaisipan.

Sa batang edad pa lamang, napag-isipan na niyang lumikha ng espesyal na kagamitan para makibahagi sa kinagisnan nilang tradisyon.

Habang dumarami ang tao at lumalaki ang pangangailangan ng pagkain, dumarami rin ang bagsurang itinataponng bawa tpamilya.Dahil sa kakulangan ng pera, hindi lahat ng basura ay nakokolekta at nadadala sa tambakan. Naging dahilan ito upang itapon nila ang kanilang basura sa kung saan-saan at makakuhang sakit dahil dito. Isa ang robotika sa naisip nilang solusyon pararito. Ang robotika ay teknolohiyang may kaugnay sa mga makinang automatiko na maaring pumalit sa posisyon ng mga tao sa mga delikadong kapaligiran at maging sa pagmamanupukturang ilang mga bagay o hindi kaya’y gayahin ang hitsura, pag-uugali, at ang pag-iisip ng isang tao. Karamihan sa mga robot ng kasulukuyang panahon ay nilikha hanggo sa ibat-ibang aspetong kalinisan. Dahil sa makabagong panahon, nakaimbento ang dalawang estudyante na sina Jose Pocholo Dorongon at Hans Filomero Olaňa 3 ng isang robot natinatawag na “collectibots”.Sa pamamagitan ng kanilang imbensyon, hindi na kailangan pang hawakan ng mga tao ng trash bin dahil kusang mabubukas ang takip nito kapag naramdamang may malapit na tao. Ayon sa isa sa mga imbentor na si Jose Pocholo Dorongon, Katutulong ito para maiwaan ng mga taong makahawak ng mga bakterya kapag humahawak sa basurahan. “Advantage po nito ay para ma pre-vent naming iyong mga infection. Kasi sa mga traditional nabasurahan, hinahawak pa. Nakita naming itong parang isang flaw ng traditional nabasurahan,” ayon kay Dorongon. Malaki ang ambag ng robot na ito dahil sa otomatikong pagbukas ng takip nito at hindi ka makahawak ng mikrobio dito. Kapag puno na ang mga trash bin, na dedetik ito sa pamamagitan ng Bluetooth

ng isang maliit nasasakyan, siyang kokolekta ng lamang bin para dalhin sa malaking lalagyan ng basura.Isa rin sa mga benepisyo nito ay hindi na mag-aaksaya ng oras ang mga tao upang magtapon ng basura.

Solusyong Tanggal Kuto, Naimbento

Tanggal Alis, Kutong Nakadikit, Ginhawa’y Makakamit

Naimbento sa mga piling mag-aaral ng STE 9 – Schrodinger ang pangtanggal ng kuto sa aso, sa isinagawang pagsasaliksik at pagsusuri sa Matas na Paaran ng Trento, taong kasalukuyan.

Naghanda ng mga kagamitan gaya ng : 8 gramo ng tanglad, 75 ml ng langis ng niyog, Heat proof bowl o Soucepan at tubig.

Ipinagsamasama ang mga kagamitan : gaya ng hinahati hating tangald na 8 gramo sa isang soucpan, at dinagdagan ng 75 ml na coconut oil ,pinakuluan 300 ml sa tubig , pagkatapos ng isang oras palamigin ito ng 30 minuto,isala ang pinaghalong tanglad at coconut oil at ilagay

Organikong Pataba, Nakakatulong sa Pananim

ang sukat nito.

Hindi na kailangang bumili pa ng mga mamahaling pataba sa merkado dahil nandito na ang mag-aaral grade 10 ang espisyalisasyon ay Agcultural Crop Production mula sa gamay ni G. Jovane Barrios.

Mga hakbang sa paggawa ng Fermented Plant Juice gamit ang Swamp Cabbage o Kangkong:

1. Pagsamahin ang mga hilaw na materyales sa ratio na 1:1:1. 1 kg. na mga materyales ng halaman (Kangkong), 1 kg. na pulang asukal, 1 gallon (3.8 L) na tubig. Maaari itong bawasan, tandaan lamang

S2. Ilagay ang mga materyales sa isang malaking lalagyan na waterproof .

3. Paghaluin ang mga materyales hanggang sa matunaw ang asukal sa tubig.

4. Siguraduhin na ang timpla ay hindi hihigit sa dalawang-katlo ng lalagyan. Nakakatulong din ang pagkakaroon ng transparent na lalagyan (transparent container) upang maobserbahan ang proseso ng fermentation.

5. Maari itong anihin pagkatapos na maghintay ng 10-15 na araw na pag-iimbak

Katangian ng saging

aging isang prutas na masarap kainin at itoy madalas na napagkakamalan bilang isang puno ngunit ang totoo ay isa itong malaking halamang damo or herb bukod pa rito ay madali rin siyang balatan at kainin, madali mo rin itong madadala dahil maliit lamang ito at magaan pero merong iba na saging ay Malaki at mabigat dahil ito sa pag-alaga sa kanila ng mabuti dahil merong iba na pinapabayaan lang nila ito at ang iba

sa maliit na botelya. Ang solusyon ay binubuo ng 75% coconut oil at 25% Tanglad (Lemongrass), pinaniniwalaang mabisang pangtanggal ng mga kuto sa aso.

Napagkaisahan ng pangkat nina Charnel na sina Novah D. Langgang , Jenrose S.Toloza, Nicole S.Zamora , Elisha Glory Dal , at Chris J.Cantutay na magsasalik pa ng iba pang mga halamang gamot na maaring makakatulong na ma-ibsan ang sakit ng mga alagang aso . “Naningkamot jud mi ani nga research “ ayon pa kay Charnel J.Llacuna, ang pangulo ng pangkat Ito ay nasa pamatnugay ni Gng. Nancy Albaciete guro sa siyensya.

naman ay iniisip nila na walang kwenta ito kaya sinisira nila ang mga tumutubo pero hindi nila alam na mabuti ito sa katawan dahil naglalaman ito ng good source ng fiber at antioxidants siksik din ito ng bitamina at mineral na kailangan sa katawan meron din itong potassium, magnesium, copper, manganese, net carbs, fiber, protein at fat na maganda sa katawan at iba pa.

Bukod masarap ito madaling kainin at iba pa ay may mabubuting benipisyo pa ito sa iyong katawan:

1. Ang saging ay maraming taglay na nutrients.

2. Tumutulong itong mag-moderate ng blood sugar levels.

3. Ito rin ay tumutulong para ma improve ang ating digestive health.

4. Nakakatulong din ito sa pagbabawas ng timbang.

5. Pinangangalagaan rin nito ang ating puso.

6. Nagtataglay ito ng powerful antioxidants.

7. Panghuli, ang hilaw na saging ay nakakatulong iimprove ang insulin sensitivity ng katawan.

Ito ay ayon sa isang website na makikita sa internet na ph.theAsianparent.com

Gulay na maraming bitamina

Pagkaing para sa mga maralita ika nga , pero hindi na ngayon dahil sa taglay nitong mga sangkap na kakailangin sa katawan ng isang tao. Kinilala ngayon ng mga syentipiko at health care workers sa buong mundo bilang “Medicine Cabinet ng Kalikasan” .

“Kamunggay, Malunggay ay kabilang sa pamilya ng Moringaceae, at karaniwang matatagpuan sa lahat ng tropikong bansa. Mayaman ito sa calcium, phosporous, thiamine, niacin, ascorbic acid, iron at Bitamina A at B. Taglay nito ang ilang likas na sangkap gaya ng vitamina, enzymes, amino acids, fats,

minerals at phytochemicals. Masarap pangsahog sa tinolang manok at isda ang mga maliit na dahon nito.Ang murang bunga nito ay maari ring gulayin. Ayon sa sa pag-aaral ng Research Institute for Tropical Medicine ( RITM), dinidikdik ang mga tuyong buto na bunga nito ay mabisang pang-alis ng mikrobyo sa tubig. Madali itong itanim at madali ring itong tumubo. Sanga lamang ang ang itatanim pagkaraan ng 18 buwan ay namumunga na , tutubo na ito. Matibay ito sa tagtuyot at hindi nagngailangan ng masyadong pag-aalaga. Walang pinipiling antas ng lipunan ang gulay na ito mahirap man o mayaman dahil sa taglay na mga katangian sa gulay na ito lahat ay may pakinabang.

Agtek

Manggalicious:

Punong manga {Mangifera indica} isang punong-kahoy na matatagpuan sa maraming bahagi ng pilipinas. Kilala ito sa kanyang malaking, palapad na dahoon at matatag na katawan. Sa iba’t ibang panig ng bansa, ang punong manga ay matagumpay na nagtatanim at naglalayag ng mga bunga sa puno ng lasa at sustansya.

Pangunahing bahagi ng punong manga ang kanyang katawan ito ay binubuo ng matibay na kahoy na nagbibigay suporta at kinakalaban ang mga pwersang pang kalikasan tulad ng hangin at ulan. Ang katawan ng puno ay nagpapalawak at nagpaparami ng

Maasim na’t Masarap

kanyang mga sanga at dahon upang maabot ang mas maraming liwang ng araw para sa proseso ng fatosintesis.

Istraktura ng punong manga ay kahanga-hanga sa kahalagahan sa ekosistema at pang-araw-araw na pamumuhay ng tao. Ang malalaking, matibay na katawan ay nagbibigay ng kanilang natatanging katatagan at tagumpay sa harap ng kalikasan. Ang mga dahoon ay nagpapakita ng kahalagahan ng proseso ng fatosistesis habang ang mga bunga at binhi ay nagbibigay ng sustansya at taglay ang genetecong impormasyon na nagbibigay buhay sa mga susunod na henerasyon.

Alternatibong Pangtanggal ng mga Kalawang

pagkatapos idagdag sa isang maliit na lalagyan o mangkok.

atuklasan nina Allyssa Margarette B. Plaza, Felicity Viel P. Vargas, Justy Zhyra Mae V. Casing, at Shaira Babe E. Colinares, Grade 8 STE Aristotle, ang pag-aaral na ang pinaghalong kalamansi, baking soda, at suka ay pinakaepektibo sa pagtanggal ng magaan at manipis na kalawang.

Ang mga produktong ito ay hindi nakakaapekto sa pisikal na anyo ng bagay at hindi nangangailangan ng pisikal na pagkuskus. Ang pangtanggal ng kalawang ay maaaring gamitin sa iba't ibang aplikasyon, tulad ng kasangkapang pangsambahay, at mga kagamitan sa industriya, na naglalaan ng integridad sa mga metal na pindutan.

Materyales: Calamansi Baking soda

Mga hakbang: Hiwain ang apat na calamansi sa kalahati,

Siling Labuyo at Suka

Alternatibong Panlaban sa mga Insekto

Pinag aralan nina Rojel Rein P. Marzo, Marie Rosleigh L. Carba, at Kryss Jeelord M. Malupangue, Grade 8 STE Llinaeus ang siling labuyo at suka bilang isang alternatibong panlaban sa mga insekto. Layunin ng pagsasaliksik na matukoy ang kahusayan ng mga natural na

ekstrak nito sa paglaban sa mga insekto. Materyales:

9 Pandikdik

9 Pang halo

9 Siling labuyo

9 Bawang

9 Sibuyas

9 Paminta

9 Red chili powder

9 Alcohol

Mga Hakbang:

1. Gamit ang pandikdik at pang halo, durugin ang isang-kapat na kilo ng siling labuyo hanggang ma durog na ito.

2. Pagkatapos, ilagay ang bawang at sibuyas, dalawang kutsarang paminta, at limang kutsarang red chili powder, at durugin ulit.

3. Ilipat sa isang tasa pagkatapos ilagay ang 100 millilitro ng alcohol, pigain ang lahat ng katas hanggang makuha ang ekstrak ng mga sangkap.

Konklusyon:

Ang mga resulta ay nagpapakita na ang organikong repellent ay pumapatay sa mga lamok sa loob ng tatlong minuto.

Rekomendasyon:

Sukatin nang maayos ang mga sangkap upang makakuha ang tamang resulta. Itala at suriing mabuti ang mga resulta.

2. Haluin ang timpla, pagkatapos unti-unti at marahan na idagdag ang baking soda at suka.

3. Pagsamahin ang mga timpla sa isang solong maliit na lalagyan, haluin ang mga ito.

4. Pagkatapos ilipat ang huling timpla sa iyong piniling spray bottle.

Konklusyon:

Natuklasan ng mga mananaliksik na ang konsetrasyon na may karagdagang baking soda ay gumagana ng maayos bilang isang alternatibong pangtanggal ng mga kalawang.

Mga Rekomendasyon:

Ang alternatibong Rust Remover na ito ay napakadaling gawin, at maaaring gawing mabisa at madali ang iyong pang-araw-araw na buhay. Para sa mga susunod na mananaliksik o tagapag-eksperimento ay dapat ihanda nang maayos ang kinakailangang mga materyales, upang ang mga resulta ng eksperimento ay maging matagumpay.

Singtamis ng Ngiti ang Cacao

Gusto mo bang kumain ng matamis habang pinapanatiling malusog ang katawan? May sagot ako para diyan. Ika nga nagpapabuti ng utak ang cacao, dahil ito ay may epicatechin. Ayon sa mga eksperto ang cacao ay naglalaman ng epicatechin, ang epicatechin ay nag-aalok ng maraming benepisyo sa kalusugan at madali ding hinihigop ng iyong katawan. Ang isang benepisyo ng epicatechin sa cacao ay

nakakatulong ito sa pagtaas ng antas ng nitric oxide sa iyong katawan. Ilan pang benepisyong pangkalusugan ng cacao: ito ay nakakatulong na mapababa ang pressure ng dugo, mapabuti ang daloy ng dugo sa utak at puso, maiwasan ang mga pamumuo ng dugo (blood clot) at nakakatulong din ito upang mapataas ang sensitivity ng insulin, na inilalayo ang katawan sa panganib ng diabetes. Mahalagang pangalagaan ang katawan upang malayo sa kapahamakan.

Sakuna’y maiiwasan,

Babala’y sundin

Paglalagay ng mga babala o warning signs ay napakahalaga dahil ito ay nagpapabatid sa mga mamamayan ng impormasyon partikular sa isang bagay. Ang babala ay inilalagay upang mapalayo ang sakuna o pinsala na maaring maidulot ng isang bagay o pangyayari. Kadalasan, ito ay makikita sa mga lugar na ipinapatayong gusali, pati narin sa daanang posibleng may pangambang dala.

Tulad nalang ng babala patungkol sa pagguho ng lupa o tinatawag na landslide na nakahimlay sa gilid ng kalsada patungo sa bayan ng pangyan. Ang signs o “panghimangno” ay itinatag ng Provincial Disaster Risk Reduction and Management Office, Agusan del Sur upang mapabatid

sa mga mamamayan lalong lalo na sa mga motorista na mag-ingat dahil posibleng magkaroon ng landslide sa daanang iyon. Panganib ang dala ng pagguho ng lupa, Ang pagguho ng lupa ay tumutukoy sa ilang anyo ng paggalaw ng dalusdos kabilang ang ilang mga paggalaw ng lupa tulad ng pagguho ng mga bato, pagkabasak ng napakalalim na dalusdos, pagbaha ng putik at pagdaloy ng mga tirang bagay. Talaga nga namang ito’y nakakabahala, ngunit sa tulong ng babala, binibigyang kamalayan ang mga mamamayan tungkol sa posibleng panganib, kaganapan, o anumang bagay na maaaring makaapekto sa kaligtasan. Ang babala ay nagsisilbing diin sa pagiging mapanuri,mapagmatyag, at handa sa posibleng kaganapan sa kapaligiran

Kinabukasa’y pandayin Nakakasirang inomin iwasan

Nagiging pangkaraniwan na lamang sa mga kabataan o menor-de-edad ang pag-inom ng nakakalasing na inomin, kagaya ng alak. Karamihan sa kanila ay dahil sa impluwensya ng kanilang mga barkada o kapwa mag-aaral. Pinaniniwalaan na ang pag-inom ng alak ay isang paraan ng pagtakas mula sa stress o problema sa buhay.

Sa mataas na paaralan ng Trento National High School (TNHS), malimit lamang tayo makakakita ng mga mag-aaral na umiinom sa loob ng paaralan, sapagkat ito ay mahighpit na ipinagbabawal. Dahil sa masama nitong epekto sa ating pangangatawan at isipan. Maari din itong magdulot ng iba’t-ibang karamdaman.

Base sa “Foundation for Drug-Free World”, tinuturing ang alak bilang isang depressant, ibig sabihin ay pinababagal nito ang mga gawain ng katawan na nagreresulta sa hindi malinaw na pagsasalita, hindi matatag na paggalaw, magulong mga pakiramdam at kawalan ng kakayahang kumilos ng mabilis.

Kapag ang isang tao o menor-de-edad ay uminom ng nakakalasing na inomin na higit pa sa makakaya ng kanyang katawan ay posibleng magdulot ito ng iba’t-ibang negatibong epekto.

Maaring magresulta sa hindi magandang pag-uugali, pagtindi ng mga problema sa pamilya at personal na relasyon at maging sanhi ng pagka-aksidente sa sasakyan.

Ayon sa “National Survey on Drug Use and Health” (NSDUH), noong 2022 humigit kumulang 19.7% ng mga kabataang edad 14 hanggang 15 ang nag-ulat na uminom ng hindi bababa sa isang inomin sa buong buhay nila at 5.9 milyong kabataan naman na nasa edad 12 hanggang 20 ang nag-ulat na umiinom ng alak ng higit pa sa ilang higop sa nakalipas na buwan.

Ito ay lubhang nakakabahala sapagkat sa paglipas ng panahon mas tumataas pa ang ulat ng mga menor-de-edad na umiinom ng nakakalasing na inomin. Alinsunod sa Panukalang Batas ng Senado, numero 2636 o mas kilala sa tawag na “AntiUnderage Act”. Layunin ng Estado na magsagawa ng mga pagsisikap na alisin ang pag-abuso sa alkohol at bawasan ang pag-inom ng menor-de-edad sa pamamagitan ng pagbabawal sa paggamit ng alak. Kaya naman, bilang isang mag-aaral ng TNHS at isang mamamayang naninirihan sa komunidad, maging responsable sa pag-inom ng nakakalasing na inomin at pagkatandaan sa bawat hakbang na ating gagawin, may masama at mabuti itong maidudulot sa atin. Huwag sirain ang katawan at alagaan ang magiging kinabukasan.

Leptospirosis: Iwas kagat, iwas pahamak

Isang Nakatagong Panganib

Tuwing may Baha

Ang pag-ulan ay nagdadala ng buhay sa lupa, ngunit sa bawat tuktok ng baha, mayroong isang nakatagong panganib na humihila sa ating mga kabataan patungo sa matinding krisis sa kalusugan—ang leptospirosis.

Sa bawat paaralan na nababalot ng baha, ang leptospirosis ay nagiging isang napakalupit na banta. Ang sakit na ito, na kadalasang nailalarawan bilang “sakuna ng putok ng ulan”, ay dulot ng bakterya mula sa ihi ng mga hayop, partikular na ang daga.

Pangangati, pamamaga at pamumula ng balat llan lamang ang mga ito sa mga sintomas kapag ikaw ay nakagat ng mapaminsalang lamok.

Ang mga mag-aaral na naglalakad sa baha, lalo na kung may sugatang bahagi ng katawan, ay nanganganib na mahawaan ng leptospirosis. Ang sintomas nito ay maaaring magsimula bilang simpleng trangkaso, ngunit maaaring mauwi sa mas malalang komplikasyon tulad ng baha-bahang sakit sa bato at kahinaan ng atay.

Sa kabila ng pangalawang pag-aalala sa COVID-19, hindi natin dapat kalimutan ang mga nakatagong panganib tulad ng leptospirosis, na lalong nagiging malubha dahil sa pangangailangan na makipagbuno sa pagtaas ng tubig baha.

ng masusing plano sa pagtugon sa leptospirosis. Dapat magkaruon ng kampanya para sa kahalagahan ng pagsusuot ng tamang protective footwear, gayundin ang masusing paglilinis ng mga pasilidad at kapaligiran sa paligid ng paaralan. Ang mga guro at magulang ay dapat maging masigasig sa pagbibigay ng edukasyon ukol sa leptospirosis. Dapat malaman ng bawat isa ang mga hakbang na maaaring gawin upang maiwasan ito, gaya ng pagsusuot ng boots, pag-iwas sa paglakad sa baha, at agarang pagkonsulta sa doktor kung mayroong anumang sintomas.

Sa higit pang kampanya para sa kalinisan, kahandaan, at kaalaman, maaring mapigilan ang pagkalat ng leptospirosis sa loob at paligid ng paaralan. Ang pagtutulungan ng bawat isa, kasama ang mga lokal na pamahalaan, ay mahalaga upang masiguro na ang bawat tuktok ng baha ay hindi magiging daan patungo sa malubhang problema ng kalusugan.

Nagsagawa ang mga estudyante sa Grade 8-STE Aristotle ng Trento National High School ng S.I.P o Science Investigatory Project, kung saan pinagaralan nila ang bisa ng multi-herbal liniment oil sa pag-iwas sa kagat ng mga lamok.

Ang mga repellent ay maaaring makatulong maiwasan ang kagat ng lamok at ang mga sakit na dala ng lamok. Nagtataboy ito ng mga lamok, at binabawasan nito ang pagkakataong makagat, Sa ganitong paraan ang paggamit ng repellent ay nag aalok sa mga tao ng karagdagang proteksyon laban sa mga sakit na dala ng lamok.

Ayon kay Dane Aprilis Tagupa isa sa mga estudyanteng nagsagawa ng naturang pag-aaral na "nagamit ko na ang produktong ito masasabi ko talaga na napaka epektibo nito”.

Ilan sa mga benepisyong binibigay ny multi herbal liniment oil sa ating balat ay wala itong mapaminsalang kemikal, ligtas para sa mga bata, mabango, makakatulong na protektahan ka mula sa mga lamok na nagkakalat ng malaria

of iba pang mga sakit, madaling gamitin, abot kaya ang presyo at higit sa bhat ito ay environmen- tal friendly. Sa hindi tamang paggamit ng mga mosquito bite repellents ay maaari itong maging sanhi ng pangangati ng balat, allergy, pamamaga, pantal at pagkahilo. Kung mailagay mo naman ito sa iyong mga labi, magiging sanhi ito ng pamamanhid at maaaring masunog ang iyong labi. Samakatuwid, maaaring magdulot sa ating buhay ng mga panganib at magaari din itong humantong sa pagkamatay ng Isang tao kapag hindi nagamit ng maayos at tama ang mga mosquito bite repellents. Gayunpaman, sa kabila ng mga masasamang epekto nito, kung gagamitin ito sa mabuti at tamang pamamaraan base sa ating mga personal regna pangangailangan tunay talagang magkakaroon ito ng magandang epekto. Mailalayo tayo sa mga sakit na dulot ni lamok, dahil sa pag-iwas sa kanyang kagat makakaiwas tayo sa pahamak.

Isports

ISPORTS

Magtulungan at Managana

Walang koponan sa larangan ng isports ang magtatagumpay kung walang teamwork , ito ay kinakailangan ng bawat koponan upang maging maayos ang pagganap sa bawat laro. Mapapropesyonal man o hindi , ito rin ay isang mabuting halimbawa para sa mga susunod na henerasyon na ang pagtutulungan at ang disiplina ay magdudulot ng magandang epekto sa perpormans ng koponan. Madalas manalo ang isang koponan sa isports kung pinapahalagahan ng bawat miyembro ang teamwork. Ang pakikipagtulungan ay bumubuo ng respeto, pagkakaibigan, pagpapahalaga sa layunin ng isports at kasiyahan sa mga manlalaro at pati narin sa mga tagapagsanay.

Pero kung papanuurin ang mga propesyunal , ang iba sa mga kinikilala nating modelo ay hindi nagpapahalaga sa teamwork. Minsan kasi iniisip nila na mas mahalaga ang kanilang sariling interes. Status, salary, career at iba pa ang nagtutulak sa mga propesyonal na unahin ang kanilang sarili , kaya naman nagagaya ito ng mga kabataan at hindi na napapahalagahan pa ang teamwork. Ang kakulangan sa pagpapahalaga sa teamwork ay nagreresulta ng malaking kabaguhan sa sistema ng isports, nagagaya ito ng mga bagong henerasyon at unti –unting nababago ang totoong layunin sa paglalaro ng isports. Kapag ang naturang virus ay tuluyang kumalat sa lahat ng

Kompiyansa

sa Sarili

Isa sa pinakaimportanteng sangkap na dapat taglayin ng bawat manlalaro ay ang pagkakaroon ng kompiyansa sa sarili upang makamit ang hangaring manalo sa anumang uri ng isports . Ito rin ang dahilan kung bakit natatanggap nila ang tagumpay gayunpaan ang kabiguan sa buhay.

Kaakibat ng isang atleta ang pagkakaroon ng tiwala sa sarili upang mahasa at maging positibo bilang isang indibidwal na manlalaro .Nabibigyan ng oportunidad ang bawat kabataan upang sumali sa basketbol, soccer, futsal at marami pang iba ngunit minsan nahihiya silang maglaro o sumali dahil wala silang tiwala sa kanilang sarili. Ngunit tila ba ang pagkakaroon ng mataas na kompiyansa sa tuwing maglalaro ay nagiging di kaaya – aya ang resulta. Dahil sa pagiging palautos , bulag sa

mismong kamalian at sobrang taas ang tingin sa sarili.

Samakatuwid maganda ang resulta ang pagkakaroon ng mataas na kompiyansa sa tuwing may laro dahil nagkakaroon ito ng lakas ng loob sa paggawa ng mga bagay at pagnanais na matagumpayan. Nagiging matapang din sa pagharap sa mga pagsubok bilang isang grupo at indibidwal.

Subalit sa sobrang pagkababa naman ng kompiyansa ay maaaring mahahantong sa unti – unting pagkawala ng kagustuhan at pokus sa larong kinabibilangan. Sapagkat hindi naman lahat ng may mataas ang kompiyansa sa sarili ang palaging panalo minsan kung sino pa ang walang tiwala sa sarili sila pa ang mananalo dahil sa hindi nila ito inaasahan.

Nararapat na maging

mga manlalaro, magdudulot ito ng kapahamakan sa sistema ng isports. Isa sa mga maapektuhan ay ang mga atleta , magkakaroon ito ng masamang epekto sa kanilang kilos at aksyon, maaaring sila’y maging marahas at mainitin ang ulo. Hindi rin maituturing na isa itong koponan kung walang pagtutulungan na nagaganap , tuluyang guguho ang isang koponan at masasayang lamang ang pinaghirapan ng bawat isa.

Hindi dapat tayo maging pabaya sa ganitong isyu, huwag natin hayaan na malugmok ang wika ng pampalakasan sa ganitong nakakatakot na sistema. Mas mabuting ihikayat natin ang mga manlalaro sa tuwid na daan upang masugpo ang virus sa larangan ng pampalakasan.

Huwag tol!

... huwag natin hayaan na malugmok ang wika ng pampalakasan sa ganitong nakakatakot na sistema.”

Nararapat na maging balance ang kompiyansa sa sarili, hindi dapat kulang hindi rin dapat sobra...”

balance ang kompiyansa sa sarili, hindi dapat kulang hindi rin dapat sobra upang matiyak na walang dapat pagsisihan sa huli. Dapat matutong tumanggap sa pagkatalo. Huwag nating isipin na ang laro ay pang–personalan dahil ito ay nagbibigay ng kasiyahan.

Sikat sa kabataan ngayon ang paggamit ng mga gamit. Iba’t ibang laro ng isports pa nakatuon ng pansin noon, ngunit ao na ang nangyari ngayon? Pinapansin na natin ang mga bagong teknolohiya at ibang nakakawiling na games gamit ang kanilang mga gadget. Hindi natin masisisi at maitatanggi ang henerasyon ng mga kabataan na puro laro na sa gadgets ang kanilang ginagamit. Nang dahil dito hindi na natutuunan ng pansin ang iba’t ibang isports na mas mainam nilang tangkilikin.

Pito sa sampung estudyante sa Trento National High School ang pumili ng teknolohiya habang tatlo lamang ang mas gusto ang isports na talagang pampalakasan.

Sa kabuuan, maraming kabataan nagyon ang naadik sa mga gadgets at mga laro nito. Ang sarbey na ito ay nagsisilbi lamang na pruweba na kinain na tayo ng henerasyon ng teknolohiya. Hindi maitatangging pati oras natin ay nauubos at nasasayang lang sa paglalaan ng atensyon sa mga bagay na hindi naman gaanong kinakailangan.

Hindi masama ang paggamit ng teknolohiya subalit kailangan natin

Hindi masama ang paggamit ng teknolohiya subalit... pagtuunan ng pansin ang isports dahil mas nakakabuti ito sa atin...”

pagtuunan ng pansin ang paglalaro ng isports dahil mas nakakabuti ito sa atin sa napakaraming aspeto. Kaya tangkilikin natin ang sariling isports at sa pagsasayang ng oras, huwag ‘tol.

Blue Falcons tinalo ang wild cats sa larong Badminton, 11-03

masmash ang paparating na shuttlecock na nagresulta ng score na 3-1.

inalo ng grade 10 student ng Trento National Highschool (TNHS) na sina Veverly Villanueva, Dynah Carylle Yu ang grade 11 students din ng TNHS na sina Julie Bee Regidor, Lyn Rose Guitguiten sa larong women’s doubles badminton noong intrams. Ito ay ginanap sa Department of Agriculture (D.A) Covered court noong October 20, 2023 alas 8:00 ng Umaga. Binasag ni Dynah ang katahimikan ng mga tao matapos pumakawala ng isang nalakas na smash sa unang set palang ng laro na siyang nagbigay ng puntos sa kanila. Kasing bilis ng Falcon s kung umataki ang Blue Falcons na siyang dahilan upang di ma huli ng wild cats ang kanilang tira at dahil sa patulbong na tira ni Veverly ng Blue Falcons, nagkaroon ng pagkakataon si Julie na

Apilat, taob kay Francisco, 11-6, 11-0

Taob si Jann Keith Angelo

Francisco ni Clark Kickcell

Apilat matapos nitong hiluhin sa kaniyang mga atake, sa iskor na 11-6, 11-0 sa larong Table Tennis na ginanap sa paaralan ng Patin-ay National High

Nagsimulang gumalaw ng mala pusa ang wild cats na sina Julie at lyn, ng maka puntos na ang Blue Falcons ay agad-agad na bumawi ang wild cats. Nagpatuloy ang pagpalitan ng mga tira hanggang naka puntos na naman ang Blue Falcons, dahil sa hindi natamaan ng wild cats ang malakas na pagpalo ni Dynah sa shuttlecock, ito ay nag score ng 6-2.

Maingat na sinimulan ni Lyn ang pag serve sa shottle cock upang hindi lumabas sa boundary ng laro, nagpalitan sila ng pwesto nang mag simula na ang pangalawang set ng laro. Nagpa unlak sila ng mala-lakas na smash sa isn’t Isa at maba-bagsik na galawan ang kanilang pina-pakita. Hindi natamaan ng rocket ni Julie ang tira ni Veverly na syang nakapag

School kaugnay ng Division Athletic Meet, noong Enero 25, 2024.

Matutulis na Drive ang naging sandata ni Francisco upang batiin ang kanyang kalaban at tambakan ito sa unang set ng laro, 11-6.

Sinubukan mang agawin ni Apilat ang laro ngunit, hindi ito pinayagan ng kaniyang kalaban, sakalagitnan ng mainit na panahon ay nagpakita ang dalawang manlalaro ng tensiyon at kaba sa mga manunuod.

Di mapigilang pananalsa ni Francisco ng kanyang nakakatuliglig na topspin at backspin ay tuluyan ng naibaon at natalo si Apilat sa pangalawang set ng laro, 11-0 tuloyan nang naiuwi ni Francisco ang kampeonato.

“Nalipay jud ko pero wala man kaayo ko na-excite ato kay elimination raman to na dula, warm-up, rally, stretching, tapos ampo jud before ang dula”, sambit ni Francisco matapos ang laro.

Sports eagle club, namahagi ng kagamitan

Nakatanggap ng sports equipment ang mga atleta ng paaralang trento national high school galing sa santikan eagles club kasama ang kanilang pangulo na si Mr. Ronald Baino at Bise Prisedente na si Jog Glen Abolar. Idinaos ang seremonya sa nasabing paaralan noong nobyembre 21, taong 2023. Pinangunahan ang seremonya at sa pagtanggap ng kagamitan ng TNHS school principal na si ma’am venus d. bajao, kasama narin ang ating JH school assistant Principal na

LADYLEE SANTING

Magaling, masipag, at masayahing manlalaro, iyan si Earl Jared Cañete. Enero 26 taong kasalukuyan, kasing init ng panahon ang labanan ng Trento vs Talacogon sa baranggay Pisaan Covered Court sakop ng Patin-ay nang mangyari ang di ina-asahang aksidente. Kalagitnaan ng laro, parang nagsasabong na manok ng magsalpokan ang dalawang manlalaro

si Dr. Ronnel C. Abella at ang school’s Physical Education and School sports Coordinator na si Mr. Rey E. Pielago Naglalayon naman ang paaralang tnhs na mapalago pa ang abilidad ng mga studyante patungkol sa larangan ng isports. Klase-klaseng kagamitan ang natanggap tulad nalang ng kagamitan sa basketball, volleyball sets, boxing gloves at marami pang iba.

Lubos naman ang pasasalamat ng nasabing paaralan sa mga personahe ng santikan eagles club dahil sa mga kagamitan na magagamit ng mga atleta.

bigay ng puntos sa kanila, 8- 2. Nagbigay ng malakas na pag serve si Veverly ng Blue Falcons at natanggap ni Lyn ang kaynang tira, gumanti ng isang perpektong tira si Lyn ng Wild cats at hindi ito namalayan ni Dynah ng Blue Falcons. Agad-agad naman na nakabawi ang Blue Falcons at nagpakawala ng mala halimaw na mga smash na siyang nagpanalo sa kanila. Pumuntos ng 11-3 ang kanilang laro. Masayang umalis sa kinatatayuan nila ang Blue Falcons na si Veverly at Dynah hindi maka paniwala ang dalawa na sila ang nanalo sa laro. Samantalang masaya ring dahil ayon pa nila ay pangkatuwaan lang ito. “Nag tinabangay mi then nag think mi ug positive para di madala sa kakulba then umanong sekreto ng kanilang pagka panalo.

4 Basketbolista Pasok sa Panlalawigang Palaro

naka tabla sila sa Prosperidad.

Nasungkit ang gintong medalya sa Finals ng larong Basketbol 3x3 lungsod na natitira upang mag laban kung sino ang karapat dapat sa gintong medalya at aabante sa palarong panlalawigan, ito ay ang bayan ng Trento at bayan ng Prosperidad, Ang koponan nina Renz Quiamco, Miko Terrana at Ryan Andrei Buano at Mario Digal Jr.pawang taga TNHS , Barangay Sta. Ana Covered Court, San Francisco Agusan del Sur noong ika- 26 ng Enero .

First half pa lamang nang laro ay agad nang natambakan ng anim na puntos ang Trento dahil sa sunod sunod na 2 point shot ng Prosperidad sila ay nagkaroon lamang nang iskor na 9-3.

Hindi nag patinag ang Trento kaya naman ay bumawi sila at sa kanilang iskor na labindalawang puntos ay

Hindi pa ito naging sapat para kay Renz at binigyan sila ng sunod sunod na 2 point shot na naging dahilan ng pagka panatili ng iskor ng Prosperidad sa labing-apat na puntos, matapos ito ay sinundan pa ng mga pagtira mula kay Miko at Ryan na naging sanhi ng pagkatalo sa bayan ng Prosperidad. Nagpasalamat din si Miko sa kanyang mga kasama dahil kundi dahil sa kanila ay hindi sila mananalo at magtatagumpay

“salamat sa akong mga kauban, sa atong teamwork kay para mo daog ta sa atong dula ug salamat sa inyong salig nga Makaya namo nga mo daog”, “teamwork lang gyud ug depensa kay gahi kayo ang kalaban, salig lang sa matag-usa ug disiplina ra sa kaugalingon ang kinahanglan para mo daog ka” aniya Hanga din sa determinasyon ng mga bata para manalo sina Ma’am Joy Abalos at Sir Arnold Fabe.

ng Trento na si Mark Joseph Solis at Earl Jared Cañete na siyang dahilan ng pagka bali ng kanang braso ni Earl, spiker ng grupo.

Naging malaking hamon rin sa kanya ang pagka bali ng kanyang kanang kamay dahil dito ay nasira ang kanilang team up, ngunit, hindi ito naging dahilan o naging problema upang hindi ipagpatuloy ng kanyang mga kasama ang laro at ipanalo ito. Labing isang taon gulang na ito ng palarin ng pagkakataon na umabot sa

regional level ng larong Sepak Takraw. Matamis na ngiti ang nababalot sa kanyang mukha ng masungkit nila ang panalo at pasok sila sa division meet. Naging inspirasyong manalo upang makilala at sumikat ang kanyang minamahal na paaralan at ang kanyang pamilya, si Lourdes B. Buduan ang kanyang ina at si Ramon B. Cañete Jr naman ang kanyang ama, at nag iisang Kapatid na si Leandraeh Mon B. Cañete. “Pagsikapan ko talaga na maaabot ang aking pangarap sa buhay “ aniya.

HINDI PA LAOS

Nanaig ang bangis ng TNHS Alumni laban sa TSTC Jr.’s, sa larong Sepak Takraw kaugnay nang exhibitin game na ginanap sa Trento National High School, covered court, nooong Pebrero 7, 2024 sa kalagitnaan ng maulan na panahon.

Matutulis na ispayks at sunback ang naging sandata ni Jerome Garan, Captain ng TNHS Alumni laban sa mga depensa ng TSTC, na nagdulot ng pagbaon sa unang regu ng laro. Tuloyan nang nakalamang ang TNHS Alumni, 15-13.

Nakakatuliglig na kuda serve ang pinakita ni Francis Diegs Suriaga ng TSTC sa pangalawang regu, ngunit hindi pinayagan ni Kent Planco ng TNHS Alumni na makabawi ang kalaban, kaya ipinamalas niya ang kaniyang malakidlat na bycicle kick.

Dahil sa mga nakakatakot na cartwheel ni Jerome Daran, ay tuluyan nang nabaon at natalo ang TSTC sa pangalawang regu,159, tuluyan nading naiuwi ng TNHS Alumni ang kampeonato.

“Bantug na pilde sila kay kulang sila receiving ug serve, bantug sad nadaug mi kay naa mi teamwork, dapat magkasinabot jud mo sa inyong lihok”, sambit ni Jerome Daran matapos ang laro.

Kier John, Nagpasiklab sa Spada Y Daga

Nagpasiklab si Kier John Balabas 15 na taong gulan, sa indibidwal na presentasyon USSIBA 2024 Arnis, Single Baston at Spada Y Daga’ng katigorya, Enero 25, sa ADSNHS,San Francisco, Agusan del Sur

Sa unang yugto ng kumpisyon ay tila maamong tupa nasa gilid lamang si kier nanood sa mas naunang laban . Mahalata na kinabahan at d makapali ang maliit na batang baguhan lamang sa nasabing kumpitisyon.

Isang minuto hanggang isang at kalahating minuto ang ibinigay na panahon para sa presentasyon bawat kalahok . Di magkamayaw ang madlang pepol dahil nagulanatang ang mga manood ng walang batid ang hataw sa Spada Y Dagang na umani ng paghanga at magandang impresyong sa mga manonood.

Hindi nasayang ang pagod at mga walang katupusang ensayo para makupo ang gintong medalya, at makuha ang unang pwesto .

“Lipay jud ko kayo oii , regional na dis” ani ni Bb. Amor T. Ragosta, ang Coach ni Kier.

Gamit ang mala-gintong kamao, matagumpay na nakamit ni Christian Dave Raca, SPS-10 na mag-aaral ng Trento National High School ang gintong medalya sa nakaraang USSIBA 2024 Division Sports Competition na ginanap sa Democrito O. Plaza Memorial Sport’s Complex Patin-ay, Prosperidad, Agusan del Sur sa larong boxing’s bantamweight category na siyang aarangkada sa regional athletic meet.

Sa isang panayam, ibinunyag ni Raca na sa kabila ng mga hamon at sakripisyong kinaharap niya sa panahon ng pagsasanay, nagawa pa rin niyang malampasan ito dahil

ang layunin niya ay matuto at sumikat, at ito ang nagudyok sa kanya na ituloy ang pagsusumikap. Kahit paman nagtagumpay si Raca sa pag sungkit ng gintong medalya, naniniwala ito na kailangan pa niyang pagbutihin at mas palalimin ang kaniyang pagsasanay para sa darating na Regional Athletic meet kasama ang kaniyang taga pagturo na sina Sir Rey R. Pielago at Rechee G. Alferez. Patunay na ang tagumpay ni Raca sa kanyang pagsusumikap, pagpupursige, at pagkahilig para sa isport na nagpapakita na, kahit na sa pamamagitan ng mga hamon,

matamis na tagumpay ay maaaring makamit sa pamamagitan ng nagliliyab na determinasyon na masungkit ang gintong medalya. "padayon gihapon aron mailhan," ani ni Raca.

Balabag, Hari sa chess

Pinayuko ni Becher Kent Balabag ng Trento ang naghihingalong si Reeven M. Jaro ng Loreto sa larong chess na ginananap sa Agusan del sur National High School kaugnay ng Division meet noong Enero 25, 2024. Pamatay na Attack ang Isinagawa ng 15 taong gulang na si Balabag ang kaniyang Pown sa d4 sa kaniyang panimula.

Hindi naman nagpakawalang bahala ang kalabang si Jaro at dumepensa ito gamit din ang kanyang pown, umarangkada namn

kaakad si Balabag at ginamitan nya ito nang nakakatakot na Backward pown.

Naka recover naman sa tamang oras si Jaro at kinain niya ang Bishop ni Balabag Sunod sunod na File ni Balabag upang maka lamang sa mga nakain ng Officials ni Jaro Natapos kaagad ang laro Prinomote ni Balabag ang kanyang pown at chenickmate niya ang hari ni Jaro.

“Good ra among game wala gyud ko nag expect kay gahi ang mga kalaban didto gi- try lang nako akng best ug apply ang mga training”, sambit ni Balabag matapos ang laro.