9789401490245

van reizigers voor reizigers TR TTER

DUITSLAND NOORD HAMBURG – DRESDEN– HANNOVER

De wereld houdt niet op met draaien. Een wereldreiziger is de eerste om dat te beamen. Hoewel men geen inspanningen gespaard heeft om al de gegevens in deze gids uitgebreid te testen en te actualiseren, is het niet uitgesloten dat je ter plaatse vaststelt dat bepaalde gegevens in deze gids toch al opnieuw gewijzigd zijn. Veel adressen en suggesties in de Trotters zijn bovendien wat ‘fragiel’, juist omdat ze zo sympathiek en verrassend zijn. We zouden het daarom bijzonder op prijs stellen als je ons op de hoogte brengt van eventuele wijzigingen, zodat we de eerstvolgende herdruk op een correcte manier kunnen aanpassen. Dank bij voorbaat. Ons adres:

TROTTER

Uitgeverij Lannoo

Kasteelstraat 97

B-8700 Tielt

E- MAIL: TROTTER @ LANNOO.BE

WWW.TROTTERCLUB.COM

Uitgeverij Terra Lannoo

Postbus 97

NL-3990 DB Houten

De prijscategorieën die in de Trottergidsen worden gebruikt, zijn steeds afgestemd op het land. Als je in een goedkoop hotelletje ongeveer € 25 betaalt, behoort een hotel waar je € 75 neertelt uiteraard tot de dure prijsklasse. De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele fouten of de gevolgen ervan.

VERTALING Petra van Caneghem; 2023 Imago Mediabuilders

REISINFORMATIEVLAANDERENENNEDERLAND Wegwijzer, Brugge

OMSLAGONTWERP Studio Jan de Boer / Helga Bontinck

ONTWERPBINNENWERK Imago Mediabuilders

OMSLAGFOTO RudyBalasko/iStock

OORSPRONKELIJKETITEL Le Routard – Allemagne

OORSPRONKELIJKEUITGEVER Hachette, Paris

DIRECTEURVANDEREEKSENAUTEUR Philippe Gloaguen

STICHTERS Philippe Gloaguen en Michel Duval

ADJUNCT- REDACTEUREN Benoît Lucchini en Amanda Keravel

REDACTEUREN Olivier Page, Véronique de Chardon, Isabelle Al Subaihi, Anne-Caroline Dumas, André Poncelet, Marie Burin des Roziers, Thierry Brouard, Géraldine Lemauf-Beauvois, Anne Poinsot, Mathilde de Boisgrollier, Alain Pallier en Fiona Debrabander

© Hachette (alle rechten voor vertaling, reproductie en bewerking gereserveerd voor alle landen), Uitgeverij Lannoo nv, Tielt, 2023

© Cartografie Hachette Tourisme

WWW.LANNOO.COM

D/2023/45/343 - 9789401490245 - NUR 512

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

HOE GEBRUIK JE DEZE GIDS? X

Op deze pagina’s zetten we de toeristische highlights voor je op een rijtje – stuk voor stuk zijn het met recht topervaringen die je niet mag missen!

In het hoofdstuk ‘Mens, maatschappij, natuur en cultuur’ gaan we dieper in op onder andere de geschiedenis, het cultureel erfgoed en de geografie van het land of gebied dat je bezoekt. Een ideale selectie om alvast thuis of tijdens de heenreis door te nemen.

In het hoofdstuk ‘Praktisch’ vind je alle nuttige informatie over de bestemming. Lees er alles wat je moet weten over bijvoorbeeld verkeer en vervoer, geldzaken, taal en gebruiken.

De gedeeltes die in twee kolommen zijn gezet, bevatten nuttige informatie, zoals adresgegevens van instanties en webadressen ter voorbereiding op de reis.

jaar en reis je alleen, met slechts één familielid of met een persoon die niet één van de ouders is, dan is de schri elijke toestemming van beide ouders vereist (in het Engels). Het bewijs moet worden gelegaliseerd. Heb je niet de Belgische of Nederlandse nationaliteit, neem dan contact op met de ambassade van Duitsland in België of Nederland. Meer informatie

De Europese Unie hee een systeem van wederzijdse consulaire bijstand ontwikmoeilijkheden verkeren in het buitenland. Je kunt op deze bijstand een beroep doen als België of Nederland niet over een vertegenwoordiging beschikt in het land waar je je bevindt. Concreet houdt dit in dat je de hulp kunt inroepen van de ambassade of het consulaat (geen ereconsulaat) van om het even welke lidstaat van de EU. Deze diensten zullen je zelf rechtstreeks helpen of je zeggen wat je precies De dienstverlening geldt uiteraard uitsluitend voor noodsituaties zoals overlijden, ongevallen met verwondingen of letsels, ernstige ziekte, repatriëring om medische redenen, arrestatie of gevangenschap. In geval van verlies of diefstal van je paspoort kun je bij deze diensten terecht voor een voorlopig reisdocument. Bij deze consulaire bijstand tussen de Europese lidstaten zul je uiteraard niet altijd in je eigen landstaal worden geholpen. Meestal zal dat gebeuren in een van de courante Europese talen. Internationale studentenkaart

HOE GEBRUIK JE DEZE GIDS?

Door deze beknopte inhoudsopgave per deel van de gids te gebruiken hoef je niet telkens terug te bladeren naar de algehele inhoudsopgave voor in het boek.

Op het kleine kaartje linksboven zie je in een oogopslag welk deel van het land of de regio het betreffende hoofdstuk beschrijft.

Op de eerste pagina van elk nieuw deel zijn de niet te missen bezienswaardigheden al in kaart gebracht met een paginaverwijzing voor wie ze direct wil raadplegen.

OOST-DUITSLAND

üringen (niet alleen uit Duitsland, maar ook uit de rest van de wereld) is niet alleen te danken aan de zuivere lucht en de ongerepte bossen, maar ook aan het grote aantal beroemdheden uit de Duitse cultuur in wier voetsporen je in deze deelstaat kunt treden: Goethe en Schiller Luther en Bach Brahms en Wagner Lucas Cranach (vader en zoon) en Otto Dix Wie üringen doorkruist, komt vroeg of laat onvermijdelijk op de ‘Route van de klassieken’ terecht. Deze 300 km lange route brengt je een beter begrip van het authentieke Duitsland bij. En niet te vergeten het üringer Wald dat dankzij zijn vele paden en overnachtingsmogelijkheden erg in trek is bij wandelaars en etsers. De Rennsteig is een beroemde wandelroute die over de kam van het üringer Wald voert, de traditionele grens tussen Noord- en Midden-Duitsland, üringen en Franken. Er is ook een Rennstein-Radweg ( etsroute) met een lengte van 195 km.

De Reisplanner stelt uitgewerkte reisprogramma’s voor om Duitsland Noord op de beste manier te ontdekken.

Aan de rand van de pagina’s zorgen een duimgreep en een kopregel ervoor dat je direct ziet welke informatie er op de betreffende pagina wordt geboden.

Voor een herkenbare structuur en meer opzoekgemak is de volgorde van onderwerpen per stad of regio telkens hetzelfde: praktische info - informatie over verblijf: slapen, eten, iets drinken, uitgaan - informatie over de bezienswaardigheden.

WIST JE DIT?

Let op deze kaders voor interessante weetjes.

AANDUIDING TROTTERTIPS

WEIMAR NETNUMMER 03643 65.100 INWONERS Het paradijs volgens de alomtegenwoordige Goethe, het symbool voor het humanisme voor geschiedkundigen en het ‘Duitse Athene’ voor de Franse schrijfster Madame de Staël. Dit is de stad waar in de jaren 1920 Bauhaus werd geboren. Sinds de grote Duitse dichter Goethe zich hier aan het einde van de 18de eeuw

X trottertip XX interessant XXX niet te missen

VERKLARING VAN DE SYMBOLEN

A algemeen

q autoverhuur

s bank

O busstation

D café, bar

C camping

p consulaat

E dansen

c duiklocatie

W internetcafé

f fietsverhuur

F haven

h honden toegestaan

Y ijssalon

I informatie

d kindvriendelijk

i koffie- of theehuis

M livemuziek, concert

L luchthaven

e metrostation

N ontbijt

P parkeren

Q patisserie

B postkantoor

R restaurant

a roken verboden

H slapen

b skistation

aan om over de kinderkopjes te lopen. Bezienswaardigheid: de boom van de stad, geïnspireerd op een gedicht van Goethe, de Gingko biloba, is a omstig uit China en wordt ook wel de ‘boom van de 40 ecu’s’ genoemd. De stad hee een heel museum gewijd aan de boom en kwekerijen bieden planten te koop aan.

Een beetje geschiedenis Weimar werd in de 16de eeuw hoofdstad van het hertogdom Saksen-Weimar (en zou dat blijven tot 1918). De varkens werden uit de straten van dit boerendorp verjaagd om er een echte hofstad van te maken. Aangetrokken door de netheid van de stad en door haar mecenassen, begonnen kunstenaars toe te stromen, aangevoerd door de bekendste

Duitse schilders, Lucas Cranach de Oude de Jonge en de organist Johann Sebastian Bach die gedurende tien jaar voor het hof speelde. Drie vierde van zijn orgelmuziek werd in Weimar geschreven. Met de komst van Franz Liszt in 1848 veranderde Weimar in een Europese muziekstad. Berlioz, Borodin Brahms (‘de drie B’s’) brachten Liszt een bezoek, net als Wagner en – later – Rubinstein. In 1900 trok Nietzsche zich in Weimar terug en stierf hier ook. Maar de stoet beroemdheden was nog niet ten einde: componist Richard Strauss streek er neer. Weimarer Klassik m Alles begon met hertogin Anna Amalia van Saksen-Weimar-Eisenach, een nicht van Frederik II van Pruisen. Al in 1775 richtte ze een literaire salon op (de Musenhof), waarmee ze dichters, kunstenaars en denkers uitnodigde om elkaar in haar stad te ontmoeten. De hertogin werd een vooraanstaand guur van het culturele leven en stichtte er een beroemde bibliotheek (cultureel werelderfgoed), die vanaf 1797 werd beheerd dor Goethe. De bibliotheek van Anna Amalia omvatte circa 900.000 boeken, maar werd in 2004 deels vernield door een brand (ongeveer 30.000 boeken en meerdere kostbare schilderijen gingen in vlammen op). De bibliotheek werd sindsdien weer opgebouwd naar origineel model. Hier ontstonden de literaire werken die uitzonderlijk belangrijk waren voor de Duitse cultuur en die gekenmerkt werden door een open perspectief op de wereld en humanistische aspiraties. Weimar was de stad waar dichters verbleven als Christoph Martin Wieland, Johann Wolfgang von Goethe Johann Gottfried Herder en Friedrich Schiller. De Weimarer Klassik eindigde met de dood van Goethe in 1832. De plaatsen waar de dichters en hun mecenassen verbleven en werkten zijn er de bevoorrechte getuigen van: de huizen van Goethe en Schiller, de kastelen van het Belvedere, van Ettersburg en Tiefurt, die omgeven worden door prachtige parken, de werkplaatsen van Herder het Wittumpaleis, waar zich de beroemde ronde tafel bevindt, en het historische kerkhof (Alter Friedhof) met de kelder van de prinsen van Saksen-Weimar, waar de graven van Goethe en Schiller liggen.

g snackbar

Z strand

U taxi

J theater

S treinstation

V voorzieningen voor rolstoelgebruikers

j wandelen

k winkelen

m Unesco-werelderfgoed

r zwemgelegenheid

T telefoonnummer

o website

: e-mailadres

NOORD-DUITSLAND

KAARTEN EN PLATTEGRONDEN

INLEIDING

Duitsland is een van de dichtstbevolkte land van de Europese Unie. Het land is eveneens rijk aan sterke tradities, aan charmante dorpjes te midden van lie ijke landschappen, en aan typisch middeleeuwse stadjes, die in vele gevallen na de oorlog identiek werden nagebouwd. Van de Frankische folklore tot de wouden van Baden-Württemberg, van de stranden aan de Oostzee tot de kastelen van Lodewijk II van Beieren, van de kleine weggetjes in het Rijnland tot de oevers van de Donau, er bestaat een sereen en waarachtig Duitsland, ver van de grote steden met hun ongebreidelde uitbreiding sinds de 20ste eeuw.

IK SPREEK SPAANS

TEGEN GOD, ITALIAANS

TEGEN VROUWEN, FRANS TEGEN MANNEN EN DUITS TEGEN

MIJN PAARD

Keizer Karel V

Duitsland hee bovendien musea die tot de mooiste van de wereld behoren, en het land kan prat gaan op gotische kathedralen, barokke kerken, traditionele woningen met vakwerk en ‘kolossale’ bier- en wijnfeesten, die jaarlijks terugkeren.

Tot zover de tradities, maar als we het nu over de moderne tijd hebben: wat zou Duitsland zijn zonder haar creativiteit in combinatie met haar legendarische commerciële aanleg? Je zult worden verrast door een innovatieve architectuur, avant-gardistische, creatieve kunst, en ‘made in Germany’design, die het dagelijkse leven aan de overkant van de Rijn een stuk spannender maken dan we denken. Elke dag weer ontstaan nieuwe trends en worden nieuwe ideeën ontwikkeld, vaak door de jongeren, die blijk geven van veel originaliteit en een grote vrijheid van denken.

Op politiek vlak werd na de Val van de Muur (met hoofdletters, zoals elk waarachtig groot

historisch evenement) een voormalig OostDuitsland ontdekt dat jarenlang een totaal andere koers had gevaren en een verleden had waarover weinig bekend was. Sindsdien is er heel veel water onder de bruggen van de Elbe gestroomd, en na een kolossale inspanning om de Oost-Duitse Bundesländer te integreren, kan Duitsland met recht weer trots zijn op zijn groei en welvaart. Na vier opeenvolgende mandaten hee kanselier Angela Merkel haar functie afgestaan aan de sociaaldemocraat Olaf Scholz. Een nieuwe bladzijde in de moderne geschiedenis van Duitsland is omgeslagen.

VEELGESTELDE VRAGEN

WELKE REISDOCUMENTEN

HEB JE NODIG?

Voor inwoners van de Europese Unie volstaat een identiteitskaart of een geldig paspoort (ook voor kinderen).

WELK SEIZOEN KIEZEN?

Duitsland geniet voor het grootste deel van een landklimaat met grote verschillen tussen zomer en winter. De sneeuw blijft er behoorlijk lang liggen, maar in de zomermaanden kan het heel warm en droog zijn. De lente en de herfst zijn soms regenachtig. De steden kun je het hele jaar door bezoeken. Het Bodenmeer baadt in een aangenaam Middellandse Zeeklimaat. Als aan de Oostzee de zon van de partij is, zal een badpak zeker van pas komen.

WELK BUDGET VOORZIEN?

Ondanks een inflatie van 10 in 2022 zijn de kosten van levensonderhoud in Duitsland vergelijkbaar met die bij ons. Wie met een klein budget reist, kan terecht op campings, in jeugdherbergen en hostels, of in een van de honderden goedkope adresjes zoals de Imbisse (snackbars). Eten in restaurants is vaak goedkoper dan bij ons, en gezien de omvang van de porties heb je aan één gerecht genoeg. Profiteer van het uitgebreide ontbijtbuffet dat de hotels aanbieden. Maar voorzie wel een stevig budget voor musea en parkeren in de steden.

HOE KUN JE JE HET BESTE VERPLAATSEN IN DUITSLAND?

Duitsland is erg groot en het is daarom ook het slimst om je per keer op een regio te concentreren. Wie met de trein reist, kan genieten van de aanbiedingen van de Deutsche Bahn, zoals de German Rail Pass op de hogesnelheidstreinen (ICE), die vergelijkbaar zijn met de Thalys. De overheid doet een genereus aanbod als reactie op het tekort aan Russische brandstof en je mag onbeperkt met de regionale treinen reizen en het openbaar vervoer gebruiken in alle Duitse steden voor slechts € 9 per maand. Het is nog niet beslist of de proefperiode van drie maanden verlengd zal worden. Meer informatie op o bahn.com.

De autosnelwegen zijn gratis. Toegang met de auto tot grote steden is beperkt door strenge milieunormen. Zie ‘Aankomst en vertrek. Met de auto’.

De bussen vormen een efficiënte aanvulling op de trein. Het openbaar vervoersnet in de steden is dicht, betrouwbaar en heel praktisch. Tot slot is de fiets zeer populair in dit land dat op ecologisch vlak steeds bewuster wordt. Er is een heus fietsnetwerk aangelegd.

ZIJN ER VEILIGHEIDSPROBLEMEN?

Nauwelijks. De elementaire en universele voorzorgsmaatregelen volstaan om het land door te reizen.

KUN JE MET KINDEREN NAAR

DUITSLAND GAAN?

Kinderen zijn (vaak gratis) welkom in heel wat musea waar speelse activiteiten worden georganiseerd. Er zijn veel pretparken. Vaak te combineren met een fietstocht in de buurt. De beste plekken/adressen om te bezoeken met kinderen herken je aan het symbool d .

HOE BETAAL JE TER PLAATSE?

Duitsland maakt deel uit van de eurozone, je kunt dus je betaalkaart gebruiken om geld op te nemen of te betalen zonder dat de bank kosten in rekening brengt. Opgelet: hoewel dit aan het veranderen is, zijn er nog heel wat winkels die voor bedragen onder de twintig euro contante betaling vragen.

IS DE TAAL EEN BELEMMERING?

In de grote steden spreekt bijna iedereen Engels, maar het kan zeker geen kwaad om zich toch enkele gangbare woordjes Duits in te prenten.

WAAROM ZIJN MENSEN ZO

TERUGHOUDEND OM DUITSLAND

TE BEZOEKEN?

Daar heeft de geschiedenis ongetwijfeld wat mee te maken. Het gevolg is dat er vandaag de dag nog steeds heel wat vooroordelen zijn. Gelukkig verandert ook hier heel wat en trekken jongeren steeds vaker naar Duitsland om zich vertrouwd te maken met de taal van Goethe en om samen met onze partner aan de toekomst van Europa te bouwen.

WORDT ER ALLEEN MAAR BIER GEDRONKEN?

Het is waar dat de gemiddelde Duitser gemakkelijk 150 liter bier per jaar naar binnen giet, maar de wijnen die het land produceert, worden steeds interessanter. De Duitse mousserende wijn, Sekt, haalt het echter niet bij echte champagne.

IS ER IN DUITSLAND WEL CULTUUR?

Maak je geen zorgen, er is meer dan genoeg cultuur: massa’s kastelen, prachtige en niet al te dure musea, fantastische tentoonstellingen, klassieke concerten, rockfestivals, alternatieve festivals en nog veel meer. En natuurlijk de sporen van een rijk verleden, die nog op elke straathoek aanwezig zijn.

TOPERVARINGEN

1 BEWONDER DE WEDEROPBOUW VAN DRESDEN, DE STAD AAN DE ELBE DIE IN 1945 VOLLEDIG

WERD VERWOEST DOOR

BOMBARDEMENTEN

Het mooiste voorbeeld blij de Frauenkirche, een lutherse kerk in barokstijl die volledig werd gereconstrueerd, met haar schitterende koepel. De onvoorstelbare collecties van de prinsen van Saksen (18de eeuw) worden bewaard in het historische ‘Groene Gewelf’ en in het ‘Nieuwe Groene Gewelf (‘Grünes Gewölbe’). Die vormen de kern van deze schat, die uniek is in Europa. De collecties Saksisch porselein in het Zwingerpaleis behoren tot de mooiste ter wereld. Blz.137, 141

2 LAAT JE MEESLEPEN DOOR DE CHARME VAN GÖRLITZ AAN DE OEVERS

VAN DE NEISSE, SINDS 1945

DE NATUURLIJKE GRENS

MET POLEN

De stad telt bijna 4000 gebouwen die de oorlog ongeschonden doorgekomen zijn. De huizen en paleizen laten een waaier aan stijlen zien: gotiek, renaissance, barok en art nouveau. Een pareltje en een mooie onbekende om te ontdekken! Blz. 157

Goed om te weten: lmlie ebbers zullen blij zijn te horen dat er in Görlitz heel wat lms zjin opgenomen.

3 DOMPEL JE IN LÜBECK ONDER IN DE WERELD VAN HET HANZEVERBOND

EN BEWONDER DE 15DEEEUWSE HOLSTENTOR

Maar wat is nu die fameuze Hanze, dit economische verbond van de Noord-Europese havensteden tijdens de middeleeuwen? Dat kom je te weten in het uitstekende Europese Hanzemuseum. Blz.224, 229

Goed om te weten: om dit boeiende maar goedgevulde museumbezoek af te ronden, kun je jezelf trakteren op een stuk Marzipan, dé lekkernij van Lübeck.

4 ONTDEK DE HAVEN VAN HAMBURG AAN BOORD VAN FERRY 62, VOOR DE PRIJS VAN EEN BUSKAARTJE

Een uitstekende manier om deze stad te ‘voelen’ en haar identiteit te ontdekken. Hoe verder de ferry vaart, hoe duidelijker het contrast tussen enerzijds de industriële activiteit van de op twee na grootste haven van Europa, en anderzijds het leven op de tegenoverliggende oever, die steeds chiquer en de iger wordt. Blz.221

Goed om te weten: terugkeren kan met bus 111, die je naar Speicherstadt (Werelderfgoed van Unesco) en de nieuwe wijk HafenCity brengt.

5 HERBELEEF IN HET DEUTSCHES

AUSWANDERERHAUS TE BREMERHAVEN HET EPOS VAN DE MIGRANTEN DIE NAAR DE NIEUWE WERELD TROKKEN

Tussen 1830 en 1974 vertrokken meer dan 7 miljoen mensen vanuit Bremerhaven. Dit museum laat je in de voetsporen treden van enkele van deze migranten, en koppelt op die manier de kleine anekdoten aan het grote geschiedenisverhaal. Mede dankzij schitterende reconstructies kun je in het Deutsches Auswandererhaus een fantastische reis door de tijd maken, maar het bezoek stemt ook tot nadenken over het – bijzonder actuele – fenomeen in omgekeerde richting: dat van de immigranten die nu naar Duitsland komen, op de vlucht voor onderdrukking, ellende en oorlog. Blz.260

Goed om te weten: van mei tot september kun je beter ’s ochtends vroeg of omstreeks 16.00 u komen, om de grote groepen bezoekers te vermijden.

trabant-bijeenkomst in sachsen-anhalt, pure ostalgie

FOTOVERANTWOORDING

blz. 8, 86Pecold / Shutterstock

blz. 9 l., 168 powell’sPoint / Shutterstock

blz. 9 r., 257 MNStudio / Shutterstock

blz. 10-11Sergii Figurnyi / Shutterstock

blz. 12 Gerckens-Photo-Hamburg / Shutterstock

blz. 13Eric Valenne geostory / Shutterstock

blz. 14leoks / Shutterstock

blz. 15narvikk / iStock

blz. 16Canetti / iStock

blz. 17 b., 59trabantos / Shutterstock

blz. 17 o. Erik Christensen

blz. 18-19mauritius images GmbH / Alamy Stock Photo

blz. 25tichr / Shutterstock

blz. 32 SW_Stock / Shutterstock

blz. 38 photolike / Shutterstock

blz. 52Alizada Studios / Shutterstock

blz. 55 SN-Photography / Shutterstock

blz. 62-63Paul Atkinson / Shutterstock

blz. 68 ecstk22 / Shutterstock

blz. 83, 234Anton_Ivanov / Shutterstock

blz. 84 b.Andrew Mayovskyy / Shutterstock

blz. 84 o.ricok / Shutterstock

blz. 99 Adanne / Dreamstime.com

blz. 103 Kromer’s

blz. 104 Meinzahn / Dreamstime.com

blz. 111 Takashi Images / Shutterstock

blz. 120 Moritzbastei

blz. 126Bildagentur Zoonar GmbH / Shutterstock

blz. 134Lila Soáe

blz. 135 Michael Schmidt

blz. 139V_E / Shutterstock

blz. 148marekusz / Shutterstock

blz. 154-155 Ivan Kurmyshov / Shutterstock

blz. 164Claudio Divizia / Shutterstock

blz. 176-177 LaMiaFotografia / Shutterstock

blz. 190 yetdark/Flickr

blz. 198-199 JohanMorin / Shutterstock

blz. 208 Gastwerk

blz. 209 Horner Rennbahn

blz. 212Am Kai

blz. 216Igor Tichonow / Shutterstock

blz. 220Rolf G Wackenberg / Shutterstock

blz. 229 Juergen Wackenhut / Shutterstock

blz. 243Solanika / Shutterstock

blz. 256 Kai Schwabe Photography

blz. 260Heide Pinkall / Shutterstock