PORTUGAL
De wereld houdt niet op met draaien. Een wereldreiziger is de eerste om dat te beamen. Hoewel men geen inspanningen gespaard heeft om al de gegevens in deze gids uitgebreid te testen en te actualiseren, is het niet uitgesloten dat je ter plaatse vaststelt dat bepaalde gegevens in deze gids toch al opnieuw gewijzigd zijn. Veel adressen en suggesties in de Trotters zijn bovendien wat ‘fragiel’, juist omdat ze zo sympathiek en verrassend zijn. We zouden het daarom bijzonder op prijs stellen als je ons op de hoogte brengt van eventuele wijzigingen, zodat we de eerstvolgende herdruk op een correcte manier kunnen aanpassen. Dank bij voorbaat. Ons adres:
trotter
Uitgeverij Lannoo
Kasteelstraat 97
B-8700 Tielt
e - mail: trotter @ lannoo.be
www.trotterclub .com
Uitgeverij Terra Lannoo
Postbus 97
NL-3990 DB Houten
De prijscategorieën die in de Trottergidsen worden gebruikt, zijn steeds afgestemd op het land. Als je in een goedkoop hotelletje ongeveer € 25 betaalt, behoort een hotel waar je € 75 neertelt uiteraard tot de dure prijsklasse. De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele fouten of de gevolgen ervan.
vertaling Katrien Meuleman; 2023 Imago Mediabuilders
reisinformatie vlaanderen en nederland Wegwijzer, Brugge
omslagontwerp Studio Jan de Boer / Helga Bontinck
ontwerp binnenwerk Imago Mediabuilders
omslagfoto iStock/diegograndi
oorspronkelijke titel Le Routard – Portugal
oorspronkelijke uitgever Hachette, Paris
directeur van de reeks en auteur Philippe Gloaguen
stichters Philippe Gloaguen en Michel Duval
adjunct- redacteuren Benoît Lucchini en Amanda Keravel
redacteuren Olivier Page, Véronique de Chardon, Isabelle Al Subaihi, Anne-Caroline Dumas, André Poncelet, Marie Burin des Roziers, Thierry Brouard, Géraldine Lemauf-Beauvois, Anne Poinsot, Mathilde de Boisgrollier, Alain Pallier en Fiona Debrabander
© Hachette (alle rechten voor vertaling, reproductie en bewerking gereserveerd voor alle landen), Uitgeverij Lannoo nv, Tielt, 2023
© Cartografie Hachette Tourisme
www.lannoo.com
D/2023/45/356 - ISBN 9789401490238 - NUR 512
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
4
HOE GEBRUIK JE DEZE GIDS? X
Op deze pagina’s zetten we de toeristische highlights voor je op een rijtje – stuk voor stuk zijn het met recht topervaringen die je niet mag missen!
In het hoofdstuk ‘Mens, maatschappij, natuur en cultuur’ gaan we dieper in op onder andere de geschiedenis, het cultureel erfgoed en de geografie van het land of gebied dat je bezoekt. Een ideale selectie om alvast thuis of tijdens de heenreis door te nemen.
In het hoofdstuk ‘Praktisch’ vind je alle nuttige informatie over de bestemming. Lees er alles wat je moet weten over bijvoorbeeld verkeer en vervoer, geldzaken, taal en gebruiken.
De gedeeltes die in twee kolommen zijn gezet, bevatten nuttige informatie, zoals adresgegevens van instanties en webadressen ter voorbereiding op de reis.
5
16 17 20 1 NEEM EEN ONTBIJT AAN DE TAPKAST Neem een ontbijt aan de tapkast van een van de talrijke cafés en adem er de sfeer als de bewoners van Lissabon zich hier ’s ochtends verdringen … Het lijkt wel een film of een boek van Pessoa, maar toch is dit levensecht. Aan de bar worden de laatste nieuwtjes uitgewisseld. Blz. 132 2 DE OUDE MERCADO DA RIBEIRA Proef in Lissabon voor een prikje gerechten van gerenommeerde chefs in de oude Mercado da Ribeira. Een van de beste plekjes als je voor weinig geld wilt smullen in de hoofdstad. Onder een weelderig dak van glas en staal ontdek je de mercado met talloze kraampjes waar gerenommeerde chefs uit Lissabon zich verzameld hebben. Volg je neus en kies een gerecht van Henrique Sa Pessoa, chef bij Alma of lekkers van Alexandre Silva, Marlene Vieira of Kiko Martins … Rennen hoeft niet meer, je vindt ze hier allemaal onder één dak. Met z’n veertigen verleiden ze je met schotels tussen € 10 en 18. Jawel, dat heb je goed gelezen. Vlees, schelp- en schaaldieren, fijne vleeswaren, kazen, gebak, alles is er te vinden. Daarna neem je plaats aan een van de grote tafels en proef je in een heerlijk lawaaierige sfeer van al dat lekkers. Een van onze lievelingsplekjes in Lissabon! Blz. 146 Goed om te weten: avenida 24 de Julho. Dag. geopend 10.00-24.00 u (do.-za. 2.00 u). Je kunt levensmiddelen en zelfs boeken meenemen naar huis.
Plaatsen opgenomen op de Werelderfgoedlijst van Unesco Teo OCEAAN o NOORDOOSTPORTUGAL blz. 677 LISSABON EN OMGEVING blz. 101 DE ALENTEJO blz. 375 MIDDENPORTUGAL blz. 465 DE MINHO EN DE COSTA VERDE blz. 561 DE ALGARVE blz. 293 Coimbra de Gaia Tavira (LISSABON) Tomar Ma vão Sintra arque nac. do Sudoeste alentejano e da Costa BOVENDOURO ALENTEJO Côavallei 50 km 1 2 3 4 9 7 8 6 5 11 12 18 16 13 14 15 17 10 19 1 2 26925_00_Trotter Portugal.indb 16-17 22-05-2023 10:33
TOPERVARINGEN
70 71 ABC van Portugal 72 Alvorens te vertrekken 72 Budget 74 Elektriciteit 75 Feesten en feestdagen 75 Fooien 76 Geldzaken 76 Gezondheid 77 Klimaat 77 Musea 78 Noodgevallen 80 Overnachten 81 Post 83 Reisliteratuur 83 Risico’s en ergernissen 85 Taal 86 Telecommunicatie 87 Tijdsverschil 88 Vervoer 88 Winkelen 93 PORTUGAL PRAKTISCH 22-05-2023 10:34 PORTUGAL PRAKTISCH Alvorens vertrekken PORTUGAL PRAKTISCH ABC ort UGA ABC VAN PORTUGAL 92.090 km², circa 1/5 van buurland Spanje. Lissabon. Portugees. Veel Portugezen spreken een aardig woordje Frans (vooral in de streek van Minho), maar in het zuiden (zeker in de Algarve) domineren het Engels en het Duits als vreemde talen. parlementaire democratie. Marcelo Rebelo de Sousa, verkozen in 2016 en herverkozen in 2021. premier António Luís Santos da Costa. portugal achttien districten Viana do Castelo, Braga, Porto, Vila Real, Bragança, Aveiro, Viseu, Guarda, Coimbra, Leiria, Castelo Branco, Lisboa, Santarém, Portalegre, Setúbal, Évora, Beja en Faro. de vulkanische archipel de Azoren ligt 1200 km van Lissabon in de Atlantische Oceaan en bestaat uit negen eilanden (en nog een paar kleinere eilandjes). De hoofdstad is Ponta Delgada op het eiland São Miguel. Madeira ligt 980 km ten zuidwesten van Ponta Delgada, voor de kust van Afrika, en is ook een autonoom gebied van Portugal, met als hoofdstad Funchal. 0,86. Portugal staat op de 38 plaats (van de 189). ALVORENS TE VERTREKKEN Nuttige adressen In België o visitportugal.com. Cortenberglaan 12, 1040 Brussel T (02) 290 08 83 : bruxelas@mne.pt o embaixadadepor tugal.be en bruxelas.embaixadaportugal. mne.pt/pt/.straat 9, 8000 Brugge T (050) 33 75 88 : info@wegwijzer.be o wegwijzer.be. Onafhankelijk reisinformatiecentrum met leeszaal (reisgidsen, tijdschriften, kaarten, reisverslagen). Uitgever van het magazine Reiskrant Organisator van Reismarkt (reizigers informeren reizigers), workshops en andere activiteiten. Jeugddienst en ledenvereniging. In Nederland o visitportugal.com. 74, 2518 AD Den Haag T (070) 363 02 17 Fax (070) 361 55 89 : haia@mne.pt. In Portugal belgië Rua Castilho 75 – 4Dt., 1250068 Lisboa T 213 170 510 : lisbon.consul@diplobel.fed.be o portu gal.diplomatie.belgium.be/nl. Infante Santo 435, 1399T : lis@minbuza.nl o por tugal.nlambassade.org. Identiteitsbewijzen In België Een identiteitskaart volstaat. Kinderen onder de 12 jaar moeten in het bezit zijn van een eigen identiteitsbewijs met foto, verkrijgbaar bij de gemeentediensten van je woonplaats. Reist het kind met een van de ouders, dan is het wenselijk dat de ouder die het niet vergezelt, een schriftelijke toestemming opmaakt (in het Engels) en die laat legaliseren door het gemeente Een Europese identiteitskaart of Europees paspoort volstaat. Dat geldt ook voor kinderen. Reist het kind met een van de ouders, dan is het wenselijk dat de ouder die het niet vergezelt een schriftelijke toestemming opmaakt (in het Engels) en die laat legaliseren door het gemeentebestuur. Ben je onder de 18 jaar en reis je alleen of met een persoon die niet een van de ouders is, dan is de schriftelijke toestemming van beide ouders vereist (in het Engels). Het bewijs moet worden gelegaliseerd. Heb je niet de Belgische of Nederlandse nationaliteit, neem dan contact op met de ambassade van Portugal in België of Nederland. Een Europees paspoort kan nuttig zijn! De Europese Unie heeft een systeem van wederzijdse consulaire bijstand ontwikkeld voor onderdanen van de EU die in moeilijkheden verkeren in het buitenland. Je kunt op deze bijstand een beroep doen als België of Nederland niet over een vertegenwoordiging beschikt in het land waar je je bevindt. Concreet houdt dit in dat je hulp kunt inroepen van de ambassade of het consulaat (geen ereconsulaat) van om diensten zullen je rechtstreeks helpen of je zeggen wat je precies moet doen. De dienstverlening geldt uiteraard uitsluitend voor noodsituaties, zoals overlijden, ongevallen met verwondingen of letsels, ernstige ziekte, repatriëring om medische redenen, arrestatie of gevangenschap. In geval van verlies of diefstal van je identiteitskaart of paspoort kun je bij deze diensten terecht voor een voorlopig reisdocument. Bij deze consulaire bijstand tussen de Europese lidstaten zul je uiteraard niet altijd in je eigen landstaal worden geholpen. Meestal zal dat gebeuren in een van de courante Europese talen. Internationale studentenkaart Deze kaart is in de hele wereld het bewijs dat je student bent. Hiermee kun je profiteren van verschillende voordelen, diensten en studententarieven (op vervoer, overnachtingen, cultuur enzovoort). Met de kaart heb je ook diverse speciale voordelen tijdens het reizen (korting op vliegtickets, hotels en jeugdherbergen, verzekeringen, simkaarten, autoverhuur). In België Connections Travel Shops in Aalst, Antwerpen, Brasschaat, Brugge, Brussel Centrum, Brussel Elsene VUB, Brussel Schuman, Brussel Toison d’Or, Brussels Airport, Ukkel, Gent, Gent Expo, Hasselt, Kortrijk, Kraainem, Leuven, Lommel, Mechelen, Mortsel, Oostende, RoeseCallcenter T (070) o tions.be. Via o isic.be. In Nederland kilroy travels netherlands Singel 413, 1012 WP Amsterdam T (020) 524 o kilroytravels.nl. Er zijn ook kantoren in Utrecht en Groningen. : info@joho.nl o joho.nl. Er zijn kantoren in Den Haag (hoofdkantoor), Het is een goed idee om scans te maken van je paspoort, visa, bankpas, vliegticket(s), verzekeringspolis en hotelvouchers.gens als een pdf-bijlage in een mail naar jezelf. In geval van verlies of diefstal kun je die documenten dan heel gemakkelijk in een internetcafé weer (laten) afdrukken en zul je het probleem sneller kunnen oplossen bij de autoriteiten.
X
X 30 31 fado onlosmakelijk verbonden met de portugese cultuur MENS, MAATSCHAPPIJ, NATUUR EN CULTUUR Architectuur 32 Beroemde Portugezen 34 Bevolking 37 Calçada portuguesa 37 Drank 38 Economie 41 Fado 42 Film 44 Futebol 45 Geografie 46 Geschiedenis 47 Godsdienst en geloof 54 Keuken 56 Media 60 Milieu 61 Tourada 62 Vreemd! of toch niet? 63 Werelderfgoed van Unesco 63 Zeden en gewoonten 64 26925_00_Trotter Portugal.indb 30-31 22-05-2023 10:34
(zoete witte wijn, de beste komt uit Óbidos of Setúbal) en zelfs absint absinto). En dan zwijgen we nog over de talrijke uitstekende Portugese wijnen (zie de rubriek ‘Drank’ bij ‘Mens, maatschappij, natuur en cultuur’). De kersenlikeur ginja is een populair Portugees souvenir. EN HOE ZIT HET MET DE FAMEUZE HAAN VAN BARCELOS? dit is niet zozeer het symbool van het land, dan wel een commercieel succes gebaseerd op een legende: een ter dood veroordeelde riep zijn rechter toe dat er een haan zou kraaien op het ogenblik dat zijn hoofd zou vallen en dat zo zijn onschuld bewezen zou worden. Aldus geschiedde. Je vindt de roodgeel-zwarte haantjes echt overal en in alle formaten, van miniatuurtjes tot exemplaren op ware grootte. 26925_00_Trotter Portugal.indb 94
REISPLANNER EEN WEEKENDJE (2-3 DAGEN) Lissabon Rechtstreekse vlucht vanuit de meeste Europese hoofdsteden. Niet te missen zijn vanzelfsprekend het praça de Dom Pedro IV, het praça do Comércio, de wijk Chiado voor de architectuur, de wijk Bairro Alto voor de dolle Lissabonse nachten, de wijk Alfama om de Portugese ziel te ervaren. In het noorden van de stad moet je zeker een bezoek brengen aan het Museum Calouste-Gulbenkian, het Parque das Nações met zijn aquaTejo ATLANTISCHE OCEAAN Dou Coimbra LISBOA (LISSABON) Óbidos ARQUE NAC. DA Mateus Bragança Chaves Ponte de Lima Conimbriga ARQUE DE BUÇACO Peniche T BOVENDOURO Côavallei Batalha Alcobaça 1 2 4 5 6 8 9 10 12 13 14 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 De herkomst van de portwijn geschiedenis en religie Lissabon en de Serra de Sintra Etappes 1 13 22 Plaatsen opgenomen op de Werelderfgoedlijst van Unesco Een weekendje Porto Idée week-end à Lisbonne Een weekendje Lissabon 26925_00_Trotter Portugal.indb 95
Door deze beknopte inhoudsopgave per deel van de gids te gebruiken hoef je niet telkens terug te bladeren naar de algehele inhoudsopgave voor in het boek.
(41, 1 dag) waar je de grens met Spanje kunt oversteken. Ten westen van Faro liggen Loulé (42, 1 dag) Albufeira (43, 1 dag) maar alleen als je echt aan een strandvakantie toe bent), de meest toeristische badplaats van de Algarve. Portimão (44, 1 dag) is een leuke plek met zijn haven vol sardinevissers en zijn nabijgelegen stranden. Lagos (45, 2 dagen) heeft alles voor een prima vakantiesfeer! Het typisch mediterrane leven, een markt, strand … Tip: aarzel niet om naar het binnenland te gaan richting Silves Monchique (46, 2 dagen) Tot besluit het natuurpark van Zuidwest-Alentejo en de Vizentijnse kust met Sagres (47, 1 dag) voor een bliksembezoek aan de kaap en het fort van Hendrik de Zeevaarder. Odeceixe (48) Zambujeira do Mar (49) en Vila Nova de Milfontes (50, 1-3 dagen of meer): brede en lange stranden, wandelen in de ongerepte natuur tussen de zee en de kliffen.
luieren, surfen, golfen, dat kan in de Algarve naar hartenlust. Rechtstreekse vluchten zijn heel handig. Faro (38, 2 dagen), de belangrijkste stad, past goed bij de omliggende dorpen zoals São Brás de Alporte. Meer naar het oosten ligt Olhão (39, 2 dagen) met de eilanden Culatra en Armora de stranden van Tavira (40, 2 dagen) en Vila Real de Santo António LISSABON
Op de eerste pagina van elk nieuw deel zijn de niet te missen bezienswaardigheden al in kaart gebracht met een paginaverwijzing voor wie ze direct wil raadplegen.
EN OMGEVING
LISSABON
‘Ik waan mij in de hemel want we naderen het beroemde Lissabon.’ Cervantes Lissabon ligt op de rechteroever van de monding van de Taag en is in de eerste plaats een stad van een onvergelijkbare, soms verwarrende schoonheid, die opvallend ongeschonden de eeuwen is doorgekomen. De hoofdstad van Portugal verwondert de bezoeker, maar ergert hem ook met haar eeuwigdurende openbare werkzaamheden die verbetering beloven, maar nooit afgerond lijken te worden. Om Dom Francisco Manuel de Melo te parodiëren: ‘Een kwaad waarvan men geniet, een deugd waaronder men lijdt’. De 17de-eeuwse Portugese schrijver beschreef met deze uitdrukking de saudade, het nostalgisch gevoel dat geacht wordt elke inwoner van Lissabon te bekruipen bij het zien van de Taag, de ‘Zee van Stro’ met zijn gouden weerspiegelingen, die de dromen van een heel volk met zich meevoert. Die nostalgie is echter bepaald niet meer wat ze geweest is: Lissabon is helemaal niet somber (behalve misschien in de winter, want de vochtige kou blijft hier de vijand) en blijft niet hangen in de herinneringen aan haar vergane glorie. Integendeel! Vertrouw evenmin op het beeld van een onafgebroken feestelijk nachtleven bij maanlicht aan de dokken bij de Taag: het gulzige genieten van het leven gaat hier hand in hand met een gevoel van wanhoop.
LISSABON EN OMGEVING LISSABON 26925_00_Trotter Portugal.indb 102-103
6
LISSABON EN OMGEVING LISSABON 103 IN DE OMGEVING VAN LISSABON 232 QUELUZ 232 ESTORIL 236 CASCAIS 239 LANGS DE KUSTWEG NAAR SINTRA 245 SINTRA 247 MAFRA 263 ERICEIRA 265 CACILHAS 270 COSTA DA CAPARICA 274 SESIMBRA 277 PARQUE NATURAL DA SERRA DA ARRÁBIDA 283 SETÚBAL 285 26925_00_Trotter Portugal.indb 101 22-05-2023 10:34 100 (33, 2 dagen) de garnizoenstad aan de grens die in 2012 Werelderfgoed werd, met walmuren en een verbazingwekkend museum voor moderne kunsten. Wie nu naar het strand in de Algarve wil, kan eerst nog naar Beja (34, 1 dag) met zijn oude stadskern en Serpa (35, 1 dag) met een wirwar van straatjes met witgekalkte huisjes en naar de mooie citadellen van Monsaraz (36, 1 dag) Mértola (37, 1 dag) Het zuiden: stranden en een natuurpark Lekker
HOE GEBRUIK JE DEZE GIDS? 26925_00_Trotter Portugal.indb 100 22-05-2023 10:34 XXX Tochtje in de Elevador de Santa Justa 156 MAC 156 Ascensor da Bica 159 NMAA 167 Museu do Oriente 169 Miradouro de Santa Luzia 198 MNA 201 Miradouro da Nossa Senhora do Monte 205 Oceanário de Lisboa 209 Museu Calouste Gulbenkian 212 Palácio Fronteira 218 Mosteiro dos Jerónimos 224 Museu Colecção Berardo 227 Museu nacional dos Coches 228 Torre de Belém 230 MAAT 231 Palácio real de Queluz 233 Praia do Guincho 246 Palácio nacional de Sintra 256 Palácio e Quinta da Regaleira 257 Castelo dos Mouros 258 Parque en palácio nacional da Pena 259 Mercado do Livramento 290
Op het kleine kaartje linksboven zie je in een oogopslag welk deel van het land of de regio het betreffende hoofdstuk beschrijft.
PORTUGAL PRAKTISCH W nkelen De meeste winkeltjes in de steden zijn ma.-vr. geopend 9.00-19.00 u (met middagpauze) en op za. 9.00-13.00 u. In Portugal vind je nog een rijk aanbod van ambachtskunst, met voorop natuurlijk de onvermijdelijke azulejo’s de beroemde tegels die nog altijd erg populair zijn, ook als muurbekleding in nieuwe huizen. Je kunt ze bestellen bij de tegelmakers zelf, maar houd de rekening wel in de gaten! Vraag ook steeds naar de levertijd. Sommi-
De Reisplanner stelt uitgewerkte reisprogramma’s voor om Portugal op de beste manier te ontdekken.
ge tegelmakers versturen de azulejo’s ook naar het buitenland. Misschien ben je dol op linnengoed met kantwerk (gehaakt of geklost), nog een nationale specialiteit. En natuurlijk ook keramiek manden lederwaren enzovoort. Overal in het land zul je wel iets van je gading vinden. Op culinair gebied zijn er eveneens een paar specialiteiten, zoals fijne vleeswaren plaatselijke kazen en natuurlijk alcoholische dranken. Je kunt het niet maken om thuis te komen zonder een fles port! Een meer originele keus is een fles vinho lico(likeurwijn), amêndoa amarga of amarguinha (amandellikeur), ginja (aperitief op basis van morellen), aguardente (brandewijn), faváios
Aan de rand van de pagina’s zorgen een duimgreep en een kopregel ervoor dat je direct ziet welke informatie er op de betreffende pagina wordt geboden.
Voor een herkenbare structuur en meer opzoekgemak is de volgorde van onderwerpen per stad of regio telkens hetzelfde: praktische info - informatie over verblijf: slapen, eten, iets drinken, uitgaan - informatie over de bezienswaardigheden.
WIST JE DIT?
Let op deze kaders voor interessante weetjes.
AANDUIDING TROTTERTIPS
druk o lusoponte.pt). Als je Lissabon verlaat, mag je de bruggen gratis oversteken. Aan het begin en het einde van vakanties en weekenden is het razend druk op de wegen van en naar Lissabon! Vermijd ook het spitsuur: ma.-do. vanaf 17.00 u, vr. iets vroeger. P Parkeren in Lissabon is lastig. Om boetes en wielklemmen te vermijden, kun je de auto het beste achterlaten op een van de bewaakte parkeerterreinen. Ze zijn goed aangeduid, maar niet goedkoop.
ORIËNTATIE Voor de in deze gids gebruikte opsplitsing van Lissabon zijn we uitgegaan van zowel de geografische en historische samenhang als de sociale saamhorigheid. We vertrekken vanuit het oude centrum, om vervolgens verder te gaan naar het westen, het noorden en het oosten, waar de oudste wijken liggen. Toch is deze indeling ook een beetje willekeurig en hadden sommige adressen net zo goed bij een andere wijk kunnen staan. Hoe lees Je een aDRes? Net als bij ons bestaat een adres uit de straatnaam gevolgd door het huisnummer. Er kan ook nog een tweede nummer staan met een ° erachter. Dat nummer slaat op de verdieping. Als er ook nog letters volgen, verwijzen die naar de ligging ten opzichte van de ingang of trap. Een voorbeeldje: 1° Dto of 1° D (direito) betekent eerste verdieping rechts. Esq of E (esquerdo) betekent dan weer links. Fte of F staat voor frente (tegenover de trap).
Kleine gebRU KsaanWiJZing Lissabon is gericht op de Taag en strekt zich uit belém in het westen tot het parque das nações in het oosten. De stad lijkt in tweeën te worden gesplitst door de Avenida da Liberdade, die vertrekt van het praça Marquês de Pombal en de gerasterde wijk baixa en die doorloopt tot het praça do Comércio. Ten oosten van deze as liggen de oude volkswijken Castelo de saõ Jorge alfama graça ten westen Chiado bairro alto madragoa met hun vele bars en restaurants in de straten, die zowel overdag als ’s avonds erg levendig zijn. Nog verder naar het
X trottertip XX interessant XXX niet te missen
A algemeen
q autoverhuur
s bank
O busstation
D café, bar
C camping
p consulaat
E dansen
c duiklocatie
W internetcafé
f fietsverhuur
F haven
h honden toegestaan
Y ijssalon
I informatie
d kindvriendelijk
i koffie- of theehuis
M livemuziek, concert
L luchthaven
e metrostation
N ontbijt
P parkeren
Q patisserie
B postkantoor
R restaurant
a roken verboden
H slapen
b skistation
je bij gebrek aan tijd zonder spijt links kunt laten liggen: Lavra, Rato, Campo de Ourique. i NUTTIGE ADRESSEN EN INFORMATIE lisboa CaRD o lisboacard.org Met de Lisboa Card kun je onbeperkt gebruikmaken van het openbaar vervoer (metro, bus, tram, kabelspoorweg, treinen naar Sintra en Cascais). Je krijgt gratis toegang tot een twintigtal musea en monumenten in Lissabon (en nog enkele buiten de stad) en interessante kortingen van 10-50% bij andere adressen. We vermelden ze steeds in de rubrieken ‘Wat is er te zien en
te doen?’. Je krijgt bovendien korting op allerlei evenementen en toeristische rondritten en ook bij sommige ambachtskunstwinkels. Toch is dit pasje in de loop van de jaren steeds minder interessant geworden, en de gratis toegang geldt slechts voor enkele van de belangrijkste bezienswaardigheden. Check van tevoren of de door jou gewenste bezienswaardigheden onder de service van de kaart vallen. Tarieven (2022): € 21 voor 24 uur; € 35 voor 48 uur en € 44 voor 72 uur. Kortingen voor kinderen van 4-15 jaar. Onder meer te koop bij de Bureaus voor Toerisme (Ask me Lisboa) en online ToeRisTisCHe inFoRmaTie In het centrum van Lissabon vind je talrijke informatiepunten die min of meer dezelfde diensten verlenen: verkoop van de Lisboa Card, algemene toeristische informatie, overzicht
g snackbar
Z strand
U taxi
J theater
S treinstation
V voorzieningen voor rolstoelgebruikers
j wandelen
k winkelen
m Unesco-werelderfgoed
r zwemgelegenheid
T telefoonnummer
o website
: e-mailadres
7
VERKLARING VAN DE SYMBOLEN 118 119 lissabon en omgeving lissabon Nu TTIGE ADRESSEN EN INFORMATIE nieT Te missen W JKen en anDeRe • een absolute must: Belém, Alfama en bairro do castelo, Chiado, Bairro Alto, Baixa, Rossio. • een mooie tweede plaats voor: Graça, Madragoa, LX Factory, parque das Nações en de wijk rond het museum Calouste-Gulbenkian. • Weinig bekende plekken die verrassend leuk zijn: de oude voorwijken, de hogergelegen delen vanaf Graça tot het station Santa Apolónia. • Plaatsen die
van het openbaar vervoer, het reserveren van een overnachtingsplaats, culturele evenementen … o visitlis boa.com I algemeen nummer infolisboa: T 800 500 503 of, vanuit het buitenland T (351) 210 079 357 (ma.-vr. 9.00-19.00 u). Info geopend ma.-za. 9.00-13.00 u en 14.0018.00 u, zo. 10.00-14.00 u en 15.00-19.00 u. Bij het binnenkomen van het treinstation ga je onmiddellijk links bij de roltrap naar de terminal rodoviário Hier vandaan vertrekken zowel de nationale (Aveiro, Braga, Evora, Faro, Lagos, Nazaré, Peniche …) als de internationale bussen. Bagagedepot ter hoogte van encomiendas (ma.-vr. 7.0019.00 u) geldautomaten. De bussen van TsT (Transportes Sul do Tejo o tsuldotejo.pt) die naar Setúbal (561, 562, 563) en Sesimbra (207) rijden, vertrekken aan de voorkant van het treinstation, rechts van de stadsbussen. O estação do oriente (buiten overzichtskaart, via n7 en plattegrond parque das nações): av. Dom João II, aan de voet van het treinstation do Oriente e Oriente. Ook de internationale bussen stoppen hier. Ter plaatse: wisselkantoor, geldautomaten, apotheek, autoverhuurbedrijven (Avis/Budget, Europar …). De kaartverkoop bevindt zich op de bovenverdieping. meT De aUTo • via het noorden: neem eerst de A1 en dan de 2a Circular De spitsuren duren erg lang op deze weg. • via het westen: de IC19 vanuit Sintra is een van de drukste snelwegen van het land; in de ochtend en in de late middag vermijden. via het zuiden en het oosten: op de Ponte 25 de abril (tolbrug: € 1,90) staan vaak files. Op de Ponte vasco da g (tolbrug: € 2,90) is het meestal minder
westen, dicht bij de Taag, ligt de wijk Docas (dokken). Ten noorden van de Avenida da Liberdade oogt de stad moderner en tref je tussen futuristische kantoorgebouwen en winkelcentra een paar quintas en oude kloosters aan. Dat zijn de wijken saldanha Campo grande en sete Ríos De wijk Alfama 26925_00_Trotter Portugal.indb 118-119
8 INHOUD INLEIDING ���������������������������������12 VEELGESTELDE VRAGEN ����������14 20 TOPERVARINGEN �����������������16 MENS, MAATSCHAPPIJ, NATUUR EN CULTUUR ��������������31 Architectuur 32 Beroemde Portugezen 34 Bevolking 37 Calçada portuguesa 37 Drank 38 Economie 41 Fado 42 Film 44 Futebol 45 Geografie 46 Geschiedenis 47 Godsdienst en geloof 54 Keuken 56 Media 60 Milieu 61 Tourada 62 Vreemd! of toch niet? 63 Werelderfgoed van Unesco 63 Zeden en gewoonten 64 REIZEN NAAR PORTUGAL ��������66 PORTUGAL PRAKTISCH �����������71 ABC van Portugal 72 Alvorens te vertrekken 72 Budget 74 Elektriciteit 75 Feesten en feestdagen 75 Fooien 76 Geldzaken 76 Gezondheid 77 Klimaat 77 Musea 78 Noodgevallen 80 Overnachten 81 Post83 Reisliteratuur 83 Risico’s en ergernissen 85 Taal 86 Telecommunicatie 87 Tijdsverschil 88 Vervoer 88 Winkelen 93 REISPLANNER���������������������������95 LISSABON EN OMGEVING LISSABON 103 IN DE OMGEVING VAN LISSABON 232 TEN WESTEN VAN LISSABON ������������������232 Queluz 232 Estoril 236 Cascais 239 Langs de kustweg naar Sintra 245 Sintra 247 Mafra 263 Ericeira 265
X 9 TEN ZUIDEN VAN DE TAAG: HET SCHIEREILAND SETÚBAL ������������������270 Cacilhas 270 Costa da Caparica 274 Sesimbra 277 Parque natural da Serra da Arrábida 283 Setúbal 285
Faro 298 TEN NOORDEN VAN FARO, IN HET BINNENLAND 308 São Brás de Alportel 308 Loulé 310 TEN OOSTEN VAN FARO 314 Olhão 314 Tavira 320 Vila Real de Santo António 327 TEN WESTEN VAN FARO 332 DE KUST VAN ALBUFEIRA TOT LAGOS ���332 Albufeira 332 Alcantarilha 333 Carvoeiro 334 Ferragudo 336 Portimão 337 Alvor 340 Lagos 342 DE DORPEN EN STEDEN VAN HET BINNENLAND���������������������������������������351 Silves 351 Caldas de Monchique 354 Monchique 354 HET NATUURPARK IN ZUIDWEST-ALENTEJO EN DE COSTA VICENTINA 356 Burgau 358 Salema 359 Vila do Bispo 360 Sagres 361 Carrapateira 366 Aljezur 367 Odeceixe 371 DE ALENTEJO LANGS DE KUST�������������������������������������������382 Comporta 382 Vila Nova de Milfontes 389 Zambujeira do mar 396 LANDINWAARTS �����������������������������������������398 Mértola 398 Beja 402 Serpa 409 Moura 412 Naar Évora door de ongerepte Alentejo en via de stuwdam van Alqueva 414 Évora 421
DE ALGARVE
PORTO, DE MINHO EN DE COSTA VERDE
459
MIDDEN-PORTUGAL
NOORDOOSTPORTUGAL
10 Estremoz 437 Vila Viçosa 441 Elvas 446 Portalegre 452 De Serra de São Mamede 455 Marvão 455 Castelo de
Vide
Peniche 468 Óbidos 474 Caldas da Rainha 482 Nazaré 483 Alcobaça en haar klooster 490 Batalha en haar klooster 495 Porto de Mós en Serras de Aire e Candeeiros 498 São Pedro de Moel 499 Fátima 499 Tomar 502 Coimbra 509 Conimbriga 526 Mosteiro de Lorvão en omgeving
Lousã en de Aldeias do Xisto 528 Luso en het bos van Buçaco530 Figueira da Foz 533 Van Figueira da Foz naar Aveiro 537 Costa Nova 538 Aveiro 539 Geoparque Arouca en Serra da Freita 545 Viseu 547 Guarda 551 De Serra da Estrela 555 Castelo Branco 559
528
Porto 565 Barcelos 621 Viana do Castelo 624 Caminha 630 Valença (do Minho) 634 Monção 635 Ponte da Barca 636 Het nationaal park Peneda-Gerês 637 Ponte de Lima 640 Braga 645 Guimarães 657 Amarante 664 DE VALLEI VAN DE BOVEN-DOURO 666 Lamego 667 Pinhão 672 Sabrosa 674
Vila Real 681
11 INHOUD Chaves 684 De weg van Chaves naar Bragança 691 Bragança 691 Miranda do Douro 697 De weg tussen Miranda do Douro en Vila Nova de Foz Côa 699 Vila Nova de Foz Côa 700 REGISTER 704 PORTUGAL ATLANTISCHE OCEAAN SPANJE Lissabon
Afstanden tussen de steden 89 Alfama, detailkaart 183 Algarve, overzichtskaart 296-297 Alentejo, overzichtskaart 378-379 Belém 221 Beiras, de regio van, overzichtskaart 511 Beja 404-405 Braga 646-647 Bragança 693 Caminha 633 Cascais 241 Castelo de Vide 461 Chaves 687 Coimbra 512-513 Ericeira 267 Évora 422-423 Estoril 237 Faro 299 Guimarães 659 Lagos 343 Lissabon, overzichtskaart 104-105 Lissabon, metro 123 Lissabon, plattegrond I 108-109 Lissabon, plattegrond II 110-111 Lissabon, plattegrond III 112-113 Lissabon, plattegrond IV 114-115 Lissabon en omgeving, spoorwegnetwerk 117 Lissabon tot Figueira da Foz, overzichtskaart 469 Matosinhos 619 Minho en de Costa Verde, overzichtskaart 564 Nazaré 485 Óbidos 475 Parque das Nações (park der naties) 207 Ponte de Lima 641 Porto, detailkaart 573 Porto, metro 576-577 Porto, overzichtskaart 566-567 Porto, plattegrond centrum van 570-571 Portugal, overzichtskaart 69 Portugal, spoorwegnetwerk 92 Reisplanner 95, 99 Sado en de omgeving van Comporta, riviermonding van de, overzichtskaart 383 Serra de Estrela, overzichtskaart 557 Serra de Sintra 248 Serra de Sintra, het westen van Lissabon en de 234-235 Sesimbra 279 Setúbal 286-287 Setúbal, het schiereiland 272-273 Sintra, detailkaart 249 Topervaringen 17 Trás-os-Montes, overzichtskaart 680-681 Vallei van de Boven-Douro 668-669 Viana do Castelo 625 Vila Nova de Milfontes 390-391 Zuidwest-Alentejo en de Costa Vincentina, natuurpark in 357
KAARTEN EN PLATTEGRONDEN
INLEIDING
Ondanks zijn bedrieglijk mediterrane uiterlijk ligt Portugal niet aan de Middellandse Zee. Het land ontwikkelde zich aan de samenvloeiing van land en oceaan, tussen rotsachtige akkers die door boeren werden geploegd en de onstuimige Atlantische Oceaan die zeevaarders trotseerden. De boeren zorgden voor voedsel, de zeevaarders verspreidden de roem van het land tot ver voorbij de grenzen en legden de basis voor een imperium dat de wereld een tijdlang beheerste.
ALS ER STORM OPSTEEKT, BOUWEN SOMMIGEN MUREN EN ANDEREN MOLENS�
Portugees spreekwoord
Dit land tussen twee werelden heeft een heel eigen identiteit ontwikkeld, die sterk verschilt van die van de Spaanse buren. Er wordt wel eens gesproken over de ‘Portugese eigenheid’. De architectuur draagt daar nog sporen van, je ziet ze onder meer in de geknoopte touwen van de manuelstijl. De geesten van het verleden en de mythe van Portugal als heerser over de zeeën spoken nog steeds door het collectieve geheugen, hoewel de Lusitaniërs wel weten dat zij nu in een relatief klein land leven.
Toch heeft Portugal het woelige verleden goed doorstaan en vandaag ontplooit het land aan de voorsteven van Europa een arsenaal aan goed bewaarde schoonheden zoals weinig andere landen dat kunnen. Het innemende Lissabon,
het koninklijke Sintra, het ongerepte Alentejo, de stralende kust van de Algarve, het studentikoze Coimbra, het o zo levendige Porto … Hoe meer je kijkt, hoe langer de lijst wordt. Geniet van de uitgestrekte, soms volslagen verlaten stranden of het eenvoudige en gezellige geluk van een maaltijd van gegrilde sardientjes in een schaduwrijk steegje.
Tijd voor een tripje naar Portugal met zijn rijke cultuurerfgoed en zijn milde oceaanklimaat.
12
Praia de Carvoeiro in de Algarve
X 13
VEELGESTELDE VRAGEN
WAT IS DE BESTE PERIODE OM NAAR PORTUGAL TE REIZEN?
Het Portugese klimaat is gedurende het hele jaar aangenaam. Aan de kust waait altijd een briesje, zelfs tijdens hete zomerdagen. De lente en de herfst zijn ideaal om het binnenland en het zuiden te verkennen. Opgelet, in het noorden is het ’s winters wel vochtig, met vrij veel mist.
IS HET LEVEN DUUR IN PORTUGAL?
Over het algemeen zijn de kosten voor logies er iets lager dan bij ons. Maaltijden en openbaar vervoer zijn in Portugal sowieso goedkoper. Zie het hoofdstuk ‘Praktisch’.
IS EEN WEEKENDTRIP NAAR PORTUGAL WEL DE MOEITE WAARD?
Ja, want Lissabon of Porto en omgeving kunnen heel aangename bestemmingen zijn voor een lang weekend waarmee je even ontsnapt aan de dagelijkse sleur (zie onder ‘Reisplanner’).
KUN JE JE ER GEMAKKELIJK VERPLAATSEN?
Ja, zeker als je met de auto bent, want de kwaliteit van de grote wegen is uitstekend, al wordt er wel sportief gereden. Voor reizigers zonder een eigen vervoermiddel zijn er talrijke bussen. De trein is een aanzienlijk goedkopere oplossing voor verplaatsingen tussen Porto, Lissabon en Faro, maar de verbindingen zijn niet goed.
ZIJN ER VEILIGHEIDSPROBLEMEN?
Neem de gewone voorzorgsmaatregelen. Zakkenrollers op de tram in Lissabon. Laat niets zichtbaar in je auto liggen, anders wordt je ruit ingeslagen.
IS PORTUGAL EEN GOED LAND OM JE KINDEREN MEE NAARTOE TE NEMEN?
Jazeker, kinderen worden met open armen ontvangen. Groot en klein kunnen zich prima vermaken op de stranden, in de speeltuinen en tijdens avontuurlijke wandelingen. Let op ons symbool voor kinderen in de rubriek ‘Wat is er te zien en te doen?’. Houd er rekening mee dat je in Lissabon en Porto flink wat moet klimmen en afdalen.
WORDEN BETAALKAARTEN OVERAL AANVAARD?
Je kunt ze steeds vaker gebruiken, behalve in sommige kleinere pensions en restaurants.
HOE MAAK JE JE VERSTAANBAAR IN PORTUGAL?
Als je een mondje Frans spreekt, is er geen probleem, want deze taal wordt begrepen en gesproken door de bemiddelde Portugezen, de 40-plussers en de inwoners van het noord-noordoosten van het land. Velen van deze laatsten hebben ooit in Frankrijk gewoond of gewerkt en zijn later teruggekeerd naar hun moederland. Het Engels wordt nu op school als eerste vreemde taal aangeleerd en is ingeburgerd bij de jonge Portugezen. De taal van buurland Spanje is etymologisch met het Portugees verwant en dus kun je je ook daarmee redden.
WELKE OVERNACHTINGSMOGELIJKHEDEN ZIJN ER?
Die zijn legio: van campings tot pousadas (heel luxueus en meestal in een historisch gebouw) via jeugdherbergen, pensions, hotels en aardige gastenkamers in fraaie huizen (montes, solares en quintas). Er is voor elk wat wils.
14
KUN JE PROBLEEMLOOS JE
HUISDIER MEENEMEN?
Je hebt een recente gezondheidsverklaring en een bewijs van vaccinatie tegen hondsdolheid (ook voor katten!) van de dierenarts nodig. Maar tenzij je een vakantiewoning huurt, zal het niet makkelijk zijn om een etablissement te vinden waar Tijgertje en Max welkom zijn.
ZIJN DE STOPCONTACTEN
HETZELFDE ALS BIJ ONS?
Ja, Portugal heeft internationale stopcontacten. De stroomspanning bedraagt 220 volt.
BETAAL JE EEN FOOI IN PORTUGAL?
Niet noodzakelijk, maar het mag zeker.
ZIJN ER ECHT 365 MANIEREN OM KABELJAUW TE BEREIDEN?
We hebben ze niet allemaal geproefd, dat spreekt vanzelf, maar het lijkt erop dat er zelfs nog meer zijn … Vaak komen dezelfde recepten terug op de menukaart.
KRIJG JE VAN DE FADO STEEVAST
TRANEN IN DE OGEN?
Meer dan ooit! De legendarische fadista
Amália Rodrigues is niet meer, maar er staan tientallen jonge zangeressen te trappelen om in haar voetsporen te treden, zoals Mariza, Mísia of Cristina Branco. Vooral in Lissabon vind je veel leuke adresjes om ernaar te luisteren.
X 15
Het futuristische Estação do Oriente in Lissabon
1 NEEM EEN ONTBIJT AAN DE TAPKAST
Neem een ontbijt aan de tapkast van een van de talrijke cafés en adem er de sfeer als de bewoners van Lissabon zich hier ’s ochtends verdringen … Het lijkt wel een film of een boek van Pessoa, maar toch is dit levensecht. Aan de bar worden de laatste nieuwtjes uitgewisseld. Blz. 132
2 DE OUDE MERCADO DA RIBEIRA
Proef in Lissabon voor een prikje gerechten van gerenommeerde chefs in de oude Mercado da Ribeira. Een van de beste plekjes als je voor weinig geld wilt smullen in de hoofdstad. Onder een weelderig dak van glas en staal ontdek je de mercado, met talloze kraampjes waar gerenommeerde chefs uit Lissabon zich verzameld hebben. Volg je neus en kies een gerecht van Henrique Sa Pessoa, chef bij Alma, of lekkers van Alexandre Silva, Marlene Vieira of Kiko Martins … Rennen hoeft niet meer, je vindt ze hier allemaal onder één dak. Met z’n veertigen verleiden ze je met schotels tussen € 10 en 18. Jawel, dat
heb je goed gelezen. Vlees, schelp- en schaaldieren, fijne vleeswaren, kazen, gebak, alles is er te vinden. Daarna neem je plaats aan een van de grote tafels en proef je in een heerlijk lawaaierige sfeer van al dat lekkers. Een van onze lievelingsplekjes in Lissabon! Blz. 146 Goed om te weten: avenida 24 de Julho. Dag. geopend 10.00-24.00 u (do.-za. 2.00 u). Je kunt levensmiddelen en zelfs boeken meenemen naar huis.
16 20
TOPERVARINGEN 1 2
X 17
Tejo ATLANTISCHE OCEAAN Douro NOORDOOSTPORTUGAL blz. 677 LISSABON EN OMGEVING blz. 101 DE ALENTEJO blz. 375 MIDDENPORTUGAL blz. 465 DE MINHO EN DE COSTA VERDE blz. 561 DE ALGARVE blz. 293 PORTO Coimbra Vila Nova de Gaia Tavira LISBOA (LISSABON) Tomar Marvão Portimão Monsaraz Sintra Mértola Parque nac. do Sudoeste alentejano e da Costa vicentina BOVENDOURO ALENTEJO Côavallei 50 km 1 2 3 4 9 7 8 6 5 11 12 18 16 13 14 15 17 10 19
Plaatsen opgenomen op de Werelderfgoedlijst van Unesco
3 PAUZEER IN HET PARK SÃO PEDRO DE ALCÂNTARA IN DE BAIRRO
ALTO IN LISSABON EN BEWONDER HET UITZICHT
OP DE DAKEN VAN DE WIJK BAIXA EN HET KASTEEL SÃO JORGE
Lissabon laat zich alleen zien aan wie zich inspant om haar te ontdekken. Trek stevige schoenen aan en ga op zoek naar de vele miradouros, de prachtige uitkijkpunten waar de zilte geur van de zee zo je neus komt binnen-
drijven. Het uitkijkpunt bij São Pedro de Alcântara beloont je met een prachtig uitzicht op de lager gelegen stad, de heuvel van het Castelo de São Jorge en de Taag. Hier is flink gerenoveerd en dat merk je, een heel charmante plek. Blz. 158
4 TRAKTEER JEZELF OP EEN NOG WARME, MET
KANEEL BESTOVEN PASTEIS DE NATA IN DE BEROEMDE BANKETBAKKERIJ ANTIGA
CONFEITARIA VAN BELÉM, NET BUITEN LISSABON
Wat is er leuker dan op een zondagochtend een wandelingetje te maken door Belém en de wijk te ontdekken waar de wieg van de Portugese dromen stond. Een verplichte halte is deze oude banketbakkerij, bekleed met 17de-eeuwse azulejos. Hier proef je de nog warme, romige en met kaneel en poedersuiker bestoven eiervla in een jasje van bladerdeeg. Meer dan 15.000 van deze heerlijke taartjes gaan hier op de drukste dagen over de toonbank! Blz. 224
Goed om te weten: neem tram 15 aan de praça da Figueira naar Belém o pasteisdebelem.pt.
18
4
FOTOVERANTWOORDING
blz. 8 Thomas Demarczyk / iStock
blz. 9 l., 96-97, 256 saiko3p / Shutterstock
blz. 9 r., 376 inaquim / iStock
blz. 10 l., 39 Anton_Ivanov / Shutterstock
blz. 10 r.b., 630 Robert Pogorzelski / Thinkstock / Getty Images
blz. 10 r.o. Csaba Vanyi / Shutterstock
blz. 13 lb. Thinkstock / Getty Images
blz. 13 rb. kps1664 / Shutterstock
blz. 12-13 Pawel Kazmierczak / Shutterstock
blz. 15 pigprox / Shutterstock
blz. 16 b. Jorg Hackemann / Shutterstock
blz. 16 o. tichr / Shutterstock
blz. 18 o. Haris Calkic / iStock
blz. 18-19 Samuel Borges Photography / Shutterstock
blz. 19 o. Marcin Krzyzak / Shutterstock
blz. 20 lo., 22 b., 370-371, 418-419, 431 inacio pires / Shutterstock
blz. 20-21 essevu / Shutterstock
blz. 21 ro., 688-689 VR2000 / Shutterstock
blz. 22 o. LuisPinaPhotography / iStock
blz. 23 Petr Podrouzek / Shutterstock
blz. 24 b. RossHelen / iStock
blz. 24-25 Carlos Caetano / Shutterstock
blz. 25 b. L.Burka Studio / Shutterstock
blz. 26 lo. Porto Convention & Visitors Bureau
blz. 26-27 Simon Dannhauer / Shutterstock
blz. 27 b. pp1 / Shutterstock
blz. 28 b., 62 Filipe B. Varela / Shutterstock
blz. 28 o. Uldis Laganovskis / iStock
blz. 29 Christophe Cappelli / Shutterstock
blz. 30-31 Café Luso / Fado & Food Group 2014
blz. 46 Margit Hirsch / Shutterstock
blz. 55 kavram / Shutterstock
blz. 59 Natalia Mylova / Shutterstock
blz. 66-67 Taiga / Shutterstock
blz. 70-71 Dariusz Majgier / Thinkstock /
Getty Images
blz. 81 Bairro Alto Hotel
blz. 94 Elena Dijour / Shutterstock
blz. 98, 398 studio f22 ricardo rocha /
Shutterstock
blz. 102 Miguel Angelo Silva / Thinkstock /
Getty Images
blz. 119 Nataliya Nazarova / Shutterstock
blz. 125 Martin Lehmann / Shutterstock
blz. 133 Bruno Lisita
blz. 135 Manuel Tavares
blz. 138 Lisboa Story Centre
blz. 146 Time Out Market
blz. 148 Ofício Lisboa
blz. 150 A Brasileira
blz. 155 Sant’Anna
blz. 157 Henner Damke / Shutterstock
blz. 161 As Jalenas Verdes
blz. 165 Flor da Selva
blz. 167 Giancana / Shutterstock
blz. 180-181 Luis Santos / Thinkstock /
Getty Images
blz. 192 Madame Bacchus
blz. 193 Clube de Fado
blz. 194 Garbags
blz. 195 José Frade
blz. 208 StockPhotosArt / Thinkstock /
Getty Images
blz. 218 Valeria73 / Thinkstock / Getty Images
blz. 223 Afonso dos Leitões
blz. 224 l. Belém 2 a 8
blz. 224 r. Antiga Confeitaria de Belém
blz. 229 StockPhotosArt / Shutterstock
blz. 238 Garrett do Estoril
blz. 239 InnaFelker / Shutterstock
blz. 243 Café Galeria House of Wonders
blz. 262 Sean Pavone / Shutterstock
blz. 270 nvphoto / Shutterstock
blz. 274 NaughtyNut / Shutterstock
blz. 277 Bar-restaurant Princesa
blz. 282, 656 cudak / Shutterstock
blz. 294 aroxopt / Thinkstock / Getty Images
blz. 303 A Venda
blz. 307 ADV images / Shutterstock
blz. 313 nsloureiro / Thinkstock / Getty Images
blz. 316 Covento
blz. 318-319 Sebastian van Duijvenbode / Shutterstock
blz. 328 Chá com Agua Salgada
blz. 331 Mauro Rodrigues / Dreamstime.com
blz. 340 StevanZZ / Shutterstock
blz. 348 Restaurante Reis
blz. 351 Migel / Shutterstock
blz. 355 Vila Fóia
blz. 365 LHBLLC / Shutterstock
blz. 388 LifeCollectionPhotography / Shutterstock
blz. 397 Monte Dom Manuel
blz. 407 Geza Farkas / Dreamstime.com
blz. 413 Horta de Torrejais
blz. 444 Inacio Pires / Dreamstime.com
blz. 449 Leonid Andronov / Shutterstock
blz. 457 Camping Beira-Marvao
blz. 458 Rene Drouyer / Dreamstime.com
blz. 460 Casa Amarela
blz. 466 Ivan Drozdov / Shutterstock
703
blz. 479 Bar Ibn Errik Rex
blz. 480 hermitis / Shutterstock
blz. 492 Restaurante António Padeiro
blz. 493 Travel Faery / Shutterstock
blz. 496 Casa do Outeiro - Arts & Crafts
Boutique Hotel
blz. 506 Opachevsky Irina / Shutterstock
blz. 518 Fangas Veg
blz. 519 Café Santa Cruz
blz. 521 emei / Shutterstock
blz. 527 jpfigueiredo / Thinkstock / Getty Images
blz. 543 dvoevnore / Thinkstock / Getty Images
blz. 548-549 photooiasson / Thinkstock / Getty Images
blz. 553 claudiofranco.net / Flickr.com
blz. 559 Alexandre Rotenberg / Shutterstock
blz. 562 Richard Semik / Shutterstock
blz. 575 Sergii Figurnyi / Shutterstock
blz. 594 TasFoto / Dreamstime.com
blz. 600 saiko3p / iStock
blz. 604-605 Daliusposus / Shutterstock
blz. 616 Marc Venema / Shutterstock
blz. 644 jorisvo / Shutterstock
blz. 671 Peter Zaharov / Shutterstock
blz. 678 Csaba Vanyi / Shutterstock
704