Photography & Life Magazine No.405-406 Nov & Dec 2022

HỘI THẢO QUỐC GIA:

HỆ GIÁ TRỊ QUỐC GIA, HỆ GIÁ TRỊ

VĂN HÓA, HỆ GIÁ TRỊ GIA ĐÌNH

VÀ CHUẨN MỰC CON NGƯỜI VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ MỚI

TỔNG HỢP: TIẾN DŨNG - ẢNH: QUANG HỒ

Ngày 29/11, Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp với Hội đồng Lý luận Trung ương; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Viện Hàn lâm Khoa học xã hội tổ chức Hội thảo quốc gia “Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới”. Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương chủ trì Hội thảo.

Hội thảo được tổ chức bằng hình thức trực tiếp tại Hà

Nội và 2 điểm cầu trực

tuyến tại Thành phố Hồ Chí Minh và

Thừa Thiên Huế. Hội thảo được chia làm hai phiên. Phiên thứ nhất diễn ra trong buổi sáng với chủ đề “Hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt

Nam trong thời kỳ mới”. Phiên thứ

hai “Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa Việt Nam trong thời kỳ mới” được tổ chức trong buổi chiều cùng ngày.

TẠO SỰ ĐỒNG THUẬN VỀ

NHỮNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ

THỰC TIỄN GIỮ GÌN, PHÁT HUY

CÁC HỆ GIÁ TRỊ VIỆT NAM

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo

Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa

nêu rõ, Nghị quyết Đại hội Đảng lần

thứ XIII đã nhấn mạnh một trong

những quan điểm chỉ đạo cốt lõi và

xuyên suốt là: “Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của nền văn hóa và con người Việt Nam... kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; phát huy tối đa nội lực, tranh thủ ngoại lực, trong đó nguồn lực nội sinh, nhất là nguồn lực con người là

◉ Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương phát biểu khai mạc Hội thảo.

quan trọng nhất”. Để thực hiện quan điểm đó, Đại hội XIII đã xác định một trong các nhiệm vụ trọng yếu là xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam. Trong đó việc “Tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá và chuẩn mực con người gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới” có vai trò đặc biệt quan trọng.

Triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, cách đây đúng một năm, ngày 24/11/2022 tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: Phát triển văn hóa là một trong

những vấn đề trọng tâm, một nội dung nổi bật trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng... Trong 6 nhiệm vụ trọng tâm để tiếp tục xây dựng, giữ gìn, chấn hưng và phát triển nền văn hóa của dân tộc, ở nhiệm vụ trọng tâm thứ 2, Tổng Bí thư đã định hướng:

“Xây dựng con người Việt Nam thời kỳ đổi mới, phát triển, hội nhập với những giá trị chuẩn mực phù hợp, gắn với giữ gìn, phát huy giá trị gia đình Việt Nam, hệ giá trị văn hóa, giá trị của quốc giadân tộc; kết hợp nhuần nhuyễn những giá trị truyền thống với giá trị thời đại: Yêu nước, đoàn kết, tự cường, nghĩa tình, trung thực, trách nhiệm, kỷ cương, sáng tạo. Những giá trị ấy được nuôi dưỡng bởi văn hóa gia đình Việt Nam với những giá trị cốt lõi: Ấm no, hạnh phúc, tiến bộ, văn minh; được bồi đắp, phát triển bởi nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với hệ giá trị: Dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học; trên nền tảng của hệ giá trị quốc gia và cũng là mục tiêu phấn đấu cao cả của dân tộc ta: Hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc”.

Đồng chí Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương nhấn mạnh, Hội thảo sẽ phân tích, làm rõ các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam và mối quan hệ biện chứng giữa các hệ giá trị đó; đồng thời đề nghị các đại biểu tập trung vào các nội dung lớn:

Một là, tính cấp thiết và những yêu cầu đặt ra đối với việc tập trung nghiên cứu, xây dựng và triển khai thực hiện các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Hai là, xác định cơ sở lý luận, phương pháp luận và nội dung các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Ba là, phân tích mối quan hệ biện chứng giữa các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam.

Bốn là, các nội dung, đặc điểm và những ảnh hưởng của các yếu tố (hoặc bối cảnh) quốc tế và quốc gia đến việc xây dựng các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Năm là, chỉ rõ vai trò của các chủ thể xây dựng các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Sáu là, đặc biệt, cần đề xuất và luận giải các giải pháp nhằm giữ gìn, khai thác và phát triển các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

“Tôi hy vọng rằng cuộc hội Hội thảo sẽ góp phần tạo nên sự thống nhất, đồng thuận để có thể đề xuất cho Đảng và Nhà nước những cơ sở lý luận và thực tiễn giữ gìn, phát huy, xây dựng và phát triển các hệ giá trị Việt Nam; góp phần xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh

con người Việt Nam, phát triển đất nước nhanh và bền vững, hoàn thành các nhiệm vụ mà Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đề ra”, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa.

VĂN HÓA VIỆT NAM

ĐÃ HUN ĐÚC NÊN TÂM HỒN, KHÍ PHÁCH, BẢN LĨNH VIỆT NAM

Tại phiên thảo luận buổi sáng, các tham luận và ý kiến phát biểu đều nhấn mạnh, khẳng định và đồng tình với quan điểm “Văn hóa Việt Nam đã hun đúc nên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh Việt Nam”; nêu lên và trao đổi về những vấn đề cấp thiết, đặt ra đối với xây dựng, thực hiện các hệ giá trị quốc gia văn hóa, gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới; phân tích những đóng góp từ truyền thống gia đình trong xây dựng hệ giá trị gia đình Việt Nam hiện nay…

Theo GS. TS. Đinh Xuân Dũng, văn hóa Việt Nam ra đời và phát triển trong những điều kiện và đặc điểm lịch sử rất đặc biệt, nổi bật là những cuộc đấu tranh vĩ đại để dựng nước và giữ nước, là sự lao động kiên cường để trụ vững và phát triển, là những cuộc chiến đấu kiên trì vô song để chống lại âm mưu đồng hóa văn hóa, đồng thời nó tồn tại trong nhiều thế kỷ của chế độ phong kiến từ buổi đầu phát triển cho đến giữa thế kỷ 19.

Nền văn hóa ấy đã trực tiếp tạo nên những đặc trưng của con người Việt Nam trong quá khứ, cả mặt mạnh và mặt yếu của nó. Cần phải nhìn một

cách khách quan cả hai mặt này để tìm lời giải đáp cho hiện tại và tương lai, cái gì phải bảo vệ, giữ gìn và phát triển, cái gì phải khắc phục và vượt qua. Chưa bao giờ như thời điểm lịch sử này, vấn đề trên được đặt ra một cách gay gắt, trực diện khi dân tộc đang ở trong thời kỳ quá độ, vượt qua lạc hậu và muôn vàn thử thách, vươn tới xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

PGS. TSKH. Lương Đình Hải, Viện Hàn lâm KHXHVN nêu: Hệ giá trị con người là một cấu thành đặc biệt quan trong trong hệ thống nhiều hệ giá trị Việt Nam khác nhau cùng tồn tại trong giai đoạn lịch sử hiện nay của đất nước. Trong quá trình hình thành, phát triển, trải qua hàng ngàn năm lịch sử, dân tộc Việt Nam đã tạo nên một hệ thống nhiều hệ giá trị

khác nhau như: hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị xã hội, hệ giá trị gia đình, hệ giá trị cộng

đồng, hệ giá trị tộc người, hệ giá trị

đạo đức, hệ giá trị chính trị,... Tùy

thuộc vào lĩnh vực, đối tượng, chủ

thể, góc độ xem xét, mà mỗi một hệ

giá trị đó lại bao hàm những giá trị

khác nhau và có những cơ cấu, trình

tự thứ bậc khác nhau. Nhưng trong

hệ thống các hệ giá trị đó thì hệ giá trị con người bao giờ cũng là hệ giá trị trung tâm. Trong mối quan hệ với các hệ giá trị cơ bản như hệ giá trị

“Trước hết, phải khẳng định rằng, chúng ta đã có nền văn hóa hàng ngàn năm lịch sử. Chúng ta có nền văn hóa tạo nên sức mạnh trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp cũng như chống đế quốc Mỹ để giành độc lập, thống nhất đất nước và chúng ta đã có được một giá trị văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, thể hiện trong văn kiện Đại hội XIII, tổng kết 35 năm đổi mới và 30 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

Tuy nhiên, văn hóa và con người luôn luôn vận động, phát triển theo yêu cầu phát triển đất nước trong tình hình mới và yêu cầu hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Vì vậy, chúng ta phải luôn luôn hoàn thiện, đổi mới nhưng đổi mới phải trên nền tảng của quốc gia, dân tộc, phát huy những giá trị cao quý của dân tộc Việt Nam.

Và chỉ khi có những giá trị đó, chúng ta mới có điều kiện để xây dựng đất nước ta theo mục tiêu dân giàu nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Và cũng chỉ khi đạt được những giá trị đó rồi, chúng ta mới có thể đạt được mong muốn của Bác Hồ, khát vọng của Đảng ta, đó là đem lại ấm no, hạnh phúc, bền vững cho nhân dân”.

TRƯỞNG BAN TUYÊN GIÁO TRUNG ƯƠNG NGUYỄN TRỌNG NGHĨA

quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình, hệ giá trị cộng đồng… thì hệ giá trị con người còn thể hiện là hệ giá trị cốt lõi với nhiều giá trị xuyên suốt các hệ giá trị khác. Hệ giá trị con người ẩn chứa, kết tinh, thấm đẫm, trong nhiều mặt, nhiều nội dung của các hệ giá trị khác.

Hệ giá trị Việt Nam, đặc biệt là hệ giá trị con người, luôn tồn tại, tác động vào xã hội thông qua hoạt động của mỗi người, mỗi cộng đồng, mỗi chủ thể khác nhau trong toàn

bộ hệ thống nhân lực và nguồn nhân lực. Nguồn nhân lực chất lượng cao trước hết là nguồn nhân lực có hàm lượng hệ giá trị con người và các hệ giá trị Việt Nam rất cao. Nếu muốn đột phá trong phát triển nguồn nhân lực và nguồn nhân lực chất lượng cao thì không thể không có giáo dục, trao truyền, khơi dậy, phát huy, phát triển hệ giá trị con người Việt Nam và các hệ giá trị Việt Nam khác.

GS. TS. Hồ Sĩ Quý khẳng định: Xây dựng chuẩn mực con người Việt Nam là nhiệm vụ không tách rời với xây dựng hệ giá trị gia đình, hệ giá trị văn hoá và hệ giá trị quốc gia. Về thực chất, đó là sự tìm kiếm một tổng thể các giá trị tin cậy với chuẩn mực lý tưởng về con người, nhằm khơi dậy ý chí phát triển, định hướng để từng con người và toàn xã hội phát triển lành mạnh, phát huy được tối đa tiềm năng, thu hút được ngoại lực và tinh hoa văn hoá, văn minh nhân loại...

SỰ ĐA DẠNG CỦA VĂN HÓA

CŨNG CHÍNH LÀ SỰ ĐA DẠNG

CỦA HỆ GIÁ TRỊ VĂN HÓA

Tham luận và phát biểu ý kiến tại phiên thảo luận buổi chiều, các nhà khoa học, chuyên gia văn hóa, nhà quản lý đã

tập trung phân tích, làm rõ những yêu cầu đặt ra đối với các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa Việt Nam

trong thời kỳ mới; xác định cơ sở lý luận, phương pháp luận và nội dung của các hệ giá trị; phân tích mối quan hệ biện chứng và những nội dung, đặc điểm cũng như những ảnh hưởng trong bối cảnh giao lưu và hội nhập quốc tế đến việc xây dựng các hệ giá trị. Đồng thời luận giải và đề xuất các giải pháp nhằm giữ gìn, khai thác và phát triển các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa gắn với hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

độc lập dân tộc”, yêu nước thời bình là ra sức xây dựng đất nước, làm giàu cho đất nước hay giá trị cần cù, đề cao kinh nghiệm trong xã hội tiểu nông đã thay đổi, xã hội đương đại đề cao giá trị sáng tạo; giá trị/triết lý về mối quan hệ giữa con người với tự nhiên một thời là chinh phục tự nhiên, chiến thắng tự nhiên nhưng hiện nay giá trị/triết lý trong mối quan hệ này là hài hòa với tự nhiên, nương theo tự nhiên, thuận thiên,…

Hệ giá trị văn hóa luôn mang tính riêng của từng cộng đồng, tộc người, nhóm người và phụ thuộc vào từng bối cảnh cụ thể và những sự lựa chọn của chủ thể văn hóa. Vì vậy, sự đa dạng của văn hoá cũng chính là sự đa dạng của hệ giá trị văn hóa.

PGS. TS. Nguyễn Thị Phương

Châm, Viện Nghiên cứu Văn hoá khẳng định, giá trị văn hoá là vấn đề không mới nhưng chưa bao giờ cũ mà luôn được đề cập tới trong các văn bản nghị quyết, trong các diễn đàn thảo luận về các vấn đề văn hoá xã hội, trong các công trình nghiên cứu văn hoá và trên truyền thông.

Hệ giá trị văn hoá qua từng chặng đường lịch sử cũng có thể khác nhau. Ví dụ giá trị yêu nước ở mỗi thời kỳ lịch sử cụ thể lại được định hình ở những khuôn mẫu, chuẩn mực khác nhau, yêu nước thời chiến tranh là ra trận, là “đấu tranh giành

“Hệ giá trị văn hóa là một phương diện quan trọng của một nền văn hóa và thể hiện rõ nhất bản sắc văn hóa. Hệ giá trị văn hóa đã và đang được thực hành đa dạng, sống động trong đời sống xã hội, việc gọi tên, đúc kết và xây dựng hệ giá trị văn hóa là vô cùng quan trọng, giúp cho chúng ta có những nhìn nhận bao quát hơn, đầy đủ hơn và phát huy được hiệu quả hơn chức năng định hướng, đánh giá, điều chỉnh của hệ giá trị văn hóa”, PGS. TS. Nguyễn Thị Phương Châm nhấn mạnh.

Theo PGS. TS. Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, nhìn chung, hệ giá trị văn hóa Việt Nam được thể

hiện ở: 1) Giá trị dân tộc, phản ánh qua cả nội dung và hình thức của nền văn hóa, thể hiện sự phong phú, độc đáo, sức sống của văn hóa dân tộc. Giá trị dân tộc mang đậm bản sắc văn hóa, thể hiện truyền thống văn hiến của dân tộc, được nuôi dưỡng từ mạch nguồn dân tộc. Đó cũng là nền văn hóa độc lập, tự chủ, không bị nô dịch, bị lấn át trước văn hóa ngoại lai, nhưng đồng thời có khả năng tiếp thu, “dân tộc hóa”, “Việt Nam hóa” những ảnh hưởng tốt đẹp của văn hóa bên ngoài, làm giàu và nâng tầm văn hóa dân tộc ngang tầm thế giới và thời đại; 2) Giá trị dân chủ - một giá trị tiến bộ của thời đại, đề cao các quyền tự do cá nhân, tự do tư tưởng, tự do ngôn luận, tự do sáng tạo văn hóa, mọi công dân đều bình đẳng và được tôn trọng. Người dân vừa là chủ thể vừa là khách thể của văn hóa, vừa là người sáng tạo vừa là người hưởng thụ các giá trị văn hóa; 3) Giá trị nhân văn đề cao tình nghĩa, nhân ái, yêu thương con người, tôn trọng nhân phẩm, đặc trưng cho văn hóa Việt Nam vốn trọng tình cảm,

thương yêu con người, đề cao tình nghĩa; Trong khi đó, giá trị khoa học là hướng các hoạt động xây dựng con người có thế giới quan khoa học, nâng cao trí lực, bồi dưỡng tri thức cho con người đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế tri thức và xã hội học tập.

HỆ GIÁ TRỊ QUỐC GIA

LÀ SỰ “TÍCH HỢP” CÁC GIÁ TRỊ CON NGƯỜI, GIA ĐÌNH, VĂN HÓA, XÃ HỘI

Theo GS. TS. Trần Văn Phòng, nguyên Viện trưởng Viện

Triết học, Học viện Chính trị

quốc gia Hồ Chí Minh, giá trị quốc

gia vừa mang những nét riêng có của

dân tộc, vừa mang những nét chung

phổ biến của nhân loại. Nét chung

phổ biến của nhân loại là những giá

trị Chân, Thiện, Mỹ, tích cực, tiến bộ

thể hiện những nhận thức của nhân

loại cũng như khát vọng hướng tới

của nhân loại. Từ đây có thể hiểu khi

nói tới giá trị quốc gia là nói tới giá trị tích cực, tiến bộ thúc đẩy sự tiến bộ của quốc gia và nhân loại.

Còn theo GS. TS. Từ Thị Loan, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia, giá trị quốc gia là những giá trị cốt lõi, phản ánh những khát vọng, mong cầu, mục tiêu chung của cả quốc gia. Đó những giá trị được kết tinh từ quá khứ, phát huy vai trò trong hiện tại và có định hướng tới tương lai, làm

nền tảng để điều tiết, dẫn đường cho sự phát triển của đất nước...

Giá trị quốc gia được hình thành và củng cố trong lịch sử phát triển dài lâu, đôi khi thấm máu và nước mắt của các dân tộc. Mặc dù có nền tảng từ truyền thống, hệ giá trị quốc gia luôn luôn vận động, biến đổi, được bồi đắp, bổ sung trong quá trình phát triển phù hợp với yêu cầu của thời đại.

“Thực tiễn cho thấy các quốc gia phát triển thành công, trở thành các dân tộc tiên phong trong nền văn minh nhân loại thường có một hệ giá trị quốc gia phù hợp, chuẩn xác, giúp huy động được các nguồn lực xã hội hướng đến sự hòa bình, ổn định, tiến bộ và phát triển”, GS. TS. Từ Thị Loan nhấn mạnh.

nhất định. Không có giá trị quốc gia - dân tộc nào nằm ngoài các giá trị con người, giá trị gia đình, giá trị văn hóa, giá trị chính trị - xã hội của quốc gia - dân tộc đó. Mặt khác, hệ giá trị quốc gia - dân tộc không thể không chứa đựng những giá trị tốt đẹp chung của nhân loại (ở những mức độ khác nhau, hình thức khác nhau). Nhưng, giá trị quốc gia - dân tộc sẽ là định hướng chủ đạo, điều tiết sự phát triển của các giá trị con người, giá trị gia đình, giá trị văn hóa, giá trị chính trị - xã hội của quốc gia - dân tộc.

PGS. TS. Trần Quốc Toản, nguyên Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung

ương, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ nhấn mạnh, hệ giá trị quốc gia - dân tộc là sự “kết tinh”, “tích hợp” (không phải là phép cộng) các giá trị con người, giá trị gia đình, giá trị văn hóa, giá trị xã hội thành các giá trị phát triển đặc trưng của một nước trong những giai đoạn

Phát biểu tổng kết và bế mạc Hội thảo, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Trưởng Ban Chỉ đạo Hội thảo khẳng định: Hội thảo quốc gia “Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới” có ý nghĩa quan trọng để triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; phát huy trí tuệ, tâm huyết của các nhà khoa học, các chuyên gia, các cơ quan tham mưu, chỉ đạo, quản lý văn hóa trong cả nước cùng nhau trao đổi kết quả nghiên cứu, thảo luận, hướng đến làm rõ và thống nhất trong việc xác định các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới; xây dựng và phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thực hiện khát vọng phát triển đất nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh, Hội thảo đã thống nhất được những vấn đề cơ bản, cốt lõi trong xây dựng các hệ giá trị và làm cơ sở cho quá trình tiếp tục nghiên cứu, xây dựng và triển khai thực hiện các hệ giá trị nhằm phát huy sức mạnh toàn dân tộc để phát triển đất nước nhanh và bền vững. ☐

THỂ LOẠI ẢNH ĐƠN SẮC

HUY CHƯƠNG VÀNG

Tác phẩm: Vũ điệu của tôm

Tác giả: Phan Thanh Cường (Bạc Liêu) Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực ĐBSCL lần thứ 37 - năm 2022, chủ đề “Vùng đất – Con người Đồng bằng sông Cửu Long hội nhập và phát triển”. Ban Tổ chức đã nhận được 2056 ảnh gửi tham dự. Sau các vòng chấm chọn, Hội đồng Giám khảo đã chọn được 174 ảnh (gồm 97 ảnh màu và 77 ảnh đen trắng) của 106 tác giả vào vòng triển lãm, trong đó có 20 tác phẩm xuất sắc ở 02 thể loại màu và trắng đen được trao giải.

HUY CHƯƠNG BẠC

01. Tác phẩm: Cuộc sống miền biển

Tác giả: Nguyễn Trung Hiếu (Bến Tre)

02. Tác phẩm: Truy vết trong cộng đồng

Tác giả: Hồ Bá Thi (Trà Vinh)

HUY

CHƯƠNG ĐỒNG

03. Tác phẩm: Kéo sợi chỉ pp

Tác giả: Trần Thanh Sĩ (An Giang)

04. Tác phẩm: Vá lưới

Tác giả: Phạm Trần Vũ (Cần Thơ)

05. Tác phẩm: Cuộc sống miền quê

Tác giả: Đặng Thanh Bình (Tiền Giang)

KHUYẾN KHÍCH

06. Tác phẩm: Giải marathon quốc tế kỷ niệm 200 năm ngày sinh danh nhân Nguyễn Đình Chiểu

Tác giả: Nguyễn Văn Dừa (Bến Tre)

07. Tác phẩm: Đôi bạn

Tác giả: Lê Ngọc Tòng (Long An)

08. Tác phẩm: Nguồn năng lượng mới

Tác giả: Nguyễn Hiền Thanh (Lý Anh Lam) (Hậu Giang)

09. Tác phẩm: Diễn tập phòng cháy chữa cháy

Tác giả: Huỳnh Lâm (Cà Mau)

THỂ LOẠI ẢNH MÀU

HUY CHƯƠNG VÀNG

Tác phẩm: Xi măng Hà TiênThách thức thời gian

Tác giả: Trương Minh Điền (Kiên Giang)

01. Tác phẩm: Nụ cười đức Phật Thích Ca

Tác giả: Nguyễn Hoàng Nam (An Giang)

02. Tác phẩm: Mưa Hòn Thơm

Tác giả: Nguyễn Anh Hiệp (Kiên Giang)

03. Tác phẩm: Bến tập kết rơm

Tác giả: Nguyễn Trung Hiếu (Bến Tre)

KHUYẾN

04. Tác phẩm: Chung tay hỗ trợ bệnh nhân nghèo

Tác giả: Đỗ Thiện Thanh Tùng (Cần Thơ)

05. Tác phẩm: Thành phố trẻ vươn mình

Tác giả: Lê Tuấn Anh (Hậu Giang)

06. Tác phẩm: Sắc màu chợ nông thôn

Tác giả: Trần Thủ An (Hậu Giang)

TÁC GIẢ - TÁC PHẨM

Cách đây 50 năm, trong 12 ngày đêm cuối năm 1972, quân và dân Thủ đô đã anh dũng chiến đấu, đập tan cuộc tập kích chiến lược bằng đường không của đế quốc Mỹ phá hoại miền Bắc Việt Nam, lập nên chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên phủ trên không” hào hùng, vang dội, buộc Chính phủ Mỹ phải ký Hiệp định Paris, chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam, mở ra thời cơ cho ta giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Sau những thất bại trong Mậu Thân 1968, Đường 9 - Nam Lào năm 1971; đặc biệt là sau cuộc tiến công chiến lược năm 1972 của quân và dân Việt Nam trên chiến trường miền Nam, chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” của Mỹ đứng trước nguy cơ phá sản hoàn toàn.

Để cứu vãn tình thế, đế quốc Mỹ đã quyết định phát động cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ hai nhằm tàn phá hậu phương lớn miền Bắc mà đỉnh cao của nó là mở cuộc tập kích chiến lược bằng không quân đánh phá thủ đô Hà Nội, Hải Phòng và nhiều mục tiêu chiến lược khác trên miền Bắc.

Ngày 18/12/1972, Tổng thống Mỹ Nixon mở cuộc tập kích chiến lược đường không bằng máy bay B-52, mang tên Linebacker II vào Hà Nội và Hải Phòng. Trong 12 ngày đêm, Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, thị xã ở miền Bắc đã phải hứng chịu hơn 80.000 tấn bom đạn tàn phá, hủy diệt của đế quốc Mỹ. Riêng với Thủ đô Hà Nội, Mỹ đã sử dụng 441 lượt máy bay B-52 cùng hàng nghìn lượt máy bay chiến

thuật, ném hơn 10.000 tấn bom hủy diệt nhiều khu phố, làng mạc.

BẢN ANH HÙNG CA “HÀ NỘI - ĐIỆN BIÊN PHỦ TRÊN KHÔNG”

TÁC GIẢ - TÁC PHẨM

Chính quyền Mỹ cho rằng, loại vũ khí chiến lược như “siêu pháo đài bay B-52”, có thể ép được chúng ta ký Hiệp định Paris theo những điều khoản có lợi cho Mỹ.

Trong 12 ngày đêm, quân ta đã bắn rơi 81 máy bay Mỹ, trong đó có 34 chiếc B-52; bắt sống 43 giặc lái. Đây là tổn thất lớn chưa từng thấy ở những trận tập kích đường không lớn của quân đội Mỹ. Cuộc tập kích chiến lược quy mô lớn nhất bằng máy bay B-52 của Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng đã hoàn toàn bị đánh bại. Trong những ngày đêm chiến đấu ác liệt đó, cùng với các lực lượng vũ trang, các nhà nhiếp ảnh với chiếc mũ sắt trên đầu, luôn luôn có mặt tại sân thượng các ngôi nhà cao tầng,

giữa ánh sáng đạn bom trong đêm để chụp máy bay B-52 của giặc Mỹ bị quân dân Hà Nội bắn cháy. Một số phóng viên đã kịp thời tiếp cận chụp cảnh dân quân tự vệ đón bắt giặc lái B52 Mỹ ngay tại trận. Các nhà nhiếp ảnh đã không quản ngại hy sinh, gian khổ ghi lại được nhiều khoảnh khắc lịch sử trong 12 ngày đêm Mỹ đánh phá Thủ đô Hà Nội viết nên bài ca chiến thắng bằng hình ảnh của quân và dân ta, đồng thời cũng là sự biểu dương lực lượng hùng mạnh, anh dũng của các nhà nhiếp ảnh trong 12 ngày đêm chiến đấu oanh liệt. Đó là Lâm Hồng Long, Trịnh Hải, Văn Bang, Minh Trường, Hữu Vượng, Mai Nam, Minh Lộc, Văn Bảo, Duy Đức, Đinh Quang Thành, Lê Dũng, Chu Chí Thành, Duy Nhân, Ngọc Quán… ở Hà Nội và Vũ Hanh, Nguyễn Hân… ở Hải Phòng.

Sớm muộn Đế Quốc Mỹ cũng sẽ đưa B-52 ra ném bom Hà Nội rồi có thua mới chịu thua.

Ở Việt Nam, Mỹ nhất định thua, nhưng nó chỉ chịu thua sau khi thua trên bầu trời Hà Nội”

CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH DỰ ĐOÁN TỪ NĂM 1965

Chính vì sự tổn thất quá lớn của đế quốc Mỹ và chiến thắng vang dội của Việt Nam mà thắng lợi này của Việt Nam được thế giới ca ngợi là trận “Điện Biên Phủ trên không”.

Thất bại trên bầu trời Hà Nội, đế quốc Mỹ phải tuyên bố chấm dứt cuộc tập kích đường không chiến lược bằng B-52 vào Hà Nội, Hải Phòng, ngừng ném bom từ Vĩ tuyến 20 trở ra và ngày 27/1/1973 ký Hiệp định Paris chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam, mở ra thời cơ cho ta giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Chiến dịch “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” vẫn luôn là một biểu tượng chói lọi trong lịch sử đấu tranh giữ nước của dân tộc Việt Nam thời hiện đại. ☐

◀ Tự vệ Thủ đô đọc tin chiến thắng. Ảnh: Hữu Cấy ▼ Giặc lái Mỹ bị bắt trước các nhà báo trong nước và quốc tế. Ảnh: Chu Chí Thạnh

▶ Anh hùng Phạm Tuân người lái máy bay MIG 21 bắn rơi Pháo đài bay B-52 gặp giặc lái Mỹ trong nhà tù Hỏa Lò.

Ảnh : Xuân Át

▼ Sau giờ trực chiến.

Ảnh: Mai Nam

NSNA TRẦN CAO BẢO LONG

VÀ TRIỂN LÃM

Triển lãm ảnh “Chợ trên Đá” với 60 bức ảnh được NSNA Trần Cao Bảo Long chọn lọc trong thời gian 20 năm anh theo đuổi đề tài đời sống, phong cảnh, con người của vùng cao nguyên đá Hà Giang đã được trưng bày tại đường sách Nguyễn Văn Bình, Quận 1, TP.HCM từ ngày 17 - 25/9/2022 và tại sân Phố cổ Đồng Văn, Hà Giang từ ngày 4 - 13/11/2022.

BÀI: LÊ HẢI YẾN - ẢNH: TRẦN CAO BẢO LONG

riển lãm cũng là dịp giới thiệu, quảng bá tới bạn bè trong nước và quốc tế về nét đẹp văn hóa truyền thống các dân tộc vùng cực Bắc của Việt Nam.

Đến với chợ phiên, du khách sẽ được trải nghiệm một không gian văn hóa đầy tính cộng đồng một nét đẹp vùng cao hiếm có, không thể nào trộn lẫn và cũng là nơi lưu giữ nhiều nét đẹp văn hóa độc đáo của người dân bản địa.

Bộ ảnh “Chợ trên Đá” chính là một bộ sưu tập lưu giữ tất cả những khoảnh khắc vui tươi, bình dị ấy. Chợ với người dân trên đây không hẳn là nơi bán và mua mà còn là nơi để sinh hoạt văn hóa, nơi cất giữ cả một kho tàng văn hóa ẩm thực, trang phục… vô cùng thú vị. Người đến chợ cũng đủ các lứa tuổi, từ già đến trẻ, đặc biệt là có nhiều nam nữ thanh niên đến chợ để giao lưu, tìm bạn đời cho mình.

Với 60 ảnh triển lãm lần này, nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Cao Bảo Long mất gần cả năm để chọn. Anh chọn đi chọn lại từ hơn 2000 ảnh chụp trong 20 năm về sinh hoạt chợ với khoảng hơn 50 lần đến cao nguyên đá và lần ở lại lâu nhất là hơn 2 tháng để rong ruổi khắp mảnh đất này. 60 tác phẩm chủ đề “Chợ trên Đá” tác giả không chú thích dài dòng mà đã có các mã QR trên ảnh, người xem có thể dễ dàng tìm hiểu thông tin, ý nghĩa của những bức ảnh qua việc quét mã ảnh.

Ngoài ra, những bức ảnh còn được thể hiện trên những tờ lịch, giúp du khách dễ dàng mua về làm kỷ niệm, trưng bày tại nhà. Tất cả những lợi nhuận thu được từ bán ảnh, bán lịch, cũng như những tiền quyên góp sẽ được dùng làm từ thiện. Cụ thể là giúp đỡ mua trang thiết bị bàn ghế, tủ, đệm... cho phòng lưu trú của Trường PTCS Sà Phìn, Đồng Văn. Ngoài ra bộ ảnh “Chợ trên Đá” sau khi trưng bày tại sân Phố cổ Đồng Văn cũng sẽ tặng lại Bảo tàng Đồng

Văn như hơn 50 ảnh trong bộ “Hoa của Đá” - triển lãm năm 2019.

“Nhớ lại giờ này năm trước, tôi đang chống chọi với COVID, rất đau đớn, mệt mỏi rã rời... Tôi cầu nguyện và khát khao khỏe mạnh vượt qua để hoàn thành tâm nguyện ra mắt nhiều cuộc triển lãm cá nhân, để giúp trẻ em và người già có cuộc sống đầy đủ, mùa đông được ấm áp hơn”.

Và mùa Thu 2022 này, anh đã mở được cuộc triển lãm với mục đích làm từ thiện.

Trước đó, mùa Thu 2019 với triển lãm “Hoa của Đá”, nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Cao Bảo Long đã bán và vận động các bạn bè để có ngân sách sửa phòng lưu trú của Trường PTCS Lũng Cú, Đồng Văn, đồng thời trang bị thêm chăn, gối cho hơn 100 học sinh lưu trú tại đây. Mùa Thu 2020, anh lại vận động bạn bè giúp đỡ sửa được 3 phòng học ở điểm trường Trừ Lủng thuộc xã Sảng Tủng, Đồng Văn và tặng gần 1000 áo ấm, chăn màn cho các hộ khó khăn và các cháu ở trường vùng sâu cận biên. Mùa Thu năm nay, hi vọng sẽ có nhiều hơn những mạnh thường quân cùng chung tay giúp sức cho việc giúp đỡ trẻ em, người già có cuộc sống đầy đủ, ấm áp hơn. ☐

NHỮNG CHUYỆN CHƯA KỂ

“Khi hướng ống kính vào những người mẹ chịu thương, chịu khó hy sinh bản thân cho chồng con,... tôi thật sự xúc

động và nhìn thấy hình dáng mẹ

mình trong đónhững người đàn bà bình thường mà vĩ đại.”

Lê Hồng Linh

◉ Bảo Lộc 2007

ôi đã gắn bó với anh Lê

Hồng Linh từ lâu. Chúng

tôi cùng đi chụp ảnh, cùng

hỗ trợ nhau trong công tác giám

khảo và làm việc chung trong các dự

án nhiếp ảnh như cuộc thi và triển

lãm ảnh đen trắng tổ chức hai năm

một lần của Liên đoàn Nghệ thuật

Nhiếp ảnh Quốc tế (FIAP), Đại hội

của FIAP lần thứ 30 và cuộc thi ảnh

Thanh thiếu niên của FIAP lần thứ

32. Một lần nữa, tôi rất vui khi được hợp tác với Linh cho buổi ra mắt triển lãm ảnh của anh và sách ảnh “Thấu

cảm - Những chuyện chưa kể”, cuốn sách lần đầu tiên công bố nhiều tác

phẩm chưa được xuất bản. Như tiêu đề cho thấy, bộ sưu tập tập trung vào sự “đồng cảm” qua “nhật ký cuộc đời” mà Linh đã trình bày các hình ảnh anh chụp. Với những hình ảnh đó, Linh muốn chia sẻ những kinh nghiệm trực tiếp của mình qua mỗi ánh mắt của từng đứa trẻ, và mỗi nếp nhăn trên gương mặt của từng cụ già là một tâm hồn không bị lay chuyển bởi thực tế khắc nghiệt của cuộc sống ở miền quê Việt Nam - thể hiện niềm vui giản dị, nỗi thất vọng thầm lặng, và niềm hy vọng của họ. Tên tuổi của Lê Hồng Linh trong giới nhiếp ảnh quốc tế đã gây cho tôi sự chú ý ngay cả trước khi tôi gặp anh lần đầu ở Việt Nam vào năm 2009. Thời gian ấy, các tác phẩm của anh đã chiếm được rất nhiều giải thưởng và được chọn triển lãm ở nhiều nơi trên thế giới. Năm 2005, anh là nhiếp ảnh gia Việt Nam đầu tiên được Hiệp hội Nhiếp ảnh Hoa Kỳ xếp Hạng Nhất trong “Who’s Who” ở thể loại ảnh in đơn sắc (đen trắng), đồng thời anh lập kỷ lục là “Nhiếp ảnh gia đạt nhiều giải thưởng nhất ở Việt Nam”. Năm 2010, Linh đã được Liên đoàn Nghệ thuật Nhiếp ảnh Quốc tế trao tặng tước hiệu cao quý M.FIAP với 20 tác phẩm đen trắng xuất sắc. Ba mươi ảnh khác của anh đã được chọn vào bộ sưu tập vĩnh viễn ở các bảo tàng nhiếp ảnh quốc tế trên khắp thế giới: Mỹ, Tây Ban Nha, Áo, Hồng Kông, Nhật Bản, Ấn Độ,... Linh là một nhà nhiếp ảnh đa năng. Anh vừa thành thạo chụp ảnh đối tượng là con người và cũng khéo léo không kém trong việc chụp các

đối tượng khác. Có năng khiếu sử

“ Tâm hồn là loại ống kính tốt nhất mà nhà nhiếp ảnh phải giữ gìn sự trong sáng của nó.”

Thế mạnh vượt trội của nhiếp ảnh chính là “khoảnh khắc”. Nếu “bắt” đứng khoảnh khắc điển hình cao trào thì con người, sự vật có thể trở thành bất tử.”

Lê Hồng Linh

Cuốn sách “Thấu cảmNhững chuyện chưa kể” Tác giả: Lê Hồng Linh

“Thấu cảm - Những chuyện chưa kể” là mạch truyện xuyên suốt, hữu hình lẫn vô hình của 108 bức ảnh

trong tập sách: từ con người đến phong cảnh thiên nhiên; những ánh mắt, nụ cười hồn nhiên, tinh khôi, trong vắt của tuổi thơ may ra có thể giúp chúng ta tìm lại được chính mình; những hình ảnh thiêng liêng về tình mẫu tử, bà cháu, ông cháu, những vết thời gian hằn sâu trên chân dung các cụ già như khắc họa “nhật ký sống” cuộc đời đầy xúc cảm của từng số phận cùng những cung bậc cuộc sống buồn vui, thăng trầm trong cuộc mưu sinh thường nhật... Và những bức ảnh chụp “con người và thiên nhiên”, không chỉ là những vẻ đẹp nên thơ để thư giãn tâm hồn người xem, mà là sự thấu cảm tự tính tương quan, tương duyên của vạn vật, cùng nỗi lòng của đất trời... mong được góp một tiếng nói, nâng cao nhận thức, ý thức của công đồng, cùng nhau bảo vệ thiên nhiên, môi trường sống của muôn loài khi đã quá muộn.

TÁC GIẢ - TÁC PHẨM

dụng ánh sáng, anh dùng ánh sáng một cách sáng tạo với nhiều kỹ thuật chụp ảnh khác nhau để nâng cao cảm xúc thị giác cho tác phẩm của mình. Anh cũng chụp ảnh các đối tượng của mình cả người trẻ lẫn người già, bằng tình yêu mến và sự đồng cảm, điều này cho phép anh có thể bắt được những khoảnh khắc quyết định, khi cảm xúc và tính cách thực sự của đối tượng được bộc lộ. Ngoài những thành công trong lĩnh vực nhiếp ảnh, anh Linh đã truyền cảm hứng cho nhiều tài năng trẻ trong ngành nhiếp ảnh. Anh đã từng giảng dạy nhiếp ảnh ở trường Đại học Sân khấu Điện ảnh TP.HCM trên 10 năm, từng là Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam (VAPA) từ năm 2009 đến năm 2014. Đã đi qua một chặng đường dài chụp ảnh nhiều người ở các vùng nông thôn khác nhau ở Việt Nam. Cảm thương những trẻ em kém may mắn mà anh đã chụp ảnh, Linh quyết tâm đóng góp vào việc phát triển “Thư viện Ước mơ” giúp các em nuôi dưỡng kiến thức và tâm hồn của mình, như một sự tri ân của anh cho cộng đồng. Tôi ngợi khen anh Linh đã chủ động tổ chức đấu giá các tác phẩm của mình sau một tuần triển lãm. Toàn bộ số tiền thu được từ cuộc đấu giá, cùng với tiền bán 1000 sách ảnh của anh, sẽ được dùng để đóng góp vào Dự án “Thư viện Ước mơ” nhằm xây dựng thêm nhiều thư viện cho trẻ em ở các vùng nông thôn Việt Nam. Bằng cách đóng góp cho công việc có ý nghĩa này, Linh đã nêu một tấm gương sáng để khuyến khích các nghệ sĩ nhiếp ảnh khác cũng giúp đỡ những người kém may mắn trong xã hội của chúng ta thông qua nhiếp ảnh. Tôi chúc anh Linh thành công trong buổi triển lãm ảnh và ra mắt sách. Đối với những nghệ sĩ nhiếp ảnh không thể tham dự buổi triển lãm ý nghĩa này, tôi tin rằng những hình ảnh trong cuốn sách này sẽ là nguồn cảm hứng cho họ. ☐

Nghề làm ngói

ở Lũng Rì

Xóm Lũng Rì, xã Tự Do, huyện Quảng Hòa cách TP. Cao Bằng khoảng trên 30km, đây là làng nghề làm ngói âm dương đã có hàng trăm năm tuổi. Ngói Lũng Rì được làm thủ công rất cẩn thận, màu sắc đẹp, dùng lợp mái nhà mát vào mùa hè ấm về mùa đông. Những mái nhà lợp ngói âm dương mang dáng dấp cổ kính đặc trưng đã quen thuộc đối với người dân vùng cao. Đây chính là nét văn hóa kiến trúc độc đáo cần được bảo tồn và phát triển. Làm ngói không chỉ đem lại thu nhập cho người dân, còn góp phần bảo tồn nghề truyền thống của địa phương.

ể làm ngói máng theo cách truyền thống, phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, từ chọn đất, ủ đất, nhào đất, lọc sạn, tạo hình, phơi, nung… Các khâu đều làm thủ công rất tỉ mỉ nhằm tạo ra sản phẩm mẫu mã đẹp, thời gian sử dụng lâu dài. Ngói ở đây có 2 loại, đó là ngói máng và ngói bò, trong đó ngói máng để lợp còn ngói bò để úp nóc nhà.

Công đoạn đầu tiên để làm ngói máng là người thợ phải đi tìm nguồn đất. Ngói máng ở Tự Do làm bằng thứ đất sét mịn, dẻo, được mua tận xã Độc Lập. Đất được đập ra cho mềm, trộn nước vào rồi dùng trâu để dẫm cho nhuyễn. Tiếp theo, phải ủ đất khoảng 5 - 6 ngày rồi mới lấy lên sàng lọc những tạp chất như sỏi, đá. Sau khi lọc sạch, đất được chất thành khối và phủ ni lông kín để bảo đảm giữ độ ẩm. Tiếp đến là công đoạn tạo hình, đất được tạo thành khối hình chữ nhật. Khi làm, người thợ dùng một thanh tre xoa nước nén chặt bề mặt trụ đất, lấy thước đo đánh dấu chia đôi trụ đất, đánh dấu chiều bề dày đúng 1cm rồi lấy dụng cụ cắt đất đưa vào khuôn.

Khuôn làm ngói máng có hình tròn, đường kính khoảng 25cm, trên thân khuôn có 4 điểm gờ chia đều

nhau và như vậy mỗi lần đưa đất vào khuôn có thể làm được 4 viên ngói, khuôn được đặt trên 1 bệ xoay. Chỗ điểm gờ trên khuôn tạo rãnh mỏng để khi đất khô có thể bẻ rời thành từng viên ngói. Khi vã đất vào khuôn, người thợ vừa xoay vừa nén đất sao cho đều và chặt, sau đó mới đưa thước cắt vào cắt gọt.

Công đoạn tiếp theo là phơi trên nền đất được phủ lớp trấu mục đích là để ngói còn chưa khô khỏi dính xuống bề mặt đất và bảo đảm độ khô ráo. Khâu cuối là xếp ngói vào lò nung liên tục chừng bảy ngày đêm, người dân thay nhau túc trực và giữ nhiệt độ vừa đủ nếu không chất lượng ngói không tốt. Mỗi lò nung sẽ cho ra sản phẩm chừng 15 nghìn đến 18 nghìn viên ngói.

Nghề làm ngói giúp nhiều hộ dân thoát nghèo, ổn định kinh tế gia đình, đặc biệt, người làm ngói nơi đây luôn tâm niệm đây là nghề “gia truyền” của tổ tiên, cần lưu giữ và phát triển. Để có thể duy trì làng nghề, chính quyền cần quan tâm nhiều hơn trong khâu tạo đầu ra cho sản phẩm, xây dựng thương hiệu để quảng bá làng nghề, phát triển du lịch, tăng thu nhập cho người dân nơi đây. ☐

PHÓNG SỰ ẢNH

gười Chăm làm gốm với kỹ thuật và quy trình thủ công

truyền thống được các gia đình duy trì qua nhiều đời theo chế độ mẫu hệ “mẹ truyền - con nối” Nơi đây được xem như một bảo tàng gốm truyền thống của người Chăm sinh

sống tại Ninh Thuận và các tỉnh

duyên hải Nam Trung Bộ. Dù trải qua bao thăng trầm trong tiến trình

phát triển, gốm truyền thống của người Chăm vẫn tồn tại với thời gian, vẫn giữ được hồn cốt tinh túy và vẻ đẹp hoang sơ của gốm cổ cách đây hàng trăm năm, tạo nên giá trị độc đáo và trường tồn của gốm Chăm.

Để tạo được một dáng gốm hoàn

chỉnh người thợ gốm phải qua 6 công đoạn nhỏ như sau: Làm đất –Nặn hình – Chà láng gốm – Trang trí hoa văn – Tu sửa gốm – Nung gốm. Trong quá trình làm gốm, thợ gốm

Chăm thực hiện nhiều khâu kĩ thuật khá phức tạp. Từ khâu làm đất, tạo hình đến nung gốm, họ hoàn toàn sử dụng bằng tay.

Người Chăm rất coi trọng việc chọn đất để làm gốm. Loại đất này chỉ có bên bờ sông Quao. Đất lấy từ

BÀI:

Làng Bàu Trúc (hay còn gọi Vĩnh Thuận) được đặt tên theo địa danh Chăm là “Palei Hamu Craok” thuộc khu phố 7, thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận, có tuổi đời hàng trăm năm, được xem là làng gốm cổ xưa nhất ở Đông Nam Á đến nay còn bảo lưu khá tốt kỹ thuật làm gốm hoàn toàn thủ công. Vừa qua “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm” được UNESCO ghi vào danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại là điều hết sức đáng mừng và tự hào. Quyết định này được thông qua trong khuôn khổ kỳ họp lần thứ 17 của Uỷ ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, diễn ra từ 28/11 đến 3/12/2022 tại thủ đô Rabat của Maroc.

bờ sông mang về, được đem phơi khô rồi đập nhỏ ra, sau đó trộn với cát mịn, làm cho thật nhuyễn. Đây là khâu đầu nhưng cũng là khâu quan trọng bậc nhất đối với gốm Chăm Bàu Trúc. Việc nặn gốm đòi hỏi thợ gốm phải có tay nghề cao, đạt đến độ tinh xảo thì mới có thể cùng một

lúc kết hợp nhiều thao tác phức tạp để tạo thành một sản phẩm gốm có dáng tròn đều đặn. Điều làm nên sự khác biệt của nghệ thuật làm gốm Chăm ở làng Bàu Trúc chính là phong cách làm gốm không sử dụng đến thiết bị bàn xoay. Người thợ vừa đi giật lùi vòng quanh chiếc trục đặt

khối đất sét, vừa đều tay xoa, vuốt để tạo hình sản phẩm.

Sau khi tạo dáng xong người thợ tiến hành trang trí hoa văn cho sản phẩm. Thường có các kiểu hoa văn khắc vạch, in chấm bằng que cây, bằng vỏ sò, bằng hoa lá thực vật… Ngoài các loại hoa văn thông thường kể trên còn sử dụng hoa văn móng tay, dùng màu thực vật để nhuộm màu áo gốm và còn kết hợp với phương pháp chà láng để tăng thêm vẻ đẹp của gốm. Sản phẩm đã được tạo hình xong, để 2-3 ngày phơi cho khô mặt.

Gốm Chăm không nung trong lò, mà chủ yếu được nung lộ thiên, ở nhiệt độ khoảng từ 500 - 600 độ C trong vòng 6 giờ. Cách nung lộ thiên này nhằm tạo không gian cho sản phẩm, lửa nung kết hợp với gió thổi tạo nên các vết loang, các màu đặc trưng mang dấu ấn độc đáo của gốm Chăm như vàng đỏ, đỏ hồng, đen xám, nâu... Với một số dòng sản phẩm mỹ nghệ, nghệ nhân còn sử dụng nhiều cách tạo màu tự nhiên như phun nước hạt điều, nước cây thị. Trong khi loại tượng nghệ thuật

lại có thể được om trấu hoặc củi để tạo những vết loang đen do khói lửa. Do được làm thủ công hoàn toàn, từng sản phẩm một, nên gốm Chăm không có chiếc nào giống y hệt chiếc nào như sản phẩm đúc bằng khuôn ở các làng nghề gốm khác.

Đến nay, cùng với cải tiến dòng sản phẩm gốm dân dụng, làng Bàu Trúc đã và đang phát triển dòng gốm trang trí, gốm mỹ nghệ có giá trị kinh tế cao như đèn gốm trang trí, đèn ngủ, lọ hoa, bình nước, bình trà, lục bình, tháp nước… phục vụ trang trí nội, ngoại thất cho các gia đình, khách sạn, khu resort trên toàn quốc. Gốm Bàu Trúc hiện có hàng nghìn sản phẩm với nhiều chủng loại khác nhau, có giá từ vài chục nghìn đồng đến hàng triệu đồng/sản phẩm.

Hướng phát triển bền vững của một làng nghề Bầu Trúc là làm thế nào để có thể vừa bảo tồn di sản văn hoá vừa tạo công ăn việc làm và nâng cao đời sống của người dân. Đó đang là ước mơ của người dân Bầu Trúc cũng là những trăn trở của chính quyền địa phương.

Việc “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm” được UNESCO ghi vào danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại sẽ giúp chúng ta nhận thức đầy đủ hơn về giá trị của Nghề làm gốm truyền thống của người Chăm trong kho tàng di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam. Việc ghi danh cũng sẽ thúc đẩy các biện pháp thiết thực và hiệu quả nhằm bảo tồn, vực dậy sức sống của di sản, tạo thêm nguồn lực cho bảo tồn và phát huy giá trị di sản này. ☐

LÝ

ẢNH CHÂN DUNG

BÀI:

Ảnh chân dung là dạng nhiếp ảnh được sử dụng với mục đích là ghi lại chân dung của một người bất kỳ. Một bức ảnh chân dung

thành công sẽ vừa lột tả được vẻ bề ngoài của bộ mặt, vừa biểu hiện được thế giới nội tâm của người được chụp.

Ảnh chân dung được sử dụng rất nhiều trong đời sống hàng ngày với nhiều mục đích khác nhau, chính vì vậy mà cũng có rất nhiều cách cũng như kỹ thuật chụp ảnh chân dung khác nhau.

Theo các nghệ sĩ nhiếp ảnh thì ảnh chân dung được ghép bởi hai chữ “chân” tức là chân thực, “dung” là dung nhan. Căn cứ vào từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học, danh từ “chân dung” được định nghĩa, là “tác phẩm (hội họa, điêu khắc, nhiếp ảnh) thể hiện đúng diện mạo, thần sắc, hình dáng một người nào đó”. Như vậy, một bức ảnh chân dung là bức ảnh thể hiện đúng diện mạo, thần sắc và hình dáng của một người bất kì nào đó. Nói cách khác, bằng ngôn ngữ nhiếp ảnh, người nghệ sỹ phải “vẽ bằng ánh sáng” trên những cỡ hình như: viễn cảnh, toàn cảnh, trung cảnh, cận cảnh hay đặc tả, tùy vào mục đích và sự lựa chọn của người cầm máy. Người chụp có quyền lựa chọn nửa người hay chụp cả người, nếu hình chụp đã thể hiện

đúng diện mạo, thần sắc và hình dáng của người đó. Tuy nhiên, nếu chụp nửa người hoặc cả người mà vẫn chưa đủ để khắc họa chân dung người đó thì người chụp thậm chí còn phải lấy cả bối cảnh xung quanh để làm nổi bật chân dung của họ.

Một trong những yêu cầu khi chụp ảnh chân dung, là người cầm máy buộc phải hiểu rõ mục đích của tấm ảnh chân dung mà mình chụp. Nếu chụp theo yêu cầu của người mẫu hoặc chụp với mục đích lưu niệm thì bức ảnh cần đẹp hơn chính họ trong đời thường. Còn nếu chụp theo ý đồ của người cầm máy hoặc với mục đích phục vụ nghệ thuật thì bức ảnh chân dung đó không nhất thiết phải tả đúng diện mạo, thần sắc và hình dáng người đó theo nghĩa đen, vì nghệ thuật cho phép người cầm máy cường điệu hoặc sâu sắc hơn mức bình thường.

Có nhiều cách phân loại ảnh chân dung. Tùy theo đặc điểm, tính chất của từng bức ảnh cũng như vị trí, tư thế, tầm vóc của con người được thể hiện ra trong ảnh mà người ta xếp loại. Theo đó, ảnh chân dung được phân loại thành: ảnh chân dung tĩnh; ảnh chân dung động; ảnh chân dung đặc tả (trong đó có đặc tả cụ thể và đặc tả trừu tượng), hoặc ảnh chân dung dàn dựng, ảnh chân dung tự nhiên, ảnh chân dung sinh hoạt, ảnh chân dung cá nhân, ảnh chân dung tập thể... Song cách phân chia phổ biến nhất vẫn là phân chia ảnh chân dung theo các đặc điểm như: ảnh chân dung cá nhân, ảnh chân dung tập thể và ảnh chân dung sinh hoạt. - Ảnh chân dung cá nhân: gồm 2 loại là ảnh chân dung dàn dựng và ảnh chân dung tự nhiên.

▲ Hai anh em. Ảnh: Lê Hoàng Yến (Việt Nam)

Tác phẩm triển lãm VAPA đề tài “Chân dung” Cuộc thi Ảnh Nghệ thuật Quốc tế VN-21

Ảnh chân dung dàn dựng: là thể

loại ảnh có sự bố trí, sắp đặt khi chụp. Với ảnh chân dung dàn dựng, người chụp sẽ được chủ động về kỹ thuật và thời gian trong phòng chụp hoặc ngoài trời. Để chụp được một bức chân dung dàn dựng đẹp, ngoài sự thành thạo về kỹ thuật và nhạy bén về thị giác, thì mối tương quan giữa nhà nhiếp ảnh và người được chụp là vô cùng quan trọng, bởi họ sẽ cùng tham gia vào quá trình sáng tạo. Một bức ảnh thành công là bức ảnh đạt

được dáng vẻ tự nhiên, không nhìn

thấy dấu vết của sự dàn dựng.

Về kỹ thuật, chụp ảnh chân dung

không nhất thiết phải dùng những

kỹ thuật phức tạp hay bố cục phá

cách. Một bức ảnh chân dung đẹp là

khi người chụp có thể “chộp” được

một trạng thái thích hợp trên nét mặt

của người được chụp, bởi đối với ảnh

chân dung, điểm nhấn quan trọng

nhất vẫn là khuôn mặt. Việc nhấn

mạnh hoặc giảm nhẹ vào điểm nào trên gương mặt của người được chụp sẽ tùy thuộc vào mục đích của người chụp là muốn làm đẹp cho chủ thể hay làm nổi bật cá tính của họ. Đặc biệt, với những bức ảnh chân dung toàn thân hoặc ¾ chiều cao thì cần đặc biệt chú ý đến hai bàn tay, bởi trong cỡ hình này, hình dáng và tư thế của hai bàn tay có thể cho biết nhiều điều về chủ thể.

Ảnh chân dung tự nhiên (informal portrait): là thể loại ảnh không cần phải bố trí sắp đặt khi chụp. Tuy nhiên, loại ảnh này cũng đòi hỏi người chụp phải có nhiều kỹ năng, đặc biệt là luôn phải nhạy bén để kịp thời bắt đúng được một tư thế đẹp hay một vẻ mặt độc đáo của chủ thể trước khi các trạng thái đó biến mất. Ngoài ra, để tăng thêm tính thông tin và tính thẩm mỹ cho bức ảnh, người chụp có thể yêu cầu chủ thể

bức ảnh làm một công việc hay một

thao tác nào đó vốn quen thuộc với họ, như vậy sẽ giúp họ tự nhiên hơn.

Trong ảnh chân dung tự nhiên, hậu cảnh là một nhân tố không thể thiếu. Nếu như ở trong studio, hậu cảnh chỉ đóng vai trò thứ yếu nhằm tôn người được chụp lên, thì trong đời thường, dù cho nó có bị mờ nhòe đi thì vẫn không thể tách rời khỏi chủ thể.

- Ảnh chân dung tập thể: Ảnh chân dung tập thể cũng được chia làm hai loại, gồm ảnh dàn dựng và ảnh tự nhiên.

Đối với ảnh chân dung tập thể dàn dựng, để có một bức ảnh đẹp thì việc bố trí sao cho tập thể mẫu đó phải hấp dẫn là vô cùng quan trọng. Do vậy, bên cạnh việc sắp xếp bố cục và xử lý ánh sáng, người chụp còn phải chớp được giây phút tập trung và biểu lộ tình cảm tốt nhất của những người trong ảnh. Đây là một thách thức không nhỏ đối với người cầm máy cũng như cần phải có sự

điêu luyện nhà nghề. Việc bố trí mọi người theo một hàng ngang cứng nhắc và đơn điệu là một lưu ý cần phải hết sức tránh khi chụp ảnh dàn dựng tập thể. Ngoài ra, nếu tập thể càng đông thì nên chụp càng nhiều phim để có thể lựa chọn lấy được một bức ảnh ưng ý.

Với những bức ảnh chân dung tập thể tự nhiên, thì việc ghi lại được những tư thế, động tác thoải mái, bất chợt luôn đóng vai trò quan trọng. Để có được một bức ảnh chân dung tập thể tự nhiên đẹp thì bí quyết chính là càng đơn giản càng tốt, cùng với đó là việc chọn một góc nhìn thích hợp và chờ đợi những bố cục đẹp ngẫu nhiên, quan sát những hành động và nét mặt cũng như sử dụng các tốc độ trập nhanh.

- Ảnh chân dung sinh hoạt: là ảnh chụp chủ thể đang hoạt động trong một môi trường sống thật, chẳng hạn như một các nông dân đang cày ruộng, một cô công nhân đang làm việc trong nhà máy, một bà mẹ đang bế con, hay các học trò đang nô đùa trong sân trường… Hình ảnh những con người với động tác và vẻ linh hoạt trong khi làm việc hay vui chơi sẽ toát ra một sức diễn cảm mạnh mẽ, và tạo cho bức ảnh một trạng thái tâm lý tình cảm đặc thù không mang tính gượng ép hay giả tạo. Ngoài ra, những hành động của chủ thể trong môi trường thật sẽ giúp người xem xác định được phần nào về cá tính của nhân vật.

Khi chụp được những phản ứng và biểu cảm của chủ thể đối với một công việc hay một trò chơi mà họ đang tham dự, bức ảnh sẽ trở nên hấp dẫn hơn là bức ảnh trình bày một sự việc.

Ảnh chân dung tự nhiên chụp con người đang thực hiện các công việc thường ngày của họ còn được gọi là ảnh đời thường (candid photography). Đây chính là cha đẻ của thể loại ảnh phóng sự (reportage photography).

- Về bố cục ảnh: Đối với ảnh chân dung thì quy luật 1/3 chính là một trong những quy luật căn bản nhất để điều chỉnh bố cục bức ảnh. Trong quy luật này, người chụp sẽ chia bức ảnh ra thành 9 phần bằng nhau được tạo bởi 4 đường thẳng cắt nhau, trong đó 2 đường cắt khung hình thành 3 phần theo hàng ngang, 2 đường còn lại cắt thành 3 phần theo hàng dọc. Các yếu tố quan trọng nằm trong một bức ảnh cụ thể nên được đặt vào những điểm giao cắt của các đường thẳng đó. Một bức ảnh chân dung được bố cục hoàn toàn phù hợp với Quy tắc 1/3 sẽ có nghĩa là đường chân trời được đặt vào các điểm mạnh giao nhau ở phần ba phía dưới hoặc phần ba phía trên. Tuy nhiên quy tắc này vẫn có thể được linh hoạt chọn một trong 4 điểm mạnh để đặt chủ thể vào đó. Tùy từng tình huống cụ

Tài liệu tham khảo:

thể, tùy phối cảnh và ý đồ của người chụp mà chọn điiểm giao phù hợp.

- Về tư thế chụp: Ảnh chân dung có 3 tư thế căn bản là thế bán thân, thế 2/3 người và thế toàn thân. Đối với chụp ảnh chân dung thì tư thế đầu người mẫu và vị trí đặt máy là quan trọng nhất.

- Về kiểu cách chân dung: Gồm có chụp kiểu chân phương, kiểu nghiêng ¾ và kiểu bản diện. Trong thể loại ảnh chân dung, người chụp không bao giờ có thể áp đặt những quy tắc bất di bất dịch mà có sự linh hoạt nhất định. Đặc biệt, muốn bộc lộ tính cách nhân vật qua bức ảnh, thì người cầm máy phải quan sát kỹ các cử chỉ, phong thái và những biểu lộ cá tính của người mẫu, trong đó đôi mắt và miệng là những đặc điểm biểu cảm nhất mà người chụp cần quan sát kỹ để khám phá được trạng thái tâm lý của chủ thể.

1. Nguyễn Nhưng, Nhiếp ảnh nghệ thuật, Tập I, Nxb Văn Hóa, Hà Nội, 1995

2. Trần Đức Tài, Nhiếp ảnh toàn thư: Từ máy ảnh đến hình ảnh, Nxb Trẻ, TPHCM, 1997.

3. Lê Hải Yến, “Thế nào là ảnh chân dung”, https://nhiepanhdoisong.vn/the-naola-anh-chan-dung-5623.htlm

4. “Bố cục trong nhiếp ảnh”, https://tinhte.vn.

5. “Khái niệm ảnh chân dung”, https://photocross.net/anh-chan-dung/

HCV ISF đề tài “Chân dung” Cuộc thi Ảnh Nghệ thuật Quốc tế VN-21