DE TESLA FILES
ONTHULLINGEN OVER HET RIJK VAN ELON MUSK
Oor spron kel ijke u itgave: Sön ke Iwer sen u nd M ichael Ver f ü rden, De
Tesla-Files: Enthüllungen au s dem Reich van Elon Mu sk. Mü nchen: Verlag
C .H.Beck, 2025 . isbn 978 3 40 6 83015 0
Copy r ig ht © Verlag C .H.Beck GmbH & Co. KG, Mü nchen 2025
A l l r ig ht s reser ved
Ver t aa ld u it het Du it s door Ma ra va n Du ijn
Omslagbeeld: col lage b v dt, deels ver vaa rd igd met A I
Ont wer p omslag: b v dt ‒ Ba r t va n den Tooren
Ont wer p bi n nenwerk : Cr iu s Group, Hu lshout
Ma zi rel Per s is een i mpr i nt va n Wa lbu rg Per s.
isbn 978 94 6456 640 6
e-isbn 978 94 6456 64 1 3
n ur 3 20
© 2025 S. Iwer sen en M. Ver f ü rden p/a Uitgever smaat schappij Wa lbu rg Per s, Zut phen
© 2025 Uitgever smaat schappij Wa lbu rg Per s, Zut phen
w w w.ma zi relper s.n l
A l le rechten voorbehouden. Niet s u it deze u itgave mag worden ver veelvoud igd, opgeslagen i n een geautomat iseerd gegevensbest a nd, of openbaa r
gemaa k t , i n en ige vor m of op en ige w ijze, het zij elek t ron isch, mecha n isch, door fotokopieën, opna men of en ige a ndere ma n ier, zonder voora fgaa nde
sch r i f tel ijke toestem m i ng va n de u itgever.
In houd
Voor woord: Geva ngen i n Elons spel
A ls Elon Musk het voor het zeggen had gehad was dit boek er niet geweest. Toen we hem in mei 2023 onze v ragen stuurden met bet rek k ing tot de Tesla Files, ont v ingen we a nt woord va n de ju r id ische a fdeling va n Tesla. We mochten de dat a helemaal niet in ons bezit hebben, schreef de Tesla-advocaat en h ij som meerde ons ze te w issen. Het bed r ijf kond igde a a n ju r id i sche st appen te onder nemen: ‘ Zoa l s u weet i s het gebr u i k va n i l legaa l verk regen dat a voor ber ichtgev ing in de med ia a l leen onder bu itengewone omst a nd igheden geoorloofd. ’
P r i ma, dachten w ij. Er wa s i m mer s spra ke va n bu itengewone om st a nd ig heden . De r ijk ste ma n ter wereld, het waa rdevolste automerk va n de wereld, de g root ste pr ivate r u i mtevaa r tonder nem i ng – het verhaa l va n Elon Musk is een aa neenscha keling va n superlat ieven waa r geen einde aa n l ijk t te komen. Bu itengewoner k a n haast n iet . Dat we
tot het selec te g roepje jou r n a l i s t en wereldw ijd zouden behoren dat deze ma n en voora l Tesla va n zijn betover ing zou ontdoen, was lange tijd niet denkbaar. Tot k lok kenluider
Lu k asz K r upsk i zich bij ons meldde.
K r upsk i’s telefoont je maa k t Musk een bepa lende factor i n on ze leven s, een per ma nente begeleider. We w isselen ontelbare nieuwsber ichten en ar tikelen over hem met elkaar
u it, checken ’s morgens v roeg en ’s avonds laat het laat ste n ieuw s rondom Musk en Tesla . A ls on ze wek ker s a fgaa n, st aat het st ar tscher m van onze telefoon a l vol met posts die
h ij in de a fgelopen u ren op zijn plat for m X heef t geplaat st .
Tijdens het sch r ijven va n d it boek v ragen we ons geregeld
a f hoe h ij t ussen het u ren la nge ga men en zijn st r ijd tegen het ‘ woke-v ir us’ überhaupt nog de t ijd v indt om leid ing te geven aa n zijn bed r ijven.
Musk heef t zonet – ok tober 2024 – een v ideo geplaat st op X wa a r i n h ij de v ideoga me Dia blo speelt , een on l i ne action role-pla ying game (A R PG). Op de achterg rond is te horen hoe een team van SpaceX hem br ief t over problemen t ijdens de meest recente orbit a le test vlucht . ‘Het scheelde maa r een seconde of we hadden de ra ket zijn vlucht laten a f breken en hem op de g rond naast de toren laten crashen,’ zeg t een ma n. Musk, d ie va nwege zijn sa menwerk ing met de A mer i k aa nse reger ing toega ng heef t tot ver t rouwel ijke infor matie op het gebied van nationale veiligheid, maakt met zijn Diablo-personage meerdere skelet ten een kopje k leiner en ant woordt, zonder zijn spel te onderbreken: ‘ Wow, y ikes!’
Deze bijna-ra mp en Musk s la k se omga ng er mee is beg in no vember 2 0 2 4 n ie t me er d a n e en k a nt t eken i n g i n de nieuwsverslag gev ing. De hoeveel heid head lines over Musk is zo g root dat jour nalisten het nauwelijks kunnen bijbenen. H ij haa lt aa n de lopende ba nd het n ieuw s met ber ichten waa r geen en kele a ndere CEO mee weg zou komen.
En nu heef t hij ook nog de st ap naar de politiek gemaa kt.
Toen we begon nen aa n ons onder zoek naa r de Tesla Fi les, d ac ht en we d at de b el a ng s t el l i ng v a n de wer eldopi n ie rondom Musk over zijn hoog tepu nt heen was. Maa r toen besloot de hoofdper soon va n d it boek zich te mengen i n een h istor isch ongeëvenaa rde A mer i k aa nse verk iezi ngsstr ijd. Aan de ene kant zijn we a ls jour na listen blij met deze ont w i k keling, in jou r na listenja rgon zou men spreken over repor tersgelu k .
A nder zijds bek r u ipt ons een onbehaagl ijk gevoel a ls we aa n Elon Musk den ken a ls iema nd met pol it ieke i nvloed . Dat uitgerekend Musk, die voor tdurend overhoop lig t met de
inst a nt ies, met het Depa r t ment of Gover n ment Ef f icienc y (DOGE) een soor t anti-instanties-instantie moet gaan leiden. Dona ld Tr u mp bli k te voor u it met de voorspel ling dat deze
nieuwe samenwerk ing potentieel het Manhattanproject van de hu idige t ijd zou k u nnen worden – een toespeling op het geheime A mer ikaanse onderzoeksproject tijdens de Tweede
Wereldoorlog voor de bouw va n de eer ste atoombom. Dit mondde op 6 aug ust us 1945 in de Japa nse st ad Hirosh ima u it in een dodel ijk macht sdemonst rat ie d ie de wereld voor a lt ijd zou vera nderen.
Vandaag de dag woedt de str ijd niet tussen de asmogendheden en de gea l lieerden. De v ija nd is eenieder d ie a nders denkt dan Musk. Werk nemers, zakenpar tners en ex-v rouwen beschr ijven hem a ls een heetgeba kerd k ara k ter. Via X deelt hij zijn paranoïde angsten en zijn samenz wer ingst heor ieën
met m i ljoenen volgers. De pr ijs voor zijn zucht naa r succes en erken n ing wordt voora l bet aa ld door zijn werk nemers.
We best udeerden ook Mu sk s f i losof ie, volgen s wel ke h ij de ge v a r en d ie i n het heden be s t a a n bagat el l i s eer t t en g u nste va n de doelstel l i ngen d ie h ij i n de toekom st voor zijn onder nem i ngen heef t gesteld. Met deze den k w ijze is ook het d roppen va n een atoombom te recht vaa rd igen.
Som s k regen we t ijdens het sch r ijven va n d it boek het ge voel d at Mu sk het le ven ben ader t a l s een v ideoga me.
Een spel met hem a ls hoofdper sonage en a l le a nderen a ls f ig uranten. Een spel waar in alles draait om het sneller, beter, sterker worden. Waa r i n je geen reken i ng hoef t te houden met verliezen, omdat het spel je, zodra je naa r het volgende
level gaat, a l les vergeef t – zola ng je maa r w int . Dit boek is bedoeld a ls her in ner ing aa n het feit dat er in het leven niet zoiet s best aat a ls autosaves. Dat we levels n iet zo vaa k a ls
we w i l len opnieuw k u nnen spelen. En dat som mige fouten niet te herstel len zijn.
Dat we d it boek konden sch r ijven hebben we te da n ken aan een heleboel mensen, in de eerste plaats Lukasz K r upsk i. Het ver t rouwen dat de k lok ken lu ider op voorha nd in ons stelde, wa s voor on s een ongekend geschen k . Er wa s een opmerkel ijke moed voor nod ig om tegen st a nd te bieden aa n de super r ijke en heetgeba kerde Musk, d ie er niet voor schuw t processen aa n te spa n nen tegen degenen d ie hem dwarsbomen. K r upsk i heef t de consequenties hier van moeten d ragen. Zijn leven zit sinds 2019 vast in een eindeloze Tesla-loop. Desondanks heef t hij ons bij dit project geholpen.
Vele a nderen hebben zijn voorbeeld gevolgd. Dit boek is gebaseerd op de er va r ingen, besch r ijv ingen en infor mat ie va n t a l loze mensen die ons uit eerste ha nd infor mat ie hebben verschaf t en ons een ink ijkje hebben gegeven in inter ne k west ies . A l deze men sen hebben era a n bijged ragen het s ysteem-Musk g rond ig te belichten. Velen na men hier voor een groot persoonlijk en jur idisch r isico. Sommigen moesten voor ons de ergste u ren va n hu n leven herbeleven.
Dit boek had niet gesch reven k u n nen worden zonder de col lega’s va n Handel sbl at t d ie sa men met ons onder zoek de den n a a r de Te s l a Fi le s . L a r s -M a r t en Na ge l v a n on s onder zoek stea m h ielp ons met zijn dat aex per t ise bij het str uctureren van de vele gigaby tes uit het r ijk van Elon Musk. Mar tin Mur phy, co-leidinggevende van het onderzoeksteam, was met zijn over decennia opgebouwde net werk binnen de branche onontbeerlijk voor de research. Ook andere collega’s u it on s tea m, René Bender, Vol ker Vot smeier en V i n zen z Neu ma ier, stonden a lt ijd k laa r a ls er iet s u itgezocht moest worden.
Ma r t i n Köl l i ng deed i n st i nc t ief het ju iste toen h ij onverhoed s het eer s te telefoont je va n K r upsk i ont v i ng en hem na a r on s door ver wees . I n New York verd iepte Fel i x Holter ma n n zich in de t a l r ijke ju r id ische gesch i l len waa r
Tesla i n de Veren igde St aten i n ver w i k keld is. Ook A st r id
Dör ner en K at ha r ina Kor t deden bela ng r ijk pion ier s werk i n de Veren igde St aten en Stepha n Scheuer sei nde va nu it
Silicon Va lley, de t huisbasis van Tesla, voor ons interessante infor mat ie door. Bra nche-ex per t Thomas Ja h n leverde een bijdrage met zijn ex per tise en zijn net werk. Roman Tyborsk i peuterde in het Pools det a i ls over K r upsk i’s jeugd bij d iens
vader los . St ag ia i r Ma r t i n Mü l ler st a k a lt ijd a l s er iet s te doen was de ha nden u it de mouwen.
De Tesla Fi les zouden nooit zijn verschenen zonder r uggensteun van Peter Koppe. De hoofdjur ist van Handel sblatt wa s een onontbeerl ijke toeverlaat bij het voorbereidende werk voor onze ar tikelen. Het was ook zijn idee om professor
Roger Ma n n te consu lteren voor ex ter n ju r id isch adv ies.
Ma n n s va k ken n is en ideeën wa ren een g rote ver r ijk i ng.
Hetzelfde geldt voor de g rond ige a na lyse va n de Tesla Fi les door het team van Mar tin Steinbach van de afdeling mediavei l ig heid en forensische i n for mat ica va n het Frau n hofer
Inst it uut voor Vei lige Infor mat ietech nolog ie.
Bij een g rote publicat ie werken ook a lt ijd mensen achter de scher men w ier na men niet in de credits terecht komen.
I T-ba a s Yor n Zische h ielp on s met het opzet ten va n een vei l ige d ig it a le omgev i ng voor on s onder zoek . Met on ze col lega’s Sven P r a nge en C h r i s t i a n R icken s voerden we la nge d isc u ssies over de opbouw va n en z wa a r tepu nten in onze a r t i kelen. De input va n a r td irector Michel Becker was een ver r ijk ing voor de weekendst u k ken die we in mei en november 2023 publiceerden. Dit a l lemaa l was niet tot stand gekomen a ls onze hoofdredacteur Sebastian Matt hes n iet va na f het beg in achter ons had gest aa n. Toegegeven: hij had in eerste inst ant ie zijn t w ijfels. Zonder die gezonde ba sishoud i ng zou k r it ische jou r na l ist iek echter n iet zijn wat ze moet zijn. Een ju r id isch con f l ict aa ngaa n met een
t w ist zieke m i lja rda i r is n iet iet s wat een hoofd redac teu r lucht ha r t ig doet , om nog ma a r te z w ijgen va n ner veu ze aa ndeel houder s d ie mogel ijker w ijs een zondebok zoeken
voor miljardenverliezen. Mat t hes k reeg daarbij r ugdek k ing van onze algemeen directeur A ndrea Wasmut h en onze uitgever Dieter von Holtzbr inck . We w illen ook hen bedanken.
Dit boek werd voorafgegaan door het eerste g rote ont hu llingsar tikel in Handel sblatt in mei 2023 en de vele ar tikelen die daa rop volgden. Voor dit boek w ilden we echter verdergaan. Enerzijds zijn we nog dieper in de Tesla Files gedoken, hebben we verbanden ontdekt, nieuwe cont acten gelegd en gehei men aa n het l icht gebracht d ie tot dus ver verborgen bleven. A nderzijds w ilden we onze lezers meenemen achter de scher men va n de jou r na list iek . Dit boek laat niet a l leen zien hoe het er bij Tesla aa n toe gaat , maa r toont ook het verhaal achter het verhaal. Het maakt inzichtelijk met welke moei l ijk heden der gel ijk onder zoek gepa a rd ga at , wel ke gesprek ken in redactievergader ingen achter gesloten deuren worden gehouden en hoe er wordt omgegaa n met dr u k . We w illen met dit boek laten zien hoe jour nalisten heen en weer worden gesl i ngerd t u ssen ent hou sia sme en t w ijfel – met in het achterhoofd a lt ijd de wetenschap dat aa n de a ndere k a nt va n het speelveld de r ijk ste ma n va n de wereld st aat . O n ze d a n k h ier voor ga at i n eer s te i n s t a nt ie u it n a a r onze agent Tommy Schmol l. Toen h ij beg in november 2023 voor het eer st het idee opperde voor een boek over Tesla, beda n k ten we daa r voor. Te veel werk, te weinig t ijd. Maa r
Tom my is niet iema nd d ie zich ma k kel ijk gewon nen geef t .
We hebben de tel niet bijgehouden van de gesprek ken waarin hij ons aanspoorde dan wel smeekte dit project op te pak ken.
We k unnen a l leen maa r zeg gen: hij heef t zijn zin gek regen.
Ten slotte hadden we natuurlijk ook nog iemand nodig die ons verhaa l in deze vor m w ilde u itgeven. Zonder u itgever ij
C.H. Beck zou u dit boek niet in uw handen houden. We w illen in het bijzonder A nke Hügler, Claire Zander en Matt hias Hansl bedan ken.
A l deze va k t ec h n i s c he onder s t eu n i ng en de s uppor t zouden zi n loos zijn geweest zonder de r ug gen steu n va n het t hu isf ront . We w i l len niet eens meer ter ugden ken aa n
a l d ie u ren waa r in we wel is waa r f ysiek bij onze gezin nen waren, maar met onze gedachten bij Elon Musk en Tesla. De onver wachte telefoont jes va n in for ma nten op zaterdagen la ngs het voetba lveld, de u rgente appjes t ijdens het eten op zondagavond, de ha lve nachten achter de laptop, de plotselinge sch r ijf woede d ie op k wa m zet ten op v r ije dagen of op weg naar va kantiebestemmingen – onze liefsten hebben heel wat te verdu ren gehad. En dus gaat onze a l lerg root ste dank uit naar onze par tners Ay uk en Ronja en onze k inderen
Bra ndon, D yla n, Melinda en Jel le. Het moet niet ma k kel ijk zijn geweest de aa ndacht zo vaa k te moeten delen met een wereldspeler. A nderzijds geloven we ook een bepaa lde mate va n t rot s in hu n stem men gehoord te hebben toen zelfs de a l ler jongsten a l verkond igden: ‘Papa sch r ijf t een boek . ’
En dus zijn ook w ij u itei ndel ijk best t rot s dat we nu de
Tesla Fi les k u n nen presenteren. Het is voor ons beiden de eer ste keer d at we n iet a l leen over n ieuw sonder wer pen en a ndere men sen sch r ij ven, m a a r ook over on szel f . Bij
Handel sblatt leren jour na listen a l t ijdens hun st ageper iode dat ze zich zel f a lt ijd op de achterg rond moeten plaat sen.
Het was n iet ma k kel ijk deze w issel ing va n per spect ief op ons eigen werk en onze eigen rol hier in te ma ken.
Een react ie va n Tesla of Musk moeten we de lezer helaas schu ldig blijven. Zowel het bedr ijf a lsook zijn g rootaandeelhouder en CEO liet onze v ragen tot het ter perse gaa n va n d it boek onbea nt woord.
Hoofdstuk 1
Oproep Anoniem
Vrijdag begint gemoedelijk. Er is een vergadering uitgevallen en de voor vandaag geplande podcast Handelsblatt Crime hebben we gisteren al opgenomen. Maar het vooruitzicht op een rustige overgang naar het weekend vervaagt als op mijn desktop plotseling een inkomende oproep van Teams verschijnt. Vreemd. Op de foto bij de oproep staat Martin Kölling, onze correspondent in Tokio. De laatste keer dat we contact hadden is maanden geleden. Waarom belt hij?
Martin komt snel ter zake. Een anonieme beller heeft contact met hem opgenomen. Deze onbekende beller heeft zijn naam noch zijn herkomst genoemd. Het enige wat hij heeft gezegd is dat hij in Noorwegen bij Tesla werkt en dat er grote problemen zijn bij de Amerikaanse producent van elektrische auto’s. Martins vraag: of ik misschien een keer wil praten met deze anonieme persoon?
Natuurlijk wil ik dat. Ik ben geen autofreak, maar er is wereldwijd nauwelijks een bedrijf dat meer aantrekkingskracht heeft dan Tesla. In 2021, toen Herbert Diess nog de CEO van Volkswagen was, nodigde hij Elon Musk een keer uit om te spreken ten overstaan van tweehonderd topmanagers. Ik kan me niet herinneren dat het eerder voorkwam dat de leider van een wereldconcern als Volkswagen zich zo aan de voeten wierp van een brancheconcurrent. Diess was lyrisch over Musk. Tesla werkte sneller en innovatiever, produceerde voordeliger, kortom: het was simpelweg beter.
Musk wordt in die tijd in de mondiale economie gezien als een popster. Een genie dat zijn eerste bedrijf oprichtte toen
hij begin twintig was en tien jaar later meer dan 100 miljoen dollar waard was. Wat is er in die jaren allemaal niet te lezen over Musk? Hoe gedreven hij is. Hoe pretentieloos. Dat hij geen huis heeft en bij vrienden op de bank slaapt of zelfs op de grond in een van zijn fabrieken. Dat hij zich aan geen enkele regel houdt. Sinds hij berichtendienst Twitter kocht, is Musk ononderbroken in het nieuws.
Ik had hem graag eens ontmoet, maar voor Duitse journalisten is dat vandaag de dag praktisch onmogelijk.
Het is ons niet eens gelukt om contacten te leggen in zijn
Duitse fabriek. Het is vandaag 4 november 2022 en sinds acht maanden produceert Tesla auto’s in Berlijn-Grünheide.
Het is Musks enige fabriek in Europa en volgens de eigen website ook de modernste wereldwijd. De bouwvergunning werd er met een kort geding doorheen gejaagd. Potentiële werknemers moesten al tijdens de sollicitatieprocedure een geheimhoudingsverklaring ondertekenen. Zelfs de vakbond weet niet of er bij Tesla mensen werken die lid zijn van de vakbond. Het bedrijf is een black box.
En nu, zomaar ineens, meldt zich een insider. Ik ben sceptisch. Ik geef nu tien jaar leiding aan het team van de afdeling onderzoeksjournalistiek bij Handelsblatt. Het is vaker gebeurd dat mensen zich bij mij meldden en een enorme scoop beloofden. Bij nader inzien bleken de meeste van deze zelfbenoemde klokkenluiders uiteindelijk te strijden voor hun eigen zaak. En vaak wordt daarbij iedere maatstaf uit het oog verloren. Ze spreken dan bijvoorbeeld van een bankschandaal, omdat de bank in hun ogen hun krediet verkeerd berekend heeft. Of ze hebben het over een verzekeringsschandaal, omdat de verzekering bepaalde kosten niet aan hen wil vergoeden. Verliezen ze een rechtszaak? Een juridisch schandaal! Er zitten geen grenzen aan het opkloppen van de eigen individuele zaak.
Hoofdst u k 3
Een zenuwslopend onder zoek
Het mater iaa l dat Sön ke meebreng t uit Noor wegen verhonderdvoud ig t de dat abasis voor ons onder zoek sproject . Tot nog toe spitten we vooral gegevens over werk nemers door, nu verbreedt de dat ast room zich naa r k la nten, za kenpa r t ners en een g root aanta l andere mensen en bedr ijven die contact hadden met Tesla. Het gaat om or ig inele docu menten va n advocaten k a ntoren, ba n ken en inst a nt ies, om present at ies over tech n ische det a i ls, sa menvat t i ngen over problemen met de autopi loot, memo’s over d iverse onder wer pen. Het is 17.35 uur a ls Sönke een ber icht stuur t aan het onderzoek steam: ‘Ha llo a llemaa l, de 19 g igaby te aan data zijn geüpload. Vrol ijk kerst feest! ’
Hoewel de meesten va n ons a l met va k a nt ie zijn en het de dag voor kerst avond is, zijn we met onze gedachten a llemaa l bij werk . Veel va n ons k lappen de laptop open om voor onszel f een beeld te k u n nen vor men va n de n ieuwe data. Tussen het versieren van de kerstboom en het inpak ken van cadeaus door st uren we el k aar ber ichten over de eerste ontdek k ingen, ma ken we pla n nen over hoe we de a na lyse va n de dat a record s gaa n aa npa k ken en bespreken we de nod ige vei ligheidsmaat regelen. A a n bezin n ing komen we nauwel ijk s toe, temeer omdat het ver t rouwen dat de informa nt in ons stelt geg roeid l ijk t te zijn na de ont moet ing in
Noor wegen. Eén dag later al, op 24 december 2022, stuur t hij nog meer mater iaa l. Bij velen va n ons is het u it pa k ken va n de kerstcadeaus a l begonnen a ls Sönke in de teamchatg roep meldt: ‘Hij heef t nog meer bestanden gestuurd. Eet smakelijk st rak s al lemaal! ’
We besef fen dat het bezit ten va n de dat a gepaa rd gaat met een zekere verant woordelijk heid. A ls ze echt zijn en het k lopt wat de i n for ma nt beweer t , da n zijn we i n het bezit
va n tech n ische en f i na nciële i n for m at ie d ie voor Tesla’s concu r renten m i ljoenen, m isschien zelfs m i lja rden waa rd zou k u n nen zijn. Bovend ien zijn we i n het bezit va n persoonsgegevens die c ybercr iminelen maar al te g raag zouden gebr uiken voor hun fraudepraktijken. A ls we Tesla ver w ijten dat het de gegevens va n zijn k la nten en werk nemer s n iet adequaat bescher mt, mogen we in geen geva l zel f de fout ma ken slord ig met het mater iaa l om te spr ingen.
En dus zorgen we er meteen bij aanvang van het onderzoek voor dat de dat a op een cent ra le plek opgeslagen worden en d at we geen on nod ige kopieën m a ken . De r uwe d at a st aa n tot de dag va n va ndaag op een speciaa l voor d it doel aa ngescha f te computer zonder inter net verbind ing d ie het
Handelsblatt-gebouw nooit verlaten heef t. We bewaren deze
laptop in een k lu is waa r m inder da n v ijf mensen toega ng
toe hebben. Verder hebben we een vei l ige werkomgev i ng
nod ig , wa a r i n a l le bet rok ken Ha nd el sbl at t-jou r n a l i sten
k u n nen werken – of ze nou i n Berl ijn, Dü sseldor f, Tok io, New York of Sa n Fra ncisco zit ten. Om d ie reden uploaden
we de dat a ook i n de I T-i n f ra st r uc t uu r va n Handel sblat t.
Ma a r – ken nel ijk i n tegen stel l i ng tot Tesl a – t ref fen w ij
wel s pec i a le vei l ig heid sm a at r egelen : de t oega ng t ot de d at a beperken we zod a n ig d at a l leen w ij erbij k u n nen . Geen en kele laptop of sma r t phone mag nog automat isch verbonden zijn met de Handel sblatt-cloud. Gebr u i kers d ie de mu lt i fac toraut hent icat ie nog n iet hadden geac t iveerd op hu n appa ra at , moeten d at nu wel doen . Zel f s a l s een werk de v ice ge s t olen z ou wor den, z el f s a l s iem a nd on s wacht woord kent – n iema nd k a n bij de Tesla-dat a zonder ook het t weede aut hent icat iem iddel te gebr u i ken.
Hoofdstuk 8
Tesla, de werknemershel
Elon Musk wil ook voor zijn werknemers alleen het beste, zegt Elon Musk. In november 2023 bezoekt de Tesla-baas zijn fabriek in Grünheide. Hij draagt een spijkerbroek en een Tesla-shirt met daaroverheen een pilotenjack. Medewerkers van de fabriek beschrijven ons later hoe uitbundig Musk de Duitse fabriek die dag prijst. Hoe hij ze belooft dat er bij Tesla goed voor hen wordt gezorgd. ‘De leefbaarheid op de werkplek hangt vaak af van kleine dingen,’ aldus Musk. ‘Wat belangrijk is, is dat de reis naar de werkplek goed is, dat het eten goed is en dat er een positieve sfeer hangt in de fabriek.’ Musk vertelt dat hij ervan houdt tijdens het werken muziek te luisteren en ‘gewoon lol te hebben’. Hij zegt maar al te goed te weten dat dat niet vanzelfsprekend is: ‘Toen ik jong was heb ik helaas op een aantal plekken gewerkt waar het doffe ellende was. En ik heb aan mezelf beloofd: als ik ooit een onderneming heb, wil ik ervoor zorgen dat het daar geen doffe ellende is en dat de mensen zin hebben om aan het werk te gaan. Dat is mijn wens voor jullie.’
Een sprong vooruit in de tijd, naar september 2024. Werknemers die Musk een jaar geleden nog toejubelden, behoren nu tot onze informanten. Veel van hen zijn teleurgesteld in de Tesla-baas, herkennen zichzelf in de frustratie van Lukasz Krupski. Ze hebben ons portret van de klokkenluider gelezen en zeggen nu: zo gaat het bij ons ook. Ze klagen over de situatie in de fabriek. Over de arbeidsvoorwaarden. En over de methodes van hun leidinggevenden.
Nog geen jaar na Musks monoloog over zijn ideeën over goed werk slaat de sfeer in de Duitse fabriek om.
Fabrieksbazen André Thierig en chef personeelszaken Erik Demmler hebben zonet bij de bedrijfsmeeting het podium betreden en klagen over het ongewoon hoge ziekteverzuim in Grünheide dat rond de 17 procent ligt. Vervolgens informeren de managers het personeel over een maatregel die de dagen erna overal in het land tot krantenkoppen zal leiden: Tesla-managers hebben onaangekondigde huisbezoeken afgelegd bij ziek gemelde werknemers.
De verzuimuren zouden ‘gewoon niet acceptabel zijn’, aldus Demmler: ‘Dat betekent dat we bij de werknemers langs moesten gaan. En dat hebben we gedaan. (…) We hebben dertig medewerkers uitgekozen die opvallend verzuim laten zien, die al behoorlijk lang met ziekteverlof zijn, maar ook veel die dat pas net zijn. En wat we aantroffen was zeer, zeer wisselend.’
Zo troffen ze een medewerker die net van de apotheek terug was ‘met zo’n enorme zak vol pijnstillende middelen. Die hoefde helemaal niet meer uit te leggen dat hij pijn had, hij liet het direct zien, zak open,’ zegt de personeelschef. ‘En vervolgens hebben we met hem gepraat. En hij zei: “Hé, willen jullie binnenkomen, een kopje koffie drinken?” Dat vond ik top. Maar we hadden helaas geen tijd.’ Er waren ook andere werknemers die ‘echt de deur [voor ons] openden,’ zegt Demmler. ‘Maar er waren dus ook mensen waarbij we gewoon het gevoel hadden, de deur ging open en meteen dachten we: nou ja, ze kunnen wel, dat weet je natuurlijk nooit. Maar het probleem zit bij het wíllen.’ En dat terwijl de managers niet op pad waren gegaan om kritiek te leveren, verzekert de personeelschef zijn toehoorders. ‘We waren er gewoon alleen om te vragen: “Hoe gaat het met je? Kunnen we je op de een of andere manier helpen?”’ Dit voorstel werd meestal afgeslagen. De werknemers hadden de bezoekjes niet op prijs gesteld. ‘Dat merkte je gewoon aan de agressieve
Elon Musk is de machtigste man ter wereld. Tesla maakte hem tot een multimiljardair en met zijn satellietnetwerk
Starlink beïnvloedt hij het verloop van de oorlog in Oekraïne. Zijn socialemediaplatform X gebruikt Musk als podium voor zijn persoonlijke propaganda. In de herfst van 2024 kocht hij zich zelfs in bij de Amerikaanse regering.
Musk presenteert zichzelf als redder van de beschaving, maar zijn genialiteit heeft een verontrustende keerzijde: opvallend veel arbeidsongevallen in zijn fabrieken, gevaarlijke fouten van de Tesla-autopilot en talloze gebroken beloften werpen een donkere schaduw over zijn succes.
De onderzoeksjournalisten Sönke Iwersen en Michael Verfürden onthullen in dit boek het ware gezicht van Musk. Ze analyseren interne Tesla-gegevens, bestuderen rechtbankdocumenten en spreken met klanten, werknemers en nabestaanden. Hun onderzoek toont een bedrijf dat de controle kwijt is en een leider zonder geweten. Het boek biedt een voorproefje van wat de wereld kan verwachten van Musk als eerste wereldwijde oligarch.
m a z i r e l p e r s . n l