Sociale relaties
133
Impressies over sociale relaties, waarden en tradities Vijf jaar vragen naar de verhouding tussen individu en gemeenschap
Hans Waege en Filip Agneessens Universiteit Gent 1. Inleiding Wanneer we zouden nagaan op welke manier andere mensen in ons leven een rol spelen, dan is de uitkomst van dat denkwerk voorzeker verwonderlijk. Van de overtuiging dat wijzelf als individu het belangrijkst zijn, zou er niet veel over blijven. We zijn door en door verweven met de anderen: zowel met de mensen in onze onmiddellijke omgeving als met “dé mensen” in het algemeen. Individualisme en de gespannen verhouding tussen de gerichtheid op “zichzelf” en gericht zijn op de “anderen” wordt geregeld als dé kwaal van de huidige maatschappij aangeduid. Individualisme is echter een ruim begrip dat niet zo eenvoudig te typeren valt. In de publicatie “Vlaanderen gepeild” (Waege, Billiet, 1998) zijn we uitvoerig ingegaan op de complexe definitie en het gelaagde karakter van het begrip “individualisme”. In deze bijdrage bekijken we het begrip “individualisme” vooral aan de hand van een reeks waarnemingen die tijdens de voorbije vijf jaar in de APS-surveys uitgevoerd werden. De APS-survey is een algemeen sociaal-cultureel omgevingsurvey en peilt op geregelde tijdstippen onder meer naar het belang van de andere mensen in ons dagdagelijks leven. In deze bijdrage zullen we aandacht besteden aan vier cruciale dimensies van sociale integratie. Een eerste, zeer tastbare zijde van sociale integratie gaat over het belang van onze sociale relaties met andere mensen uit onze omgeving. Het gaat dan in de eerste plaats over de mensen met wie we dagdagelijks omgaan zoals het gezin en de familie maar ook goede vrienden of buren. Daarnaast hebben velen een netwerk van kennissen, kameraden of collega’s met wie we een bijzondere band hebben. Soms ontmoeten we deze mensen op een georganiseerde manier in het verenigingsleven of hebben we rechtsreeks contact met andere mensen in het kader van vrijwilligerswerk. Maar het belang van andere mensen – dikwijls de gemeenschap genoemd – speelt ook op een andere manier een cruciale rol. We worden geboren in een specifieke cultuur met gewoonten, gebruiken, waarden en regels die ons leven structureren, in een zekere richting sturen en die dikwijls ook zin geven aan ons leven. Deze cultuur is alvast gedeeltelijk gebaseerd op historisch opgebouwde kennis over wat goed en wat slecht is; dat noemen we de