Landbouw in relatie tot zijn omgeving Historisch gezien heeft de landbouw in Vlaanderen steeds een belangrijke economische rol gespeeld. De Vlaamse landbouw kan dan ook werken op relatief goede en vruchtbare landbouwgrond, maar weet zich ook geconfronteerd met omvangrijke uitdagingen voor de toekomst: de milieuproblematiek door o.a. de toenemende intensivering, het wegvallen van de prijsondersteuning door het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, en de globalisering van de markt waardoor (goedkope) landbouwproducten kunnen worden ingevoerd die niet onderworpen zijn aan de strenge Europese milieueisen en dierenwelzijnsnormen. De landbouw is meer dan andere sectoren verbonden met zijn fysische omgeving. Landbouwers ‘verbouwen’ het land en werken rechtstreeks met de grondstoffen en in het milieu (de omgeving als source, als input voor de landbouw). Anderzijds gebruikt de landbouw zijn omgeving ook als afzetplaats voor bijproducten (de omgeving als sink). Emissies van nutriënten, bestrijdingsmiddelen, enz. kunnen bodem, water of lucht verontreinigen en de biodiversiteit bedreigen. De landbouwactiviteit wordt niet enkel bepaald door fysische omgevingsparameters, maar ook door sociale omstandigheden en factoren. Landbouwers leven immers niet in een sociaal vacuüm. Verstedelijking, vertuining, versnippering en andere transformaties op het platteland zorgen er ook voor dat landbouwer met veel andere actoren in het buitengebied wordt geconfronteerd. Deze multifunctionaliteit op het platteland kan hindernissen opleveren voor de bedrijfsvoering, maar biedt tegelijk ook kansen. Landbouw doet immers meer dan enkel het verbouwen van land maar levert ook diensten zoals het onderhoud van het landschap. De landbouwer verruimt steeds meer zijn werkveld tot buiten de traditionele landbouwonderneming met activiteiten als thuisverwerking en -verkoop van hoeveproducten, hoevetoerisme, zorgfuncties, landschaps- en natuurbeheer, enz.
1 Landbouw en ruimte Ongeveer de helft van de Vlaamse grondoppervlakte wordt gebruikt door de land- en tuinbouw. Het gebruik van ruimte, het ‘verbouwen’ van land, is immers inherent aan de landbouw: hoewel er steeds wel productiviteitsverhogingen zijn en er ook een aanzienlijk deel niet-grondgebonden veeteelt is in Vlaanderen, blijft toch nog een behoorlijk areaal nodig om landbouw te kunnen beoefenen. 40