Maatschappelijk vertrouwen
43
Een wantrouwig landje Maatschappelijk vertrouwen in Vlaanderen
Mark Elchardus en Wendy Smits Onderzoeksgroep TOR Vakgroep Sociologie VUB 1. Inleiding De voorbije dertig jaar is de belangstelling voor het vertrouwen in de instellingen sterk toegenomen. Daarna kunnen twee oorzaken worden aangewezen. Ten eerste, is er de overtuiging dat het vertrouwen in de instellingen en de politiek afneemt1. Ten tweede, baart die afname zorgen omdat de maatschappijwetenschappen, veel meer dan voorheen, gevoelig worden voor de rol van sociaal-culturele factoren als waarden, sociale betrokkenheid en vertrouwen, voor het bereiken van belangrijke maatschappelijke doelstellingen. Een uitgebreide literatuur documenteert de invloed van die factoren op de kans op economische groei en welvaart2, op politieke en beleidsmatige doeltreffendheid3 en op de kwaliteit van het sociaal beleid en het welzijnsbeleid4. In deze bijdrage komen de gevolgen van het wantrouwen niet aan bod. We onderzoeken (1) hoe het vertrouwen in de instellingen best wordt gemeten en (2) hoe de afname van het vertrouwen kan worden verklaard. Dit onderzoek steunt op verschillende bronnen. We steunen op het verkiezingsonderzoek van 1995 (Beerten, Billiet, Carton e.a., 1997), op het onderzoek TOR98 naar middenveldparticipatie (Elchardus, Hooghe en Smits, 1998) en op de surveys van de Administratie Planning en Statistiek (APS) van de jaren 1996, 1997, 1998 en 19995. In het verlengde van onderzoek op basis van de APS-surveys van 1996 en 1997 (Elchardus en Smits, 1998; Elchardus, 1998) kijken we hier naar vertrouwen in de instellin-
1. Zie onder meer: Adams en Lennon, 1992; Bachman en Jennings, 1975; Blendon en al., 1997; Kawachi, Kennedy en Lochner, 1997, Klingemann en Fuchs, 1995; Kruger, 1993; Ney, Zelikow en King, 1997; Ney, 1997; Tiryakian, 1997). 2. Onder meer: Barret, 1997; Evans, 1996; Fedderke, De Kadt en Luiz, 1999; Fukuyama, 1995; Peyrefit, 1995; Rosenberg en Birdzell, 1986. 3. Bijvoorbeeld: Borgos en Douglas, 1997; Lane, 1988: 34; Neustadt, 1997: 180; Orren, 1997; Putnam, 1993; Useem en Useem, 1979). 4. Onder meer: Colverson, 1995; Comley, 1998; Hill, 1999; Kalofonos en Palinkas, 1999; Reese, Robin, Nair e.a., 1999; Taylor-Gooby, 1999. 5. Beschreven in (Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 1996,1997,1998,1999).