S c h e m a
e n
t i m i n g
augustus 2007
Agenderingsnota
Onderzoek haalbaarheid
Instelling project
Europese steun: LIFE
door minister
In september 2006 keurde de Europese Commissie het LIFE-project “Averbode Bos & Heide” goed. Ze kende een Europese cofinanciering van 2.000.000 euro toe voor de inrichting van het natuurgebied Averbode Bos & Heide. Het LIFE-project wordt uitgewerkt door een samenwerkingsverband tussen Natuurpunt, het Agentschap voor Natuur en Bos en de Vlaamse Landmaatschappij. Met de uitvoering van het LIFE-project willen de partners een essentiële bijdrage leveren aan de ecologische ontwikkeling van het gebied. Op die manier vormt Averbode Bos & Heide samen met de aangrenzende natuurgebieden op termijn een belangrijk kerngebied in het Natura 2000-netwerk voor meerdere habitats en soorten. Natura 2000 is het Europees netwerk van bijzonder waardevolle natuurgebieden waar zeldzame en bedreigde soorten en vegetaties voorkomen waarvoor Europa op wereldschaal een bijzondere verantwoordelijkheid draagt. Die gebieden worden specifiek afgebakend met het oog op het behoud en het herstel van die populaties. Het netwerk zorgt er ook voor dat populaties contact kunnen houden met elkaar, zodat de kans op lokaal uitsterven sterk daalt. Het Natura 2000-netwerk zorgt ervoor dat we ook in de toekomst nog kunnen genieten van al het moois dat de natuur ons te bieden heeft.
Oprichting comité
Projectrapport
Vaststelling maatregelen en uitvoeringsmodaliteiten door minister
Projectuitvoer ingsplan
P r o j e c t Averbode Bos & Heide N a t u u r i n r i c h t i n g s p r o j e c t k a n v a n s t a r t g a a n Op 29 juni 2007 zette minister Peeters het licht op groen voor de verdere uitwerking van het natuurinrichtingsproject Averbode Bos & Heide. In deze krant vind je meer uitleg over het natuurinrichtingsproject: waar ligt het, wat is het, wanneer wordt het uitgevoerd? Veel leesgenot.
v o o r g e s c h i e d e n i s
Het natuurgebied Averbode Bos & Heide ligt rondom de abdij van Averbode. Het gebied is ruim 600 ha groot en was tot voor kort een afgesloten privégebied. De graven van Loon schonken het in de 12de eeuw aan de norbertijnenorde, die er een grote abdij stichtten: de abdij van Averbode. Het abdijdomein werd onteigend tijdens de Franse Revolutie. Later kregen de prinsen de Merode het in hun bezit. Ze verkavelden en ontwaterden het gebied met het oog op intensieve bosbouw met vooral naaldhout. Zo verdween de oorspronkelijke variatie in de waterhuishouding en de daarmee gepaard gaande planten- en dierengemeenschappen. Maar de voorbije jaren werd het klassieke bosbeheer verwaarloosd. Doordat de grachten dichtslibden, werden de vochtige gebieden en de vennen opnieuw zichtbaar. In die zones verschenen terug zeldzame libellen en moerasplanten. Waar naaldbomen verwijderd werden, kwamen spontaan heideveldjes tevoorschijn. Duidelijke tekenen dat de natuur hier graag een andere weg wil inslaan. En natuurinrichting kan daarbij helpen. Wat we van natuurinrichting mogen verwachten vind je op de binnenpagina’s van deze krant.
Uitvoering
P a r t n e r s De rechtstreeks betrokken partners voor het natuurinrichtingsproject zijn het Agentschap voor Natuur en Bos, de Vlaamse Landmaatschappij, Natuurpunt, Kempens Landschap, de abdijgemeenschap van Averbode, de gemeenten Scherpenheuvel-Zichem, Tessenderlo en Laakdal, de provincies VlaamsBrabant, Limburg en Antwerpen, de Boerenbond en de regionale landschappen Noord-Hageland en Lage Kempen. Averbode Bos & Heide
Tijdelijke routes
Het gebied Averbode Bos & Heide is ruim 600 ha groot en was tot voor kort een afgesloten privégebied. Door menselijke ingrepen verdween de oorspronkelijke variatie aan bodems, waterhuishouding, planten en dieren. Maar de voorbije decennia slibden de grachten dicht en zo kwamen de vochtige gebieden en vennen opnieuw tevoorschijn. Daar doken zeldzame libellen en moerasplanten op en ontstonden spontaan heideveldjes: de natuur wou hier spontaan duidelijk een andere richting uit.
Behalve de natuur krijgen ook wandelaars, fietsers en ruiters nu ruimte in Averbode Bos & Heide. De natuur herstellen en ontwikkelen lukt alleen, als iedereen er beter van wordt. Om dit prachtige gebied beter te kunnen verkennen is er een tijdelijke padenstructuur uitgewerkt. U vindt de paden op een kaart aan de binnenkant van deze folder.
Natuurherstelproject
De Merode
Zeldzame planten en dieren, zoals dopheide, drijvende waterweegbree, levendbarende hagedis en blauwborst hebben hier lang gewacht tot er betere tijden zouden aanbreken. In samenwerking met heel wat betrokken partners - besturen, lokale verenigingen en sympathisanten - loopt hier de volgende jaren een groot natuurherstelproject, dat medegefinancierd wordt door Europa in het kader van een Life-project. Momenteel worden de plannen uitgewerkt. Vanaf 2009 volgen de inrichtingswerken met het oog op de ontwikkeling van een groots natuurgebied, waarin er ook bijzonder veel aandacht gaat naar het erfgoed in het gebied en naar de mensen die het gebied gebruiken om te wandelen, te fietsen of paard te rijden. Nadien zouden vennen, moerassen en heide terug afwisselen met prachtige eiken-, beuken- en berkenbossen die beleefd zullen kunnen worden langs aangename en verrassende routes door het gebied. Natuurpunt, sinds 2006 de belangrijkste eigenaar van het gebied, is nu al bezig met het beheer en de bescherming ervan.
Het natuurinrichtingsproject Averbode Bos & Heide maakt deel uit van het plattelandsproject de Merode, een Vlaams proefproject voor regionale plattelandsontwikkeling. In de kern van het gebied - op het raakpunt tussen drie provinciën - liggen de voormalige domeinen van de familie de Merode, die in 2004 publieke eigendom werden. Het Vlaams proefproject, dat met verschillende partners samen wordt uitgevoerd, wil de bossen en hun ruime omgeving ontwikkelen als één samenhangend geheel met kansen voor landbouw, natuur, bos, landschap, cultuur, toerisme en recreatie. Meer info op www.demerodeonline.be
Wil je meer informatie over de inrichtingsplannen of wil je meewerken aan het natuurbeschermingsproject, dan kan je het best terecht bij: • Staf Aerts, 013-77 22 78, Noah Janssen, 015-29 72 36 Natuurpunt
De rechtstreeks betrokken partners voor het natuurinrichtingsproject zijn het Agentschap voor Natuur en Bos, de Vlaamse Landmaatschappij, Natuurpunt, de vzw Kempens Landschap, de abdij van Averbode, de gemeenten Scherpenheuvel-Zichem, Tessenderlo en Laakdal, de provincies Vlaams-Brabant, Limburg en Antwerpen, de Boerenbond en de regionale landschappen NoordHageland en Lage Kempen. Het project wordt medegefinancierd door Europa via een LIFEproject.
Op stap in...
Averbode Bos & Heide
• Raf Nilis, 016-31 17 18, Vlaamse Landmaatschappij
• Greet Swinnen, 016-21 11 98, Agentschap voor Natuur en Bos
Een groter geheel: domein de Merode
W a n d e l e n
copyright foto’s: Natuurpunt, Staf De Roover verantwoordelijk uitgever: ir. Roland de Paepe, gedelegeerd bestuurder VLM, Gulden-Vlieslaan 72, 1060 Brussel
VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ
UW PARTNER IN DE OPEN RUIMTE
Om dit prachtige gebied beter te kunnen ontdekken is er een tijdelijke padenstructuur uitgewerkt. Natuurpunt bewegwijzerde de verschillende routes. In samenwerking en met financiële steun van Natuurpunt en de betrokken gemeenten, Laakdal, Scherpenheuvel-Zichem en Tessenderlo zijn er ook 8 infoborden geplaatst in het gebied en aan de rand ervan. Voorts is er ook een folder beschikbaar die te verkrijgen is in de VVV-kantoren, op openbare plaatsen zoals de bibliotheek en het gemeentehuis of in de Abdij. Je kunt ook steeds een folder aanvragen bij Raf Nilis, Diestsevest 25, 3000 Leuven, tel. 016-31.17.18, email: raf.nilis@vlm.be.
i n l i c h t i n g e n Wil je meer informatie over het natuurinrichtingsproject, dan kan je terecht bij: Agentschap voor Natuur en Bos Greet Swinnen – 016 / 21 11 98 – greet.swinnen@lne.vlaanderen.be Vlaamse Landmaatschappij Raf Nilis – 016 / 31 17 18 – raf.nilis@vlm.be Luc Vander Elst - 016/31.17.03 - luc.vanderelst@vlm.be Meer informatie is te vinden op www.demerodeonline.be
s i t u e r i n g Het gebied Averbode Bos & Heide ligt binnen de gemeenten Laakdal, Tessenderlo en Scherpenheuvel-Zichem. Het bevindt zich voor een stuk in drie verschillende provincies: Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant. Geografisch ligt het op de grens van de Zuiderkempen en het Hageland. De streek bevat naar Vlaamse normen nog belangrijke openruimtegebieden. De driehoek Aarschot-Diest-Westerlo is er het groene hart van. En midden in dat groene hart ligt Averbode Bos & Heide.
Een natuurgebied als dit is geen eiland, maar het maakt deel uit van een groter geheel. Het natuurinrichtingsproject Averbode Bos & Heide is een hefboomproject voor het plattelandsproject de Merode, prinsheerlijk platteland. Dat plattelandsproject is een Vlaams modelproject voor regionale plattelandsontwikkeling. In de kern van het gebied liggen de voormalige domeinen van de familie de Merode. Die werden in 2004 publieke eigendom. Het Vlaams modelproject, dat met verschillende partners samen wordt uitgevoerd, wil de bossen en hun ruime omgeving ontwikkelen als één samenhangend geheel. Om die samenhang te realiseren worden kansen voor landbouw, natuur, bos, landschap, cultuur, toerisme en recreatie aangegrepen. Vlaanderen ziet als belangrijkste troef voor de streek haar open en groene identiteit waardoor het gebied veel mogelijkheden biedt voor natuurontwikkeling en zachte recreatie, vooral voor mensen uit provinciesteden uit de buurt. Daarom ondertekenden de bevoegde Vlaamse minister en de betrokken provincieen gemeentebesturen in aanwezigheid van prins Laurent van België op 29 maart 2004 in de abdij van Averbode het zogenaamde Charter de Merode. Daarin werd beleidsmatig gekozen voor een streekontwikkeling die gebaseerd is op hogere natuurwaarden.
c o l o f o n Deze natuurinrichtingskrant werd, met een oplage van 25.000 exemplaren, gedrukt op gerecycleerd papier. Eindredactie, grafische vormgeving en foto’s: Vlaamse Landmaatschappij, in samenwerking met het Agentschap voor Natuur en Bos, augustus 2007.
Na de aankoop van het domein de Merode door de Vlaamse overheid en de daaraan verbonden doorverkoopoperaties aan de verschillende partners sloegen heel wat organisaties en instanties de handen in elkaar. Minister Kris Peeters gaf het Agentschap voor Natuur en Bos en de Vlaamse Landmaatschappij in oktober 2005 de opdracht om de haalbaarheid van een natuurinrichtingsproject in Averbode Bos & Heide te onderzoeken. Er werd onderzocht waar en hoe de natuur hersteld kan worden, hoe water weer dynamiek in dat ecosysteem kan brengen, hoe de talrijke landschappelijke en erfgoedwaarden aanschouwelijk gemaakt kunnen worden voor de bezoeker en hoe het gebied optimaal kan worden ingericht voor mens en natuur. Dat onderzoek resulteerde begin 2007 in een voorstel om met een project te beginnen binnen een afgebakend gebied. De bevoegde minister, Kris Peeters, heeft dat voorstel eind juni 2007 bekrachtigd.
Drukwerk: drukkerij Ameel, Kessel-Lo Verantwoordelijke uitgever: ir. Roland de Paepe, administrateur-generaal VLM, Gulden-Vlieslaan 72, 1060 Brussel.
VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ
UW PARTNER IN DE OPEN RUIMTE