D. Drukfactoren AANDEEL RANDHABITAT Versnippering heeft een belangrijke impact op de biodiversiteit (zie D.2 Versnippering). Het leidt tot een hogere graad van isolatie, wat de uitwisseling tussen populaties en de herkolonisatie van een leefgebied bemoeilijkt, waardoor de kans op lokaal uitsterven vergroot. In randhabitats werken externe verstoringen zoals de klimaatverandering en vermesting vaak sterker door dan in kernhabitats. Dat effect is des te sterker in bossen waar het bladerdek voor een koeler en donkerder microklimaat zorgt. In de bosrand valt de beschermende functie van het bladerdek grotendeels weg en kunnen warmteminnende of snelgroeiende soorten die niet gelimiteerd zijn door licht sterk toenemen. Veel van de soorten in de bosrand zijn dan ook generalisten die het in verschillende ecosystemen goed doen (Govaert et al., 2020). Uit de bosinventaris blijkt dat de soortenrijkdom van kruidachtigen toeneemt met de versnipperingsgraad (zie Figuur 80). Het effect DEEL 2 VERDIEPING — E TRENDS PER ECOSYSTEEM — E.1 Bos 100% 100% 75% 75% 50% 50% % AANTAL BOSSEN De bossen in Vlaanderen zijn sterk versnipperd. Ongeveer 10 procent van de bossen is kleiner dan 1 hectare en meer dan 70 procent is kleiner dan 5 hectare (zie Figuur 79). De sterke versnippering resulteert in een groot aandeel bosrand. Bijna 50 procent van de totale bosoppervlakte bestaat uit bossen met minstens 75 procent randhabitat (zie Figuur 79). De zone tot 50 meter van de bosrand wordt als randhabitat beschouwd. Dat is een conservatieve inschatting, aangezien sommige effecten tot meer dan 100 meter diep in een bos inwerken (Harper et al., 2005; Hofmeister et al., 2019). Bij een bosrand van 100 meter bestaat 94 procent van de bosoppervlakte uit bossen met minstens 75 procent randhabitat. De versnipperingsgraad lijkt verder toe te nemen, maar de foutenmarge op de veranderingscellen van de Boswijzer laat niet toe om statistisch significante conclusies te formuleren. % VAN DE BOSOPPERVLAKTE Versnippering OPPERVLAKTE BOSSEN 25% 0% 2009 2012 % Rand 100% 75% tot < 100% 50% tot < 75% 25% tot < 50% 10% tot < 25% 2015 FIGUUR 79. Versnippering van bos op basis van de Boswijzer 2.0. Links: aandeel van de bossen (als % van de totale bosoppervlakte) dat uit randhabitat bestaat. Rechts: oppervlakteverdeling van de bossen in 2015. 25% 0% 2015 Opp. (ha) > 1000 500 tot < 1000 100 tot < 500 50 tot < 100 10 tot < 50 5 tot < 10 1 tot < 5 <1 FIGUUR 80. Relatie tussen de versnipperingsgraad (1 = maximale versnippering) en de gemiddelde soortenrijkdom van kruidachtigen in de kruidlaag van de Vlaamse bosinventaris (VBI) (trend en 95% betrouwbaarheidsinterval). Als maat voor versnippering gebruiken we het gemiddeld aandeel niet-bos in de omgeving van een steekproefpunt. 200