“Gevolgen
van de EU-uitbreiding voor de Vlaamse arbeidsmarkt” Samenvatting van de resultaten en beleidsimplicaties In dit rapport bestuderen wij de gevolgen van de EU-uitbreiding op de Vlaamse arbeidsmarkt. Er wordt zowel aandacht besteed aan de positie van de tien nieuwe lidstaten, die op 1 mei 2004 toetraden tot de unie, als aan de kandidaat-lidstaten uit Centraal- en Oost-Europa, nl Roemenië en Bulgarije. Deze Nieuwe en Kandidaat-Lidstaten worden in dit rapport de NKL-groep genoemd. Dit onderzoek heeft in hoofdzaak betrekking op de positie van arbeidskrachten uit de NKL op de Vlaamse arbeidsmarkt. Dit vereist een inschatting van de omvang van de migratiebewegingen uit deze landen. Tevens moeten de mogelijkheden en struikelstenen geanalyseerd worden voor een efficiente inschakeling van deze werknemers in de Vlaamse arbeidsmarkt. Als rode draad in onze methodologische aanpak kozen wij voor een mozaïek-benadering. In een mozaïek geeft elk steentje slechts één aspect van de bredere context weer. Deze verschillende aspecten kunnen niet los van elkaar beschouwd worden. Slechts door het bijeenleggen van de steentjes wordt het hele beeld zichtbaar. Zoals betoogd in Deel 1 van dit rapport ondervonden wij in ons onderzoekswerk al snel dat een mozaïekbenadering de enige mogelijke strategie was om de complexe realiteit van de arbeids- en migratieproblematiek te vatten. Dit om twee redenen. Vooreerst is een veelheid van invalshoeken noodzakelijk. Migratie en aanpassingen in de arbeidsmarkt kunnen niet enkel bestudeerd worden vanuit economisch oogpunt. De juridisch-institutionele context is van essentieel belang en is nauw verweven met de economische context. Sociale en breder maatschappelijke aspecten spelen evenzeer een rol. De tweede reden is dat de empirische informatie over migratie en over de impact van migratie op de arbeidsmarkt beperkt is. Er zijn geen uitgebreide databronnen die de basis kunnen vormen voor doorgedreven statistisch onderzoek. We waren dan ook verplicht de beschikbare empirische gegevens als deeltjes bijeen te leggen. Bovendien investeerden we zelf in nieuw empirisch materiaal door middel van enquêtes en gevalstudies. We zijn er ons van bewust dat elk van deze informatiebronnen hun gebreken vertonen en slechts één facet van de realiteit weergeven. Toch hopen we dat de opgebouwde mozaïek een overtuigend beeld schetst van de gevolgen van de EU uitbreiding op de Vlaamse arbeidsmarkt. In Deel 2 van dit rapport wordt uitvoerig ingegaan op het juridische en institutionele landschap dat na de uitbreiding tot stand kwam op het vlak van het vrij verkeer van werknemers, zelfstandigen, diensten en de hiermee verbonden erkenning van diploma’s. Wij stoten hier op een tegenstelling tussen enerzijds de eerder defensieve houding van de meeste EU-15-lidstaten ten opzichte van arbeidsmobiliteit gedurende de overgangsperiode van maximaal zeven jaar en anderzijds de institutionele realiteit die de opgelegde restricties althans gedeeltelijk ondermijnt. Op het vlak van werknemersverkeer is de overgangsregeling voor kandidaat werknemers uit de nieuwe Oost-Europese lidstaten vrij strikt, vooral voor de beroepen en jobs die een lagere scholing vereisen. Maar de bestaande beperkende wettelijke bepalingen, die het verkeer van werknemers beperken, kunnen vrij gemakkelijk omzeild worden. Voor zelfstandigen zijn er vrijwel geen bepalingen en geldt het vrij vestigingsrecht. Daarnaast speelt ook het vrij verkeer van diensten een belangrijke rol. Zo kan een bedrijf uit de nieuwe lidstaten diensten aanbieden in België en onder de huidige reglementering alvast