Figuur 6. Evolutie werkgelegenheid, omzet en investeringen in de Belgische uitrustingssector, index: 2008 = 100%, 2008-2015 150% 4 LANDBOUW 4.1 STRUCTUUR 140% De structuur van de Vlaamse landbouw wordt gekenmerkt door specialisatie, schaalvergroting, verbreding en innovatie. We geven enkele structurele kenmerken weer en gaan kort in op specialisatie en schaalvergroting. Een inventaris van verbredingsinitiatieven vindt u terug in LARA 2014 (Platteau et al., 2014). Voor informatie over korte keten verwijzen we naar 'Recht van bij de boer(in)' (Van Buggenhout & Vuylsteke, 2015). Innovatie in de landbouw is in kaart gebracht in het rapport 'Innovatie in de Vlaamse land- en tuinbouw' (Vuylsteke & Van Gijseghem, 2014). Jaarlijks wordt de stand van zaken van de biologische sector opgemaakt in het rapport 'De biologische landbouw in Vlaanderen' (Samborski & Van Bellegem, 2016). 130% 120% 110% 100% 90% 80% 4.1.1 Aantal bedrijven en specialisatie 70% 60% 0% 2008 2009 werkgelegenheid 2010 2011 investeringen 2012 2013 2014 2015* omzet * schattingen op basis van beschikbare jaarrekeningen. Bron: Nicolas, 2016 De agrarische productie vindt voornamelijk plaats op bedrijven die gespecialiseerd zijn in een bepaalde productierichting. Van de 23.995 landbouwbedrijven in Vlaanderen in 2015 is 89% gespecialiseerd in een van de drie sectoren, met veeteelt als veruit de belangrijkste specialisatie, gevolgd door akkerbouw en tuinbouw (figuur 7). Figuur 7. Indeling van de bedrijven volgens specialisatie, 2015 11,5% < diverse gemengde bedrijven 3.4 ZAADSECTOR De zaadsector in België telt 30 bedrijven. Zij zijn qua aard en structuur sterk verschillend. Ongeveer de helft van de bedrijven maakt deel uit van een internationale zaadonderneming. De andere helft zijn lokaal verankerde ondernemingen, soms met een familiale structuur, soms met een coöperatieve structuur. Van de 30 bedrijven liggen er 25 in Vlaanderen. De belangrijkste wereldspelers in zaden zijn ook prominent op de Belgische markt actief. Er is de laatste jaren een duidelijke tendens waar te nemen waarbij grote multinationale ondernemingen steeds belangrijker worden in de Belgische zadenmarkt. De zaadsector boekt in 2015 een gelijkaardige omzet als twee jaar geleden, zo’n 137 miljoen euro. De voornaamste subsectoren zijn groentezaden (29% van de omzet, voornamelijk prei, tomaat, sla, witloof en koolsoorten), mais (25%), granen (12%, voornamelijk tarwe), suikerbieten (10%) en grassen (15%, voor zowel professioneel als particulier gebruik (gazon)). Het gebruik van grassen en kruisbloemigen is duidelijk gestegen tegenover vorige jaren door de vergroeningsmaatregelen in het kader van de implementatie van het Europese landbouwbeleid. In België lopen momenteel vrij grote investeringen in de zaadsector. Wat productie-installaties betreft, zijn er het afgelopen decennium twee nieuwe fabrieken voor verwerking van zaaigraan gebouwd en één is totaal vernieuwd. Op het vlak van onderzoek wordt er voornamelijk geïnvesteerd in de plantenveredeling. De investeringsbedragen zijn niet bekend. In 2015 bedraagt de tewerkstelling in de zaaizaadsector in België 425 werknemers. Dat aantal is afhankelijk van de al dan niet aanwezigheid van onderzoekinfrastructuur van buitenlandse ondernemingen in ons land. Het aantal is de laatste jaren vrij stabiel (Ballekens & Van Laecke, 2016). 140 / DE KETEN 24,8% < rundvleesproductie 12,2% < gemengd rundvee 8,9% < andere graasdieren (schapen, enz.) 12,6% < tuinbouw 17,5% < varkens 5,0% < pluimvee 23,4% < akkerbouw 22,9% < melkproductie 8,7% < gemengde bedrijven veeteelt 52,5% < veeteelt Bron: Departement Landbouw en Visserij en FOD Economie 4.1.2 Schaalvergroting Vlaanderen telt in 2015 23.995 landbouwbedrijven. Het aantal bedrijven is ten opzichte van 2005 met 30% teruggelopen of een daling van gemiddeld bijna 4% per jaar. Als de huidige trend zich voortzet, telt Vlaanderen in 2020 minder dan 20.000 landbouwbedrijven. Vooral kleine bedrijven stoppen. De resterende bedrijven worden steeds groter. Specialisatie en schaalvergroting kunnen niet los van elkaar gezien worden. Specialisatie (ontmenging) en schaalvergroting in de overblijvende tak vinden op veel bedrijven immers gelijktijdig plaats. Schaalvergroting is vaak een voor de hand liggende oplossing bij dalende marges. Bij schaalvergroting produceren bedrijfsleiders meer eenheden van hetzelfde product om zo hun inkomsten veilig te stellen en om de kostprijs te drukken. De continue verbetering van de techniek en de technologische ontwikkelingen maken het mogelijk om meer te produceren per ondernemer. Schaalvergroting in de land- en tuinbouw wordt ook beïnvloed door de bedrijven waarmee in de keten wordt samengewerkt, zowel toeleverende bedrijven als dienstverlenende bedrijven en afnemers van de productie (Vuylsteke, Bergen & Demuynck, 2014). DE KETEN / 141

LARA_VIRA_2016_overkoepelendrapport.pdf