LEKKER ZOET
KOEKJES VAN
EIGEN DEEG
INTERIEUR
KERST
EEN
TINTJE
ZO
Fijne
Inhoud
Reportage
10 KERST MET ESTHER
Een feestelijke tafel waar iedereen omheen past
62 HUIS VOL KARAKTER
Engelse kerst met een vleugje
Franse vintage charme
Creatief
22 WARM WELKOM
Feestelijke decoraties voor bij de voordeur
46 KLEIN CADEAU, GROOT PLEZIER
Lieve DIY-presentjes om weg te geven
70 VOOR IN DE BOOM
Vrolijke kersttruien in maatje XXS
78 ETAGÈRES IN WINTERSFEER
Voor een grootse ontvangst of voor op tafel
98 WINTERBUFFET VOOR VOGELS
Creatieve restaurantjes voor vogelvoer
104 OUDE THEEDOEKEN
Van de keuken naar de kerstboom
110 BETOVEREND KAARSLICHT
Kransen in traditioneel rood en groen
116 ELKE DAG EEN LEUK MOMENT
Adventskalenders voor extra vrolijkheid
122 LIEFDEVOLLE KERSTWENSEN
Stuur dit jaar eens een zelfgemaakte kaart
Culinair
30 HEMELSE KOEKJES
Voor een gevarieerde koektrommel
40 IN DE KEUKEN
Handige weetjes & tips
42 RODE BIETEN
Van oubollig tot überhip
53 FRAMBOZENDOMINO’S
Zo maak je het recept op de cover
Natuur
8 WASBEERHOND
Alleseter met een grappig masker
20 BELEEF DE NATUUR
Wat nu kruipt, vliegt en bloeit
84 IJZIG WITTE WINTERS
Landschappen, dieren en planten die de kou trotseren
96 BESSEN VOOR VOGELS
Heesters die de honger stillen
Groen
54 EEN GROEN WINTERJASJE
Deze planten blijven ook in de winter mooi
58 DE TUIN IN
Handige weetjes & tips
72 MEER BIODIVERSITEIT
Ruimte voor inheemse dieren en planten
74 WINTER IN DE MOESTUIN
Groenten die floreren in de kou
92 BIJ HET VOEDERHUIS
Welk voer lokt welke vogels?
Gezondheid
120 GLANZENDE HAREN
Ondanks droge lucht en mutsen
En verder
6 Van de redactie
19 Column door Koos Degeling
27 Column door Linda van ’t Land
28 Nieuws
39 Doe mee en win
60 Energiecoöperatie Loon op Zand
95 Anna Koster... Natuur op tafel
118 Dutch Cell Dogs
125 Deze plek
126 Uitgids
129 Puzzel
130 Volgende maand
130 Colofon
KERST VIEREN MET ESTHER
Een warm kerstgevoel is bij Esther Philips (59) niet te missen. Samen met haar man Rob, haar kinderen en kleinkinderen viert ze de feestdagen volop, met een huis dat in december van top tot teen wordt versierd. Maar kerst draait bij Esther vooral om samenzijn en gezelligheid.
Tekst: Eline Smits Beeld: Henny van Belkom
BELEEF DE NATUUR
IN NOVEMBER EN DECEMBER
BRULLENDE
ZWIJNEN
Tijdens de rauschtijd gaan mannetjeszwijnen (keilers) op zoek naar vrouwtjes om zich voort te planten. Deze periode start meestal in de herfst, maar kan, afhankelijk van locatie, weer en populatie, doorgaan tot in december. In deze tijd zijn de dieren vaak wat agressiever dan normaal. Blijf daarom altijd op de paden en houd honden aangelijnd.
GOUDEN TIJDEN
Nu kun je de goudgele trilzwam het best zien. Met zijn felle kleur fleurt hij zelfs de meest mistige en donkere dag op. Hij groeit, alsof een beeldhouwer hem daar heeft gezet, op dode, vochtige loofhouttakken en geldt als een van de kleurrijkste inheemse paddenstoelen.
PAARSE BELLETJES
De winterheide (Erica carnea), ook wel sneeuwheide genoemd, laat nu zijn volle pracht zien, en dat tot in het nieuwe voorjaar.
KUSSEN MAG
Wie elkaar onder een maretak kust, zou volgens een oud gebruik geluk hebben in het nieuwe jaar. Zeker is in elk geval dat deze altijdgroene halfparasiet er nu extra mooi uitziet: de melkachtig witte bessen zijn rijp. Tip: tel de vertakkingen tussen de bladeren, zo weet je hoe oud de maretak is, want elk vertakkingspunt staat voor een jaar.
WINTERS GEFLUIT
In november en december verschijnen grote groepen smienten op plassen en meren. Deze eenden komen uit het hoge noorden om hier te overwinteren. Hun zachte fluitgeluid klinkt overal waar ze neerstrijken. Het is net alsof er duizenden kleine fluitjes tegelijk spelen. Een typisch wintergeluid in het open waterland.
KLEIN
MAAR STERK
Met zijn uitlopers vormt hondsdraf een tapijt van groen, dat ook in de winter blijft liggen. In het voorjaar verrast hij met paarse bloemen, terwijl zijn hartvormige blaadjes zelfs onder rijp standhouden.
WEG MET DIE NAALDEN
Zacht dwarrelen de lariksnaalden naar beneden, en dat in enorme hoeveelheden! De lariks is namelijk de enige inheemse naaldboom die in één keer al zijn naalden verliest. Andere naaldbomen doen dat ook, maar niet allemaal tegelijk. Zij verliezen hun naalden beetje bij beetje, zodat ze ongeveer elke zeven jaar een volledig nieuw ‘naaldenkleed’ hebben.
DONDER EN BLIKSEM
‘Als in de herfst de donder knalt, zal met kerst de sneeuw in hopen vallen’, zo redeneerden onze voorouders. Ze vertrouwden erop dat veel onweer in de herfst meestal gevolgd werd door een sneeuwrijke winter. Dat zou het droge graan in het volgende jaar juist goed doen.
LATE VREUGDE: HET HERDERSTASJE BLOEIT
‘Kom erbij, herders!’ zou je bijna willen roepen bij het zien van dit mooie, kleine plantje dat zelfs in november nog bloeit. Het gewone herderstasje (Capsella bursa-pastoris) hoort bij de kruisbloemenfamilie. Tot in december maakt het aan zijn bijna horizontale stengels kleine vruchtjes. Elk hartvormig hauwtje, dat lijkt op de vilten schoudertasjes die herders in de middeleeuwen droegen, bevat wel tot twaalf zaadjes.
HONGERIGE DAS
Voor dassenvrouwtjes breekt binnenkort de knuffeltijd aan, want in januari worden hun jongen geboren. Om het nest warm te houden, hebben ze in de herfst gras, bladeren en mos verzameld, dat nu langzaam verteert. Soms, als de honger hen naar buiten drijft, kun je hun sporen zien.
Deze prachtige creaties mogen niet ontbreken op een koekjesplateau. Fruitig, met noten of chocolade - niemand kan deze koekjes weerstaan.
HEMELSE KOEKJES
Met behulp van drie klassieke deegrecepten maken we heel veel verschillende koekjes voor een smakelijk gevulde koektrommel.
BASISRECEPTEN
Voor telkens 1 soort deeg, waarvan je 3 soorten koekjes maakt.
Zanddeeg
INGREDIËNTEN 600 g koude boter, 250 g fijne suiker, 3 snufjes zout, 6 eidooiers (maat M), 1 kg speltmeel plus wat extra om mee te werken
BEREIDING Snijd de boter in kleine stukjes en kneed deze samen met de suiker en het zout goed door. Voeg de eidooiers toe en kneed ze kort mee. Kneed er dan het meel door tot een glad deeg ontstaat. Verdeel het deeg in drie gelijke delen. Vorm van elk deel een platte rechthoek en zet deze, afgedekt, ongeveer 2 uur in de koelkast. Verwerk het deeg daarna verder zoals in de recepten beschreven.
Bereidingstijd: 15 minuten Koeltijd: 2 uur
Biscuitdeeg
INGREDIËNTEN
750 g zachte boter, 300 g poedersuiker, 3 snufjes zout, 3 eieren (maat M), 750 g speltmeel, 3 el melk
BEREIDING Klop de boter met de poedersuiker en 3 snufjes zout in minimaal 3-5 minuten romig. Voeg vervolgens één voor één de eieren toe en klop elk ei minstens 1 minuut door het mengsel. Meng dan snel het meel en de melk erdoor. Verwerk het deeg verder volgens het betreffende recept.
Bereidingstijd: 15 minuten
Schuimdeeg
INGREDIËNTEN 6 eiwitten (maat M), 3 snufjes zout, 1 scheutje citroensap, 400 g poedersuiker
BEREIDING Klop de eiwitten met 3 snufjes zout en een scheutje citroensap stijf. Strooi vervolgens al roerend de poedersuiker langzaam door de stijfgeklopte eiwitten en klop het mengsel nog minstens 3 minuten verder, tot een romig, stevig eiwitschuim ontstaat. Verdeel het schuim in drie gelijke delen en verwerk het verder zoals in het recept beschreven. Bewaar het schuim tot gebruik op een koele plek.
Bereidingstijd: 15 minuten
Rode bieten VAN OUBOLLIG TOT ÜBERHIP
Niet iedereen houdt van de aardse smaak van rode bietjes, maar de knollen zijn verrassend veelzijdig. Tegenwoordig schitteren ze in salades, taarten, risotto en zelfs carpaccio. Tijd om deze knalrode knollen in de spotlights te zetten.
Een unieke smaakbeleving: rodebietentaart met een vulling van geitenroomkaas.
Bieten oogst je als ze gedeeltelijk boven de aarde uitsteken. Doe dat voor de eerste nachtvorst, anders krijgen ze een aardse smaak.
is
De chioggiabiet
familie van de rode biet en valt op door de vrolijke strepen binnenin.
Ook zonder vlees heeft deze bonte rodebietenlasagne heel veel smaak.
KLEIN CADEAUTJE, GROOT PLEZIER
Een presentje voor de gastvrouw of gastheer, een mooi pakje voor onder de kerstboom of in de zak van Sinterklaas... December is cadeautjesmaand! En met deze cadeautjes zorg je voor blije gezichten, want ze zijn met liefde zelf gemaakt.
VROLIJKE KERSTKOPJES
DIT HEB JE NODIG
Oude theekopjes met oor, acryl- of luchtdrogende porseleinverf, penseel, decoraties zoals een klemvogeltje, minikerstballen, glittersterren, miniatuurboompjes, kunstsneeuw, witte mini-pompons, gekleurd knutselkarton, takjes enz., lijmpistool, lint om op te hangen
ZO MAAK JE HET
Lekkers uit de keuken, nuttige huishoudhulpjes en leuke decoraties. Deze cadeautjes worden zeker gewaardeerd.
Was de kopjes goed en droog ze af. Schuur de binnenkant eventueel licht op met fijn schuurpapier zodat de verf beter hecht. Verf de binnenkant 2 tot 3 keer. Laat de verf tussendoor telkens goed drogen tot de gewenste dekking is bereikt. Knutsel vervolgens een klein sneeuwmannetje van pompons en karton. Plak dit, samen met kunstsneeuw en een miniatuurboompje, met het lijmpistool in het kopje. Klem het vogeltje op de rand van het kopje. Bevestig ten slotte een lintje aan het oor om het op te hangen en versier naar wens met takjes, kerstballen en een ster.
IJZIGE TIJDEN
Wanneer de bladeren van vorstbestendige gewassen bij vorst omklappen, is het een kwestie van afwachten: na het dooien richt het zich meestal weer op. Extra groei hoef je tussen december en februari echter niet te verwachten.
In de late herfst sluipt de eerste nachtvorst de moestuin binnen. “Brrr, wegwezen hier!”, lijken veel fruit- en groentesoorten nu te roepen. Andere daarentegen floreren juist in de kou en smaken na de vorst pas echt lekker. Wij vertellen je wie hoe reageert.
BLIK IN DE NATUUR
Wanneer er in de moestuin niets meer groeit, loont het om eens om wat verder te kijken. Delen van de natuur bieden juist nu lekkers: sleedoorn- en lijsterbessen krijgen na de eerste nachtvorst hun volle smaak, rozenbottels worden zachter en zoeter. Wortels van nagelkruid geven extra aroma aan punch en koekjes, terwijl gevallen dennentakken de thee verrijken. En draagt vogelmuur een sneeuwmutsje, dan smaakt het bijzonder lekker. Toch geldt juist nu: verzamel alleen wat je nodig hebt en laat altijd voldoende achter, want in de winter zijn wilde dieren afhankelijk van deze voedselbronnen.
Korte dagen, weinig licht, lage temperaturen, vaak behoorlijk veel vocht in de lucht… Groenten van (sub)tropische oorsprong, zoals komkommers, zijn daar helemaal niet tegen bestand. Dreigt de eerste vorst (maar vaak al eerder), dan willen ze geoogst worden of naar binnen gehaald. Andere planten, zoals diverse wortelgewassen, snijbiet, spinazie, verschillende slasoorten en koolsoorten, passen zich geleidelijk aan de buitenomstandigheden aan en ontwikkelen een verbazingwekkende weerstand tegen kou.
Antivries
Fonkelende rijp of een laagje sneeuw zijn voor vorstbestendige gewassen geen probleem, want bij dalende temperaturen hebben zij zo hun eigen beschermingsprogramma. Daarbij slaan ze verschillende soorten suikers en eiwitten op in het celvocht, als een soort antivriesmiddel, zodat de cellen niet van binnenuit bevriezen. Bovendien vormen ze extra flavonoïden (antioxidanten) en anthocyanen ter bescherming tegen zogeheten oxidatieve stress, een onbalans tussen
WINTERBUFFET VOOR VOGELS
Als de winter straks echt zijn intrede doet, kan het al snel karig worden voor de vogels. Zorg er daarom voor dat er tijdens een bezoekje aan jouw tuin een rijk buffet voor ze klaarstaat.
VOEDERREK
APPEL- EN VETBOLLENTOTEMS
DIT HEB JE NODIG
Hazelaar- of andere soepele takken, dik touw, kornoeljeen/of sleedoorntak met zijtakken, zaag, wilgentenen, appels en vetbollen zonder netje
ZO MAAK JE HET
1 APPELTOTEM - Bind (hazelaar)takken van gelijke lengte boven en onder met touw samen. Klem daarna de appels en eventueel wat vetbollen ertussen.
2 VETBOLLENTOTEM - Zaag de kornoelje- en/of sleedoorntak op de juiste lengte. Breng ook de zijtakken op gelijke lengte, buig ze iets omhoog en vlecht er wilgentenen doorheen. Hang het geheel op of steek hem als een totem in de grond en vul met appels en vetbollen.
DIT HEB JE NODIG
blok hout, hazelaartakken, boor met de diameter van de hazelaartakken, wilgentenen en kokostouw om mee te vlechten, terracotta potjes, tak- of appelschijfjes voor een slinger, divers vogelvoer
ZO MAAK JE HET
Boor gaten in het blok hout voor de hazelaartakken en steek de takken erin.
Vlecht wilgentakken en touw tussen de hazelaartakken. Schuif daarbij tussendoor terracotta potjes over de takken en vlecht weer door. Vul de potjes met voer.
Wie wil, kan het rek verder versieren, bijvoorbeeld met appelschijfjes, trosgierst of pindaslingers.