HOLLANDSE JUNGLE
Zo ongeveer elke vierkante meter in ons land is op de één of andere manier ontwikkeld. De weinige delen die zich daaraan hebben weten te ontworstelen zijn per definitie de plekken waar de meesten van ons graag vertoeven. Dat geldt zeker voor de Biesbosch, het laatste stukje jungle van ons land. De natuur mag daar gewoon zijn gang gaan. We gaan kijken waar dat toe leidt…
De Biesbosch omvat de Brabantse Biesbosch en de Hollandse Biesbosch. De laatste bestaat weer uit de Sliedrechtse Biesbosch en de Dordtse Biesbosch. Tussen de Brabantse en de Hollandse Biesbosch stroomt de Nieuwe Merwede. Voor de Dordtse Biesbosch moet je avontuurlijk ingesteld zijn. De waterkaart waarschuwt er voor ondiepten zonder die nader aan te geven en aanlegmogelijkheden zijn er nauwelijks. Maar de Brabantse en de Sliedrechtse Biesbosch zijn over het algemeen beter bevaarbaar. De Sliedrechtse Biesbosch is aanzienlijk kleiner dan de Brabantse en heeft een veel sterkere getijdenwerking. Dat komt door de –via de Noord en de Nieuwe Maas – directe verbinding met Hoek van Holland. Hoewel ook deze Sliedrechtse Biesbosch een prachtig vaargebied is, varen we er vandaag rechtstreeks doorheen naar de Ottersluis. Daar laten we ons naar de Nieuwe Merwede schutten. Schuin aan de overzijde ligt de Spieringsluis die ons schut naar de Brabantse Biesbosch, ons doel van vandaag. Meteen uit de sluis voel je dat je een
voor Nederland uniek gebied invaart. Het is dat de bevers nog net niet uit zichzelf in je boot springen!
ONTSTAAN
Dijkdoorbraken in combinatie met de tweede Sint Elisabethsvloed veroorzaken in de 15de eeuw het ontstaan
van een ondiepe binnenzee. De grote rivieren van die tijd voeren via deze binnenzee hun water af. Slibafzetting en sedimentatie doen platen tussen de geulen ontstaan. Het landschap dat zichzelf op deze manier creëert is de basis voor de huidige Biesbosch.
De eerste hogere planten die willen groeien op de slikplaten zijn biezen.
De lange biezen blijken sterk genoeg om als stoelzitting of als mat te fungeren en bieden dus commerciële mogelijkheden. Aangenomen wordt dat de economie die zich daaromheen ontwikkelt, leidt tot de benaming die het gebied nog altijd heeft.
De term ‘je biezen pakken’ danken we trouwens ook aan de matten die ervan gemaakt worden. Als kunstenaars in die tijd van de markt vertrekken plegen ze hun kunstuitingen in deze matten te verpakken: ze pakken hun biezen!
1 De Biesbosch is het laatste stukje ‘jungle’ van ons land. 2 Schuin tegenover de Ottersluis schut de Spieringsluis je naar de Brabantse Biesbosch. 3 Als je vanaf het Hollands Diep komt, begint de Biesbosch na de Moerdijkbruggen.
‘NEEM
LAARZEN MEE, ANDERS HOU JE HIER GEEN DROGE VOETEN’
ONDIEP
We gaan eerst even een ligplaats reserveren bij Jachthaven Van Oversteeg, onze favoriete haven in het gebied. De familie die de jachthaven runt weet met hun gasten een aangename verbondenheid te kweken waardoor je graag terugkomt. Vandaar varen we via het Gat van den Hardenhoek naar de Sloot beneden
Petrus, de eerste kreek van vandaag. Het gebied herbergt talloze van dit soort kreken, killen en slootjes. Soms markeren in de bodem gestoken wilgentakken een ondiepte, maar vaker zijn ondiepten niet gemarkeerd. Bovendien zijn die ondiepten niet altijd statisch, zodat ze wel eens een beetje van plaats veranderd kunnen zijn. Hoog- of laagwater maakt ook
nog verschil. Dit alles maakt het varen op zich hier wel een beetje tricky. Een uitdaging, heet dat tegenwoordig. Mocht je wat dieper steken, neem voor die uitdaging dan je bijboot mee (en vooral ook zwemspullen)!
SCHIJNGETIJ
De getijdewerking in de Brabantse Biesbosch wordt nagenoeg geheel veroorzaakt door de afvoer van rivierwater. Dit zogenoemde ‘schijngetij’ ontstaat doordat de Rijn (Waal en Merwede) en de Maas (Amer) hun water afvoeren naar het Haringvliet. Omdat het daar alleen bij eb naar buiten kan, varieert de waterstand in het gebied. Die loopt op totdat de
4 Het Gat van de Slek is adembenemend mooi. 5 De Rietplaat is razend populair, zowel bij ouders als kinderen.
4
www.motorboot.com
Op korte afstand van de Spieringsluis vinden we het eiland met het Biesbosch Museum. Een aantrekkelijk onderdeel van het museum is de ‘Biesbosch Beleving’. Dit is een enorm schaalmodel van de Biesbosch waarmee de waterstaatkundige werking van dit zoetwatergetijdengebied wordt gesimuleerd. In drie kwartier doorloopt de waterstand een cyclus van laag via hoog terug naar laag. Het is uitermate instructief. En dat wordt nog vergroot doordat kinderen kunnen spelen met schuiven en sluizen. Die kunnen open en dicht en daar zie je dan de effecten van. Vanuit het museum en vanaf het terras kun je oog op je kinderen houden. Neem een handdoek mee want ze kunnen gewoon door het schaalmodel lopen. En dat is nat... 5
spuisluizen in de dam opengaan en daalt vervolgens totdat die weer dicht gaan. Daar komt nog een resteffect bij van de getijdenwerking bij Hoek van Holland. Tussen de Nieuwe Merwede en de Brabantse Biesbosch zijn sluizen aangelegd. Dat is qua verval overbodig, maar de sluizen dienen om ongewenste verzanding van het gebied tegen te gaan. De sluizen matigen het eerder genoemde resteffect nog wat extra. In het vaarseizoen resulteert de combinatie van deze invloeden in getijdeverschillen tot 30 centimeter en hooguit een beperkte stroming. Maar ja, het mag dan wel schijngetij heten, 30 centimeter minder is soms net het verschil...
SPAARBEKKENS
De Sloot beneden Petrus dankt zijn naam niet aan een religieuze bron maar aan het naastliggende spaarbekken Petrusplaat. Daarin en in de spaarbekkens Honderd en Dertig en De Gijster heeft Evides oppervlaktewater opgeslagen uit de Maas. De methode van opslag leidt tot een natuurlijke voorzuivering van het drinkwater in wording. Bovendien opent het de mogelijkheid om bij vervuiling
BIESBOSCH MUSEUMEILAND
NATIONAAL PARK
De Biesbosch is een nationaal park sinds 1994 en staat op de lijst van beschermde natuurgebieden. Sinds 2013 is het ook Natura2000 gebied. Het is het grootste zoetwatergetijdengebied van Europa en het is een gecombineerd natuur- en recreatiegebied. Kernkwaliteit van de Biesbosch als natuurgebied is het zoetwatergetijdemilieu met tal van vegetatietypes die het gebied tot broedplaats maken van moeras- en watervogels, vissen en knaagdieren. In een gebiedsvisie hebben de samenwerkende belanghebbenden een balans gevonden tussen de verschillende en soms tegenstrijdige deelbelangen. Om die balans te bewaken kan Staatsbosbeheer – de beheerder van het gebied – recreatiezonering toepassen. Desondanks is er opvallend veel toegestaan: in de voor motorboten toegankelijke kreken mag je bijvoorbeeld aanleggen of voor anker gaan om te overnachten.
6 In het Gat van van Kampen kun je op een heldere dag de Moerdijkbruggen zien liggen.
7 Een ree zwemt doodgemoedereerd het Gat van de Slek over.
de inname van water te staken of eventuele droge periodes te overbruggen. De bekkens liggen achter dijken, dus je moet uitstappen om ze te zien. Neem laarzen mee, want wandelend houd je in dit waterrijke gebied anders echt geen droge voeten!
GAT VAN VAN KAMPEN
De Sloot beneden Petrus laat een diepgang toe van hooguit 0,80 meter, dus is de invloed van het getij hier wat kritischer. Het is bevergebied bij uitstek en dat zie je aan afgeknaagde boomstammetjes en beverpaadjes. We varen er alleen.
Omdat je niet weet wat er daarna gaat komen, is elke bocht opnieuw spannend. Het is smal en als we even niet opletten woelen we met de schroef door de zachte bodem. We krijgen er een soort van safarigevoel van. En het gaat maar door! Als we toch aan het eind komen steken we het Gat van van Kampen over naar het Gat van Honderd en Dertig. Je kunt er op een heldere dag de Moerdijkbruggen kilometers verder zien liggen. Het varen hier leidt tot het tegenovergestelde: een alles-behalvesafari ervaring. We varen namelijk onder de Rietplaat door. Het langzaam aflopende natuurlijke strand van dit eiland heeft het een grote populariteit bezorgd, zowel bij ouders als kinderen. Bij mooi weer is het er dus razend druk. We mengen ons berustend in de drukte, trekken zwemspullen aan en nemen voor lief dat we elkaar door de herrie nauwelijks meer kunnen verstaan.
GAT VAN DE SLEK
Midden in het hart van de Biesbosch ligt alweer een fantastische kreek, het Gat van de Slek. We zetten de
diesel uit en gaan de kreek op de elektromotor varen. Dan vaar je automatisch langzamer en de afwezigheid van motorgeluid maakt de natuurbeleving intenser. Het veroorzaakt dat we zwijgend zitten te genieten. Een ree die ons in de stilte niet aan heeft horen komen steekt op haar gemak de vaarweg over. Dit hoogst opmerkelijke voorval past zo naadloos in de verstilde sfeer dat we het op het moment zelf eigenlijk helemaal niet vreemd vinden. De ree verdwijnt tussen het riet en wij vervolgen – in meerdere opzichten stilletjes –onze vaartocht. Het besef dat we iets bijzonders hebben meegemaakt daagt pas later!
ANKER
We besluiten dat de omgeving van het Gat van de Slek zich prima leent voor een overnachting en zoeken een geschikte plek om te ankeren. De parkregels (zie kader) staan dat toe en bij ons leidt het tot een nog-
REGELGEVING
DAGTOCHT BIESBOSCH
meer-safari-gevoel. We verkneukelen ons al bij het idee dat we bij onze nachtelijke verblijfplaats hopelijk ook nog bevers zullen gaan zien. We moeten een paar voorbereidingen treffen voor de nacht, want de Biesbosch levert voor ‘in het wild’ natuurlijk geen faciliteiten. We nestelen ons in het avondzonnetje en verwennen onszelf zo culinair mogelijk. Als het begint te schemeren gaan we er klaar voor zitten: laat maar komen die bevers! M
Krachtens de Biesboschverordening zijn drones in het gebied verboden. Hetzelfde geldt voor modelvliegtuigen, luchtballonnen en andere typen luchtvaartuigen.
Daarnaast vinden we op de website van het park 10 gedragsregels:
1. De maximum vaarsnelheid in de kreken is 6 km per uur (in sommige grotere kreken 9 km per uur).
2. Beroepsvaart heeft in de Biesbosch altijd voorrang.
3. Het is verboden om afgesloten gebieden of kreken in te gaan.
4. Aanleggen mag alleen bij aanlegsteigers, meerpalen en speelweides.
5. Kamperen mag alleen op aangegeven plekken. ‘Wildkamperen’ is verboden.
6. Kampvuren zijn niet toegestaan.
7. Barbecues moeten tenminste 40 cm boven de grond staan.
8. Neem afval mee terug in een vuilniszak of gooi het in één van de afvalbakken in het gebied.
9. Vissen mag alleen met een vergunning.
10. De Biesbosch is een stiltegebied, respecteer dit!
