Kappella żgħira li tinsab madwar żewġ kilometri ‘l bogħod mill-pjazza tal-Għarb... Kappella li marbuta magħha hemm leġġenda li tista’ tgħid kull Għawdxi jaf jew xi darba ġiet irrakkontata lilu.
Din il-kappella li jingħad li nbniet fs-seklu 15 hi dedikata lil San Mitri li hu l-qaddis martri patrun tat-Tessalonkini fl-Greċja.
>> f’paġni 6 u 7
“Il-mużika klassika tieħdok f’dinja oħra”
– Angelo Muscat, Tenur ewlieni Għawdxi
>> f’paġni 10-11
Bżonn ta’ setturi ta’ valur miżjud bħalma kien l-investiment tal-Queen Mary University of London f’Għawdex
Daniel Borg, Kap Eżekuttiv, Kamra tan-Negozji Għawdxin
>> f’paġna 5
ewġt irġiel - Eġizzjan u Libjan - inżammu taħt arrest preventiv wara li tressqu fl-Qorti t’Għawdex fejn ġew mixlija b’assoċjazzjoni, trafkar u pussess tad-droga kokaina.
L-imputati - Goma Mohammed Abdelmohsen Mohamed ta’ 35 sena u Abdul Hamid Mohammed ta’ 36 sena, it-tnejn residenti Marsalforn, Għawdex - kienu mixlija wkoll b’ħasil ta’ fus.
Fil-Qorti, l-Ispettur Jonathan Pace spjega kif il-Pulizija kienu ilhom ġimgħat sħaħ josservaw residenza f’Marsalforn. Spjega li Goma kien ikun ħafna fr-residenza flgħodu u meta joħroġ kien joqgħod fl-bars, iżda dejjem b’għajnejh fuq l-istess residenza. Iż-żewġ akkużati kontinwament kienu jagħmlu kuntatt ma’ xi persuni permezz tal-mobile.
L-Ispettur kompla jgħid li Abdul Hamid imbagħad kien joħroġ mir-residenza bi scooter u joqgħod idur Marsalforn fejn kien jiltaqa’ ma’ xi persuni u allegatament jagħtihom xi ħaġa. L-istess nies imbagħad kienu jagħtuh xi fus.
Fil-Qorti ntqal li wara li nġieb mandat ta’ tfttxija, il-Ġimgħa li għadda għall-ħabta tas6.00 p.m., il-pulizija daħlet fr-residenza. L-Ispettur qal li Abdul Hamid kien qiegħed fuq is-sodda flwaqt li Goma kien qiegħed ftit metri ’l bogħod minnu.
Intqal li l-pulizija għandhom diversi flmati u ritratti taż-żewġ imputati allegatament jittrafkaw id-droga f’Marsalforn. Hekk kif ġew arrestati, l-Ispettur qal li “tlabt lill-imputati biex jikkoperaw u jgħiduli fejn kienet id-droga.
Huma qaluli li f-appartament ma kien hemm l-ebda droga kif ukoll li huma lanqas kienu jafu lil xulxin. Imma hekk kif bdiet it-tfttxija, f-ewwel kamra ħdejn purtiera sibt bott tal-ispices li xħin ftaħtu kien hemm diversi boroż żgħar kollha bid-droga fhom lesti biex jiġu trafkati.”
L-Ispettur żied jgħid li t-tfttxija kompliet fl-kamra tas-sodda fejn fuq il-gwardarobba nstabet borża li fha kien hemm madwar 60 gramma ta’ droga. “Mill-esperjenza tiegħi fl-korp tal-pulizija din il-borża tesa’ madwar 100 gramma u għalhekk hemm suspetti qawwija li l-imputati kienu diġà biegħu madwar 40 gramma minnha,” tenna l-Ispettur.
Kompla jixhed li fl-kamra ta’ ġewwa instabu afarijiet relatati mat-trafkar fosthom miżien flwaqt li fl-kċina kien hemm fruttiera
li fha kien hemm ammont kbir ta’ boroż żgħar l-istess bħalma nstab fl-bott tal-ispices.
L-Ispettur spjega li fuq il-medja tal-ikel instabu kontijiet tal-kera tal-appartament, u meta ġew mistoqsija min qiegħed iħallas ilkera t-tnejn li huma qalu li lanqas jafu min hu li persuna li hemm imniżżel fuq l-istess kont tal-kera.
Waqt l-interrogazzjoni, iż-żewġ imputati bdew jagħtu verżjonijiet diferenti minn xulxin u baqgħu jgħidu li huma ma jafux lil xulxin. Iżda aktar tard, Goma ammetta li kien jaf lil Hamid u anke qal li l-kera tal-appartament kienet titħallas jew minnu jew minn Hamid jew inkella tinqasam min-nofs.
L-Ispettur Pace qal li f-appartament instabu diversi karti tal-100 ewro flwaqt li fuq Goma instab mobile li fuqu kien hemm diversi messaġġi li kien jgħid lill-klijenti kemm tiswa l-istess droga. “Ħafna mill-pakketti minħabba li kienu żgħar ħafna kienu jinbiegħu għal 5 ewro.”
Waqt l-interrogazzjoni, l-Ispettur staqsa lill-imputati minn fejn ġabu dawk il-karti tal100 ewro b’Goma jwieġeb li hu jaħdem bħala kaħħal u jiksi l-appartamenti u kien jaqla’ lfus minn hemm.
Quddiem il-Maġistrat Simone Grech, l-Ispettur Pace qal li waqt l-istess interrogazzjoni qal lil Goma jekk hux konxu tal-ħsara li kien qiegħed jagħmel liż-żgħażagħ li mingħandu kienu qegħdin jixtru d-droga. “Għal din il-mistoqsija Goma beda jidħak,” tenna l-Ispettur.
Intant, fl-Qorti l-imputati ma riedu jwieġbu għall-ebda mistoqsija li saritilhom u lanqas jekk humiex ħatja jew le. Il-Maġistrat Grech qalet li fd-dawl li ma riedu jwieġbu għall-ebda mistoqsija, skont il-liġi hija qiegħda tqishom mhux ħatja.
Il-Prosekuzzjoni għamlet talba biex l-assi kollha tal-imputati jiġu friżati, bid-Difża ma ssibx oġġezzjoni. Għalhekk il-Qorti laqgħet din it-talba.
Id-difża qalet li f’dan l-istadju mhux se tkun qiegħda titlob għall-ħelsien mill-arrest, għalhekk il-Qorti ordnat li jibqgħu jinżammu arrestati.
L-Avukat Daniel Calleja deher għal Goma Mohamed flwaqt li l-Avukat Maria Bartoli
Dimech dehret għal Abdul Hamid.
Il-Prosekuzzjoni tmexxiet mill-Ispettur
Jonathan Pace fimkien mal-Avukat Daniel Tabone mill-Ufċċju tal-Avukat Ġenerali.
Tibda l-kumpilazzjoni fl-konfront ta’ Anthony Said mixli bil-pussess u t-trafkar ta’ droga f’Għawdex
Hekk kif fl-Qorti ta’ Għawdex bdiet tinstema’ l-kumpilazzjoni fl-konfront ta’ Anthony Said ta’ 51 sena residenti l-Fontana li jinsab mixli li kellu fl-pussess tiegħu d-droga kokaina u kannabis li kienu wkoll għal skop ta’ trafkar, il-Prosekuzzjoni bdiet tressaq l-ewwel provi tagħha.
Tliet ufċjali tal-Pulizija fx-xhieda tagħhom spjegaw fl-Qorti li fl-15 ta’ Lulju li għadda kien sar rejd għad-droga f’residenza f Triq l-Isptar San Ġiljan, il-Fontana. Xehdu li hekk kif daħlu fl-post indikat sabu lil Said u lis-sieħba tiegħu, fejn huwa mill-ewwel beda jikkopera mal-pulizija.
Qalu li fl-post imsemmi sabu traċċi tad-droga u hekk kif talbu lill-imputat jgħidilhom fejn għandu aktar droga indikalhom minn jeddu garaxx ieħor.
L-ufċjali tal-pulizija komplew jispjegaw li fl-garaxx instabu traċċi ta’ sustanza bajda u ħadra u anke xi straws li allegatament jintużaw fd-droga.
Wara x-xhieda tal-ufċjali tal-Pulizija, l-Avukat Difensur Daniel Calleja għamel talba għall-ħelsien mill-arrest ta’ Said.
Il-Prosekuzzjoni oġġezzjonat bil-qawwa għal din it-talba minħabba l-fatt li l-investigazzjonijiet dwar dan il-każ għadhom għaddejjin flwaqt li għad iridu jixhdu aktar persuni kif ukoll li l-imputat mhux afdabbli.
Min-naħa tiegħu, l-Avukat Calleja fakkar li Said s’issa għadu meqjus innoċenti u ma tistax tgħid li bniedem mhux afdabbli minħabba li tressaq il-Qorti. Qal li l-klijent tiegħu għandu xogħol fss u aktar ma jdum il-ħabs hemm ċans kbir li jitlef dan ix-xogħol. Dr Calleja qal li l-klijent tiegħu lest li joqgħod għal kull kundizzjoni mposta fuqu mill-Qorti.
Dwar il-ħelsien mill-arrest, xehdet oħt l-imputat li qalet li hija lesta tagħmel tajjeb għal ħuha u anke tieħu ħsiebu hi.
Il-Maġistrat Jean Paul Grech qal li se jkun qiegħed jagħti d-deċiżjoni tiegħu dwar il-ħelsien mill-arrest permezz ta’ digriet li mistenni jingħata fl-jiem li ġejjin.
Il-Prosekuzzjoni f’dan il-każ qed titmexxa mill-Ispetturi Mark Mercieca u Mario Xiberras fimkien mal-Avukat Clive Aquilina mill-Ufċċju tal-Avukat Ġenerali.
Bżonn ta’ setturi ta’ valur miżjud bħalma kien l-investiment
tal-Queen Mary University of London f’Għawdex
Daniel Borg, Kap Eżekuttiv, Kamra tan-Negozji Għawdxin
“Wasal iż-żmien li nkomplu niddiversfikaw l-ekonomija tagħna b’setturi ta’ valur miżjud bħalma kien l-investiment tal-Queen Mary University of London f’Għawdex u b’użu aħjar ta’ investiment kapitali magħmul mill-Gvern f’dawn l-aħħar snin.”
Hekk stqarr magħna Daniel Borg, Kap Eżekuttiv tal-Kamra tan-Negozji Għawdxin f’kummenti li tlabna dwar stħarriġ li kienet ħarġet l-istess karma ġimgħat ilu.
Borg jistqarr li biex l-ekonomija tkompli tikber b’mod sostenibbli hemm bżonn li ċertu kundizzjonijiet jibqgħu iseħħu. Jgħid li f-aħħar stħarriġ li sar mill-Kamra tan-Negozji Għawdxin, 53% tan-negozji intervistati indikaw li għandhom difkulta biex isibu ħaddiema adattati fs-setturi rispetti tagħhom, b’din id-difkultà tkun l-iktar promimenti fs-settur tat-turiżmu l-kostruzzjoni.
“Imma hawnhekk wieħed tajjeb jagħmel osservazzjoni u rifessjoni. Dan is-servej kompla juri d-dipendenza ta’ Għawdex fuq dawn iż-żewġ setturi. Filwaqt li dawn huma setturi li jistgħu u għandhom ikomplu joħolqu ġid ekonomiku wieħed għandu jħares lil hinn minn hekk. Wasal iż-żmien li nkomplu niddiversfkaw l-ekonomija tagħna b’setturi ta’ valur miżjud bħalma kien l-investiment tal-Queen Mary University of London f’Għawdex u b’użu aħjar ta’ investiment kapitali magħmul mill-Gvern f’dawn l-aħħar snin.”
Il-Kap Eżekuttiv jgħid li “dan jinkludi t-tieni fbre optic link u l-Gozo Innovation Hub, li kkumparat mal-poten-
zjal li għandu, mhux qed jintuża kif inhu xieraq. Wieħed għandu wkoll jagħmel ħsibijiet strateġiċi ft-tul.
“Bħala Kamra tan-Negozju għal Għawdex konsistentement naraw ir-rieda li intrapriżi Għawdxin jkomplu jinvestu u llum nistgħu ngħidu li ċertu problemi li qed nafaċċjaw huma frott l-andament pożittiv ekonomiku f’dawn l-aħħar snin.
“Madanakollu quddiemna għandna ċertu sfdi li jridu jiġu indirizzati. Inkella qed nirriskjaw li nwaqqfu lil Għawdex.
Dan jinkludi proġetti infrastrutturali meħtieġa fl-punti ta’ aċċessibilta’ li huma kritiċi għal Għawdex bħal ma hu l-Imġarr. Filwaqt li nemmen li tista’ tiżdied iktar l-efċjenza f-użu tal-fotta tal-Gozo Chamel u f-immaniġġjar tal-queing areas, huwa fatt li jeħtieġ investiment sinfkattiv fl-port tal-Imġarr u l-mod ta’ kif dan
jiġi aċċessat.
“Dan minħabba l-fatt li għandna punt kritiku għal Għawdex li prattikament jiddependi biss fuq triq waħda. Dan minbarra l-fatt li anke jekk irridu nkabbru s-servizzi inkluż servizz li jmur direttament għall-Freeport, il-port tal-Imġarr ma jifaħx iktar servizzi fh. Huwa mportanti wkoll li lport taċ-Ċirkewwa jsir an all-weather port biex ikun jista’ jneħħi ftit mill-pressjoni li għandu l-port tal-Imġarr. Hemm il-ħtieġa wkoll ta’ ħarsa strateġika ft-tul fl-każ tal-fotta eżistenti tal-Gozo Channel,” ikompli jgħidilna Daniel Borg, il-Kap Eżekuttiv tal-Kamra tan-Negozji Għawdxin.
Jgħidilna li f-istħarriġ li sar f-aħħar ġimgħat ġie mistħarreġ ukoll il-mod ta’ kif l-intrapriżi Għawdxin iħarsu lejn il-wellbeing tal-ħaddiema tagħhom.
“L-iktar inizjattiva ko-
muni relatati mal-benesseri tal-impjegati huma dawk li jippromwovu l-fessibbiltà tax-xogħol u l-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja personali. 24% tan-negozji jofru opportunitajiet għall-iżvilupp professjonali u titjib fl-karriera. Dan jindika juri li hemm sensibilità ikbar ta’ x’jinvolvi l-wellbeing tal-ħaddiema, u li dan ma jitrattax biss il-kundizzjonijiet immedjati tax-xogħol imma jinvolvi wkoll l-aspirazzjonijiet u l-iżvilupp personali tagħhom. Madanakollu, is-saħħa mentali, li hija fattur kruċjali tal-wellbeing tal-ħaddiema tidher li tiġi inidirizzata inqas. Infatti huma biss 14% tan-negozji li irrappurtaw li jofru xi forma ta’ appoġġ f’dan il-qasam.
U għalhekk huwa mportanti li jsiru skemi li jistgħu jgħinu intrapriżi Għawdxin speċjalment dawk li huma magħrufa bħala micro enterprises (jiġiferi dawk li jimp-
jegaw inqas minn 10 minn nies) biex ikunu jistgħu jofru servizzi ta’ għajnuna professjonali lill-ħaddiema tagħhom,” ikompli jtenni Daniel Borg ma’ dan il-ġurnal.
Mistoqsi x’importanza għandhom dawn l-istħarriġ li jsiru minn żmien għal ieħor, Borg jgħidilna li “dawn l-istħarriġ huma essenzjali biex tkun tista’ titfassal politika li verament tgħin lin-negozji Għawdxin u li nieħdu l-polz tan-negozji Għawdxin b’mod xjentifku u strutturat. B’mod komprensiv jindikaw il-bżonn li Għawdex issa jagħmel ċertu passi ‘il quddiem, kemm ft-tip ta’ negozji li jitwaqqfu f’Għawdex, u kemm f-ekonomija tiegħu. Nemmen li b’dawn il-passi meħtieġa Għawdex jista’ jkun kontributur ewlieni f-ekonomija nazzjonali,” itemm jgħid Daniel Borg Kap Eżekuttiv tal-Kamra tan-Negozji Għawdxin.
Il-Kappella li tinsab madwar żewġ kilometri ‘l bogħod miċ-ċentru talGħarb hija l-unika waħda fl-gżejjer Maltin li hi dedikata lil San Mitri li hu l-qaddis martri patrun tat-Tessalonkini fl-Greċja.
Jidher li din il-knisja ġiet iddedikata lilu għax ħafna Għawdxin kienu jemmnu li setgħu jitolbuh għall-qraba tagħhom li kienu nsterqu mill-furbani sabiex jiġu meħlusin mill-jasar u jerġgħu lura f ħdanhom. Ta’ min isemmi li Għawdex, forsi aktar minn Malta, kien ibati ħafna minn ħbit għal għarrieda tal-furbani li kienu jisirqu dak kollu li jsibu quddiemhom, anki nies. Fl1551 kien sar attakk kbir mitTorok u tista’ tgħid li kaxkru lill-Għawdxin kollha.
Skont l-istorja tal-istess kappella, din ibniet għall-ew-
wel darba fs-Seklu 15 minn
Dun Franġisk Depena. Monsinjur Dusina f-1575, f’rapport li kien għamel kien semma din il-kappella u qal li kienet tinsab f stat ħażin ħafna.
Il-kappella wara jidher li ġiet irrestawrata u baqgħet tintuża sa’ nofs is-seklu sbatax. Fl-24 ta’ Mejju 1657 saritilha żjara pastorali mill-Isqof Balaguer li pprofanaha billi nstabet f’kundizzjoni ħażina ħafna.
Intant, din il-kappella reġgħet ġiet mibnija u tbierket f-1694. Iżda bħalma ġieli ġara, għaddew is-snin u reġgħet iġġarfet.
Madwar mitt sena wara, fd-29 t’April 1796 Dun Mario Vella, mlaqqam “Ta’ Rmit”, b’testment tan-Nutar Gavino Bonavita, ordna l-bini millġdid ta’ din il-knisja, u ħallielha legat ta’ ħames skudi
fs-sena, għal xi tiswijiet li jistgħu jinqalgħulha minn żmien għal żmien. Ix-xogħol kien beda iżda għal xi raġuni kien waqaf.
Għalhekk, Dun Mario Vella kien ser jibgħat rikors lill-Isqof ta’ Malta biex jitkompla x-xogħol iżda dan laħaq miet. Ir-rikors għal-
hekk bagħtu l-Arċipriet talGħarb Dun Publiju Refalo li issa kien ħa f’idejħ ix-xogħol. Ir-rikors intbagħat fd-29 ta’ Diċembru 1801, lill-Isqof ta’ Malta Mons V. Labini, fejn kien intalab permess sabiex jitkompla l-bini milġdid tal-kappella liema permess kien ingħata fd-29 ta’ Marzu tal-1802. Il-kappella kienet lesta u tbierket minn Dun Publio Refalo, Arċipriet tal-Għarb, bħala delegat tal-Arċisqof Mons. Ferdinando Mattei, nhar il-11 t’April tal-1809.
Lejn il-bidu tat-Tieni Gwarra Dinjija, fuq talba tal-prokuratur tal-kappella Dun Pawlu Formosa, il-Papas Schirò, li kien il-kappillan tal-komunità Kattolika tarrit Grieg, kien qaddes f’din il-kappella ddedikata lil dan il-qaddis Grieg.
Leġġenda antika ħafna marbuta ma’ din il-kappella hija dwar l-istorja ta’ “Żgugina”. Din il-leġġenda hija popolari ħafna mal-Għawdxin u ilha tingħad għal snin twal tant li anke misemmija minn Agius De Soldanis u li fuqha nkitbu xi poeżiji,
kemm Mary Meilaq, kif ukoll Patri Ġużè Delia S.J.
Din il-leġġenda tirrakkonta l-ħelsien mill-jasar ta’ żagħżugħ, li kien joqgħod qrib din il-kappella.
Il-Leġġenda tgħid li waħda mara xiħa jisimha Natalizja Cauchi, mlaqqma “Żgugina”, kienet toqgħod qrib il-kappella fimkien binha - l-unika iben li kellha - u li kien jismu Mattew. Dak iżżmien il-kursari ta’ Barbarija kienu ta’ sikwit jaħbtu għal Għawdex, jinżlu għall-għarrieda, iħarbtu kulma jsibu, joqtlu, jaħarqu, u jġorru nnies ilsiera.
Darba waħda niżlu lart għall-għarrieda u daħlu għand Żgugina. Tefgħuha
mal-art bil-herra, ħatfu lil binha, u ġrew bih għal fuq ix-xini tagħhom, u salpaw ’il barra minn xtutna.
Dwar x’kien jismu verament l-iben hemm varjazzjonijiet hekk kif Patri Ġużè Deli kiteb li iben Żgugina kien jismu “Pawlu”, iżda imbagħad oħrajn jgħidu li kien jismu “Mattew”.
Mal-Għawdxin dan it-tifel hu magħruf bħala “Mattew” u kull meta tiġi rrakkontata din il-leġġenda f’Għawdex dejjem jirreferu għal dan ittifel bħala “Mattew”.
L-imsejkna Żgugina, mifuġa bil-għali, marret tibki u tolfoq fl-kappella ta’ San Dimitri u bdiet titlob bil-ħerqa: “San Dimitri, San Dimitri,
ġibli lura lil ibni, u nixgħellek qasba żejt”.
Skont il-leġġenda San Dimitri semagħha għax dehrilha li qed tarah jiċċaqlaq fl-kwadru, u bid-daħka f’fommu ħareġ biż-żiemel b’kollox u telaq ilebbet minn fuq il-blat, u wara, fuq ilbaħar, wara l-gifen Tork. Ftit wara reġa’ lura bit-tfajjel f’dirgħajh, u taħ lil Żgugiuna. Imbagħad reġa’ daħal fl-kwadru.
Skont il-leġġenda l-marka tan-nagħal taż-żiemel baqgħet tidher fl-blat.
Leġġenda oħra
Leġġenda oħra tgħid kif wara xi żmien, saret theżżiża
tal-art, u l-blata li fuqha kienet mibnija l-knisja, inqalbet u għerqet fl-baħar. Il-knisja, iżda, għalkemm għerqet ukoll, baqgħet sħiħa taħt il-baħar, u l-baħrin u s-sajjieda ta’ spiss kienu jaraw tixgħel il-lampa ta’ Żgugina. Min jgħid li kienet tidher fuq l-art, u kien hemm min saħansitra jgħid li tidher taħt l-ilma.
Verżjoni oħra ta’ din laħħar leġġenda tgħid li vapur waqaf fl-kosta fl-qrib u tefa’ l-ankra hemm, ħdejn il-kappella. Għal xi raġuni, l-ankra weħlet mal-qiegħ u ma setgħux itellgħuha. Għalhekk, wieħed mill-baħrin qabeż flbaħar u għodos biex jipprova jħillha.
Dan ma telgħax lura u baħri ieħor qabeż ukoll biex jara xi ġralu. Wara ftit telgħu it-tnejn fimkien u rrakkuntaw ‘l baħrin l-oħrajn mistgħaġbin kif f’qiegħ il-baħar raw il-kappella bil-lampa quddiem il-pittura għadha tixgħel.
Il-kappella
Il-kappella minn barra għandha arkittetura sempliċi, b’żewġ pilastri, wieħed fuq kull naħa. Fuq il-bieb insibu tieqa tonda, li ddawal il-knisja minn ġewwa. Hemm ukoll kampnar żgħir fn-nofs li fh qanpiena u salib fuqu. Din il-kappella żgħira għandha saqaf troll, u għandha wkoll sagristija żgħira warajha.
Il-ħitan għandhom zokklu tal-mużajk li sar f-1950. Din il-knisja għandha altar wieħed tal-ġebel, li nħadem f-1935 minn Wenzu Gatt u li kien ingħata minn benefatturi. Quddiemu nsibu altar mejda. Fuq barra il-knisja għandha zuntier li minn fuqu tista’ tammira l-veduta sabiħa ta’ kampanja li ddawwar din il-kappella.
Il-pittura titulari ta’ din il-knisja turi lil San Dimitri. Din tpittret minn pittur mhux magħruf f-1810. Fuq il-pittura hemm id-data 1810 li tikkonferma meta kien sar dan il-kwadru.
Fin-naħa ta’ fuq tal-pittura naraw lil San Dimitri riekeb fuq iż- żiemel waqt li fl-parti t’isfel, fuq il-lemin, naraw mara xwejħa titlob (Żgugina), u fuq ix-xellug naraw liżżagħżugħ binha bil-ktajjen ta’ Lsir.
Li hu interessanti f’din il-pittura hu l-ilbies tal-mara xwejħa: din liebsa l-għonella u l-velu f’rasha, jiġiferi ilbies karatteristiku tan-nisa tad-dsatax-il seklu u mhux ilbies ta’ żmien aktar bikri meta l-attakki mill-furbani kienu jseħħu tassew. Fid-dsatax-il seklu, l-attakki mill-furbani fuq Malta kien ilhom li spiċċaw.
Dan l-anakroniżmu artistiku ssibu regolarment fl-pittura u kienet prattika aċċettata. Dan il-kwadru ġierrestawrat f-1937 minn l-Għawdxi Wistin Camilleri.
Mhux il-moda tal-lum minħabba li llum nisimgħu mużika diferenti,
imma s-sodisfazzjon li din l-arti tal-opri tofri hu ferm ikbar – Angelo Muscat, Tenur ewlieni Għawdxi
Kienet l-imħabba għalleħen u l-opra li, sa minn età żgħira ħafna, beda litteralment jixgħel nar mużikali f’qalb it-tenur
Għawdxi Angelo Muscat. Illum, f’età relattivament żgħira, huwa diġà meqjus bħala wieħed mill-aktar tenuri promettenti li ħarġet Malta f-aħħar snin.
Dan il-ġurnal ħa l-okkażjoni sabiex insiru nafuh aħjar permezz ta’ intervista fejn aċċetta bil-qalb kollha u fejn tana aktar informazzjoni dwar il-karriera pjuttost qasira iżda ta’ suċċess tiegħu. L-ewwel mistoqsija kienet waħda spontanja. Kif bdiet l-imħabba tiegħu lejn il-mużika operistika?
“Kont għadni żgħir meta ommi u n-nanna bdew jintroduċuni għad-dinja tal-opri. Kont nitpaxxa nisma’ l-vuċijiet fuq CDs u DVDs ta’ di-
versi tenuri ta’ fama mondjali bħal Luciano Pavarotti, Plácido Domingo, José Carreras, Jonas Kaufmann, Juan Diego Flórez u Andrea Bocelli ,” jgħid Muscat. “Bdejt nieħu lezzjonijiet fs-sajf, u meta kelli 11-il sena ingħaqadt mal-Chorus Urbanus taħt id-direzzjoni ta’ Dr John Galea. Dak kien il-bidu ta’ vjaġġ li għadu għaddej sallum.”
Fl-2012, f’età tenera, Muscat diġà kien qed jagħmel kunċerti bħala solista fimkien mal-Orkestra Filarmonika Nazzjonali fl-Qala, Għawdex u San Ġiljan, mument kruċjali li ġab miegħu ħafna ispirazzjoni u ħeġġa.
Minn dakinhar, Angelo kompla jkabbar il-livell ta’ vuċi tiegħu u l-kapaċitajiet vokali permezz ta’ taħriġ ma’ ismijiet kbar bħas-sopran Juliette Bisazza Zanni (li
ħallietna riċentement) u Dr Andriana Yordanova. Huwa kiseb il-Licentiate in Classical Singing minn Trinity College London, u f’għajnejh dan kien biss il-bidu. Fl-2021, permezz ta’ borża ta’ studju, kompla t-taħriġ tiegħu fl-konservatorju prestiġjuż ta’ Santa Cecilia f’Ruma taħt Prof Michaela Sburlati – esperjenza li Angelo jiddeskrivi bħala “formattiva, u li fetħitli għajnejja għal livell aktar profond ta’ espressjoni artistika.” Il-palk teatrali u dak talopra jidhru naturali għalih. Fost il-partijiet li għamel ft-teatru mużikali nistgħu nsemmu Sasha fl-“Fiddler on
the Roof” (2017), Young Ebenezer f’“Scrooge the Musical” (2018), u l-Kardinal Frustenberg f’mużikal dwar il-Papa Ġwanni Pawlu II (2019).
Fl-opra, id-debutt tiegħu kien bħala Parpignol f’La Bohème ta’ Puccini f-Aurora Theatre f’Għawdex f-2019. Aktar tard ħa sehem fl-flmopra Blat bħala Marco – l-ewwel esperjenza ta’ dan it-tip f’Malta. Fl-2021 deher ukoll f-oratorju Gużeppi ta’ Nazaret kif ukoll fl-kunċert talOrkestra Filarmonika Nazzjonali fl-Katidral tal-Imdina.
“Il-palk huwa post fejn nittrasforma ruħi, fejn qisni nieħu ruħ oħra u fejn nagħti lili nnifsi kompletament għad-dinja tal-mużika operistika,” jgħid Angelo b’togħma ta’ passjoni sinċiera.
F’dawn l-aħħar snin, Angelo ħa sehem f’diversi kunċerti madwar l-Ewropa fosthom f-Italja, l-Awstrija, il-Bulgarija u l-Ingilterra. Fl-2020, ġie magħżul bħala wieħed mill-għaxar kantanti jew aħjar tenuri minn madwar id-dinja biex jieħu sehem f-Omega Opera Workshop f’Sofa. Hemmhekk, taħt it-taħriġ ta’ Krum Galabov u Daniela Diakova, mhux biss kabbar il-ħiliet tiegħu iżda anki ġie mfaħħar bħala talent li jista’ jsir magħruf globalment.
F’Settembru 2021, esebixxa ma’ Kaliningrad Symphony Orchestra f’kunċert f’Dubai, u sentejn wara kiseb borża ta’ studju oħra sabiex jistudja l-ġeneru Lied Ġermaniż taħt Prof Juliane Banse fl-Wolfgang Sawallisch Stiftung f’Grassau, il-Ġermanja.
Fl-istess perjodu kiseb diversi premjijiet prestiġjużi fosthom l-Audience Award fl-Royal Sound Music Competition (2021), Star Award għall-aħjar interpretazzjoni ta’ mużika Russa u t-tieni post ġenerali fl“Stars of Albion”, ġie ft-tielet post fl-Medici International Music Competition (Londra, 2022) u saħansitra f-ewwel post fl-kompetizzjoni “Christmas Carols & Masterpieces” fr-Rumanija (2023).
F’Ġunju tal-2023, it-tenur Għawdxi nieda l-ewwel album tiegħu, bl-isem Tama,
xogħol mużikali li jġorr fh emozzjonijiet profondi u rakkont personali. L-album huwa ċiklu ta’ kanzunetti oriġinali, komposti minn John Galea u bil-lirika miktuba minn Diane Cutajar, li jirrakkonta lvjaġġ intimu ta’ Michel Angelo, mill-adozzjoni tiegħu f’età żgħira u l-isfdi tal-familja, sal-formazzjoni tiegħu bħala kantant tal-mużika klassika.
Il-preżentazzjoni ufċjali saret ft-Teatru Astra, fr-Rabat Għawdex, fejn Muscat esegwixxa diversi trekk mill-album inklużi “Għasfur Ċkejken”, “Il-Waqt” fimkien mal-kantanta Elaine Mercieca u “Lil Xulxin” fimkien ma’ Corazon Mizzi. Il-wirja kienet waħda
memorabbli u mimlija sens, li reġgħet tpoġġiet lil Muscat bħala wieħed mill-aktar artisti vokali promettenti fuq il-gżira.
Importanti wkoll, il-qligħ mill-album mar għall-Fond għat-Tfal lokali – inizjattiva li turi d-dedikazzjoni tiegħu mhux biss għall-arti, imma wkoll għall-komunità.
Angelo Muscat ma jaħbix id-diżappunt tiegħu lejn ilmod kif it-tenuri Maltin –speċjalment dawk part-time, kultant jiġu trattati.
“Meta jiġi xi barrani, litteralment nifrxulu t-tapit l-aħmar. U ħafna drabi jkollu livell inqas minn tagħna. Aħna mmorru, nagħtu kollox, u ma niġux imħallsa bħalma huma ħaddieħor. Min-
naħa l-oħra, dan il-kantant barrani jingħata ħlas tajjeb ħafna komparat mal-ftit li ningħataw aħna. Il-fatt hemm bżonn li l-apprezzament għat-talent lokali jissaħħaħ.”
Minkejja dan, Muscat jara futur pożittiv. Meta staqsejnieh fejn jara lilu nnifsu f żmien għaxar snin, wieġeb b’determinazzjoni: “Nittama li nkun qed naħdem barra minn Malta għalkemm se nkompli nimraħ u nistudja lopri bħal Traviata u Boheme.
Għadni żagħżugħ, għandi triq twila, imma se nkompli nistudja u nikber.”
Bħala messaġġ fnali, Angelo Muscat jindirizza lill-Għawdxin u l-Maltin żgħażagħ li forsi qed jaħsbu li jidħlu fd-dinja tal-kant klassiku.
“Il-mużika klassika tieħdok f’dinja oħra. Ma tkunx il-moda tal-lum, minħabba li llum nisimgħu mużika diferenti imma s-sodisfazzjon li din l-arti tal-opri tofri hu ferm ikbar.
Il-vjaġġ mhux dejjem faċli – tkun waħdek, titħabat u mhux dejjem tiġi apprezzat. Minkejja kollox, kif tkun fuq il-palk u tisma’ l-applaws sinċier, tħoss li kollox jiswa.” Angelo Muscat illum qed jirrappreżenta lil Malta u lil Għawdex b’dinjità fuq livell internazzjonali – mhux biss bħala tenur b’vuċi eċċezzjonali, imma wkoll bħala artist li jemmen li l-passjoni, id-dixxiplina u l-umiltà huma l-veri noti ta’ suċċess!