5 minute read
2.2 Hoe werkt het hormonale stelsel samen met het zenuwstelsel?
Endocriene klieren meten voortdurend de concentratie van belangrijke stoffen. De gemeten waarde wordt voortdurend vergeleken met een gewenste waarde. Negatieve terugkoppeling helpt het bereiken van de gewenste concentratie van een stof: • wanneer de concentratie van een stof beneden de gewenste waarde ligt, produceert het lichaam een hormoon waardoor er meer van die stof wordt aangemaakt; • wanneer de concentratie van die stof boven de gewenste waarde komt, produceert het lichaam een hormoon waardoor er minder van die stof wordt aangemaakt. Negatieve terugkoppeling is een regeling waarbij het resultaat van een proces datzelfde proces afremt. Het hormonale stelsel regelt de samenwerking tussen endocriene klieren, hun hormonen en hun doelcellen, zoals bij het regelen van de bloedsuikerspiegel. Het hormonale stelsel oefent zo een coördinerende werking uit tussen verschillende organen en weefsels. Dankzij die coördinatie kan je lichaam voor tal van parameters tot homeostase komen. Daardoor blijft je lichaam optimaal functioneren, ook als de omstandigheden veranderen. ` Maak oefening 10 en 11 op p. 271. 2.2 Hoe werkt het hormonale stelsel samen met het zenuwstelsel? Bij het regelen van de lichaamstemperatuur komt het zenuwstelsel tussen; het doet spieren en klieren samentrekken, waardoor je bijvoorbeeld gaat bibberen of zweet produceren. Maar ook het hormonale stelsel speelt hier een rol: de schildklier produceert hormonen waardoor je het warmer of kouder kunt krijgen. Stress is een prikkel, die bepaalde neuronen activeert. In hoofdstuk 1 leerde je al dat het zenuwstelsel een signaal geeft aan een hormoonklier om adrenaline te produceren. Uit deze voorbeelden kun je afleiden dat het hormonale stelsel en het zenuwstelsel op meerdere manieren kunnen samenwerken. Ook de hersenen spelen een rol in de wisselwerking tussen neuronen en hormonen. Zoals je al weet uit thema 2, is de hypothalamus een onderdeel van de tussenhersenen. Die liggen tussen de grote hersenen en de hersenstam. Bepaalde neuronen van de hypothalamus staan in verbinding met de hypofyse en scheiden hormonen, zoals TRH, af. ©VAN IN
Het is dus niet moeilijk om te begrijpen dat ook de werking van andere neuronen in je hersenen een invloed kan hebben op de hormonenproductie. Dat leidt tot een ingewikkeld systeem van samenwerking tussen de hersenen, de hypothalamus en de hypofyse. Met behulp van de volgende opdracht kun je die onderlinge samenwerking analyseren.
OPDRACHT 17
Vul op basis van de tekst de gepaste nummers aan op de tekening.
De hypothalamus en de hypofyse liggen vlak bij elkaar, net boven de hersenstam. De hypofyse bestaat uit twee delen: een voorkwab en een achterkwab. • Bepaalde neuronen van de hypothalamus (1) maken hormonen (2) en kunnen die uitscheiden. Het zijn secretorische neuronen. Via hun axonen worden die hormonen naar de achterkwab (3) van de hypofyse gebracht. Op die manier is er dus communicatie mogelijk tussen zenuwcellen en endocriene klieren. Vanuit de hypofyse kunnen die hormonen in de bloedbaan terechtkomen. • De hypothalamus produceert zelf ook hormonen. Die hormonen, zoals TRH, worden via haarvaten (4) in de voorkwab (5) van de hypofyse afgezet. Daar stimuleren ze verschillende soorten kliercellen (6) om weer andere hormonen aan te maken. De geproduceerde hormonen vertrekken daarna naar de doelcellen in het lichaam. De hypothalamus en de hypofyse kunnen dus op meerdere manieren samenwerken via tussenkomst van het zenuwstelsel en het hormonale stelsel. hypofyse thalamus hypothalamus hersenstam
grote hersenen hormonen naar doelcellen
hormonen naar doelcellen
hypothalamus©VAN IN 262 tHema 03 HoofDstuk 2
Vul de onderstaande tekst aan op basis van het schema en wat je al leerde. Beantwoord ook de vragen.
Stress krijg je wanneer je heel wat taken en zorgen tegelijk voor je hebt liggen. In je brein treden er dan voortdurend gedachten op. Dat gaat gepaard met het optreden van impulsen die doorheen je hersenen stromen. 1 2 Als die impulsen de neuronen in je hypothalamus stimuleren, kunnen die neuronen bepaalde hormonen afgeven aan de . Je hypofyse maakt daardoor op zijn beurt ook hormonen aan. Vanuit de hypothalamus vertrekken er ook neuronen die impulsen geven aan de bijnieren. Als antwoord daarop produceren de bijnieren het hormoon . Dat hormoon zorgt ervoor dat: a je slaat; b je versnelt, waardoor je meer O2 opneemt en CO2 afgeeft; c je glucosegehalte in toeneemt; d je skeletspieren meer zuurstofgas- en glucoserijk bloed krijgen; e je zintuigen tijdelijk beter werken.
hersenen neurale netwerken voor gedachten hypofyse schildklier bijniermerg bijnierschors vele prikkels en gedachten toename glucose in het bloed schildklierstimulerend hormoon thyroxine adrenaline hart, bloedvaten, ademritme ... enz. actievere verbranding in cellen 3 Je hypofyse stuurt naar je schildklier. Daardoor maakt je schildklier aan en geeft het af aan het bloed. Alle lichaamscellen zullen actiever suiker gaan , waardoor je meer energie voorhanden hebt.©VAN IN
4 Heel wat reacties in je lichaam verlopen door een samenwerking van het zenuwstelsel en hormonale
stelsel. Leg op basis van de bovenstaande reacties uit waarom kortstondige stress voordelig is voor je.
Het zenuwstelsel en het hormonale stelsel zorgen elk op zich voor de geleiding van signalen, want ze fungeren als schakel tussen receptoren en effectoren. Beide stelsels werken ook samen, om een organisme optimaal te laten functioneren. Die samenwerking kan op meerdere manieren gebeuren: • de regeling van de lichaamstemperatuur is een duidelijk voorbeeld van de manier waarop het zenuwstelsel en het hormonale stelsel samen voor een goed functionerend lichaam kunnen zorgen; • ook neuronen die prikkels versturen naar endocriene klieren zoals bij stress naar de bijnier, dragen bij aan die communicatie en wisselwerking tussen het zenuwstelsel en het hormonale stelsel; • secretorische neuronen, zoals die in de hypothalamus, maken het mogelijk om zenuwcellen te laten communiceren met endocriene klieren bijvoorbeeld in de hypofyse. De werking van het lichaam wordt geregeld door het hormonale stelsel en het zenuwstelsel. Vaak werken beide stelsels samen om de homeostase te bereiken. Om samen te werken, kunnen beide stelsels eenzelfde proces beïnvloeden, zoals de regeling van de lichaamstemperatuur. Verder kunnen endocriene klieren van het hormonale stelsel door het zenuwstelsel worden geactiveerd. Dat kan via de productie van hormonen door secretorische neuronen of via neurale prikkeling. ` Maak oefening 12 t/m 15 op p. 271 t/m 273. 5 Leg uit waarom langdurige stress je gezondheid kan schaden. Vul aan. a Bij langdurige stress verbruik je heel wat brandstoffen; daardoor b Bij langdurige stress slaat je hart te lang ©VAN IN
