het glas voor maar €1,-*.
GLAS ANJO KRIJNEN ACTIE WINT BIJ DAGEN ’T ZONNEKE
DAVE, DE ZINGENDE WEEKBLADBEZORGER
ä Pagina 3
BELISOL *Actievoorwaarden in de showroom.
SPREEKUUR WIJKAGENT SLAAT AAN
Kozijnen en deuren
Belisol Steenwijk Roomweg 3, 8334 NR Tuk T. 0521-571015 steenwijk@belisol.nl zonder zorgen!
Oosterhout ä Pagina 17
ä Pagina 31
Belisol Breda Neerloopweg 20
Belisol.- 522.47.46 Al meer dan Tel. 076 40 jaar kozijnen en breda@belisol.com deuren zonder zorgen.
Weekblad
Jaargang 24 - Week 48 woensdag 28 november 2018
EERSTE WERELDOORLOG IN OOSTERHOUT (2)
Woekerprijzen, vriendjespolitiek en rake klappen Optimistische geesten mochten dan wel wat zien in de blijvende vestiging van een garnizoen, maar het leven in de brouwerij trok ook letterlijk zijn wissel op de rust in Oosterhout. Goed voor de brouwerij, maar niet voor de plaatselijke eerbaarheid. Gorisse: ‘De armoede werd hooguit tijdelijk wat minder.’ Met name de cafés en de meisjes uit de Voorhei en Bosch leverden voor soldaten de alternatieven voor concerten en voordrachten. ‘Verwildering en ongebondenheid’ en ‘het lijkt er wel iedere zondag kermis.’ Op last van het gemeentebestuur wordt een aantal dansorgels uit cafés verwijderd. Maar het aantal drankorgels verplaatst zich naar de Markt en omgeving. In 1916 leidden drank en vechtpartijen zelfs tot een dodelijk slachtoffer. De laatste twee jaar van de oorlog kende Oosterhout kermis noch carnaval. Zedenbedervende ‘weerzinwekkende taferelen’ langs het nieuw gegraven kanaal (Wilhelminakanaal). Er wordt ‘in de blote kont’ gezwommen! Te dol voor woorden. In 1917 stelt de gemeente het dragen van badkleding verplicht. Reden te meer om eens een kijkje te nemen, al dan niet gekleed. HONGER Maar meiden, drank en bloot zwemmen waren niets in vergelijking met de indirecte gevolgen van de Wereldoorlog voor Oosterhout. Landen van de Entente (Engeland, Frankrijk, België, Rusland, Italië en de VS) beschuldigden (niet helemaal ten onrechte) Nederland ervan onder een hoedje te spelen met de Duitsers. Daarom weigerden omringende landen vanaf 1916
Zuiderhout 19 • Oosterhout • 0162-455306
het gras voor de socialistische voeten weg te maaien. In 1917 werd een katholiek ziekenfonds opgericht: Franciscus Xaverius. Leijten was ook betrokken bij het oprichten van het Wit-Gele kruis en de woningbouwvereniging, die zijn naam kreeg. De sterfte in de gemeente kende nog steeds grote pieken en dalen, samenhangend met optredende epidemieën. Tuberculose bleef een gevreesde volksziekte, die sterk samenhing met armoede, slechte voeding en slechte hygiëne. In 1917 en 1918 heerste er veel tbc, in 1918 maakte de Spaanse griep slachtoffers. Kapelaan Leijten was een van de slachtoffers. Zoeken we nog straatnamen? Sisser
s Defilé bij de Oranjemanifestatie op 2 december 1918. Op het bordes van het stadhuis op de Heuvel o.a. tweede van links burgemeester De van der Schueren. Een hart onder de riem van het Koningshuis. Foto: Cock Gorisse voedsel en strategische goederen aan Nederland te leveren. Vanaf september moest de gemeentelijke levensmiddelencommissie de distributie in goede banen leiden. Daarbij werd ook de Gildenbond (r.k. vakverenigingen) betrokken. Dankzij de voordelen die het lidmaatschap daarvan opleverden, groeide het aantal leden. Maar Het Kanton windt er geen doekjes om. Gezinnen leden honger. Zwarthandel, woekerprijzen, vriendjespo-
litiek, wanordelijkheden en rake klappen. Zelfs vrouwen worden ‘ontrokt’. Sjoemelende bakkers met duur en slecht brood. ONBETAALBAAR De strenge winter van 1917 bracht nieuwe ellende. Schaarste aan kolen, illegale houtkap en diefstal van cokes. Ingetrapte deuren en kapotgeslagen klompen bij het afhalen van kolenbonnen. Gas en elektriciteit raken op. De scholen
675 dozen houdbaar ‘spul’
EPIDEMIEËN Geen wonder dat het socialistisch gedachtengoed terreinwinst boek-
zich afgelopen weekend weer helemaal schor om de voorraad ‘houdbare spullen’ weer aangevuld te krijgen. Resultaat: 675 bomvolle dozen spaghetti, rijst, tandpasta, maandverband, koek, groente in blik en ga zo nog maar een uurtje door. Waarvoor namens de cliënten van de Voedselbank hartelijk dank.
te. Bovendien waren veel van de in Oosterhout gelegerde soldaten lid van de SDAP (Sociaal-Democratische ArbeiderdersPartij). Ze hadden vaak contact met de bevolking van de Voorhei en het Bosch. Veel grondwerkers die maatschappelijk nauwelijks enige status hadden. Degenen naar wie de katholieke geestelijkheid nauwelijks omkeek. Maar de Kerk voelde dat het tij keerde. Kapelaan Leijten van de Sint Jansparochie, geestelijk adviseur van Gildenbond zette zich tussen 1912 en 1918 voor de minder bedeelden en probeerde daarmee
Hans van der Prijt Foto: Cock Gorisse
Wie helpt Oosterhoutvoorelkaar helpen Middenin Arendshof, op nummer 83, is de vrijwilligerswinkel van Oosterhoutvoorelkaar gevestigd. Op de website staan veel hulpvragen beschreven. Maar ook vrijwilligers melden zich online aan. Wie zich liever persoonlijk meldt met een hulpvraag, of met het aanbod om vrijwilliger te worden, is van harte welkom in de winkel. Het team van Oosterhoutvoorelkaar merkt de laatste maanden, dat het aantal hulpvragen toeneemt, vooral de vragen om gezelschap en tuinonderhoud. Oosterhoutvoorelkaar roept dan ook iedereen op eens een kijkje te nemen op de website. Naast de hulpvragen van particulieren zijn er op de website ook diverse vragen te vinden van organisaties, die dringend helpende handen nodig hebben. Een daarvan is heel urgent, aangezien de de-
s foto Wim Vermeeren Bij AH op Arkendonk zijn de mensen toch nog steeds het gulst. Maar overal slaat de actie van de Voedselbank enorm aan. Ga met een collectebus staan en je haalt nog geen 20 euro op. Maar iets extra bij de weekendinkopen kan zowat iedereen missen. Geweldig! Tal van vrijwilligers schooiden
in Oosteind gaan dicht, omdat de kachel niet meer gestookt kan worden. De bewoners van Den Hout profiteerden van de dynamo die de melkfabriek van Oomen had laten plaatsen om zelf in de elektriciteitsbehoefte te kunnen voorzien. Maar voor niets gaat alleen de zon op, maar die geeft in de winter weinig warmte. ‘Voor de gewone Oosterhouter was het leven in 1917 en 1918 onbetaalbaar.’
Jelle Troelstra’s poging tot een nationale revolutie liep met een sisser af. Indirect kreeg de katholieke arbeidersbeweging daarmee een ‘boost’. De manifestatie als trouwbetuiging aan het koningshuis op 2 december 1918 vond ook in Oosterhout plaats. De angst voor verdere socialistische onlusten speelde de confessionele arbeidersbeweging bij ondernemers en politici in de kaart. Rerum Novarum, de encycliek uit 1891 die handelt over de verbetering van de toestand van de arbeiders, schoot eindelijk ook wortel in Oosterhout. (bron: dr. Cock Gorisse (redactie)Oosterhout, niet van gisteren)
s Helpen en genieten van de sfeer op de ijsbaan cembermaand voor de deur staat. Er komt weer een ijsbaan op de Markt. Meer informatie over de vragen van Judith voor de bemen-
sing van de IJsmarkt, staan op de website van Oosterhoutvoorelkaar. 0162-471115 of mailen info@ oosterhoutvoorelkaar.nl
De hofleverancier van de Sint Ook open op maandag 3 december van 08.30 tot 16.00 uur