9789401491730

een boek vol huizen

PIETER van Eenoge julie de graaf

BOUWEN MET DE NATUUR

Een van de oudste en meest logische manieren om een huis te bouwen, is om het te maken van materiaal dat in de buurt ligt. In het geval van de Inuit, de oorspronkelijke bewoners van het Hoge Noorden in Canada en Groenland, is dat sneeuw. Heel veel sneeuw. De Inuit maken er harde bouwblokken van die ze op elkaar

stapelen tot een superstevige koepelvormige hut: een iglo. Wist je dat iglo’s vanbinnen best wel warm kunnen worden? Sneeuw isoleert namelijk heel goed. Je kunt er zelfs een klein vuurtje in stoken! De sneeuw aan de binnenkant smelt dan een beetje, maar vriest meteen weer aan, waardoor de iglo nog steviger wordt.

De Amerikaanse architect Richard Buckminster Fuller maakte een andere koepelvormige bouwvorm populair. In 1953 ontwierp hij zijn eerste geodetische koepel. (Dat is een ingewikkelde naam voor een zelfdragende bolvormige constructie van driehoekige vlakken.) Fullers eerste dome home – zo noemde hij zijn ontwerp –bestond uit zestig houten driehoeken. Hij zette hem trouwens niet zelf in elkaar, dat liet hij over aan studenten

van de universiteit waar hij toen lesgaf. Het bijzondere aan een geodetische koepel is dat het ontwerp helemaal om balans draait: door lichte materialen te gebruiken die makkelijk in elkaar kunnen worden gezet, kun je een heel stevig bouwwerk maken. Fuller bestudeerde jarenlang bijennesten en andere natuurlijke bouwwerken om tot deze vorm te komen.

GEODETISCHE KOEPEL

DE BOEL OP STELTEN

Midden in Myanmar ligt het grote Inlemeer, en op dat meer woont de Intha-stam. Deze vissende volksstam bouwt al eeuwenlang paalwoningen in het water. Dat is slim, want in het tropische klimaat van Myanmar zit je op het water overdag iets koeler en blijft de warmte ’s avonds als het afkoelt juist wat beter hangen.

Het Intha-dorp Ywama bestaat niet uit straten, maar uit kanalen en groente wordt er verbouwd in drijvende moestuinen. De paalwoningen zijn gemaakt van bamboe, dat is lekker licht en laat verkoelende briesjes door. Ook de metershoge palen zijn van bamboe en moeten iedere vijftien jaar worden vervangen om te zorgen dat ze niet verrotten.

De Zwitserse architect Albert Frey en zijn Amerikaanse collega Lawrence Kocher ontwierpen in 1933 een paalwoning op het land. Ze zochten naar manieren om te bouwen met goedkope materialen en bedachten een vakantiewoning van houten palen, met daaromheen een stevig katoenen doek gewikkeld als muren. (Eigenlijk zoals een tent, maar dan wel een erg luxueuze tent.)

Het Canvas Weekend House was voor die tijd supermodern en opvallend handig ingedeeld. Op de grond, tussen de palen, was er plek om te spelen of een auto te parkeren. Op de palen was er een verdieping om te slapen, en daarbovenop een dakterras om te luieren en te zonnebaden.

canvas weekend house

ALLES IN ÉÉN

Net na WOII vroeg Frankrijk de Zwitserse architect Le Corbusier om een gebouw te maken waarin veel mensen konden wonen. Hij bedacht een soort complete stad in één pand. Zijn idee was dat de inwoners zich verbonden zouden voelen en voor elkaar en voor het gebouw zouden zorgen. Unité d’habitation, ‘Wooneenheid’, werd gebouwd in het Franse Marseille. De bewoners noemden het la cité radieuse, ‘de stralende stad’. Het gebouw telt twaalf verdiepingen, biedt woonruimte aan 1600 mensen en heeft overdekte winkelstraten en een gemeenschappelijk dakterras. Ruim zeventig jaar later straalt de stad nog altijd: de appartementen en winkels zijn nog in gebruik en toeristen kunnen logeren in hotel Le Corbusier of eten in restaurant De buik van de architect.

Ook aan de andere kant van de wereld werd rond 1950 een gigantisch wooncomplex gebouwd. De Verenigde Staten lieten een grote betonnen flat bouwen in het stadje Whittier, Alaska. Naast appartementen huisvest Begich Towers een supermarkt, wasserette, ziekenhuis, politiebureau, postkantoor, gemeentehuis en sportschool.

VAKKEN EN VLAKKEN

Zevenhonderd jaar geleden vond je over heel Europa vakwerkhuizen. Die hebben een constructie van houten balken, met een vulling van – daar is ie weer – adobe. Met al die vlakken hebben ze wel wat weg van een Mondriaan-schilderij. En dat is niet toevallig. De wereldberoemde schilder Piet Mondriaan woonde lang in het Nederlandse Winterswijk, waar vroeger prachtige vakwerkhuizen stonden.

Strakke lijnen zijn typisch voor De Stijl, een belangrijke kunststroming waar Mondriaan bij hoorde. Kunstenaars van De Stijl gebruikten alleen de kleuren rood, geel, blauw of grijs, wit en zwart.

Een andere aanhanger van De Stijl was architect en meubelmaker Gerrit Rietveld. Hij werd in 1924 door kunstenares Truus Schröder gevraagd om samen een huis te ontwerpen in Utrecht. Voor het Rietveld Schröderhuis bedacht Rietveld slimmigheidjes, zoals een open bovenverdieping met schuifpanelen om er drie slaapkamers van te maken. Tussen Rietveld en Schröder klikte het niet alleen op werkgebied… De twee werden al snel verliefd, maar Rietveld was al getrouwd en bleef bij zijn vrouw wonen. Wel gebruikte hij de benedenverdieping van het Rietveld Schröderhuis als atelier. Ruim dertig jaar later, toen zijn vrouw was overleden, trok hij alsnog bij Schröder in.