Duidelijke antwoorden op vragen van kinderen DE GR O T E E NAAECOEDREVOEIDEPOLCYCN WAAROM?
DeInhoudblauweplaneet 8–9 Waar komt het water op aarde vandaan? 10–11 Hoe oud zijn de oceanen? 12–13 Wat is het verschil tussen een oceaan en een zee? 14–15 Hoe diep is de oceaan? 16–17 Wat is de grootste oceaan? 18–19 Waarom is de oceaan blauw? 20–21 Staat de oceaan weleens stil? 22–23 Kan oceaanwater bevriezen? 24–25 Waarom droogt de oceaan niet op? 26–27 Waarom is oceaanwater zout? 28–29 Waarom hebben oceanen golven? 30–31 Hoe vaak is het eb en vloed? Oceanen nader bekeken 34–35 Wat is een tsunami? 36–37 Is de oceaanbodem vlak? 38–39 Zijn er onder water ook vulkanen? 40–41 Waarom drijven ijsbergen? 42–43 Hoe ontstaan eilanden? 44–45 Waarom hebben sommige kusten zand en andere rotsen? 46–47 Waar komt zeeschuim vandaan? 48–49 Beweegt de oceaanbodem? 50–51 Leeft koraal? Habitats in de oceaan 54–55 Groeit er gras in de oceaan? 56–57 Wat leeft er op de zeebodem? 58–59 Wat leeft er in een getijdenpoel? 60–61 Waarom stinken wadden? Auteur Steve Setford Adviseur Derek Harvey Illustrator Dan Crisp DK LONDON Uitgever Marie Greenwood Senior art editor Ann Cannings Redactie Jonathan Melmoth Managing art editor Diane Peyton Jones Production editor Dragana Puvacic Production controller Magdalena Bojko Ontwerp omslag Ann Cannings Uitgeefcoördinator Issy Walsh Deputy art director Mabel Chan Uitgeefdirecteur Sarah Larter DK DELHI Redactie Roohi Sehgal Senior art editor Nidhi Mehra Project art editor Kanika Kalra Art editor Bhagyashree Nayak Managing editor Monica Saigal Managing art editor Romi Chakraborty Ontwerp omslag Dheeraj Arora DTP Dheeraj Singh, Syed Md Farhan CTS manager Balwant Singh Productiemanager Pankaj Sharma Beeldresearch Sakshi Saluja Delhi creative heads Glenda Fernandes, Malavika Talukder Oorspronkelijke titel How deep is the Ocean? Oorspronkelijke uitgever Dorling Kindersley Limited One Embassy Gardens, 8 Viaduct Gardens, London, SW11 7BW Copyright ©2022 Dorling Kindersley Limited A Penguin Random House Company Copyright © Nederlandse vertaling Lannoo Uitgeverij, Tielt, 2022 Vertaling Toos IJdema (inaksie.nl) Redactie Nederlandse editie Jaap Verschoor, Kantoor Verschoor Boekmakers, Heemstede Zetwerk Asterisk*, Amsterdam, Jan Bos ISBN: 978 94 014 8565 4 www.lannoo.comD/2022/45/260NUR:210,223 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Registreer u op onze website en we sturen u regelmatig een nieuwsbrief met informatie over nieuwe boeken en met interessante, exclusieve aanbiedingen.
62–63 Wat is een estuarium? 64–65 Waarom is een koraalrif zo kleurrijk? 66–67 Wat zijn de heetste delen van de oceaan? 68–69 Groeien er bomen in zout water? 70–71 Waarom bevriezen pooldieren niet? 72–73 Groeien er bloemen in de oceaan? 74–75 Zijn er bossen in de oceaan? Het leven in de oceaan 78–79 Hoe voedt zonlicht het oceaanleven? 80–81 Waarom leven de grootste dieren in de oceaan? 82–83 Hoe gebruiken zeedieren camouflage? 84–85 Zijn octopussen intelligent? 86–87 Kunnen vissen in het donker zien? 88–89 Wat zijn de grootste roofdieren van de oceaan? 90–91 Migreren vissen net als vogels? 92–93 Wat leeft er diep in de oceaan? 94–95 Hoe snel kunnen vissen zwemmen? 96–97 Waarom springen dolfijnen? 98–99 Slapen vissen? 100–101 Hoe overleven vogels op zee? 102–103 Wat gebeurt er met zeedieren als ze doodgaan? 104–105 Bestaan er zeeslangen? De oceanen en de mens 108–109 Hoe helpen oceanen ons? 110–111 Hoe kweken we vis? 112–113 Wat veroorzaakt een schipbreuk? 114–115 Stijgt de zeespiegel? 116–117 Waarom is plastic zo schadelijk voor het zeeleven? 118–119 Hoe duikt een onderzeeër? 120–121 Welke zeedieren zijn in gevaar? 122–123 Hoe ontstaan orkanen? 124–125 Wanneer is vissen een probleem? 126–127 Hoe werkt een onderwaterrobot? 128–129 Hoe bestuderen we de oceanen? 130–131 Hoe kunnen we voor de oceanen zorgen? 132–133 Antwoorden 134–137 Vriendenquiz 138–139 Woordenlijst 140–143 Register 144 Dankwoord en fotoverantwoording Ontdek hoe vogels op zee overleven op bladzijde 100. Ontdek pooldierenwaaromnietbevriezenopbladzijde70.
Korte quiz? je kennis! Kijk steeds bij de ‘korte quiz’ om te zien hoeveel je geleerd hebt. antwoordenSommigekun op de bladzijden zelf vinden, maar andere zul je moeten opzoeken of raden. Kijk voor het antwoord op bladzijde 132-133.
je
Test
DE BLAUWE PLANEET Caribische Zee
Minder diepGedeeltelijk door land omgeven Zowel oceanen als zeeën zijn grote zoutwaterplassen, maar oceanen zijn veel groter dan zeeën. Het zoute water dat bijna twee derde van het aardoppervlak bedekt, is verdeeld over vijf oceanen en meer dan vijftig zeeën.
12
Oceaan Oceanen zijn zo uitgestrekt en diep dat grote gebieden nog onontdekt zijn. De oceanen scheiden de werelddelen. Zee Een zee is kleiner en ondieper dan een oceaan. De meeste vind je aan randen van oceanen en zijn door land omgeven.
Wat is het verschil tussen een oceaan en een zee? IerseZee
13 Kleiner OceaanGrote IndischeOceaan Noordelijke AtlantischeZuidelijkeIJszeeOceaanOceaan Waar liggen de oceanen? We kennen vijf oceanen en die zijn allemaal met elkaar verbonden. De Noordelijke IJszee bestrijkt IndischeGrote,DaartussenzuidpoolOceaanterwijlnoordpoolgebiedhetdeZuidelijkeronddeligt.liggendeAtlantischeenOceaan. Korte quiz? 1. Wat is groter, een zee of een oceaan? 2. Hoeveel oceanen hebben een naam? 3. Zijn oceanen dieper dan de zeeën? Zie blz. 132-133 voor de antwoorden. Arabische Zee Indische Oceaan Je datkunnenzouzeggenereigenlijkéénoceaanis,omdatalleoceanenmetelkaarverbondenzijn.
14 DE BLAUWE PLANEET
Abyssale (bodemloze) zone 4000–6000 m Hier is het griezelig, bijna ijzig, pikdonker. Het gewicht van het water erboven drukt met immense kracht op de dieren in deze zone. Continentaal plat (bodemloze)Abyssalevlakte
De oceaandiepte varieert sterk, van ondiepe kustwateren tot onderwatercanyons van circa 11 km onder het oppervlak. Hoe dieper je gaat, hoe donkerder en kouder het wordt en hoe zwaarder het water boven je op je drukt. Hoe diep is de oceaan?
Schemerzone 200–1000 m Hier is het duister, maar er is net genoeg licht om te zien. Sommige dieren zwemmen ’s nachts naar de oppervlakte om te eten en overdag weer naar beneden. (bovenste)Fotische zone 0–200 m De oppervlaktelaag krijgt veel zonlicht en zit vol leven. Winden, getijden en stromingen houden deze laag in beweging. De watertemperatuur kan per seizoen veranderen. ?
In welke zone leeft de pijlstaartrog?Zieblz.132-133 voor het antwoord. Fotoquiz
DolfijnDumbo-octopusPijlstaartrogPijlinktvis
Middernachtzone
15
1000–4000 m De middernachtzone is koud en pikdonker. Veel dieren kunnen hun eigen licht maken om voedsel of partners te zoeken of om roofdieren af te schrikken. Hadale zone Onder 6000 m Bij steile oceaantroggen,spleten,zakt de zeebodem tot verbijsterende diepten. Toch kunnen hier verrassend genoeg nog enkele dieren overleven. Trog Zeepaardje 200 m FranjehaaiDriepootvis Wat is het diepste punt van een oceaan? De diepste plek die we kennen is de Marianentrog in de het11.030oceaanbodemdiepteBijGrotewestelijkeOceaan.deChallengerligtdemeteronderwateroppervlak.
De Marianentrog is 3 km dieper dan de MounthoogEverestis. 1000 m 40006000m m 9000 11.00010.000mmm
De Grote Oceaan is de grootste en diepste van de vijf oceanen. Hij zit vol leven en is bezaaid met eilanden. Aan de randen van de Grote Oceaan zijn diepe troggen en veel actieve vulkanen te vinden. Wat is grootstedeoceaan?GrootBarrièrerif
16 DE BLAUWE PLANEET
Diepe troggen In het westen van de Grote Oceaan wordt de oceaanbodem het binnenste van de aarde in gedrukt en vernietigd, waardoor een rij diepe troggen ontstaat.
OceaanGrote
Het grootste koraalrif ter wereld is zo groot dat het vanuit de ruimte te zien is. Het strekt zich uit over 2300 km langs de noordoostkust van Australië.
Koraaleilanden Er liggen duizenden koraaleilanden verspreid in de warme zuidelijke Grote Oceaan. Ze zijn ontstaan door de uitbarsting van een onderzeese vulkaan.
2. Wat is de naam van het grootste koraalrif ter wereld?
1. Welke is groter, de Zuidelijke of de Indische Oceaan?
NoordelijkeAtlantische23%Indische20%ZuidelijkeIJszee4%6%
17 inLevenzee
Het koele water van de noord oostelijke Grote Oceaan bevat veel plankton. Zeevogels en tandwalvissen doen zich tegoed aan de enorme scholen vissen die plankton komen eten. De Hawaï-eilanden Midden in de Grote Oceaan liggen de Hawaï-eilanden. Ze zijn ontstaan uit enorme onderzeese vulkanen, waarvan sommige nog steeds actief zijn.
Korte quiz?
3. Wat leeft van plankton in de noordoostelijke Grote ZieOceaan?blz.132-133 voor de antwoorden. Hoe groot is de Grote Oceaan? De Grote Oceaan is ruwweg even groot als de vier andere oceanen bij elkaar. Hij is meer dan twee keer zo groot als de Oceaan,Atlantischedeopeen na grootste en bijna twaalf keer zo groot als de Noordelijke IJszee, de kleinste van de vijf oceanen. Grote47%
Door algen in het water. Algen gebruiken een chemische stof, chlorofyl, om energie uit zonlicht te halen. Chlorofyl reflecteert groen licht, waardoor het water een groenige tint krijgt.
Waarom is de oceaan blauw?Diepste kleur
18 DE BLAUWE PLANEET
Zonlicht bevat veel verschillende kleuren. Als het licht in zee valt, wordt elke afzonderlijke kleur op een andere diepte geabsorbeerd (‘opgenomen’).
Het blauwe licht gaat het diepst en verspreidt zich dan, waardoor het water blauw lijkt.
Waarom is de oceaan soms groen?
Rood licht wordt in de eerste 10 meter geabsorbeerd. Op 50 meter diepte zijn ook oranje en geel verdwenen.
Blauw licht gaat tot circa 1000 meter diep. Op zijn kanten.zichverspreidtreishetnaaralle
Vaagste kleur
3. Kleine algen kleuren zeewater paars. 100 m 1000 m Wanneer is water kleurloos? Water lijkt kleurloos in kleine hoeveelheden, zoals in een glas. Licht gaat door water zonder dat het geabsorbeerd wordt. Hoe dieper het water, hoe meer kleuren het absorbeert en hoe blauwer het lijkt. Kleurabsorptie
De diverse kleuren worden door het dieperaangeabsorbeerd,oceaanwatersommigehetoppervlak,andereinhetwater.
19
2. Zonlicht bestaat uit veel verschillende kleuren.
Waar of niet??
1. Groen licht komt het diepst in de oceaan.
Zonlicht Zonlicht lijkt wit, maar het bevat alle kleuren van het kleurenspectrum. Wij zien deze kleuren wanneer regen het zonlicht splitst in een regenboog.
Nog dieper Buiten het bereik van het blauwe licht is de oceaan zo donker als de nacht. Zie blz. 132-133 voor de antwoorden.
