El Heraldo Zona Altos 14 julio 2023

Zoé Robledo ja’ xchapbilal k’opik 4T ta Chiapas: Patricia Armendáriz

K’alal lajyich’ jak’bel ya’yej yu’un jpuk a’yejetike, ti diputada federal lajyal ti oy xa chapalk’op ta stojolal ti boch’o ja’ director general yu’un

IMSS: “yorail spasel chapal k’op yu’unik xchi’uk ti jnaklumetike laj xa spasik chapalk’op”, xi lajyal

GUTIÉRREZ

Ti movimiento yu’un cuarta transformación ta slekubtasel skuxlejal jlumaltik jech ta xich’ pasel batel to o ta sk’ob Zoé Robledo. Jech iyak’ ta na’el ta stojol medios de comunicación ti diputada federal Patricia Armendáriz.

K’alal lajyich’ jak’bel k’u x-elan ta xil ti spasel politika ta slumal Chiapas ta estaro, ti me’ empresario xchi’uk me’ jchanubtasvaneje, lajyal ti jamal stak’ ilel ti Movimiento de Regeneración Nacional, ti partido jech laj yak’be spas

kanal peserente Andrés

Manuel López Obrador xchi’uk jtunel jvu’el Rutilio Escandón Cadenas, lek spatoj yo’on ti jnaklumetik ta stojolike ja’ ta skoj ti lek tabil ta ilel k’usi ta spasike, ja’ jech k’ucha’al ta stojolik ti jnaklumetik boch’otik mu’yuk k’usi ep x-ayan yu’unike.

Armendáriz ja’ jech lajyal ja’ ta skoj k’u x-elan tabil ta ilel sk’anelik ti partidoetik xchi’uk me ja’ ot yo ep sk’anel ti Morena xchi’uk

Zoé Robledo ti ja’ oy yik’al spasik kanal ta sventa snopajel talel spasel eleksione.

Ti me’ jva’leje lajyal ti Morena oy ta j-o’lol yu’un

ti boch’otik ta spasik votare k’alal jech ta xich’ jak’el ta yojtikinel boch’o k’anbile xchi’uk ti Zoé Robledo ja’ k’anbil k’alal to ta 20 puntos jeloven sk’anel ti MORENA. Lajyal, ti me’ xkom ta kantiratoil yu’un MORENA ti Zoé Robledo mi junuk kantirato ti mu ja’uk coalición xchi’uk PT o Verde stak spasik kanal, yu’un jech te komenik yu’un k’alal to ta 35% ti va’ay yantike.

“Yorail ta sa’be sjam smelolal xak’be yipal sk’elel stuk’ulanel k’usi ta sk’anik pasbel jnaklumetik ta Chiapas ti MORENA xchi’uk 4T. jech xa k’otem ta pasel o, ep sk’anel ja’ xkom ti Zoé Robledo, yu’un ja’ sbainoj sjelovel ta 4T ta sventa 2024 oy ep sk’anel yu’un ti jnaklumetike, xchi’uk jech ja’ lek xich’ sbaik xchi’uk xtok ti peserente López Obrador yu’un te nopolik ta xal k’u x –elan slekil spasel yabtel ti va’aye. Xchi’uk xtok, jech na’bil k’u xa sjalil yochel talel ta MORENA xchi’uk ti ja’ o no’ox oy ta izquierda ta Chiapas.”

Ti diputada laj slajesd yo’on ta lo’il k’alal lajyal ti k’usi tsots sk’oplal ta xich’ pasel ti li’ ta orae yu’un ti MORENA xchi’uk ti xchi’iltak ta 4T ja’ ti sa’el chapa

k’ope, xchi’uk ti ja’ ta sk’an ak’o skomon koltaik ti jun bankilal yu’un jech k’ucha’al Zoé Robledo, yo’ jech xich’ pasel kanal ti ta eleksion ta 2024.

• k’uilal ta rosa xchi’uk spukel ya’yejal lok’obalil sventa Pelucas Oncológicas ta redes sociales. (Día Internacional de la Lucha contra el Cáncer de Mama)

SPUKEL A’YEJ/TUXTLA GUTIÉRREZ

Ti Voluntariado Legislando con el Corazón yu’un Congreso ta Estaro ti ja’ laj sbainooj yabtelanel ti diputada Paola Villamonte Pérez iyak’ ta ojtikinel Primer Informe de Actividades ja’ te lajyak’ ta ojtikinel ti k’u x-elan ak’bil skoltaelik jnaklumetike, yu’un ja’ ta xich’ k’anel ti jehc staikuk lekilal ti jnaklumetik ta slumal Chiapas, ja’ tsots sk’oplal yu’unik, xi, ti ololetik xchi’uk boch’otik toj abol sbaik skuxlejalike.

Ti li’ ta tsobajele, k’alal laj yo’on ta yak’el ya’yeje, ti diputada Villamonte Pérez iyak’ ta k’abal ti svunal Primer Informe de Actividades ja’ i-och komel ta sk’ob ti maes-

tra Adriana Margarita López SánchezCoordinadorayu’un Voluntariado de Corazón yu’un sistema DIF Chiapas, ja’ te lajyal: Ti li’ svunal abtelale ja’ te yilubil spasel yabtel ti voluntariado “Legislando con el Corazón” ta xak’be yojtikin jtunel jvu’eletik xchi’uk organizacionetik xchi’uk jnaklumetik ta skotol ta sventa k’usitik pasanbil yu’unikta yabilal 2022-2023. Abtelaletik ta slekilalik ti jnaklumetik boch’otik abol sbaik ta skuxlejalike.

K’alal ilo’ilaj ti peserenta yu’un Voluntariado “Legislando con el Corazón”, diputada Paola Villamonte Pérez, lajyal ti nail abtelal sbainojie ja’ ta spas yabtelik ta slekilal jnaklumetik

boch’otik toj abol sbaike jech k’ucha’alik ti ololetik ta slumal Chiapas, - xi lajyal- “ja’ ta jkolta jbautik ta spasel yabtel ti voluntariado de corazón yu’un sistema de Chiap ti ja’ sbainoj spasel yabtelanel ti contadora Rosalinda López Hernández xchi’uk ti ja’ ta stsobvan ta spasel jech ti maestra Adriana Margarita López Sánchez”.

K’alal lajyal k’usitik abtelaletik ti spasanojik jechik k’ucha’al li’e:

• Slikesel spasel yavil stsobel tapitas ta plastiko ja’ te tsakal ta sventa kampanya dona tapitas de corazón

• Me mu’yuk chatunese k’elano”, yu’un ja’ ta sk’an ta stsobik k’u’iletik xchi’uk muk’tikil tsotsetike.

• “ti lekil vune ja’ ti stuk’ulanele” juna kampanya sventa stsobel ta stunesel periódicos, revistas, cartón.

• ti sk’elanel Incubadora Villaflores, grupo Pecuario laj sk’elan 3 mil bik’ta alak’etik yo’ jech xich’an ts’unel yu’unik jnaklumetik ta ejido San José Terán.

• tsalbail ta lok’tavanej “Captura tu amor por Chiapas”

• Svu’lanel Taller de Pelucas Oncológicas ta Voluntariado de Corazón yu’un Sistema DIF Chiapas.

• “Carrera con causa: Corriendo con el corazón, regalamos mas sonrisas ,5km” ja’ te lajyich’an tsobel 800 ixtolaletik xchi’uk ja’ te lajyich’ik k’elanbel ololetik ta slumal Chiapas.

• Carrera pedestre grupo Farrera, Festival del Día del niño 2023, Xchi’uk k’usitik yantik.

Ti diputado Yamil Melgar Bravo te lajyak’ ye ti oy ta yo’on ta skolta sba ta k’usitik lekil ta pasanel. Ja’ jech te laj staanbe ta ojtikinel slekil spasel yabtel ti voluntariadoe. “Jun vinik lek yo’on ti ta skoltaan yantike. Oy k’usitik lek ta spasan ti mu ja’uk ta sa’ slekila ta yo’on yo’ jech staik lekilal jnaklumetik xchi’uk bik’tal parajeetike”.

Voluntariado “Legislando con el corazón” iyak’ ta ojtikinel spasel yabtel

Rutilio Escandón i-ay ta tsobajel xchi’uk AMLO ta sventa slo’iltael ya’yejal k’elel poxtael, chanvun xchi’uk sventa mikrasion

Ti ajvalil Rutilio Escandón Cadenas i-ay ta tsobajelal abtelaletik ti ja’ itsobvan ta spasel peserente ta República, Andrés Manuel López Obrador, ja’ te laj xcha’yak’ ye ti oy ta yo’on ta jmoj ta x-abtej batel xchi’uk federación yo’ jech xk’otan ta pasel ti k’usitik tsotsik sk’oplal yu’unik ti jnaklumetike, xchi’uk jech k’u cha’al slekubtasel yak’el k’elel poxtael, chanvun xchi’uk jech ta lek xchi’uk ta utsuk xlok’ x-ech’ik ti mikranteetike. Jech o xal un, ti jtunel jvu’el ta estaro, lajyal ti k’u x-elan slekil spasel yabtel peserente López Obrador ta sventa chanvun xchi’uk ti ja’ ta sk’el stuk’ulan k’usitik ta sk’anik jnaklumetik ta sventa slekubtasel snail xchanobvun ta La Escuela es Nuestra, xchi’uk jech k’ucha’al beca-

tik ta xich’an ak’el ta stojolik jchanvunetik xchi’uk ja’ te iyak’ ta na’el k’u x-elan yokel ta tojel ti ililetik ik’tabilik komel ta vo’onej yu’unik yantik ajvaliletike ta stojolik ti jchanubtavanejetike.

“Ti ajvaliletik ta Federal xchi’uk Estatal ja’ jbainojtik spasel, oy ta ko’ontik ta stojolik ti jchanubtasvanejetik, jayo’ jech ta jmoj chij-abtej batel ta slekubtasel ti chanvune. Jech o xal un, ta jpas jbatik ta jmoj jch’iuktik ti jchanubtasvanejetike, totil me’iletik yo’ jech staik lekilal ta xchanutbaselik ta vun ti ololetike”, xi lajyal.

Yanuk ti ta sventa k’elel poxtael, lajyal k’u x-elan slekil ti jech lajyich’ pasel chapal k’op ta ya’k’el k’ti k’elel poxtaele, jech k’ucha’al slikesel spasel modelo IMSSBienestar ta Chiapas, jech k’ucha’al lajyal, ta xich’ komantael ta pasel abte -

lal yo’ jech sta lekilal ti jlumaltik estaro ta slekubtasel yak’el k’elel poxtael.

Lajyal ti ja’ te likem talel spasel jech k’u x-elan staoj ta ilel spasel yabtel ti peserente ta mejikoe, ti va’ay x-elan slikesel spasel abtelale ja’ jech te ta xich’an lekubtasel ti snailal k’elel poxtaeleti-

ke xchi’uk jech k’u cha’al yak’el s-ekipoaltak, yepajesel poxiletik xchi’uk yaj abteltak ta hospitaletik ta Segundo Nivel sventa k’elel poxtael.

Yanuk ti a sventa mikrasione, ti bankilal yu’un Ejecutivo estatal iyak’ ye ti oy komon koltael bail

ta spasle abtelal xchi’uk peserente ta mejiko yo’ jech ta lek xchi’uk oyuk sk’elel xchabielik ta sjelovelik ti jch’iel jk’opojeletike, xchi’uk jech k’ucha’al yak’bel yich’elik ta muk’, ja’ tsotsik sk’oplalik ti ololeitk, kerem tsebetik chiuk antsetik mikranteetike.

Lajyal ti sjam smelolal yabtelanel mikrasion likesbil spasel yu’un ti peserente López Obrador, ti ja’ tsots sk’oplal yu’un ti ta lekuk x-ochik xchi’uk xjeloik ti kirixanoetike, ja’yo’ jech ta xak’ ak’bel sbu stak’

x-ayinik ta sventa estancias migratorias xchi’uk Centros de Asistencia Social, ja’ te ta xich’ik ak’bel sve’elik, k’us’ spok’ik, spoxtaelik xchi’uk ta xich’ik albel k’uxi stak’ spasik yo’ jech oyuk lei yich’elik ta muk’ ti jech ta

xlok’ik batel ta sna slumalik ta sa’el slekilal skuxlejalike. Ta slajebal, Rutilio Escandón laj stojbe ta vokolal k’u yepal ta xkoltavan talel ti peserente ta mejikoe, xchi’uk jech k’u yepal apoyoetik ta xak’be talel ti slumal Chiapas jech ta xak’anbe talel apoyo socialetik xchi’uk jech k’ucha’al muk’tikil obraetik jech k’ucha’al Tren Maya xchi’uk Corredor Interoceánico, slekubtasanel muk’tikil beetik, syaleb xulem tak’inetik xchi’uk me’ lusetik, xchi’uk k’usitik yantik.

Rutilio Escandón Cadenas laj sk’anbe yaj

Gabinete ak’o bisiluk jech lek spas batel yabtelik ta slekilal Chiapas

SPUKEL

A’YEJ/TUXTLA GUTIÉRREZ

Ta sk’ak’alil stsobajelik xchi’uk yaj Gabinete Legal y Ampliado, ti jtunel jvu’el Rutilio Escandón Cadenas lajyalti k’usitik abtelaletik ta xich’an pasel ta slekilal jnaklumetik ta Chiapas , jayo’ jech te laj sk’anbe xchi’iltak ta abtel ti bisiluk jech x-abtejik batel ta lek yo’ jech xich’ tabel batel slekilal ti jlumaltike.

“Lek ta xkil ti jech te jkomon kolta jbatik batel ta spasel abtelaletik yo’ jech staik lekilal ti jnaklumetik ta slumal Chiapas, yu’un ta smelelil ja’ jech sjam smelolal spasel yabtel ti Cuarta Transformación ta skuxlejal jlumaltlike. Ak’o jnamajes jbatik ta stojol ti k’usi ta svok’ xch’akutike xch’uk ja’ ak’o jpas jbatik ta jmoj ta sa’bel slekilalik ti jnaklumetike”, xi lajyal.

Jech o xal un, ti jtunel jvu’ele lajyal ti bu ta tael ta ilel ti jech slekil spasel abtelal ti jmoj yajval t pasele ja’ ti k’u x-elan lek ik’ot ta pasel ta spoxtael chamel ta COVID-19 yu’un stuk no’ox jech estaro ti mu’yuk boch’o ep icham xchi’uk mu’yuk boch’o ep laj xch’am ti chamele; xchi’uk ja’ te lajyal ti k’elel poxtael ta Chiapas yantik lekubtasanbil snailalil xchi’uk, epajem ta tael poxiletk xchi’ujk epajem ti yaj poxtavanejtake.

Ti li’ ta tsobajele, Escandón Cadenas xmuyubaj yo’on lajyal ti jech ta xich’an pasel ta xchanel talel kuxlejaletik xchi’uk spasel tsalbailetike, “ti talel kuxlejalile tsots sk’oplal, jech k’ucha’al k’alal oye p vokolale, jayo’ jech ta jkoltatik jbatik batel spasel ti li’ abtelaletik yo’ jech xich’ vulesbel xch’ulelik ti jch’iel jk’opojeletike”.

Lajyal ti jech k’usitik abtelaletik bainbil spasel yu’unik ti nail abtelaletik yu’un estaroe, xnopaj xa talel ti spasel Primer Festival del Cacao, ta Tuxtla Chico, yu’un ja’ ta sventa, xi, jech xich’ tael ta ojtikinel k’u x-elan slekil ta xich’ lok’esel kakav ti li’ ta estaroe xchi’uk ja’uk jech xbolaj yabtelanel ti li’ ta slumal Chiapas.

Xchi’uk xtok, lajyal ti Secretaría de Igualdad de Género (Seigen), ta jmoj ta x-abtej batel xchi’uk yantik nail abtelaletik, ta xchapanik talel Encuentro Deportivo por un Servicio Público Igualitario e Incluyente,yu’un ja’ ta spukbel sk’oplal spasel k’elel poxtael, koltael baila xchi’uk ko’olejal ta spasel ti tajimoletike, jayo’ jech te laj sk’ananbe yaj abteltak ak’o jechuk skolta sbaik spasel yo’ jech stsatsub yip ti pasel bail ta jmoje. Yanuk ti secretario de Salud, José Manuel Cruz Castellanos, lajyal ti oy

oxchop ti k’usitik ta xich’an abtelanel ta sventa k’elel poxtaele: stael ta k’anel poxiletik, slekubtasel nail k’elel poxtael xchi’uk yepajesel jpoxtavanejetik ta jujun nail k’elel poxtael; lajyal ti ta ja’ te ilik talel ta yabilal 2018 k’alal to ti li’

abile, jech te i-epaj ta 30 k’alal to ta 96 por ciento ti yepajesel ta ak’el poxile, yanuk ti 4 por ciento mu ja’uk ta xal ti mu xich’ tael poxil me oy jech svunalile, ja’ no’ox ta xal ti mu epuk yajval jech ta xich’ k’anel ti poxiletike me yu’un jech

lajyich’ tabel ta ilel xchamelik ti jchameletike.

Iyak’ ta ojtikinel ech’em ta jmil 520 millones de pesos tunesbil stak’inalil ta sventa slekubtasbel snailalil xchi’uk yak’bel lek s-ekipoal lek 787 unidades médicas, xchi’uk tabil ta ilel ta xich’an jamel to batel vakib Clínicas para la Atención de Parto Humanizado, xcha’tsajel stunesel centros de salud ta muk’tikil lumetik xchi’uk ta parajeteik, ti Hospitales Generales ta Comitán, Pichucalco xchi’uk Tuxtla, xchi’uk jech k’ucha’al sventa yavil hemodinamia xchi’uk hemodiálisis ta hospitales públicos. Lajyal xtok lek chapal yaj poxtavanejtak ti nail k’elel poxtaeletike.

TA OCOZOCOAUTLA, RUTILIO ESCANDÓN LAJYAK’ JMIL

286 PERMISOETIK SVENTA TRANSPORTE TA MOTOTAXI

SPUKEL A’YEJ/TUXTLA GUTIÉRREZ

Ti jtunel jvu’el Rutilio Escandón Cadenas lajyak’ ta k’abal jmil 286 permisoetik sventa stunesel mototaxi, ta steklumal Ocozocoautla, ja’ te lajyal ti li’ k’usi jech ta xich’ ak’ele ja’ jech te tsakal ta sventa Ley de Movilidad y Transporte yu’un Estaro, jech te ivu’ spasel ti yak’bel svunal jech stabel svunal ta stak’ spasel abtelal ta mototaxi ti li’ ta jteklume, yu’un ja’ jech ta spat yo’onik ta spat yo’nik yu’un oy xa ta baluneb abil ti jech mu’yuk akb’ilik svunale.

Ti jtunel jvu’ele lajyal ti vo’onej te jech likik talel ta abtel ta bicitaxi ja’o ta ts’akal ital yu’unik ti moto eléctrica, yu’un ja’ jech te jun lekilal lajyilik ti yantike; ti k’usi no’oxe, xi, ja’ jun jtunel ti mu’yuk to’ox sv unalile. Jech o xal un, jech te lajyich’ k’elel lek yo’ jech xich’ ak’el ti li’ permisoetike, yu’un ja’ jech ta lek ta spasi kti yabtelike.

“Ta Chiapas lek ta jpastik kabteltik xchi’uk ja’ ta jk’el jtuk’ulantik batel k’usi jtunelyu’un ti jnaklumetike; jech o xa un, jech te lajyich’ cha’meltsanel ti ti mantal vun sventa Ley de Movilidad y Transporte, ta sventa yak’bel skoltaelik ti boch’otik toj abol sbaike, jech te lajyich’ik ak’bel yich’elik ta muk’ xchi’uk ja’ jech te lajyich’k ak’bel svunalil yo’ jech spasik ta lek ti yabtelike, jech k’u x-elan ta xtun ta spasel yabtelik ti sventa karoetike. Ti vo’oxuke jech o no’ox abtejemoxuk talel, yu’un mu’yuk le kti mu xavich’ik ich’el tsakel ta muk’ ta sventa jamaluk lek xapasik ti avabtelike”, xi lajyal.

K’alal lajyal ti li’ lekilal mu ja’uk jun concesión ja’ jun ich’el tsakel ta muk’ ta stojolik ti transportistaetik ta jol lume xchi’uk ta Ejido de Ocuilapa, Escandón Cadenas

jamal lajyal ti li’ jujun permisoe ja’ jech lajyich’an ak’el jujun ta jujun naetike, jayo’ jech , xi, jech te ta x-abtejik ta svetna mototaxi ti jnaklumetike yo’ jech te staik batel slekilal ti skuxlejalike.

“Ja’ mu jk’antik ti jun chib no’ox yajvale, yu’un ja’ no’ox uts’intavanej ta spasike, yu’un ti k’usi ta jk’antike ja’ ti yich’el stsakelik ta muk’ stukik ti transportistaetik

ja’uk satik ak’bel lekilal stuki xchi’uk ja’ spasik ta yajval ti li’ lekiale. Jayo’ jech, te bijbijutik batel ta sk’elel ak’o yich’ik ak’bel spermisoik ti jnaklumetike”, jech lajyal ti k’alal iyak’ ta na’el ti ta jmoj ta x-abtejik batel xchi’uk Ayuntamiento ta sventa spael snail tajinebalil, xchi’uk xcha’meltsanel

k’o xchi’uk yak’bel spavimentoal ti kareteraetike.

Ti secretario de Movilidad y Transporte, Aquiles Espinosa García, lajyal ti oy to’ox ech’em ta 2 mil 300 mototaxis ta x-abtejik, yu’un mu’yuk lek to’ox ti va’ay x-elane jech ta x-abtejike, jayo’ jech ja’ kolyal

ti jech laj spasik chapal k’op ti j-abteletik yo’ jech ibik’taj ta jmil 270 ta kot ti mototaxietike ta jol lume xchi’uk 16 ta sventa Ejido de Ocuilapa, yu’un ja’ jech te ta staik lekilal jnaklumetik boch’otik jech laj staik ak’bel svunal skaroik xhci’uk jech te ta staik lekilal ti jnaklumetike.

K’alal lajyal li’ jech lajyich’ ak’el permisoetik ta stojolik jnaklumetik, Aquiles Espinosa te laj sk’anbe jnaklumetik boch’otik jech lajyich’ik ak’bel svunal skaroik ak’o yich’ik ta muk’ ti svunal k’usi ta xal ta sventa stunesel ti karoetike xchi’uk jech lekuk spas ti yabtelik ta stojolik jnaklumetike.

RUTILIO ESCANDÓN LAJ STSAJ STUNESEL

XCHA’MELTSANBIL HOSPITAL REGIONAL

DR. RAFAEL PASCACIO GAMBOA

SPUKEL A’YEJ/TUXTLA GUTIÉRREZ

K’alal laj stsajik stunesel xcha’meltsanel yavil tococirugía, poxtaelal xchi’uk yavil spoxtael abtejebaletik xchi’uk ekipoetik ta sventa Hospital Regional Dr. Rafael Pascacio Gamboa, ta Tuxtla Gutiérrez, ti jtunel jvu’el Rutilio Escandón Cadenas lajyal ti epal abil ijelo lajyich’ ik’tael komel, ti li’ nail k’elel poxtaele, ech’em xa ta lajuneb oxvinik abil slikel talel ta abtel, ti li’ orae, lek xa pasanbil yavilal xchi’uk lek ach’ubtasbil yabtejebaltak, poxiletik, xchi’uk, k’usitik ta lekik jtunel ta sventa yak’el lekil k’elel poxtael ta stojolik ti jnaklumetik ta slumal Chiapas.

“Xmuxet lek ko’ontik yu’un ti li’ k’elel poxtael, yu’un ja’ yu’unik jnaklumetik ti ech’em xa ta lajuneb oxvinik pasbil talelem, ti k’usi no’oxe, epal abil ijelo ti mu’yuk xich’ tuk’ulanele, jayo’ jech ti li’ ta orae ta sk’an ta jk’el jtuk’ulanbetik ti k’usi ta sk’anik jnaklu-

metike. Jech lajkak’tik ta ko’ontik spasel yu’un ja’ ta jk’antik ti skotoluk k’usitik ta xtunan ta k’elel poxtael jtuneluk lek ta stojolik jnaklumetike, yo’ jech lek xich’ik k’elel poxtael ta jmoj xchi’uk ta ko’ol ti jnaknlumetike”, xi lajyal. Escandón Cadenas lajyal ti kolyal ti jech ta lek ta xich’ pasel abtelale, xchi’uk ti mu’yuk

k’usi ta xich’ mukel spasel ta stojol jnaklumetike xchi’uk ti ta xich’ tubesel ti spasel elek’ ta tunel bainele, jayo’ jech ti stak’inal jlumaltike jech te puklijem ta spikel yo’ jech yich’anoj pasanel, cha’meltsanel, slekubtasel xchi’uk smuk’ibtasel ti nail k’elel poxtaeletike, ejch ta xich’an pasel ta muk’tikil lumetik xchi’uk

ta bik’tal lumetike xchi’uk jech k’uch’aal ta xich’an tojel ti ililetik ta stojolik sector salud, ti jech ak’bil komel yu’unik yantik boch’otik ijelo talel ta abtele, jayo’ jech xi, te tojanbil ta xkom skotol k’alal me ikuch ti li’ spasel abtelale.

K’alal lajyal ti oy ta yo’onik jech ta x-abtejik ti ajvaliletik ta Federal xchi’uk Estatal ti jech

ta xak’beik stak’inalil ja’ to bu k’alal xu’ spasel ta sventa slekubtasel yak’el k’elel poxtael ta Chiapas, ti jtunel jvu’ele te laj staanbe ta ojtikinel slekil spasel yabtelik j-abteletik ta k’elel poxtael ti jech ta skomon kolta sbaik ta slekubtasel yak’el k’elel poxtael ta estaroe.

“Pat avo’onik ti mu’yuk ta jch’ay ta ko’onkutik k’usi ta xkalkutike, ti vo’oxuke lek t iavabtel ta xapasik ta sk’elel spoxtael jnaklumetike jayo’ jech ti k’usi ta sk’an ta jpastik ja’ ti yak’bel stak’inal yo’ jech oyuk skotol k’usi ta xtun avu’unik ta spasel yabtelik”, xi lajyal.

Ti secretario de Salud, José Manuel Cruz Castellanos, lajyal ti Hospital Rafael Pascasio Gamboa stuk no’ox jech slekil ta Chiapas xchi’uk ta Tuxtla Gutiérrez, jayo’ jech te sk’anoj ak’bel ep stak’inalil yo’ jech xich’ lekubtasbel snailal; ti k’usi no’oxe jech ta xich’an ak’el batel ta jujusep lumetik yo’ jech xlekub yak’elti k’elel poxtale ta stojolik jteklumetike.

Jech te lajyak’ ta ojtikinel ti li’ ech’ xemunae ta xvu’ spasel ti xcha’meltsanel Hospital Materno Infantil ta Comitán; te ta xich’ ak’el komel jun clínica sventa Hemodiálisis ta San Cristóbal de Las Casas, xchi’uk jech te ta xlik smeltsanel snail hospitales básicos comunitarios ta Berriozábal, Chiapa de Corzo, Acala xchi’uk ta Cintalapa, xchi’uk jech k’ucha’al yantik.

Ta Conferencia Matutina, Rutilio Escandón laj stojbe ta vokolal peserente AMLO ta sventa k’u x-elan lekilal ta xich’ talel Tren Maya

SPUKEL A’YEJ/CDMX

K’ala i-ay ta yorail Conferencia Matutina ti ja’ jech laj sbain spasel ti peserente ta República, Andrés Manuel López Obrador, yu’un ja’ te lajyich’ ak’el ta ojtikinel k’u x-elan x-ech’ spasel ti Tramo 1 PalenqueEscárcega sventa Tren Maya, ti ajvalil Rutilio Escandón Cadenas lajyal ti manchuk me ja’ to ta xich’ tsajel ta yualil lisiempre, ti k’usitik lekilal ta ixch’an talel ti Tren Mayae te ta stak’an ilel ta lavi orae, jech k’u cha’al ta sventa k’elel poxtael, chanvun, naetik xchi’uk stael abtelaletik xchi’uk yak’bel skoltaelik ti jts’unulajeletik ta osil banamil ta slumal Chiapas xchi’uk ta rejion Sur Sureste.

“Xkuxet ko’onkutik ti jech yantik ta stsuts batel spasel ti li’ muk’ta obrae. Ti jnaklumetik ta slumal Chiapas ta xak’ankutik chimuykutik ti ta Tren Maya, ta xkilkutik ti yokelik xa ta vulel talel ta slumal Sur-Sureste ti vakonetike. Xkuxet lek ko’onku-

tik. Xchi’uk ta jk’an ta jtojbot ta vokolal xtok peserente López Obrador, ta skotol k’usitik koltael ta xavak’be batel ta slekilal ti slumal Chiapas”, xi lajyal. Escandón Cadenas lajyal ti li’ muk’ta obraetik ja’ te ta xich’be talel lekilal ti estaroetik xchi’uk ti li’ seplejal

lume, jech o xal un, Chiapas ta spas batel ek ta skoltael sba k’usi bu k’alal jech sbainoj spasel, ti bu yilubil ja’ ti chalikesbil yabtelanel viveroetik ta estaroe, jayo’ jech ak’bil koltael ta sventa Programa federal Sembrando Vida ti jech ak’bil ech’em ta 20 millones ts’unubal te’etike.

Xchi’uk xtok, lajyal ti spasel yabtele oye p k’usitik abtelaletik ta spasanan ta slekubtael snitel stsakel sba aeroportuariaetik, te lajyak’ ta na’el ti ta yual lisiempre ta xich’ tsajel ta stunesel ti hangar de carga yu’un Aeropuerto Internacional Ángel Albino Corzo ta

Tuxtla Gutiérrez, yu’un ja’ jech te ta snit stsak sba yalel xulem tak’inetik xchi’uk Centroamérica xchi’uk Sudamérica; xchi’uk jech k’ucha’al xtok ti ta xnopaj talel sk’ak’alil stsajel tuk’il ruta aérea ta Chiapas k’alal to ta Mexicali, Baja California xchi’uk León, Guanajuato.

“Ta jmoj chij-abtejutik batel xchi’uk Gobierno Federal yo’ jech oyuk lekil yich’el smalaelik ti turismo aventura, cultural xchi’uk ta esparcimiento. Jna’oj lek ti k’u yepal sk’ulejal stalel skuxlejal jlumaltik xchi’uk ti li’ muk’ta obra eta Tren Maya ti jech ta xak’butik komel ti peserentee, yu’un mu ja’uk no’ox jech ta xk’ot ta pasel ta slumal Sur Sureste xchi’uk jech ta sjunul yosilal mejikoe ti jech xich’ a’aybel k’upinel ti xch’ulelal skuxlejal Maya. Kolaval ti jech ep ta xavak’ batel inversionetik, kuni peserente”, xi lajyal.

Ti director general yu’un Fondo Nacional de Fomento al Turismo (Fonatur), Javier May Rodríguez, iyak’ ta ojtikinel ti Tramo 1 PalenqueEscárcega oy xa ta 150 kilómetros tsutsem spasel viaetike, jutuk xa sk’an stsutsan viaductoetik, ti estación Escárcega xchi’uk Bulevar ta Palenque oy xa ta 80 por ciento x-ech’ spasel, xchi’uk oy ta 87 por ciento x-ech’ ti spasel ti Centro de Atención a Visitante de Palenque; tsutsem spasel baluneb ta lajchab k’oetike, 386 ta 387 obraetik sventa drenajes transversales xchi’uk 143 ta 203 sbelal sjelovelik kareotik xchi’uk chonbololetik. Laj xcholbe ya’yejal ti oy ak’bil ta tael 13 mil abtelaletike.

Te Zoé Robledo ja´ ay skoltayelyun te

XchanebalT ta Chiapas: Patricia Armendáriz

Te k´alal la yich´ ich´el ta k´opyun te medioetik yun komunikasión, te diputada federal la yal te ay skoltayel ta stool te wolawal yun IMSS orita: “yorail ta stsobel jbajtik sok xchajpanel, sok la snopix te jlumaltik”, xi la ya

Te mobimiento yun te xchanebal transformasión yun xkuxinel jlumaltik, ya yich´xanbel ts´akel ta Chiapas, sok te Zoé Robledo. Ja´ jich la yal te k´alal la yich´ ich´el ta k´opyun te medioetik yun komunikasión te diputada federal Patricia Armendáriz.

Te k´alal la yich´ jojk´obeyel te binta ut´il ya xk´ot te polítika ta jlumaltik, te empresaria sok akadémika la yal te jamal chikan ta ilel te ja´ bayel ay skoltayel te Mobimiento

yun Rejenerasión Nasional, te partido la yak´ ochel ta muk´ul ajwalil te Andrés Mayel López Obrador sok te Ajwalil Rutilio Escandón Cadenas, sok ya stak´ sts´akbel te a´teliletik yakal ta pasel, ta swenta skoltayel te mach´atik wokol ayik.

Te me´el Armendáriz jich la yal te swenta te enkuestaetik la yich´ pasel wajey cha´jeytel, te banti ja´ ay bayel skoltayel te Morena sok te Zoé Robledo, te banti chikan ta ilel ja´ bayel ya staik koltayel te k´alal ya yich´ leel te a´teltuuneletik li´ ta yan ja´wil.

Te lejisladora la xcholbey sk´olal te ay olil jlumaltik te ya skoltayik te Morena, sok te Zoé Robledo ja´ ay bayel skoltayel ta yutil MORENA, te banti ay stsaloj k´axel tab puntoetik te yantik. La yal te, tame ja´ a och ta kandidato yun MORENA te Zoé Robledo, ma´yuk mach´a yan kandidato ya stsalokyun, ya stsal k´axel k´alal ta 35% te konserbadoretik.

“Ja´ yorail ta spukel sk´olal te MORENA sok te XchanebalT ta Chiapas, te ja´ jich yo´tanikyun te jlumaltik chiapaneko. Yunix jich ya xk´ot ta pasel-a, ya sk´an junax ya kak´ jbajtiksok te Zoé Robledo, melel ya yich´ koltayelyun te jlumaltik ta swenta swolel te XchanebalT ta 2024, te junax aysok te muk´ul ajwalil López Obrador, te joyob lek ya x-a´tej sok ma spas lotil. Soknix pujkem sk´olal ta yutil te MORENA yun Chiapas”.

Ta slajibal k´op, te dipu-

tada la yal te yorail ya sk´an junax ya yak´ sbaik te MORENA sok te sjoytak yun te XchanebalT, ya

sk´an yak´ sk´opikyun tul wolawal, Zoé Robledo, ta swenta spasel jun lekil proyekto ta swenta te 2024.

COMUNICADO/TUXTLA

GUTIÉRREZ

Te Boluntariado Lejislando ta O´tanil yun te Kongreso yun Estado, te swentainej te diputada Paola Villamonte

Pérez, la yak´ te Sbabial

Sjunil Bitik A´Telil Spasoj, te banti la yal te yakal ta koltayel te jlumaltik, te partisipasión yun jlumaltik, ta swenta spukel sk´olal te slekubtesel te chiapanekaetik sok te chiapanekoetik, la yal te ja´xan tulan sk´olal ya yich´ lekubtesel te alnich´anetik sok te ch´ieletik.

Te k´alal a laj k´op te tsoblej, te diputada Villamonte Pérez la ya´bey te maestra Adriana Margarita

López Sánchez, Wolawal yun te Boluntariado ta O´tanil yun te sistema DIF Chiapas, te Sbabial Sjunil te Bitik A´Telil Spasoj, te la yal: Te sjunil a´telil-ito ja´ ta swenta ya´beyel sna´ te a´teltuuneletik, te organisasionetik sok te jlumaltik te bitik a´telil la spasik te Boluntariado Lejislando ta O´tanil ta ya´wilal 20222023. A´teliletik te tulan sk´olal ta swenta skoltayel te mach´atik wokol ayik. Te k´alal a k´opoj te wolawal yun te Boluntariado “Lejislando ta O´tanil”, te diputada Paola Villamonte Pérez, la yal te la yich´ jachel ta pasel te organismo-ito ta

swenta spasel a´teliletik yun skoltayel te mach´atik wokol ayik, sok te alnich´anetik ta Chiapas, – sok la yal – “la jkoltaytik ta spasel te a´teliletik yakal spasbel te boluntariado ta o´tanil yun te sistema yun Chiapas, te swoloj te kontadora Rosalinda López Hernández sok te swentainej ta pasel te maestra Adriana Margarita López Sánchez”.

Te k´alal la yich´ cholel sk´olal te a´teliletik pasbil, ja´ik te:

• Spasbeyel sk´inul te yawil sujkil baketik, ta swenta spasel te kampaña yun sk´ebanel sujkil baketik.

• “Tame max-a tuuntes, k´ebanaj”, te ja´ ta swenta stsobel k´uiletik sok tsotsetik.

• “Te lekil jun ja´ te xcha´ tuuntesel”, jun kampaña yun stsobel periódikoetik, rebistaetik sok kartonetik.

• Te sk´ebanel Inkubadora Villaflores, grupo Pekuario te la sk´eban ox mil ta kojt tojkel mutetik, ta swentaik te yajwalul komon k´inal San José Terán.

• Tsaltomba yun Lok´ombail “Lok´tayaj te xk´uxul a wo´tan yun Chiapas”

• Yilel te Taller yun Pelukas yun Stsotsil Jolil yun te

Boluntariado ta O´tanil yun te Sistema DIF Chiapas.

• Tsajal k´uil sok spukel te video yun Pelukas Stsotsil Jolil ta redes sosiales. (Sk´aalel ta Stup´el te Chamel Kánser yun Chu´il)

• “Animajel: Animal ta o´tanil, jk´ebantikxan tse´ejil, 5km” te banti a tsobaj 800 ta kum ixtabiletik ta swenta skoltayel sok sk´ebanbeyel te alnich´anetik sok te jlumaltik Chiapaneka.

• Animajel pedestre grupo Farrera, Sk´in Alnich´anetik 2023, sokxan yantik a´telil.

Te diputado Yamil Melgar Bravo la xcha´ yak´ sk´opyun te ya x-a´tejxanbel ta swenta skoltayel te jlumaltik. Sok te k´alal a k´opoj, la yalbey wokolyun te a´telil yakal spasbel te boluntariado. “Tul jlumaltik te ya spas a´telil ta swenta skoltayel sok ya´bel sbujts´ k´inal ya´ay te yantik jlumaltik, yakal spasbel a´telil ta swenta slekubtesel te jlumaltik, te jme´ jtatik sok te komunidadetik”.

Te Boluntariado “Lejislando ta o´tanil” la yak´ ta na´el ta sbaj jajchelal te bitik a´teliletik spasoj

te Rutilio Escandón la stsob sbajsok te AMLO ta swenta yilel binta ut´il ay te snaul poxilaletik, nopjun sok te migrasión

COMUNICADO/CDMX

Te ajwalil Rutilio Escandón Cadenas xk´otok ta bayel ta tsoblej yun yilel te a´teliletik, te wolawan ta spasel te muk´ul ajwalil yun te Repúblika, Andrés Mayel López Obrador, te banti la yak´ sk´opikyun te junax ya x-a´tejiksok te Federasión ta swenta spasel te bitik tulan sk´olalyun te jlumaltik, sok slekubtesel te a´teliletik yun te salud, nopjunil sok te yillel sok skanantayel te mach´atik ya xk´axik ta lum k´inal chiapaneko, te mach´atik talemik ta yantik lum.

te ajwalil yun jlumaltik, la yal te, ta swenta te tulan sk´olalyun te muk´ul ajwalil López Obrador te nopjunil, ay bayel bitik jue´mix ta pasel, jich te bit´il ay ju´emix ta lekubtesel te

snaul nopjunil ta swenta te programa sbiil Jo´otik Kuntik te Snaul Nopjun, te bekaetik yakal ta abeyel te nopjunetik ta spisil nibeletik, sok te yakal ta tojel te betiletik yak´ojik jilel te nailal ajwaliletik, ta swenta stojel te ak´nopjunetik.

“Lek yakalotik ta a´tel te ajwalil Federal sok Estatal, k´ux ta ko´tantik te ak´nopjunetik, sok junax yakalotik ta a´tel ta swenta spasel jun lekil nopjun. Teyuk-a te junax yakalotik ta a´telosk te ak´nopjunetik, te a´teltuuneletik yun te nopjun sok te me´iltatiletik, pa´ ke jich lek ya yich´ chajpanel te bitik ya xtuunyun te alnich´anetik sok te ch´ieletik”, xi la yal.

Ta swenta te salud, la yal te junax yakalik ta a´tel te a´teltuuneletik ta swenta

sjunetesel te sistema yun salud, te banti ya yich´ pasel te modelo IMSSBienestar ta Chiapas, te la yal te ja´ junax ya xbensok te serbisioetik yakal ta pasel ta jlumaltik ta swenta slekubtesel te poxtayel.

La yal te, ta swenta te ay xk´uxul yo´tan te muk´ul

ajwalil, jich te bit´il ya yich´ pasel te a´telil-ito, ja´ jich pajal ya staik kpltayel sok poxtayel te jlumaltik, ya xlekub sok yich´ kanantayel te snaul poxilaletik, soknix lek ya yich´ chajpanel, ta poxetik sok ta poxtaywanejetik te hospitaletik yun Xchebal Nibel.

Ta swenta te k´opyun migrasión, te ajwalil yun Chiapas la xcha´ yal te yak´oj sk´opyun te junax ya x-a´tejxanbelsok te Muk´ul Ajwalil yun Méjiko ta swenta skoltayel sok skanantayel te mach´atik talemik ta yantik lum, soknix ta swenta yich´el ta muk´

te sderechoik, ja´xan tulan sk´olal ya yich´ kanantayel te alnich´anetik, te ch´ieletik sok te antsetik talemik ta yantik lum. La yal te tulan sk´olal sok lek yakal ta pasel te polítika migratoria yun

te muk´ul ajwalil López Obrador, te lek yakal ta ilel, koltayel sok chajpanel te mach´atik talemik ta yantik lum, jich bit´il te ay pasbil naj migratoriaetik sok Sentroetik yun Asistensia Sosial, te banti

ya yich´ ak´el we´elil, k´uil, poxtayel sok koltayel legal, ta swenta skoltayel te mach´atik lok´emiktel ta slumalik yun sleel lekil kuxinel.

Ta slajibal k´op, te Rutilio Escandón soknix la yalbey wokolyun te yakal ta koltaywanej te muk´ul ajwalil, te yakal skoltaybel ta programaetik yun jlumaltik te Chiapas, jich bit´il te muk´ul proyektoetik yun Tren Maya sok te Korredor Interoseániko, te yakal ta pasel bej karreteraetik, aérea sok hidroeléktrika, sokxan yantik a´teliletik.

te Rutilio Escandón la yalbey te sjoytak ta a´tel te ya sk´an x-a´tejikxanbel ta swenta slekubtesel te Chiapas

COMUNICADO/TUXTLA GUTIÉRREZ

Te k´alal la stsob sbajsok te sjoytak ta a´tel, te ajwalil Rutilio Escandón Cadenas la yal te bayel yakal ta pasel a´teliletik ta swenta skoltayel te jlumaltik chiapaneka, teyuk-a te la yalbey te sjoytak ta a´tel te jichuk ya x-a´tejikxanbel pa´ ke jich ya xlekub te Chiapas.

“Lon lek ya kil te yakal jpasbeltik spisil te a´teliletik ta swenta slekubtesel te chiapanekaetik sok te chiapanekoetik, sok pa´ ke ya xlekub te spatil kuxinelik, ja´ jich yakal ta ju´el ta pasel te Xchanebal Transformasión yun te xkuxinel slumal Méjiko. Ma jxat´ jbajtik, junax xbenotik ta swenta slekubtesel te jme´ jtatik”, xi la yal. Jichyunabi, te ajwalil la yal te banti chikan ta ilel te lekil a´teliletik yakal ta pasel-ito, ja´ te a´teliletik la yich´ pasel ta Chiapas te k´alal a k´ax te muk´ul chamel yun COVID-19, melel maba bayel te mach´atik a lajikyun te chamel-ito; la yal te ach´ubenix spisil te snaul Salud ta Chiapas, lek chapal ta poxetik sok ta a´teletik.

Te k´alal la stsob sbaik, te Escandón Cadenas la spak´ sk´abyun te yakal ta pasel a´telil kulturaletik ta tsoblejetik, tsaltombaetik sok ta premioetik, “tulan sk´o -

lal te kultura, sok ja´xan lon tulan sk´olal te k´alal ay wokolil, teyuk-a te ya jkotaytikxanbel te a´teliletik ta swenta slekubtesel te jlumaltik”.

La yal te, ta swenta spasel te a´teliletik swentainej te institusionetik, ya yich´ pasel te Sbabial Sk´inul Kakao, ta slumal Tutin Tuxtla, te la yal te ja´ ta swenta spukel sk´olal te slekilal te kakao ya xlok´ ta slum sk´inal chiapaneko.

Soknix la yal te yakal xchajpanbel te Tsoblej Tajimal ta swenta jun Serbisio Públiko Pajal Ich´el ta Wenta te Sekretaría yun te Igualdad yun Género (Seigen), te junax yakal xchajpanbelsok yantik dependensiaetik, te ya spukbey sk´olal te salud, te koltayel sok pajal ich´el ta wenta ta tajimal, teyuk-a te la yal te ya sk´an junax ya jpastik te a´teliletik-ito pa´ ke jich junax ya yak´ sbaik te jlumaltik.

Jichek te wolawal yun te Salud, José Mayel Cruz Castellanos, la yal te yakal ta pasel oxkum a´teliletik yun te salud: xchajpanel ta poxetik, slekubtesel te snaul poxilaletik sok xchajpanel ta poxtaywanejetik te snaul poxilaletik; sok la yal te, yejtaltel ta ya´wilal 2018 k´alal ta orita, ay ju´emix ta chajpanel waklajuneb sjo´ winik por ciento te poxetik, te nailaltel aynax

chapal lajuneb xcha´ winik por ciento.

La xcholbey sk´olal te ay k´axemix ta mil 520 millones ta pesos lajinbil tak´ina ta swenta slekubtesel sok xchajpanel ta lek 787 ta wol snaul poxilaletik, sok sk´olal ya yich´xan jamel yan wakeb

Klínikaetik ta swenta te Lekil Alajel, spasel sk´inul snaul poxilaletik ta komunidadetik sok ta siudadetik, te Hospitales Jeneraletik yun Komitán, Pichukalko sok Tuxtla, sok te áreaetik yun hemodinamia sok hemodiálisis ta hospitaletik yun jlumaltik. Sok la yal te lek chapal ta poxtaywanejetik.

TE RUTILIO ESCANDÓN LA YAK´ MIL 286 PERMISOETIK YUN MOTOTAXI TA SLUMAL OKOSOKOAUTLA

COMUNICADO/TUXTLA

GUTIÉRREZ

Te ajwalil Rutilio Escandón Cadenas la yak´ mil 286 permisoetik yun mototaxi ta slumal Okosokoautla, te banti la yal te, jich te bit´il la yich´ pasel te a´telil-ito, jich te bit´il chapal sk´olal ta Sjunil Mantalil yun Movilidad sok Transporte ta jlumaltik, ju´ ta chajpanel sjunil te mototaxietik ya xkuch jenteetik, te ya xbenik li´ ta munisipio, pa´ ke jich lek chapal sjunil-a te karroetik ya stuuntes te jlumaltik.

Te ajwalil la xcholbey sk´olal te nailaltel, kaik ta bisitaxi, ta patilal, kaik ta a´tel ta moto eléktrika, te banti ay mach´atik la staj ya´telik; ja´naxyunts´in, ja´ jun a´telil te maba chapal sjunil. Teyuk-a te la yich´ pasel jun lekil a´tel ta swenta yak´el te permisoetik, pa´ ke jich ya xlekub te ya´telik.

“Te li´ ta Chiapas, ja´ ya jpastik te a´teliletik tulan sk´olalyun te jlumaltik; teyuk-a te la yich´ jelel te Sjunil Mantalil yun te Mobilidad sok Transporte, ta swenta skoltayel te mach´atik maba chapal sjunik, yich´el ta wenta te sderechoik sok ta swenta ya´beyel spermisoik pa´ ke jich ya stak´ xkuchik te jlumaltik, bats´ij jich te bit´il transporte públiko. Ma snujp´ te maba ich´bilex ta wenta pa´ ke ya stak´ x-a´tejex”, xi la yal.

Te k´alal la xcholbey sk´olal te ja´ jun justisia yun jlumaltik te koltayel la yich´ik abeyel te tij mototaxietik yun te kabesera munisipal sok te Komón K´inal Okuilapa, te Escandón

Cadenas la yal te tulan sk´olal te ja´ ta chajpalchajp me´iltaltik te permisoetik, melel jich ja´ ya x-a´tejiksok

te smototaxiik, ta swenta slekubtesel te xkuxineliksok te sme´ statik.

“Ma jk´antik te ay tulnax mach´a ya swentain spisil, te ya yuts´in te mach´atik wokol ayik, melel te binta

ya jk´antik, ja´ te ja´uk ya x-a´tej sok xlekub te sbats´il yajwalul te mototaxi. Teyuk-a te ya kiltik te ja´ ya yich´ik abeyel spermisoik te mach´atik ya x-a´tejik-a te a´telil-ito, ta swenta sle -

kubtesel te sme´ statik”, xi la yal te k´alal la yak´ ta na´el te junax yakalik ta a´telsok te Ayuntamiento ta swenta spasel jun snaul tajimal, ta slekubtesel jun puente sok spasel pabimentar te karreteraetik.

Te wolawal yun te Movilidad sok Transporte, Aquiles Espinosa García, la xcholbey sk´olal te ay k´axem ta cha´ mil 300 ta kojt mototaxietik te nailaltel, lon bayel, te ma stak´ x-a´tejik ta spisil, ja´naxyunts´in, ja´ wokolayalyun te la xchap sk´opik te wolawaletikyunik sok te a´teltuuneletik, ju´ ta ts´ujtesel koel ta mil 270 ta kojt te ya x-a´tejik ta

kabesera munisipal sok waklajuneb yun te Komón k´inal Okuilapa, jich lek a chajpa sjunil sok bayel ya xlekub te jlumaltik, melel ya xlekub te beetik sok te binta ut´il ya yich´ik kuchel te jlumaltik, soknix ya xlekub te stak´inik te mach´atik ya x-a´tejik ta tij mototaxi.

Te k´alal la xcholbey sk´olal te, jich te bit´il la yich´ ak´el te permisoetik-ito, jich a chajpa sjunilik te mach´atik la staik te koltayel, te Aquiles Espinosa soknix la yalbey te mach´atik la staik te koltayel te ya sk´an yich´ik ta muk´ te sjunil mantaliletik, sok lek x-a´tejik.

TE RUTILIO ESCANDÓN LA SPASBEY SK´INUL

TE LA YICH´ LEKUBTESEL TE HOSPITAL

REJIONAL DR. RAFAEL PASCACIO GAMBOA

COMUNICADO/TUXTLA GUTIÉRREZ

Te k´alal la spasbey sk´inul te la yich´ lekubtesel te áreaetik yun tokosirujía, a´tel, rekuperasión sok sentral yun esterilisasión sok ekipoetik yun te Hospital

Rejional Dr. Rafael Pascacio Gamboa, ta slumal Tuxtla Gutiérrez, te ajwalil Rutilio Escandón Cadenas la yal te lek chapalix ta teknolojía sok ta ekipoetik, ta poxetik, ta bitik ya xtuun sok ta poxtaywanejetik te snaul poxilal-ito, te bayel ja´wil ch´ojbil jilel ta o´tanil, lek chapalix ta swenta skanantayel te salud yun te chiapanekaetik sok te chiapanekoetik.

“Lon bujts´anax k´inal ya ka´aytikyun te li´ ayotik ta hospital, te snaul xpoxil te jlumaltik, bayel ja´wil ma la yilik sok skanantayik, ja´naxyunts´in, te

orita yakal jkoltaybeltikix te jlumaltik. Bayel yakal jpasbeltik tulan melel ja´ ya jk´antik te spisil lek ya x-a´tej te snaul poxilaletik, swenta jich lek ya yich´ik koltayel sok poxtayel ta spisil te jlumaltik, ma´yuk stsael”, xi la yal.

Te Escandón Cadenas la yal te ja´ wokolayalyun te

lek yakal ta pasel te a´telil, te ma´yuk lotil sok te yakal ta tup´el te elk´ajel, tik´ yakal ta lok´el-a te stak´inal jlumaltik ta swenta spasel te a´teliletik, ta slekubtesel sok xchajpanel te snaul poxilaletik ta komunidadetik sok ta siudadetik, soknix yakal ta tojel te betiletik

ta salud, te yak´ojik jilel te nailal ajwaliletik, la yal te ya sts´akaj jilel ta tojel te k´alal ya xlok´ te ajwalil-ito.

Te k´alal la xcha´ yal te yak´oj sk´opik te Ajwaliletik Federal sok te Estatal ta swenta ya´beyel stak´inal ta slekubtesel te salud yun Chiapas, pa´

ke jich lek ya xchajpaj, te ajwalil la yalbey wokolyun te a´telilel yakal spasbelik te a´teletik, te junax yakalik ta a´tel ta swenta slekubtesel te sistema yun salud ta jlumaltik.

“Max a mel a wo´tanik, ya jk´oestik ta pasel te bitik albil sk´olal, jaex yakal a pasbelik muk´ul a´telil te k´alal ya a kanantayik te salud yun te jlumaltik, te bintanax ya stak´ jpastik, ja´ te xchajpanel te bitik ya xtuun a wunik, pa´ ke jich ya stak´ a pasik te a wa´telik”, xi la yal.

Te wolawal yun Salud, José Mayel Cruz Castellanos, la yal te lon tulan sk´olal ta Chiapas sok ta Tuxtla Gutiérres te Hospital Rafael Pascasio Gamboa, teyuk-a te bayel lajinbilix tak´in ta swenta slekubtesel; ja´naxyunts´in, la yal te yakalix ta rejionalisar ta swenta slekubtesel te poxtayel ta spisil munisipioetik.

Jichyunabi, la yak´ ta na´el te ya xu´ ta lekubtesel te slajibal semana-ito te Hospital yun Alnich´an ta Komitán; yakal ta pasel jun klínika yun Hemodiálisis ta slumal Jobel, sok ya xkaj ta lekubtesel te hospitaletik básikos komunitarioetik ta slumal Berriosábal, Chiapa yun Korso, Akala sok Sintalapa, sokxan yantik a´teliletik.

te k´alal a k´opoj ta prensa ta sab te Rutilio Escandón, la yalbey wokolyun te muk´ul ajwalil AMLO ta swenta te lekilaletik yun te Tren Maya

COMUNICADO/CDMX

Te k´alal a k´opoj ta Prensa ta Sab, te wolawan ta spasel te muk´ul ajwalil yun te Repúblika, Andrés Mayel López Obrador, te banti la yak´ ta na´el te bay k´alal ju´emix ta pasel te Sbabial Tramo Palenke-Eskársega yun te Tren Maya, te ajwalil Rutilio Escandón Cadenas la yal te manchuk tame ja´to ya yich´ pasbeyel sk´inul ta yuil disiembre, chikanix ta ilel te bitik lekilal ya yak´ te Tren Maya, ta swenta salud, nopjunil, naetik, ya´beyel ya´tel te jlumaltik, skoltayel te kampo sok te mach´atik ya x-a´tejik ta Chiapas sok ta rejión Sur Sureste.

“Bujts´anax k´inal ya ka´aytikyun te yakal ta ju´el ta pasel te muk´ul proyekto-ito. Te chiapanekaetik sok te chiapanekoetik ya jk´an xmootikix a te Tren Maya, yakal kilbeltik te yakalix ta julel ta slumal Sur-Sureste te bagonetik. Lon bujts´anax k´inal ya ka´aytik. Soknix ya jk´an kalbey wokolyun te muk´ul

ajwalil López Obrador, ta swenta te yakal yak´beltel stak´inal ta swenta slekubtesel te Chiapas”, xi la yal.

Te Escandón Cadenas la xcholbey sk´olal te muk´ul a´telil-ito, ja´ ta swenta slekubtesel ta pajal te jlumaltik sok te rejión, teyuk-a te yakal spasbel te Chiapas

te binta swentainej spasel, jich bit´il te la yich´ cha´ jachel te viveroetik ta jlumaltik, teyuk-a te yakal ta ju´el ta pasel te Programa federal sbiil Sts´unel Kuxinel, te banti ay ts´unbilix tab millones ta pejt te´etik te ya yak´ sit sok ya xlok´ ta kukubetik.

Soknix la yal te yakal spasbelik tulan a´teliletik ta swenta slekubtesel te interkonexión aeroportuaria, sok la xcholbey sk´olal te ya yich´ pasbeyel sk´inul ta diciembre te snaul ijkatsil yun te Aeropuerto Internasional Ánjel Albino Korso yun

Tuxtla Gutiérres, te ya spas jun puente aéreo sok te Sentroamérika sok Sudamérika; sok te ya yich´ pasbeyel sk´inul pael cha´wej te sbeib aéreas direktaetik yun te Chiapas k´alal ta Mejikali, Alan Kalifornia sok León, Guanajuato.

“Junax yakalotik ta a´telsok te Ajwalil Federal ta swenta spasel sok slekubtsel te turismo yun paxal sok kultural. Ya jna´ te jkulturatik sok te muk´ul a´telil Tren Maya te yakal spasbel jilel te muk´ul ajwalil, maba ja´nax te ya spukbey sk´olal ta slumal Sur Sureste te stalel xkuxinel o te xch´ulel maya, ya spukbey sk´olal ta spamal México. Wokolawal kala muk´ul ajwalil te yakal a wa´bel stak´inal te a´teliletik-ito”, xi la yal.

Te wolawal yun te Fondo Nasional yun Spukel Sk´olal te Turismo (Fonatur), Javier May Rodríguez, la yak´ ta na´el te ay ju´emix ta pasel 150 kilómetroetik te sbabial Tramo Palenke-Eskársega, li´ ta pael cha´wej ya xu´ ta pasel te biaduktoetik, te estasión Eskársega sok te Bulevar yun

Palenke ay ju´emix ta pasel chan winik por ciento, sok 87 por ciento te Snaul Skoltayel te ilawetik yun Palenke; ay ju´emix ta pasel baluneb te lajchajeb puenteetik ya yich´ pasel, kol spisil ju´emix ta pasel te sbeib tsa´nejibaletik sok ay ju´emix ta pasel 143 ta chajp te sbeib k´axel karroetik sok chambalametik, te ya yich´ pasel 203 ta spisil. La xcholbey sk´olal te ya staik ya´tel oxlajun mil ta tul jlumaltik yun te muk´ul proyekto-ito.