OKRA-magazine september 2025

DOSSIER

SOCIALE MEDIA

Vloek of zegen?

LEVENSVERHAAL

Bioboer Dries

ANALYSE

De herbewapeningswedloop

Langer thuis wonen met een Otolift traplift

Als traplopen niet meer zo vlot gaat, kan uw trap een hindernis worden. Bij Otolift begrijpen wij dat u zo lang mogelijk op uw geliefde plek wilt blijven wonen. Omdat elke situatie anders is, maken wij de traplift helemaal op maat. Hoe uw trap er ook uitziet en wat uw wensen ook zijn; samen zoeken we naar de perfecte oplossing.

Vrijblijvend thuisadvies

Wilt u meer informatie over onze trapliften? Vraag dan gratis ons informatiepakket aan. Of maak een afspraak voor een vrijblijvend thuisadvies. U weet dan precies wat er mogelijk is voor uw situatie.

Uw trapleuning kan blijven

Maatwerk door innovatieve modules

Dunste enkele rail ter wereld

Smart dashboard

Ergonomische stoel

Automatisch opklapbare voetensteun

Automatisch draaibare zitting

Montage op uw treden

Inhoud

SEPTEMBER 2025

4 ACTUA

8 OVER WAT TELT

Stef Bos

12 DOSSIER

Ouderen en sociale media

18 MVX

Ingrid Peeters uit Hasselt

20 INFO

Waar gaat je OKRA-lidgeld naartoe?

22 DE WERELD MOOIER MAKEN

Oppas thuis bij zorgbehoevende ouderen

24 GENERATIEMAKERS

Gezichtsherkenning in publieke ruimtes

26 FOCUS

De herbewapeningswedloop

NIEUWS EN ACTIVITEITEN

Uit jouw provincie

30 AAN TAFEL

Experimenteren met groenten

34 ERFSTUK

De lampet van Bart Dewaele

36 ALLES WAT JE MOET

46 Expo Moederziel in domein Bokrijk.

WETEN OVER Rechtbanken, hoven en kombucha Bij ons bruist het

40 OKRA HELPT

Mag je verpleegkundige handelingen doen als mantelzorger?

42 DOORLEEFD

Bio-boer Dries Delanote

46 UIT

Expo ‘Moederziel’ in Bokrijk

50 NIET TE MISSEN IN SEPTEMBER

53 OKRA ONDERZOEKT

54 PUZZEL & WIN

Benieuwd naar nog meer activiteiten en nieuws van OKRA? Volg OKRAvzw op

@OKRAvzw @OKRAvzw @OKRAvzw OKRA

Uit het nieuws

STEEDS MEER

55-PLUSSERS

AAN HET WERK

Voor het eerst is in België meer dan 60 procent van de 55- tot 64-jarigen aan het werk. Dat blijkt uit recente cijfers van Statbel. Een positieve evolutie, al ligt het cijfer nog steeds flink lager dan bij de jongere beroepsbevolking: in de leeftijdsgroep van 20 tot 54 jaar is 76,2 procent aan het werk. Opvallend is ook het verschil in werkzaamheid naargelang het opleidingsniveau. Van de laaggeschoolde 55-plussers werkt 45,2 procent, terwijl dat bij hooggeschoolden oploopt tot 86,5 procent.

OKRA-magazine is het ledenblad van OKRA vzw OKRA-leden ontvangen OKRA-magazine tien keer per jaar (niet in januari en augustus). Een lidmaatschap kost in 2025 31 euro per persoon per kalenderjaar, of 52 euro per gezin. Wie nog nooit eerder lid was, kan nu al de lidmaatschapsbijdrage voor 2026 betalen (33 euro per persoon of 56 euro per gezin). De resterende maanden van 2025 zijn dan gratis inbegrepen.

Lid worden kan

• via www.okra.be

• door je naam, adres en geboortedatum te sturen naar OKRA vzw, team lidmaatschap, postbus 40, 1031 Brussel

INFO

• door je naam, adres en geboortedatum te sturen naar lidworden@okra.be

OKRA-magazine is het maandblad van OKRA. Verschijnt niet in januari en augustus.

Contacteer magazine@okra.be over OKRA-magazine of secretariaat@okra.be voor een andere vraag.

Via post: OKRA vzw, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel.

September 2025 — jaargang 57 nr. 7

Bewoners woonzorgcentrum voelen zich veilig, maar missen verbinding

Maar liefst negen op de tien bewoners van Vlaamse woonzorgcentra voelen zich veilig en gerespecteerd. Dat blijkt uit een grootschalige bevraging van het Vlaams Instituut voor Kwaliteit van Zorg (VIKZ), samen met de Vlaamse Ouderenraad en het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. Meer dan 8 000 bewoners en 11 000 naasten namen deel aan het onderzoek. Thema’s zoals privacy, veiligheid, respect en maaltijden scoren opvallend goed. Zo zegt 92 procent van de bewoners dat ze meestal tot altijd tevreden zijn over hun privacy, en 90 procent voelt zich veilig. Ook het respect dat medewerkers tonen wordt sterk gewaardeerd.

Toch blijkt er ook ruimte voor verbetering. Vooral op sociaal vlak scoren woonzorgcentra minder goed. Bijna de helft van de bewoners zegt zelden of nooit een persoonlijke band te hebben met andere bewoners, en vier op de tien missen die band ook met het personeel. Daarnaast ervaart 39 procent weinig of geen zinvolle dagbesteding. Volgens Magda De Meyer van de Vlaamse Ouderenraad toont dat aan dat er meer aandacht moet gaan naar het wonen en leven in de centra, niet alleen naar de zorg.

Nabij Bukavu, Oost-Congo

Het moeilijkste wat ik tijdens reportages heb gezien, is zelfs niet de door honger geteisterde bevolkingen in conflictgebieden, maar de ogen van ex-kindsoldaten. De mix van onschuld en donkerte in hun ogen dringt door tot op je bot. In Oost-Congo is het al meer dan twintig jaar oorlog. Trauma’s stapelen zich op. Geopolitiek, regionale machtsstrijd, etnisch conflict, grondstoffenwinning voor onder meer de batterijen van elektrische auto’s, en de afgrijselijke gevolgen voor de bevolking van een bikkelharde machtsstrijd, komen daar samen. Meestal staat de regio niet in de spotlights, hoewel het die aandacht ook verdient. Enkel sporadisch bij heftig oplaaiend geweld, zoals dit jaar, haalt de regio eens het nieuws.

LIFEHACK VAN DE MAAND

De diepvries is niet alleen voor erwtjes en soep. In september begint het stilaan frisser te worden, en dat betekent gesloten schoenen, dikke sokken en … geurtjes. Zeker schoenen die je een hele zomer hebt gedragen, kunnen een opfrisbeurt gebruiken. De truc? Stop je schoenen – liefst in een plastic zak – één nacht in de diepvries. De koude doodt geurveroorzakende bacteriën en maakt je schoenen weer fris. Extra tip: door er een beetje baking soda in te strooien voor je ze invriest, versterk je het effect.

74,8 ... liter water verbruikte een Vlaming gemiddeld per dag in 2024. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van De Watergroep. Dat is een daling ten opzichte van 2023, toen het nog om 75,37 liter ging. De watermaatschappij sensibiliseert al langer duurzaam waterverbruik. Dat werpt duidelijk zijn vruchten af. Het waterverbruik gaat al jaren naar beneden.

WEBSHOP VAN OKRA ONLINE

Servetten met het logo van OKRA nodig? Balpennen, iemand? Of truitjes, wegkapitein-banden of hesjes van OKRA-SPORT+? Liever snoepjes, placemats voor eetfestijnen of verschillende soorten vlaggen? Alle materiaal van OKRA vind je voortaan onder één digitaal dak, met slechts één (web)adres voor al je aankopen: okra.be/webshop

KlimaatAlarm: schrijf nu in

Op 21 november 2025 luidt OKRA samen met Grootouders voor het Klimaat en andere ouderenorganisaties de alarmbel. Als senioren zijn we erg ongerust over de toekomst van de generaties die na ons komen. De datum is niet toevallig: 10 jaar na het Klimaatakkoord van Parijs. De dag start om 11u30 met een flashmob in Brussel-Noord en gaat verder met lunch en alarmsamenkomst op Tour&Taxis (bereikbaar te voet of met de pendelbus vanaf BrusselNoord). Je kunt nu al (gratis) inschrijven, voor verschillende onderdelen afzonderlijk, via www.grootoudersvoorhetklimaat.be (klikken op Agenda en KlimaatAlarm). Ook groepen kunnen zo aanmelden. Nic Balthazar, Benjamin van Bunderen Robberechts, Caro Brits en Frank Deboosere trekken alvast mee aan de alarmbel. Jij ook?

Week van de Mobiliteit

Van 16 tot 22 september gaat heel Europa opnieuw voor duurzame mobiliteit tijdens de European Mobility Week, met in Vlaanderen de Week van de Mobiliteit. Deze week staat in het teken van alternatieve vervoerswijzen: van autovrije dagen tot fietstochten en sensibiliseringscampagnes. In België doen jaarlijks meer dan 240 gemeenten mee, en ook steeds meer bedrijven en scholen sluiten aan met creatieve initiatieven zoals proefritten, workshops of tijdelijke voetgangerszones.

VEERKRACHTWANDELINGEN IN HOUFFALIZE

Beleef lichaam & geest in balans bij Vayamundo Houffalize

De frisse Ardense lucht, het zachte ruisen van de bomen, en paden die zich kronkelen door oneindig groen… Bij Vayamundo Houffalize gaat vakantie verder dan ontspannen: het is een uitnodiging om opnieuw in verbinding te komen met jezelf. Hier verhoog je jouw mentale en fysieke veerkrachtstap voor stap.

WANDELEN DOET WONDEREN

Elke dag biedt Vayamundo een programma dat wandelen combineert met welzijn en beleving:

• Dagelijkse begeleide wandelingen van 7 tot 15 km, telkens in een ander landschap.

• Dauwwandelingen in stilte, onder de eerste zonnestralen.

• Nordic Walking, goed voor je hart, je spieren én je humeur.

• Mindfulwandelingen die je helpen om te vertragen en bewuster te leven. Onder begeleiding van ervaren gidsen ontdek je niet alleen de natuur, maar ook de rust in jezelf.

GENIETEN STOPT NIET NA HET STAPPEN

Na een actieve dag in de natuur wacht ontspanning, comfort en sfeer. Denk: lekker eten, een duik in het zwembad, en… verrassende avonden.

OP HET PROGRAMMA

Avondanimatie met Jan Van Hoof – Muziek, verhalen en ambiance in de typische warme stijl van deze rasentertainer. Ideaal om de dag met een glimlach af te sluiten.

VEERKRACHT ARRANGEMENT

In het kader van de 10-daagse van de veerkracht, organiseren we van 5 t.e.m. 9 oktober 2025 een Walkon midweekarrangement vanuit Vayamundo Houffalize. Gelegen in het hartje van de Ardennen kan je er heerlijk onthaasten en volop genieten van de natuur en de rust om je heen aan de hand van een ruim aanbod wandelactiviteiten. Tijdens de midweek besteden we niet alleen aandacht aan ontmoeting en sociale verbondenheid. We serveren jullie ook een reuzeportie veerkracht aan de hand van workshops, lezingen en uiteraard wandelen.

VAYAMUNDO VERBLIJFSTYPES

Rustig ontwaken in één van de ruime twinkamers of familiekamers. De leuke inrichting geeft je meteen een thuisgevoel. Het leven, diep in de Belgische Ardennen, neemt alle stress weg… Beloofd!

OVERNACHTING IN VOLPENSION

Geniet 5 dagen (4 nachten) van 05/10 tot 09/10/2025 in Vayamundo Houffalize van een uitgebreid programma, wandelingen, initiaties en workshops aan een scherpe prijs.

Alle info via: www.vayamundo.eu/houffalize

MAAK KANS OP EEN WEEKEND-VERBLIJF

En alsof dat nog niet genoeg is, maak je kans om een weekendverblijf bij Vayamundo Houffalize te winnen! Surf snel naar www.vayamundo.eu/ wedstrijd en misschien win jij wel een waardebon voor deze vakantieclub.

Vayamundo Houffalize

Ol Fosse d’Outh 1, 6660 Houffalize www.vayamundo.eu

DE NEDERLANDSE

SONGWRITER STEF BOS, BEKEND VAN ZIJN

NUMMER PAPA, KIJKT OP ZIJN 64STE TERUG OP ZIJN LEVEN.

“De Oude Grieken zeiden dat je jong moet leren om oud te worden. Daar ben ik nu mee bezig.”

Stef Bos (64) vindt het tijd om stil te staan. De Nederlandse singer-songwriter doet dat met optredens en zijn nieuwe album Kaartenhuis. “Onze generatie leerde zich sterk te houden en niemand lastig te vallen. Zoals West-Vlamingen dat zeggen, ‘Niet trunten, maar vooreut.’ Terwijl even achteruit kijken bij tijd en wijle óók een optie is. Het leven moet een wals zijn.”

Tekst Dominique Coopman — Foto's James Arthur

Samen met zijn vrouwkunstenares Varenka Paschke - en hun drie kinderen woont Stef Bos afwisselend in Vlaanderen en Zuid-Afrika. En ook dit interview vindt plaats en deux pièces. Eerst in Waregem, daarna bij Bos thuis in het landelijke Wachtebeke, midden de instrumenten, boeken en artistieke creaties. Stef is meteen enthousiast, klaar om verder naar de diepte te varen. “Op een kantelpunt moet je jezelf telkens opnieuw definiëren”, zegt hij. “Toen ik in Utrecht studeerde, werkte ik met mensen met dementie. Ik leerde dat ons brein een soort wasbord is met diepe en minder diepe inkepingen. Emotionele gebeurtenissen, die je aandacht opeisen en die je vormen. Mis je die, of ga je er achteloos aan voorbij, dan komen die onverbiddelijk terug.”

En nee, het overkomt me nooit, maar midden het interview vertel ik over mijn broer die verongelukte een paar dagen voor zijn achttiende verjaardag. Waarna we praten over “hoe je broer verder te leven”. En over de impact van een miskraam – na zijn broer en voor Stef heeft zijn vader er drie begraven. Maar ook over hoe het op je schouders nemen van zo’n verdriet of angst je karakter vormt. Even zijn de rollen

omgedraaid, tot ik zeg dat ik de vragen hoor te stellen. “Niet erg,” zegt Stef, “we zijn in gesprek. Een fijn gesprek. Ik zie het in je ogen.” Tot Stefs mobieltje gaat en Varenka hem vraagt wie de kinderen ophaalt en wie naar de winkel gaat. “Ek zit nog in die onderhoud”, antwoordt Stef. Onderhoud is Afrikaans voor interview, een heerlijk woord.

“Ik kom uit een warm middenstandsgezin waar hard gewerkt werd”, vertelt Stef. “Niet creatief, maar ik voelde wel dat ik moest schrijven om de wereld beter te begrijpen. Tot ik in 1981 samen met een vriend deelnam aan een soort cabaretwedstrijd in Delft en we de publieksprijs wonnen. Ik wist dat ik daar iets mee moest doen. En ik trok naar Studio Herman Teirlinck. Waar ik, spraakzame Nederlander, met de voeten op de grond werd gezet. Ramses Shaffy zei dat het niet om jezelf gaat, maar om het liedje. Intussen zong Ingeborg mijn Door de wind, door de regen op het Eurovisiesongfestival in 1989. En schreef ik nadat mijn vader ernstig ziek werd Papa, een lied dat ik 35 jaar later nog altijd zing. Met Is dit nu later kende ik mijn eerste groot succes, en na Vlaanderen ontdekte ik Zuid-Afrika. In 1997 overleed mijn moeder. Helga, een vriendin die psychotisch was, stapte uit het leven. Net als mijn Zuid-

Afrikaanse vriend en zanger Johannes Kerkorrel. Laatst heb ik op de plaats waar Johannes zelfmoord pleegde een boom geplant. Maar toen – ik was veertig – ging ik daar te gemakkelijk aan voorbij.”

Wat betekende het om papa te worden op je 49ste?

“Bij een geboorte ligt alles bij de vrouw. Wat voor oerkracht die ontwikkelt om een kind op de wereld te zetten, is niet te vatten. Onze kinderen zijn alle drie thuis geboren, in Kaapstad. Als man sta je daarop te kijken. Maar van zodra je zo’n kind vasthebt, word je uit elkaar geschopt. Als je al nog dacht dat de wereld rond jou draaide, dan wijzigt dat totaal. We zijn een schakel in een ketting. Een kathedraalbouwer die een eerste steen legt en nooit zal weten hoe de kathedraal er binnen driehonderd jaar zal uitzien. Ik begrijp mensen die geen kinderen willen, maar ik weet ook dat je met kinderen een verschil maakt. Want als je de vader van Adolf Hitler kan zijn, dan ook die van Nelson Mandela. Je moet alleen jouw kinderen een beetje liefde, lichtheid en schoonheid inbrengen.”

“We hebben drie gezonde kinderen en ik geloof in hen. Zij zijn wijzer dan toen ik hun leeftijd had. Ik voetbalde toen ik veertien was en werd een ratelende

“Ik begrijp mensen die geen kinderen willen, maar ik weet ook dat je met kinderen een verschil maakt.”

slang. Mijn zoon Kolya is veel bedachtzamer. En ook Lorelei wordt groot. Ik toonde haar een filmpje van toen ze drie was - hoe ze danste en zong – en vertelde haar dat daar haar kern ligt. En ook Vonkie danst net als haar zus de sterren uit de hemel. Of ze niet te veel op hun telefoon zitten? Te veel met het internet, sociale media en artificiële intelligentie bezig zijn? Weet je, de mens loopt al wat langer rond. Die heeft de pest overleefd, en oorlogen, en andere nare dingen. En die heeft zichzelf telkens opnieuw uitgevonden. De jonge generatie zal dat ook doen, ze zullen de manier vinden om elkaar weer recht in de ogen te kijken. Ik geloof in hen.”

“En ik geloof steeds meer in onze intuïtie, zeker in de chaos waarin we nu leven. De wetenschap is fantastisch, maar stelt zich niet de vraag hoe je je voelt. Terwijl, als je iemand tegenkomt en je kijkt in zijn ogen, weet je meteen of je ermee de woestijn in kunt trekken of niet. Laat ons onze verbeelding, en we veranderen de wereld. Hans Otto, een Duitse acteur van 32 jaar, die door de nazi’s uit een raam werd gegooid, zei: ‘Dit is mijn mooiste rol ooit!’ Nee, zoiets zal ChatGPT nooit kunnen verzinnen.”

Je kinderen maken je wel zeer kwetsbaar. Ik wil graag even teruggaan naar januari 2022, en het zware ongeval in Zuid-Afrika waarin je schoonmoeder de dood vond en het leven van je zoon aan een zijden draadje hing.

(Met tranen in de ogen) “Toen mijn vrouw en ik samen met Lorelei op de plaats van het ongeval kwamen, en ik

de wagen diep in het ravijn zag liggen, dacht ik dat niemand het had overleefd. Mijn schoonmoeder was al overleden, mijn schoonvader, Kolya en Vonkie waren met de ziekenwagen weggebracht. Maar niemand kon of wou informatie geven. Mijn vrouw, die twee weken daarvoor haar zus was verloren, reed naar het ziekenhuis. Maar ik moest blijven en administratie regelen. Ik slaakte een oerschreeuw, maar bleef rechtop in een soort van overlevingsmodus. Vijf uur heeft dat geduurd. Vijf uur tussen hoop en wanhoop. Vijf uur tot ik wist dat mijn dochter maar lichtgewond was en ik naast mijn zoon op intensive care kon gaan zitten. Hij lag in coma en in stukken uit elkaar. Ik nam zijn hand vast en begon met hem te praten. Ik zat een maand lang naast zijn bed en toen hij bijkwam, soms in helse pijnen, had ik zijn hand vast, verbonden zoals nooit tevoren. Hij vertelde dat hij een bijna-doodervaring had gehad. ‘Papa, ik was dood. Ik zat in een pizzafabriek. Maar oma heeft me teruggestuurd.’”

Heeft dit jouw kijk op leven en dood veranderd? In Papa zing je hoe gelovig je papa is en hoe jij in niks gelooft, en dat je dus elkaar na de dood nooit meer zult tegenkomen. “Het ongeval heeft mij veranderd. Nu zie ik mijn kinderen, daarvoor keek ik naar hen. Ik praat ook veel met hen, of ik schrijf brieven. En wat er na de dood gebeurt, weten we niet. Ik zeg nu misschien, een misschien waar ook veel schoonheid in schuilt. Je kunt zeggen dat Sinterklaas niet bestaat, maar misschien bestaat die wel? Daar

is onze verbeelding weer. Ik heb na dat ongeluk ook veel gesprekken gevoerd met mijn overleden moeder. ‘Ik kan het niet alleen, help me’, vroeg ik haar. Dat gaf me kracht.”

Kobe Sercu, de broer van Mathias, zingt: ‘Ge gaat gie nooit doodgaan in mie.’

“Dat is mooi verwoord, en ook waar. Je dierbaren wandelen altijd met je mee. Eigenlijk voelde ik dat al toen mijn moeder geruisloos van ons afscheid nam in 1997. Ze zei toen, ‘Ik leef verder in jullie’. En mijn vader voegde er kort voor hij stierf – in 2014 – nog een dimensie aan toe. Hij zei, ‘Jongen, we zijn blaadjes aan de boom. Maar het gaat niet om de blaadjes, het gaat om de boom. Om het geheel.’”

“Iedereen heeft iemand verloren.

Dat merk ik ook als ik Papa zing.”

Het liedje is 36 jaar oud, en toch zing je nog altijd Papa tijdens je optredens. Je maakt connectie met je papa en met het publiek. Als ik een zaal toespreek, stel ik vaak de vraag: ‘Wie heeft er de jongste vijf jaar groot verdriet gekend? En wie heeft er een luisterend oor gekregen?’ “Iedereen heeft iemand verloren. Dat merk ik ook als ik Papa zing. Ik zet me dan aan de piano en zing. En als het lied driekwart ver is, stop ik, kijk ik even rond en zeg tegen mijn papa, ‘Ik weet niet waar je bent, maar voor mijn gevoel ben je er nog altijd.’ En dan begin ik met hem te praten. En dat is

elke avond anders. Daarna speel ik verder en hoor ik, letterlijk, hoe de zaal haar adem terugpakt en ontroerd is.” Stef gaat naar zijn piano en begint te spelen. “Tijdens zo’n optreden laat ik het publiek ook een liedje neuriën. Samen

laten we een boodschap van liefde over de wereld resoneren. En dan stop ik met spelen, maar de zaal gaat door. De magie van muziek. Geluk en verdriet delen is een hemels gebeuren. We zijn een schakel in de ketting - er was iets voor me en er is iets na me. Ik ben deel van een groter, goddelijk geheel.”

Er was een tijd dat je Tussen de Liefde en de Leegte zong, over de onrust die je gaande hield. Waar vind je nu rust?

“Voor ik kinderen had, verslond ik boeken. Eens kinderen las ik ze voor. En nu ik iets ouder ben en zij iets groter, kijk ik naar de wolken en denk ik aan niets. Wij hebben geen bergen, geen oceaan, geen eindeloze wouden, maar zoals Johan Verminnen zei, ‘Wij zijn van waar de wolken komen’. In de wolken vind ik stilte en rust, en stilte is de mooiste muziek.”

“Vertel me wie ik vroeger was. Af en toe moet je het kind in jou wakker kussen. En tegelijk kijk ik naar de horizon. Ik moet nog een tijdje blijven, mijn proces is nog niet af. Maar als het dan zover is, wil ik licht eindigen. Als bouwheer, van een open huis waar iedereen doorheen kan lopen. De Oude Grieken zeiden dat je jong moet leren oud te worden. Daar ben ik nu mee bezig. Ik leer veel van ouderen. Ik wil me niet koetmakoet vasthouden aan de race van het leven, wil niet dat mijn kinderen moeten opruimen na mijn dood. Maar ik wil gaan, zo licht als een vlinder, de wolken tegemoet.”

We verloten vijf exemplaren van Kaartenhuis op pagina 55 in dit magazine. Stef Bos speelt in november 2025 in Vlaanderen en op 6 juni 2026 in het Koninklijk Circus in Brussel. Meer info op https://www.stefbos.nl/tourdata/

“Sociale

media kunnen zeker positief

zijn, maar ze vervangen nooit echte contacten”

Deel jij jouw vakantiefoto’s op Facebook? Stuur je berichten via WhatsApp? Of kijk je wel eens naar YouTube-filmpjes? Dan ben je zeker niet de enige. Sociale media hebben dan ook vele leuke kanten. Maar enige waakzaamheid is wel geboden. Zo vermijd je de negatieve effecten die sociale media ook kunnen hebben.

Sociale media zijn in Vlaanderen heel sterk ingeburgerd, daarmee vertellen we geen geheim. 86 procent van de Vlamingen gebruikt minstens één socialemediaplatform of chatdienst volgens de imec.digimeter 2024, een jaarlijks onderzoek naar het gebruik van media en technologie. Die platforms zijn onder meer Facebook, X (het vroegere Twitter), Instagram, LinkedIn, TikTok en dating apps. Onder chatdiensten horen bijvoorbeeld WhatsApp, Snapchat of de berichtenapplicaties van Facebook, Instagram en TikTok.

Ook ouderen surfen en tikken duchtig mee, al daalt het cijfer met de leeftijd. Socialemediagebruik is dagelijkse kost voor 84 procent van de 55- tot 64-jarigen, 74 procent van de 65- tot 74-jarigen en 60 procent van de 75-plussers. Ter vergelijking: van de 18- tot 24-jarigen zit 98 procent elke dag op sociale media. Cijfers van Statbel nuanceren enigszins het beeld van 75-plussers die massaal op sociale media zitten. Het Belgische statistiekbureau becijferde in 2024 dat 19 procent van deze leeftijdscategorie gebruikmaakt van sociale media en 25 procent van instant messagingdiensten zoals WhatsApp. Een andere vraagstelling en analyse zouden de verschillen in cijfers

deels kunnen verklaren. We mogen beide onderzoeken dus niet zonder meer met elkaar vergelijken.

“Wat de precieze cijfers ook zijn: het is een feit dat sinds corona het socialemediagebruik sterk is gestegen, ook bij ouderen.” Dat zegt Ines Boeckxstaens, doctoraatsstudent aan het Media Psychology Lab van de KU Leuven. Ze werkt mee aan de voorbereiding van een langlopend onderzoek naar het sociale mediagebruik van ouderen. “Er gaat heel veel aandacht naar jongeren en sociale media, maar ouderen blijven wat onderbelicht. Hun gevoeligheden willen we in ons onderzoek blootleggen.”

Facebook op 1

Kijken we naar welke sociale media ouderen precies gebruiken, dan is er een duidelijke voorkeur. Facebook staat op nummer één, net als voor de hele Belgische bevolking. Dat zegt het CIM, het Centrum voor Informatie over de Media. Naast Facebook zijn ook de gemiddelde gebruikers van LinkedIn en YouTube ouder dan 40 jaar. Voor onder meer TikTok en Snapchat ligt die leeftijd onder de 30 jaar. Uit de imec. digimeter leren we dan weer dat 84 procent van de 55- tot 64-jarigen

en 74 procent van de 65- tot 74-jarigen dagelijks een app gebruikt van Meta, het bedrijf achter Facebook, Instagram en WhatsApp.

Een logische ranking, vindt Ines Boeckxstaens. “Facebook is een van de grootste spelers en sociale media gingen pas echt goed boeren toen die app er was. Jongeren kiezen vandaag sneller voor Instagram of TikTok. Ouderen lopen om het cru te zeggen een beetje achter op die evolutie. Maar spreken we elkaar over enkele jaren, dan kan het beeld helemaal anders zijn.”

Negatieve of positieve effecten?

Sociale media komen geregeld om negatieve redenen in het nieuws. Bij het schrijven van dit artikel checkten we de website van VRT NWS. Van de tien laatste artikels waarin sociale media aan bod kwamen, behandelden er vijf negatieve aspecten zoals fake news en oplichting. Slechts één artikel vermeldde expliciet de positieve kanten. Ook ouderen zien die negatieve kanten. De Nederlandse vereniging SeniorWeb deed in 2022 een steekproef onder haar leden. Twee derde van de ondervraagden ervaarde vooral de nadelen van sociale media, zoals haatreacties en onrealistische beelden. Wel was bijna 60 procent positief over de mogelijkheden om via sociale media contact te houden met familie en vrienden.

Daarnaast stelt Ines Boeckxstaens dat ouderen op sociale media ook leeftijdsdiscriminatie kunnen ervaren. “Alleen al het feit dat er minder ouderen actief zijn op sociale media, maakt dat ze zich er minder thuis voelen. Ze worden er minder gerepresenteerd, ook niet in advertenties of door influencers. Dat kan een negatief »

effect hebben, bijvoorbeeld als ze zich gaan vergelijken met jongere leeftijdsgroepen. Maar ook de nabije omgeving kan een negatief gevoel veroorzaken. Denk maar aan een kleinkind dat zegt: ‘Maar opa, jij bent toch te oud voor Facebook’.”

Geen wondermiddel

Zoals bij wel meer zaken in het leven is de waarheid over sociale media genuanceerd. Neem nu de vraag of je door socialemediagebruik al dan niet eenzamer wordt. “Berichtjes sturen met kinderen, kleinkinderen of vrienden, dat is natuurlijk positief”, stelt Ines Boeckxstaens. “Dat geldt ook voor bijvoorbeeld het terugvinden van oude kennissen via Facebook. Woont je familie veraf of ben je slecht ter been, dan spelen sociale media een verbindende rol en kunnen ze volgens mij wel iets betekenen tegen de eenzaamheid. Maar een wondermiddel zijn ze niet. Ze vervangen het echte contact niet. Uren aan een stuk naar filmpjes kijken zal gevoelens van eenzaamheid niet verbeteren. Wie al lange tijd eenzaam is, zal op latere leeftijd geen grote omwenteling kennen dankzij een Facebookprofiel. Het probleem van de eenzaamheid in onze maatschappij gaan we met sociale media niet oplossen. Maar de meeste onderzoeken zijn wel voorzichtig positief en stellen dat socialemediagebruik de eenzaamheid wel wat kan verkleinen.”

Verslaving is een term die snel valt als het over sociale media gaat. Vraag maar aan ouders en grootouders wat ze vinden van het feit dat hun (klein) kind urenlang scrollend in de zetel kan liggen. “Jongeren zijn gevoeliger voor verslaving door hun ontwikkelingsfase en doordat ze met sociale media zijn opgegroeid”, stelt Ines Boeckxstaens vast. “Maar ook bij ouderen kan verslaving optreden. Vele socialemedia-

platformen zijn erop gericht om ons zoveel mogelijk tijd te laten spenderen. Besteed daarom zelf voldoende aandacht aan een gematigd gebruik.”

De Nederlandse psycholoog Thijs Launspach, auteur van een boek met de veelzeggende titel Asociale media, gaat nog een stap verder. Aan de Nederlandse nieuwssite Metro vertelde hij: “De meest verslavende technologie is nooit verder dan een meter bij je vandaan. Je ontkomt er niet aan. Sinds tien à vijftien jaar heeft bijna iedereen wel ergens een account. Een stormachtige ontwikkeling waar weinig vragen over werden gesteld. Want is zoiets wel goed? Dat bedrijven zoveel macht hebben over ons hoofd?”

Minder minuten, minder ongelukkig

Wie veel tijd op sociale media zit, voelt zich door dat gebruik minder gelukkig. Dat concludeerde het Nederlandse marktonderzoeksbureau Newcom begin dit jaar uit een nationaal onderzoek. De leeftijdsgroep 15 tot 28 jaar, Gen Z zo je wil, spendeert volgens dit onderzoek dagelijks gemiddeld 162 minuten op sociale media. Van hen zegt 25 procent zich minder gelukkig te voelen door het eigen sociale mediagebruik. Bij de millennials (29 tot 44 jaar) is dat zelfs 27 procent, bij een gebruik van 127 minuten per dag. De meer gematigde gebruikers zitten bij de ouderen: de babyboomers (60 tot 79 jaar) zijn goed voor 89 minuten per dag, bij 80-plussers daalt dat tot

“Het probleem van de eenzaamheid in onze maatschappij gaan we met sociale media niet oplossen. Maar de meeste onderzoeken zijn wel voorzichtig positief en stellen dat sociale mediagebruik de eenzaamheid wel wat kan verkleinen.”

“Ouderen worden minder gerepresenteerd op sociale media. Dat kan een negatief effect hebben.”

79 minuten. In die twee groepen wordt respectievelijk slechts 5 procent en 4 procent minder gelukkig door dat gebruik van sociale media.

Toch is het te kort door de bocht om te stellen dat sociale media mensen ongelukkig maken. In een videocollege voor Universiteit van Nederland verwoordt levenslooppsycholoog Marianne Simons het zo: “Waarom moet jouw oma of opa actief worden op sociale media? Ik denk dat het echt kan bijdragen aan het welbevinden van jouw opa of oma en het gevoel kan geven dat ze nog mee kunnen en in contact kunnen blijven met voor hen belangrijke anderen.” Daarbij benadrukt ze wel de noodzaak om de razendsnelle technologische ontwikkelingen te blijven koppelen aan de behoeftes van elke nieuwe generatie ouderen. Sociale media komen volgens Marianne Simons niet in de plaats van fysiek contact, een concert of een museumbezoek. “Maar het is wel een heel fijn alternatief als het even niet anders kan.”

Ines Boeckxstaens zit op dezelfde lijn. “Het beeld van socialemediagebruik is niet zwart-wit. Wie je bent, wat je op sociale media doet, welke kennis en vaardigheden je hebt, dat zal bepalen wat het effect is op je welzijn. En niet per se of je nu één of drie uur per dag online bent. Sociale vergelijking kan ervoor zorgen dat je je onzeker voelt of minder gelukkig bent. Maar chatten met je kleinzoon of de vakantiefoto’s van je dochter bekijken, dat maakt je waarschijnlijk wel gelukkig. Sociale media hebben wat mij betreft een positief potentieel voor iedereen en kunnen bij een goed gebruik het geluk van ouderen bevorderen.”

1

ZES TIPS VOOR EEN GEZOND GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA

Weet wat je doet

Wil je de positieve effecten van sociale media ervaren, zorg dan dat je voldoende kennis en vaardigheden hebt. Volg indien nodig een vorming in je buurt. Of vraag je kind of kleinkind om je op weg te helpen.

2

Kijk uit voor de filterbubbel

De algoritmes achter sociale media laten je informatie zien gebaseerd op jouw profiel en zoekgedrag. Andere meningen krijg je weinig te zien. Dat is de filterbubbel. Het risico is dat je zaken maar van één kant gaat bekijken. Je kan de filterbubbel vermijden door cookies uit te schakelen, incognito te surfen en verschillende bronnen te gebruiken.

3

Gebruik sociale media actief

Ga in interactie met je online vrienden, like en deel berichten en publiceer zelf ook zaken. Dat heeft een positiever effect op je welzijn dan enkel passief toekijken. Je krijgt voldoening, ontvangt positieve feedback en kan je identiteit delen.

4

Geniet, maar met mate

Van acht uur per dag op Facebook wordt niemand gelukkig. Zoek een manier die bij je past om je eigen schermtijd in de gaten te houden. En maak ook een onderscheid tussen verschillende soorten schermtijd. Apathisch het ene na het andere YouTubefilmpje bekijken is iets anders dan chatten met je neef in de Verenigde Staten.

5

Denk aan sociale media als alternatief voor de tv

Is er geen bal op de tv? Beschouw YouTube als een alternatief. Je kan er video’s vinden die aansluiten bij je interesses of die je verrassen met nieuwe kennis.

6

Hou het veilig

Kies voor een veilig wachtwoord, schakel tweestapsverificatie in en gebruik een wachtwoordkluis. Blijf ook alert voor phishing, waarbij criminelen jouw gegevens proberen te pakken te krijgen.

Meer tips? Kijk eens op www.mediawijs.be.

adaptief zitcomfort

✓ Relaxzetels ✓ Sta-op-zetels

Langskomen in onze showrooms?

Antwerpen (Borsbeek), Frans Beirenslaan 25

Balen, Steegstraat 46

Beernem, Hubert D’Ydewallestraat 32

Boortmeerbeek, Leuvensesteenweg 357

Gent, Hoveniersstraat 98

✓ Maatwerkzetels ✓ Zetels

Hasselt (Wellen), Vloeiherkstraat 28b (ma gesloten)

Geleen (NL), Egelantier 11

Roosendaal (NL), Rucphensebaan 3a

Openingstijden

Ma - vr 10:00 - 18:00 Za 10:00 - 17:00

Ergonomisch advies aan huis?

✓ Onze adviseur komt vrijblijvend langs met een deel van de collectie

✓ Heerlijk uitgebreid proberen in uw eigen living

✓ Wij geven graag advies over alle materialen en ergonomie

Afspraak voor persoonlijk advies?

Bel 011 49 71 60

✓ Hoog-laag boxsprings

✓ Seniorenbedden ✓ Matrassen ✓ Comforters

7 jaar garantie

aan huis

✓ Bekijk alle mogelijkheden

✓ De beste kwaliteit voor een scherpe prijs

✓ Relaxzetels en matrassen v.a. €795,-

WIE IS DE M/V/X ACHTER DE OKRAVRIJWILLIGER?

DEZE KEER: INGRID PEETERS UIT HASSELT

“Maak je leefruimte zinvol door ze te delen met anderen”

Naam: Ingrid Peeters

Geboorteplaats & -datum: Hasselt, 11 november 1958

Burgerlijke staat: gehuwd met Luc Marcoen, twee kinderen en vier kleinkinderen

Woont al 66 jaar in Hasselt

Professioneel leven: vormingsverantwoordelijke en later directeur van OKRA-SPORT+, provinciaal coördinator van OKRA Limburg

Huidige rol(len) bij OKRA: teamleider Padel Limburg, lid van de stuurgroep sport, voorzitter OKRASPORT+

Hobby’s naast OKRA: sporten

Wat is je levensmotto?

Blijf in beweging! En dat bedoel ik in de ruime zin van het woord. Fysiek, want regelmatig bewegen is een voorwaarde om gezond ouder te worden, maar ook mentaal en sociaal. Probeer mentaal bij te blijven door te lezen, deel te nemen aan activiteiten en je te informeren over belangrijke maatschappelijke evoluties. En wat het sociale aspect betreft: leg contacten met vrienden, je kinderen en kleinkinderen, maak jouw leefruimte zinvol door ze te delen met anderen.

Wat is de beste herinnering aan je jeugd?

Mijn tijd in de jeugdbeweging, vooral als leiding. De vrienden die ik daar maakte, zijn vrienden voor het leven geworden. Ik was er voor de eerste keer in mijn leven vrijwilliger en kon iets betekenen voor de kinderen die er hun zondag kwamen doorbrengen en de tijd van hun leven hadden op kamp. In de jeugdbeweging leerde ik dingen die ik in geen enkele professionele opleiding meekreeg: respect hebben voor elkaar, solidariteit, inclusie, ... Belangrijke waarden die me later in mijn job bijzonder goed van pas kwamen!

Wat zou je, als het kon, opnieuw doen en dan anders aanpakken? Ik ben niet echt iemand die terugblikt, ik kijk liever vooruit. Maar ik had wel graag meer tijd genomen om met mijn papa te praten. Kort na een kankerdiagnose zou mijn papa palliatief thuis verzorgd worden. Ik werkte toen in Brussel en was van plan om de komende periode van thuis uit te werken zodat ik wat meer tijd met hem kon doorbrengen. Maar die tijd heb ik helaas niet meer gehad: op weg naar huis, nadat ik mijn spullen

in Brussel ophaalde, kreeg ik bericht dat hij overleden was.

Wat zijn je drie grootste levenslessen?

Ten eerste, blijf volhouden! Ook als je denkt dat iets niet zal lukken, de volhouder wint altijd. Ik groeide op in een gezin met twee broers, echte bollebozen. Ikzelf moest veel harder werken om resultaten te halen op school, maar mijn volhoudersmentaliteit maakte dat ik mijn weg kon maken in school en later in het leven. Ten tweede, luister naar elkaar. Je kan zoveel leren van iemand als je bereid bent te luisteren. En ten slotte, sta positief in het leven. Mijn glas is altijd half vol. Ik zie ook altijd het beste in mensen en ook in conflicten blijf ik geloven dat de ander de beste bedoelingen heeft.

Wat is het spannendste dat je ooit hebt uitgestoken?

Ik sta samen met enkele ex-collega’s van OKRA op de zwarte lijst van de Filipijnen. We werkten toen samen met een organisatie uit Bangladesh die geïnteresseerd was in hoe we omgingen met sport en beweging. Voor een uitwisseling hierover namen we met enkele mensen deel aan een congres in Manilla, georganiseerd door Wereldsolidariteit. In die week organiseerde een van de deelnemende organisaties een vreedzame betoging tegen de verdere privatisering van ziekenhuizen en uit sympathie liepen we met enkele mensen mee. Als westerlingen vielen we daar wellicht op, en wat blijkt: als toerist mag je niet deelnemen aan betogingen.

WAAR GAAT JE

OKRA-LIDGELD NAARTOE?

In 2026 ben je voor 33 euro (of 56 euro als gezin) lid van OKRA. Bewoners van woonzorgcentra of partners van bewoners van woonzorgcentra betalen 13 euro lidgeld, sympathisanten 28 euro.

Waar gaat dat OKRA-lidgeld naartoe? Een overzicht.

ONDERSTEUNING VAN DE VRIJWILLIGERSTEAMS

Elk jaar opnieuw voorziet OKRA in een rijk en kwalitatief aanbod van gevarieerde activiteiten. De lokale trefpunten kunnen hieruit een selectie maken voor hun leden. OKRA ondersteunt zijn vrijwilligers in de trefpunten ook met informatie en vormingen.

STEUN AAN DE LOKALE TREFPUNTEN

Een deel van jouw lidgeld stroomt meteen door naar de lokale trefpunten. Het ondersteunt hen bij het organiseren van activiteiten.

VERZEKERING VAN DE LEDEN

Als OKRA-lid ben je verzekerd voor de meeste activiteiten die verband houden met OKRA. Bovendien ben je als deelnemer ook verzekerd op de heenen terugweg naar en van de plaats van de activiteit.

OKRA-MAGAZINE

10 keer per jaar ontvang je het hedendaagse OKRA-magazine en 3 keer per jaar is dat magazine aangevuld met een provinciale katern.

TERUGVERDIENBARE VOORDELEN

Het OKRA-bonnenboekje is een extraatje bovenop je lidmaatschap. Je ontvangt het in september, bij dit OKRA-magazine, of bij de start van jouw

lidmaatschap. De bonnen bieden je kortingen of een speciaal OKRA-voordeel bij verschillende partners.

BELANGENBEHARTIGING

OKRA neemt het als grootste ouderenvereniging in Vlaanderen op voor de belangen van ouderen in onze samenleving. Op alle beleidsniveaus nemen we die stem op, in gemeentelijke adviesraden, maar ook op Vlaams-, federaal- en Europees niveau. Dat is –jammer genoeg – vaak heel erg nodig. Jouw lidmaatschap geeft ons de steun die we daarvoor nodig hebben! Trouwens, wil je meer weten over pensioenen, mobiliteit, wonen of andere thema’s die je aanbelangen? Ook dan zit je bij OKRA goed.

OKRA-ZORGRECHT

OKRA biedt een bijzondere dienstverlening aan voor al wie zorg krijgt of zorgt voor een familielid of vriend. Deze erkende vereniging draagt de naam OKRA-ZORGRECHT. Lid worden is gratis en brengt geen enkele verplichting mee. Het geeft je wel het recht om gebruik te maken van:

• ons luisterend oor en advies op maat

• goede informatie en communicatie

• ontmoetings- en vormingsactiviteiten voor zorggebruikers en mantelzorgers

• onze belangenbehartiging.

WERKING EN PERSONEEL

Onze OKRA-vrijwilligers doen veel, maar kunnen uiteraard niet alles alleen. Daarom is er ook personeel nodig, zowel in onze streekpuntsecretariaten als bij activiteiten. Daarnaast hebben we ook een boekhouding, een website, promotiemateriaal, nieuwsbrieven, een ledenadministratie, enzovoorts. En om de nodige subsidies van de overheid te krijgen, is er ook heel wat werk en verantwoording nodig waarvoor ons personeel zich met veel plezier inzet.

Wist je dat

• Alle OKRA-lidmaatschappen gelden per kalenderjaar. Nieuwe leden die instappen vanaf 1 september genieten extra en zijn lid tot het einde van het volgende jaar!

• Wie voor het eerst lid wordt van OKRA én lid is van CM krijgt 10 of 20 euro terugbetaald door CM.

Via oppas bij mensen met een zorgbehoefte helpt Annik mantelzorgers te ontzorgen. “Ze kunnen de zorgbehoevende partner of ouder niet alleen laten. Als ik het even overneem, kunnen ze toch eens weg.”

Tekst An Candaele

ANNIK PAST OP ZORGBEHOEVENDE OUDEREN

Annik zorgde meer dan vier jaar voor haar echtgenoot met dementie. In bijeenkomsten met mantelzorgers die haar lot deelden, vond ze steun.

“Als ik naar zo’n bijeenkomst ging, kwam een vrijwilliger mijn man gezelschap houden”, vertelt ze. De man van Annik is intussen gestorven en ze wilde iets terugdoen. “Ik zorg graag voor anderen, dat doe ik al van toen ik een kind was”, vertelt Annik. “Er is veel eenzaamheid en daar wilde ik iets betekenen. Ik heb het zelf meegemaakt. Je tuimelt in een zorgsituatie met de aftakeling en het onbegrip, verdriet en de pijn die daarmee gepaard gaan. Je sociale leven valt stil omdat je degene voor wie je zorgt niet alleen kan laten en kennissen komen ook niet meer

langs bij je thuis. Een oud-collega van mijn man zei: ‘Ik kan er niet tegen om hem zo te zien.’ Ik waardeerde die openheid en begreep het ook. Moeilijker is het als mensen gewoon wegblijven zonder iets te zeggen, zoals de meesten deden. Daar zit je dan, alleen met de persoon waar je voor zorgt.”

Vandaag doet Annik als vrijwilliger oppas bij drie mensen, via i-mens en via CM.. Ze gaat bij elk van hen een of twee keer per week langs. “Het geeft veel voldoening”, zegt ze. “We beleven prachtige momenten. Zo zegt de vrouw met dementie waar ik langs ga elke keer dat ze blij is dat ik er ben. En als ik wegga, zwaait ze en gooit kusjes van achter het raam tot ik uit het zicht verdwenen ben. Mooi toch? Het is zeker niet alleen maar kommer en kwel, we lachen veel. Ook mijn man heb ik tot het laatste moment laten lachen. Humor is belangrijk, het houdt je recht in lastige situaties. De contacten als oppasvrijwilliger zijn wederzijds deugddoend. Als je er zelf ook iets aan hebt, kom je met goesting bij de men-

sen toe, en dat is leuker voor allebei. Ik vertrek vanuit wederzijds respect, waardering en empathie. Dat maakt de contacten ook warm en diep. Dat ik een babbelaar ben, komt van pas bij de bezoeken, maar nog belangrijker is goed kunnen luisteren naar wat de mensen willen. Ik heb mijn ervaring. Maar je mag je eigen aanpak niet opdringen. Je wordt als vrijwilliger ook wel ondersteund door de organisaties die het vrijwilligerswerk regelen. Die ruggensteun en klankbord zijn fijn.”

“Ik ben nu 72, soms vraag ik me af of ik dit nog lang zal doen”, zegt Annik. “Maar thuis in de zetel zitten of elke namiddag ergens koffie gaan drinken is niets voor mij. Ik ben een dochter van zelfstandigen, werken zit er bij mij ingebakken. Ik ben graag bezig. Door dat vrijwilligerswerk voel ik me nuttig.”

“Dat ik een babbelaar ben, komt van pas bij de bezoeken, maar nog belangrijker is goed kunnen luisteren naar wat de mensen willen.”

Met een S200 traplift

Uw huis is niet zomaar een huis. Het is een vat vol herinneringen. Het groeide met u, uw gezin en de steeds vernaderende omstandigheden mee en kan dat ook in de toekomst blijven doen. De trapliften van TK Home Solutions worden namelijk ontwikkeld om u maximale onafhankelijkheid te bieden in uw dagelijkse routine. Zo kan uw huis nog heel lang uw thuis zijn.

Ga voor meer informatie naar tk-traplift.be of bel gratis 0800 94 365.

* Aanbieding onder voorwaarden, zie tk-traplift.be RL Tot €1.000 korting in september!*

STELLING

Gezichtsherkenning in publieke ruimten moet worden toegestaan

Eén stelling, drie generaties. Lopen de meningen uiteen, of kunnen de generaties elkaar net vinden?

Tekst Michiel Bronckaerts

Dertiger

Anna Robijns

30 jaar

uit Antwerpen

“Ik ben zelf al onterecht beschuldigd van diefstal”

“Ik ben geen doemdenker, en dat maakt me misschien ook wat naïef, maar ik ga ervan uit dat veiligheidsdiensten gezichtsherkenning gebruiken voor positieve doeleinden. Tegelijk denk ik: waar gaat al die data naartoe? Het idee dat camera’s ons dagelijks leven monitoren boezemt me wat angst in. Maar misschien is die vrees onterecht. Strikte regelgeving en transparantie over de werking zou al heel wat wantrouwen wegnemen.”

“Twee jaar geleden verhuisde ik van Erembodegem naar Antwerpen, van geen naar overal camera’s. Dat was wennen, maar het vergrootte wel mijn gevoel van veiligheid. En dat weegt voor mij door. Als het helpt om misdaden te bestrijden, kan ik ermee

leven dat ik een deel van mijn privacy opgeef. Maar dan moet de technologie ook betrouwbaar zijn. Ik las onlangs in een onderzoek dat sommige modellen van artificiële intelligentie mensen met een donkere huidskleur benadelen. Dat mag echt niet gebeuren. Zelf ben ik ook al onterecht beschuldigd van diefstal, omdat het op de camerabeelden leek alsof ik iets in mijn tas had gestoken. Dat was niet het geval, maar de beelden wekten wel die suggestie.” “Technologie evolueert razendsnel en vergemakkelijkt tal van processen. Ook de voordelen van gezichtsherkenning liggen voor de hand, maar die vragen wel om een gezonde, kritische blik. Ik blijf positief en geloof erin dat gebruikers dat beseffen. Ook zonder camera’s ligt er trouwens heel wat informatie voor het grijpen. Als ik constant zou piekeren over het mogelijke misbruik, zou ik vooral ongelukkig worden.”

Vijftiger

Pieter Devlieger

56 jaar

uit Passendale

Zeventiger

“Mij lijken de voordelen door te wegen”

“Het debat rond privacy valt niet meer uit de media te houden. Je hoort tegengestelde inzichten: al te vaak wordt de discussie afgedaan met de slagzin ‘wie niets verkeerd doet, hoeft niets te verbergen.’ En toch trekken we rond onze woning een hoge schutting op, want we willen liever geen pottenkijkers.”

“Veiligheid is al even actueel, en maatregelen gaan dikwijls gepaard met een stuk inboeten aan privacy: we geven onze privacy op met beveiligingscamera’s op openbare locaties of wanneer we bij een controle onze identiteitskaart door een scanner jagen. Ook software met gezichts-

Anne Goffin

74 jaar uit Hemiksem

herkenning kan onze veiligheid versterken, bijvoorbeeld bij toegangscontrole op evenementen of bij het opsporen van vermiste personen.”

“Een deeltje privacy prijsgeven wordt dan gezien als een aanvaardbare bijkomstigheid. De vraag is echter: hoelang blijft dat verlies aan privacy proportioneel met de gecreëerde veiligheid? Mij lijken de voordelen van gezichtsherkenningssoftware op openbare plaatsen alvast door te wegen.”

“Maar wat mij wel zorgen baart, is wat er met die gegevens zal gebeuren en het mogelijke misbruik ervan. Wie een website bouwt, is verplicht je in te lichten over welke data worden verwerkt en wie dat doet. Gezichtsherkenningstoepassingen moeten op dat vlak net zo goed transparant zijn, zodat alle misbruik van dat soort gegevensverzameling vermeden wordt.”

“Wat als iemand valselijk wordt beschuldigd?”

“Als het gaat om vermiste personen of zware criminelen opsporen, lijkt het me een waardevol hulpmiddel. Maar moeten we de technologie zo ver drijven?

Neem nu de aanslagen in Zaventem. Standaard camerabewaking registreerde de zogenaamde ‘man met het hoedje’ en hij werd uiteindelijk opgepakt. Misschien ging het sneller als er gezichtsherkenning aan te pas kwam, maar dat weten we niet.”

“Ik heb in de zorgsector gewerkt en moest daar ook leren omgaan met nieuwe toestellen. En dat betekende onder meer een goed evenwicht vinden tussen mens en machine. Ik vind dat je nooit blindelings op technologie mag vertrouwen. Wat is de foutenmarge? Wat als iemand valselijk wordt beschuldigd? Is daar al een kader rond?”

“Camera’s op openbare plaatsen storen me niet.

Ze geven me zelfs een veiliger gevoel. Als er strafbare feiten gebeuren, staat alles op beeld. Maar de overheid moet goed nadenken over het doel en de plaats waar ze gezichtsherkenning inschakelen. Hoe baken je de publieke ruimte af? Een camera in een stadspark of speeltuin vind ik bijvoorbeeld niet bevorderlijk voor de sfeer.”

“Een andere bedenking: gaan we niet te passief worden? Als mens heb je ook een verantwoordelijkheid om in te grijpen bij bedenkelijke situaties. De menselijke schakel mag je nooit volledig uitschakelen. Gezichtsherkenning is een krachtig hulpmiddel, maar niet zaligmakend.”

Zelf je mening geven over deze stelling? Dat kan, tijdens de Ronde van België van Caruna, of via de Online Dialoog op de website caruna.be. Met Caruna wil CM Gezondheidsfonds het maatschappelijk debat over de plaats van zorg in onze samenleving op gang brengen.

DE HERBEWAPENINGSWEDLOOP

Eind juni heeft de NAVO op haar top in Den Haag beslist dat de lidstaten tegen 2035 vijf procent van hun BBP, in de ruime zin van het woord, aan defensie moeten uitgeven. Dat gebeurt op uitdrukkelijk verzoek van de Verenigde Staten. De discussie over de herbewapening van Europa loopt al maanden. De wedloop is ingezet.

Tekst Guy Poppe — Illustratie Arnoleon

Zes jaar geleden, tijdens de eerste ambtstermijn van de Amerikaanse president Donald Trump, heeft zijn Franse collega, Emmanuel Macron, profetische woorden gesproken. Hij verwees naar de instabiliteit van het Amerikaanse beleid, waarschuwde voor hersendood van de NAVO en pleitte voor een militair sterker Europa. Dat scenario is tijdens Trumps tweede ambtstermijn werkelijkheid geworden. Het bondgenootschap met de VS dreigde voor de bijl te gaan. “De regering-Trump is niet langer onze bondgenoot”, zei Macrons voorganger, François Hollande.

Achtergrond

Onder Trump zijn de VS op zichzelf gericht, met op internationaal vlak China als hun vijand. Daarom is de NAVO minder belangrijk. De VS vinden dat Europa een veel hoger percentage van zijn BBP aan defensie moet besteden. Vroeg de NAVO tot nu dat elke lidstaat minstens twee procent uitgeeft, verleden jaar bleven negen landen, waaronder België, onder die drempel. Het einde van de Koude Oorlog heeft tot soms grootschalige besparingen geleid. Die periode ligt achter de rug, de NAVO is weer springlevend.

Europa wil opnieuw op eigen benen staan. Het roept herinneringen op aan de Europese Defensiegemeen-

schap, die Frankrijk in 1954 afschoot. Oud-premier Guy Verhofstadt mag balen dat zijn smalend als pralinetop bestempelde poging in 2003 om een Europees leger op de been te brengen in de kiem gesmoord is.

Europa aan zet

De gevolgen van de Amerikaanse koerswijziging zijn groot. Sinds het aantreden van Trump is de militaire steun aan Oekraïne stilgevallen. Europa moet de fakkel overnemen. De EUsteun aan Oekraïne, bijna 150 miljard euro, overtreft ruim die van de VS maar het ontbreekt aan luchtafweer, langeafstandsraketten, spionagesatellieten en zware transport- en tankvliegtuigen.

Om tegemoet te komen aan de Amerikaanse eis zijn de NAVO-lidstaten op zoek naar financiële middelen om hun defensie-uitgaven te financieren. De Europees Commissie heeft een plan ontvouwd om te investeren in de Europese defensie. Ze wil 150 miljard lenen tegen een lage rentevoet, zodat de lidstaten goedkoop samen materiaal kunnen bestellen bij de Europese wapenindustrie.

De zoektocht naar financiële middelen gaat vele kanten uit. Duitsland heeft de Schuldenbremse afgeschaft, het grondwettelijke artikel dat verbood om schulden te maken. Geld lenen om wapentuig aan te kopen kan voortaan.

In andere landen verkleint het budget voor ontwikkelingssamenwerking. Trump schaft USAID, het Amerikaanse agentschap, gewoon af. Het Verenigd Koninkrijk vermindert het budget met ruim zes miljard pond, 7,5 miljard euro, tot bijna de helft. Militaire uitgaven krijgen het volle pond. België kort dit jaar tien procent op ontwikkelingssamenwerking, 125 miljoen euro.

Tussen 2017 en 2024, op zeven jaar tijd, is de legerbegroting in België meer dan verdubbeld, van 3,7 naar 7,9 miljard euro, dat is 1,3 procent van het BBP. Als de regering ze voor dit jaar met vier miljard optrekt, zodat ze op twee procent van het BBP uitkomt, gebeurt de financiering gedeeltelijk met de rente die ons land opstrijkt op bevroren Russische tegoeden en een extra-dividend van de Belfius bank. Voor de ontbrekende twee miljard kunnen besparingen in de sociale zekerheid in het vizier komen. Maar waar moet de achttien miljard vandaan komen om aan de verplichting te voldoen, die de NAVO oplegt? Blijft er nog geld over voor de energietransitie, economische innovatie, de vergrijzing en de gezondheidszorg?

Oorlogstrom

Hoe noodzakelijk is het om meer te investeren in militaire uitgaven? Een belangrijk argument om de herbewapening te verantwoorden, »

“Rond de potentiële dreiging die er van Rusland uitgaat, rijst er twijfel. Zo is het zonneklaar dat Rusland na drieënhalf jaar zijn doel in Oekraïne niet bereikt heeft.”

naast het wegvallen van de decennialang als vanzelfsprekend beschouwde Amerikaanse bescherming en de steun aan Oekraïne, is dat de schrik erin zit voor een Russische interventie in NAVO-landen die een gemeenschappelijke grens met Rusland hebben. Ze zijn bang dat na Oekraïne zij het volgende doelwit zijn.

Rusland heeft nooit verteerd dat de Baltische landen, Estland, Letland en Litouwen, waar grote, zich gediscrimineerd voelende Russische minderheden wonen, zich uit zijn invloedssfeer losgeweekt hebben. In Polen is het anti-Russische gevoel altijd krachtig geweest en Finland herinnert zich de jaren van finlandisering, zijn gedwongen neutrale opstelling tegenover de Sovjet-Unie.

Een hoog percentage van Ruslands BBP, 7,2%, gaat naar militaire uitgaven, het kan kernwapens inzetten en heeft daarmee al gedreigd. Dat Rusland een oorlogseconomie is, voedt de angst dat het na Oekraïne andere landen binnenvalt.

Rusland blinkt ook uit in onbetrouwbaarheid. In het verdrag met de NAVO van mei 1997 gaat het akkoord om betwistingen vreedzaam te regelen en de soevereiniteit en de onafhankelijkheid van andere staten te eerbiedigen. Het hoeft geen betoog dat de annexatie van de Krim in 2014 en de invasie van Oekraïne in 2022 van dat verdrag dode letter gemaakt hebben. Om al die redenen roert de oorlogstrom.

Twijfel

Rond de potentiële dreiging die er van Rusland uitgaat, rijst er twijfel. Zo is het zonneklaar dat Rusland na drieënhalf jaar zijn doel in Oekraïne niet bereikt heeft. Zijn legerbudget ligt bijna vier keer lager dan wat de Europese NAVO-landen samen besteden. Maar ze doen dat wel elk op zich. Een eengemaakt Europees leger staat niet op de agenda. Econoom Paul de Grauwe ziet het zo: “Als we daarin slagen, hoeven we helemaal niet meer uit te geven dan we vandaag doen”.

Ook een feit is dat Rusland minder actieve militairen in dienst heeft dan de 27 EU-landen samen, zij het dat het door de mobilisatie na de invasie in Oekraïne het gat snel dicht rijdt. Europa heeft moderner wapentuig maar minder oorlogservaring. Bovendien is Rusland een economische dwerg, met een BBP dat hooguit een kwart groter is dan dat van de drie Benelux-landen, en is zijn bevolkingsaantal drie keer lager dan dat van de EU.

Blijft het argument dat Rusland kernwapens heeft. Frankrijk wil zijn arsenaal ter beschikking van Europa stellen, mochten de Verenigde Staten de hunne terugtrekken, maar Macron wil alleen kunnen beslissen over de inzet ervan.

Vragen

Er zijn bij de onstuitbare herbewapeningswedloop fundamentele vragen te stellen. Vanwege zijn technologische achterstand moet Europa bij de Amerikaanse wapenindustrie aanklop-

pen. Het prangende verzoek van de VS om meer te besteden aan defensie verbergt dus een stuk eigenbelang. Voor de Europese fabrikanten kan het een flinke por in de rug betekenen. In een folder stelt Buitenlandse Handel twaalf Belgische bedrijven uit de defensiesector voor.

Oorlog wordt tegenwoordig vaak gevoerd met andere dan militaire middelen. Door levensbelangrijke computersystemen te hacken, aanslagen te plegen op onderzeese communicatiekabels en cyberaanvallen op bedrijven. België moet zijn havens en strategische doelwitten als het NAVO-hoofdkwartier, de zetel van de EU en opslagplaatsen van Amerikaanse atoomwapens beschermen. Is het aangewezen dat het zich daarop toespitst in plaats van op de aankoop van jachtvliegtuigen en fregatten?

De klemtoon op het militaire maakt dat we instrumenten als diplomatie en internationale samenwerking uit het oog verliezen. Dat maakt de verlaging van het budget voor ontwikkelingssamenwerking des te schrijnender.

Angstcultuur

Die accentuering brengt ook een angstcultuur teweeg, een uitmuntende voedingsbodem om burgers mentaal op een oorlog voor te bereiden. Houd zeventig euro cash bij de hand, leg een noodvoorraad aan. Zulke suggesties maken de mogelijkheid van een gewapend conflict concreet. Straks hamsteren we nog corned beef en droge erwten.

De legerchef vraagt zelfs om de crisistoestand uit te roepen. In dat geval vallen bij wapenaankopen zware procedures voor overheidsaanbestedingen weg en is er minder parlementaire controle. Hoe de roep om meer defensie-uitgaven kan wegen op de functionering van onze democratie.

Vrijheid tijdens je pensioen? Kies voor een Omnipas 65+

Koop je 65+-abonnement online of in een Lijnwinkel.

Alle info op delijn.be/65plus

Haal nog het laatste uit de zomer! Doe en zie meer! Van uitstapjes met de kleinkinderen tot uitwaaien aan zee. Met een Omnipas 65+ reis je overal makkelijk naartoe. Want je reist een jaar lang onbeperkt met de bus en (Kust)tram.

GROENTEN IN DE HOOFDROL

Experimenteren met groenten

In Veni, vidi, veggie deelt de Nederlandse groentechef Geneal Harreman zijn liefde voor vegetarische gerechten. Geïnspireerd

door zijn grootmoeder uit Curaçao verzamelde hij een resem culinair verrassende recepten waarin de groente niet alleen centraal staat, maar ook schittert.

Bloemkoolschnitzel met rodepaprikasaus

4 personen

WAT HEB JE NODIG?

· 1 grote bloemkool, ongeveer 800 g

· 130 g panko (Japans broodkruim)

· 50 g gebakken uitjes

· 150 g bloem

· 2 eieren

· 50 g (plantaardige) boter

· 1 gele courgette

· 1 groene courgette

· ½ bosje basilicum

· een stoommand

VOOR DE PAPRIKASAUS

· 4 rode puntpaprika’s

· 1 rode ui

· 2 tenen knoflook

VOOR DE UIENCOMPOTE

· 2 rode uien

· 50 g suiker

· 100 ml rodewijnazijn

HOE GA JE TE WERK?

1 Verwarm de oven voor tot 180°C op de heteluchtstand. Halveer de puntpaprika’s en verwijder de zaadjes. Snijd de rode ui in dunne ringen en hak de knoflook grof. Doe de paprika, rode ui en knoflook in een ovenschaaltje met een scheut olijfolie en een snuf zout. Hussel goed en

rooster 30 minuten in de oven. Draai de inhoud van de ovenschaal samen met 150 ml water in een blender tot een gladde saus.

2 Halveer intussen de rode uien voor de compote en snijd ze in dunne halve ringen. Verhit een laagje olijfolie in een steelpan op halfhoog vuur. Bak de ui ongeveer 5 minuten tot hij begint te garen. Zet het vuur laag, voeg de suiker toe en laat karamelliseren. Blus af met de rodewijnazijn en laat alles ongeveer 10 minuten inkoken tot een compote. Zet het vuur uit.

3 Snijd de courgettes in de lengte in zo dun mogelijke plakken en bestrijk ze lichtjes met wat olijfolie. Verhit een grillpan op hoog vuur en gril de plakken courgette in enkele minuten aan beide kanten gaar. Breng op smaak met zout.

4 Breng in een pan een laagje water aan de kook en zet een stoommand in de pan. Draai het vuur laag. Snijd of breek de bladeren van de bloemkool en stoom de bloemkool in zijn geheel 15 minuten met het deksel

op de pan. De bloemkool hoeft niet helemaal gaar te zijn en mag juist nog wat bite hebben. Snijd vier dikke plakken van de bloemkool.

5 Maal de panko en gebakken uitjes fijn in een blender en schep in een diep bord. Schep de bloem in een ander diep bord. Breng de bloem en mix van broodkruim en gebakken uitjes op smaak met zout, zo zorg je ervoor dat de korst zelf straks ook smaakvol is. Klop in een kom de eieren los en meng met 20 ml water. Schenk in een derde diep bord. Zet de borden als volgt naast elkaar: bloem, eieren, mix van broodkruim en gebakken uitjes.

6 Bestrooi elke plak bloemkool langs beide kanten met wat zout en peper voordat je ze gaat paneren. Druk de plak bloemkool aan beide kanten in de bloem, dan in de eieren en vervolgens in de mix van broodkruim en gebakken uitjes. Leg de bloemkoolschnitzel apart en herhaal met de andere plakken. Je kunt enkel of dubbel paneren: ofwel houd je het hierbij, of je herhaalt

de paneerstappen nog eens zodat je een ‘dubbele korst’ krijgt. Ben jij gek op een dikke korst, ga dan vooral voor dubbel gepaneerd, anders is enkel gepaneerd genoeg.

7 Verhit een laagje olijfolie in een pan op halfhoog vuur. Leg zoveel bloemkoolschnitzels in de pan als past zonder dat ze elkaar in de weg zitten, ik bak ze vaak per twee. Bak de schnitzels aan beide kanten ongeveer 2 minuten, houd goed in de gaten dat ze niet te donker worden. Voeg de boter toe en draai de schnitzels af en toe om zodat ze aan beide kanten goudbruin bakken. Breng ze tijdens het bakken op smaak met zout en laat ze eenmaal goudbruin en krokant uitlekken op keukenpapier.

8 Verwarm de paprikasaus in een steelpan en verdeel over de borden, leg de bloemkoolschnitzels erop en lepel de uiencompote er speels naast. Maak nestjes van de gegrilde courgette en garneer het gerecht met een paar blaadjes basilicum.

Krokante asperges met gele curry-kaassaus

4 personen

WAT HEB JE NODIG?

· 12 witte asperges

· 2 tenen knoflook

· olie om in te frituren

· 25 g bladpeterselie

· 125 g panko (Japans broodkruim)

· 2 eieren

· 80 g bloem

· 300 g spinazie

· 10 kerstomaten

· een pan om in te frituren

· een keukenthermometer

VOOR DE SAUS

· 1 witte ui

· 4 tenen knoflook

· 75 g boter

· 1 el gemalen kurkuma

· 250 ml kookroom

· 150 g geraspte jong belegen kaas

· sap en geraspte schil van 1 biologische limoen

HOE GA JE TE WERK?

1 Begin met de curry-kaassaus. Halveer de witte ui en snijd in dunne halve ringen. Hak de knoflooktenen fijn. Smelt de boter in een pan op laag vuur en bak de ui en knoflook glazig. Voeg de kurkuma toe en laat zachtjes meebakken

tot de smaak en kleur vrijkomen. Schenk dan de room erbij en laat op laag vuur 2 tot 3 minuten zachtjes pruttelen. Voeg 100 ml water toe en roer door zodat de saus goed is gemengd. Roer er dan ook de geraspte kaas door. Laat de saus zeker 10 minuten op laag vuur heel zachtjes pruttelen, zodat de kaas helemaal smelt en zorgt voor binding van de saus. Zet het vuur uit en draai de saus fijn in een blender of met een staafmixer. Roer het limoensap en de limoenrasp erdoor en breng op smaak met zout en peper.

2 Schil de asperges met een dunschiller en snijd de houtige onderkanten eraf, bewaar de schillen. Vul een pan met 2½ liter water en voeg de aspergeschillen, knoflooktenen en een snuf zou toe. Breng aan de kook. Leg de asperges in de pan en zorg dat ze net onderstaan. Leg er een theedoek bovenop om ervoor te zorgen dat de asperges onder het vocht blijven en geleidelijk garen. Kook de asperges in 15 tot 20 minuten gaar zonder dat het water hard kookt. Haal de asperges uit het vocht en laat ze uitdampen op een bordje met keukenpapier.

3 Verhit een frituurpan tot 180°C. Als je geen frituurpan hebt, kun je een halfhoge pan gebruiken die breed genoeg is om de asperges in te frituren. Vul die net tot de helft

met frituur- of zonnebloemolie. Verhit de olie niet hoger dan 180°C, gebruik een keukenthermometer om dit te controleren.

4 Hak de peterselie zo fijn mogelijk en meng met de panko en een beetje zout en peper. Tik in een schaal of diep bord de eieren open en roer ze met 10 ml water los. Pak nog twee schalen of diepe borden om in te paneren: gebruik er een voor de panko en peterselie en een voor de bloem. Begin bij het paneren altijd eerst met bloem, daarna het ei en sluit af met de panko. De bloem zorgt er namelijk voor dat het ei beter blijft plakken aan je asperges en zo blijft de panko ook weer beter plakken wanneer je ze hierin rolt. Paneer de asperges één keer - naar wens helemaal of tot in de helft - en druk ze een beetje aan zodat de korst goed blijft zitten. Frituur de asperges in porties ongeveer 4 minuten of tot ze mooi goudbruin zijn. Laat uitlekken op keukenpapier.

5 Verhit een laagje olijfolie in een koekenpan op hoog vuur en bak de spinazie heel kort. Breng op smaak met zout. Halveer de kerstomaten.

6 Maak met de achterkant van een lepel een spiegel saus op elk bord. Verdeel de spinazie erover met daarnaast de gefrituurde asperges. Maak af met de kerstomaten.

Portobellobara’s met noedelvulling

6 bara’s of 3 burgers uitgeknepen)

WAT HEB JE NODIG?

VOOR DE NOEDELSAUS EN –VULLING

· 150 g udonnoedels

· 50 g paddenstoelen naar keuze

· 1 sjalot

· 1 el zwartebonensaus

· 1 el gemberpuree

· ½ el knoflookpuree

· 1 tl sambal badjak

· 15 ml limoensap

· 40 g honing

· 25 ml lichte sojasaus

VOOR DE PORTOBELLOBARA’S

· 6 portobello’s

· 300 g kikkererwtenmeel

· 130 g spinazie (diepvries, ontdooid en uitgelekt of

· 1 el mild paprikapoeder

· 1 el versgemalen zwarte peper

· 1 el kerriepoeder

· 1 el gemalen komijn

· 1 el gemalen korianderzaad

· 1 tl chilivlokken

· 400 ml koud bruiswater

· 10 g sambal badjak

· een pan om in te frituren

· een keukenthermometer

HOE GA JE TE WERK?

1 Breng een pan water aan de kook en kook de noedels volgens de aanwijzingen op de verpakking. Giet af en spoel met koud water.

2 Meng in een kom de zwartebonensaus, gemberpuree, knoflookpuree, sambal badjak, het limoensap, de honing, sojasaus en 50 ml water.

3 Snijd de paddenstoelen voor de noedelvulling in gelijke stukken en snipper de sjalot. Verhit een laagje olijfolie in een koekenpan op middelhoog vuur en bak de sjalot aan. Voeg de paddenstoelen toe en bak ze goudbruin en gaar. Roer de gekookte noedels en noedelsaus erdoor en meng goed. Houd warm op laag vuur.

4 Verhit een frituurpan tot 175°C. Breek de stelen van de portobello’s en leg de hoeden apart. Zeef het kikkererwtenmeel boven een kom en voeg de spina-

zie, het paprikapoeder, de zwarte peper, kerrie, komijn, koriander en chilivlokken toe. Roer het koude bruiswater erdoor en meng alles goed. Doe de sambal badjak erbij en breng het beslag op smaak met zout. Haal de portobellohoeden door het beslag en zorg dat ze aan alle kanten bedekt zijn met een dun laagje. Laat de portobellohoeden zakken in de frituur en draai ze na ongeveer 3 minuten om, zodat beide kanten mooi goudbruin en krokant zijn. Laat uitlekken op keukenpapier.

5 Schep de noedels op de helft van de portobellobara’s en leg er nog een bara bovenop als deksel, nu heb je een portobellobara-noedelburger. Serveer zo snel mogelijk!

Veni, vidi, veggie van Geneal

Harreman is uitgegeven bij Nijgh & Van Ditmar

Ga naar pagina 55 van dit magazine en win een exemplaar van het boek.

LAMPET STIMULEERT PROZA

Bart Dewaele verheelt niet dat hij het heeft gehad met de vervelende reclameblokken die hem langs radio, televisie en andere al dan niet sociale mediakanalen in de strot worden geduwd.

Tekst Fons Jacobs

Een kan, een wasbekken en twee sierlijke potjes. Geen enkele luxebadkamer biedt méér.

Bart woont in het landelijke Holsbeek, in het hart van het Hageland. Al vijf jaar maakt zijn vroegere verantwoordelijkheid binnen de bijzondere jeugdzorg plaats voor de relatieve rust en de vele kansen eigen aan ‘op pensioen zijn’. De radio op de achtergrond maakt voor Bart deel uit van een zekere gezelligheid. “Deze gezelligheid wordt echter verdrongen door ergernis wanneer het reclameblok eraan komt”, zegt Bart.

Reclame-terreur

“Die reclame-terreur! Ze slaan me om de oren met reizen, verzekeringen, keukens, badkamers … Vooral de badkamers spannen de kroon. Waarom moet dit zo kinderachtig en irritant zijn?” foetert Bart.

Hij heeft het moeilijk met die grootste luxe die als een evidentie wordt voorgesteld. Een inloopdouche als een must en een kirrende damesstem die de bijkomende uitbreidingen ervan aanprijst.

Op zo een moment van ergernis valt het oog van Bart op ‘het lampet’, het sanitaire comfort van lang geleden: ronde en sierlijke vormen, crèmekleurig vanille en roze. Een kan, een wasbekken, twee sierlijke potjes met deksel voor toebehoren. Bart zweeft bij die heerlijke bedenkingen naar inspirerende dimensies die gestalte geven aan zijn prozaïsche ambitie. Ver wég van overbodige infantiele commerciële verleidingen. Zijn overwegingen brengen Bart dan haast automatisch naar zijn blog waar hij zijn frustratie wegschrijft.

Keurmerk

De ouders van Bart huwden in 1941. Het lampet was ongetwijfeld een cadeau. Onderaan staat het keurmerk van ‘Royal Boch, La Louvière’, gesticht in 1841. Als kind wist Bart het lampet het altijd op de slaapkamer van zijn ouders staan. Had nut of was het garnituur? Hij heeft er het raden naar.

Als jongste van vijf maakte Bart al snel de introductie van de moderne badkamer mee. Toen zijn moeder jaren geleden de stap zette naar een verzorgingstehuis was hij spoedig daar om dit erfstuk naar Holsbeek te verhuizen. Het lampet heeft dus best een lange weg afgelegd. Van La Louvière naar het West-Vlaamse Ingelmunster om uiteindelijk in Holsbeek te belanden. “Nu siert het onze logeerkamer als garnituur. En stimuleert het mijn prozaïsche aspiraties.”

Benieuwd naar het proza van Bart? Je vindt zijn blog via bartdewaelelschrijft.wordpress.com.

Bestel je brochure

WAT ALS JE MET JE TESTAMENT LEVENS KAN REDDEN?

Neem Stichting tegen Kanker op in je testament

Met je legaat investeer je rechtstreeks in beloftevolle projecten van Belgische onderzoekers. Door jouw solidariteit kan het kankeronderzoek onverminderd doorgaan.

Meer weten? Vul onderstaande coupon in of contacteer onze relatiebeheerders giften & testamenten: Greta Van Der Gracht – 0499 69 53 86 – gvandergracht@kanker.be Jürgen Van Molle – 0492 29 84 62 – jvanmolle@kanker.be

❏ Ja, ik wens de informatiebrochure rond testamenten te ontvangen.

Terugsturen naar: Stichting tegen Kanker, Leuvensesteenweg 479, 1030 Brussel.

Naam: Voornaam:

Straat: Nr: Bus:

Postcode: Gemeente:

Telefoon:

E-mail:

❏ Ja, Stichting tegen Kanker mag mij per e-mail informeren over haar activiteiten. Wij behandelen je gegevens met de grootste zorg. Ons beleid inzake gegevensbescherming is beschikbaar op www.kanker.be/privacybeleid

ALLES WAT JE MOET WETEN OVER … Hoven en rechtbanken

Elke dag passeren in het nieuws of in gesprekken begrippen die heel vertrouwd klinken. Maar wat betekenen ze exact? In deze rubriek nemen we elke maand een aantal van die begrippen onder de loep. Wil je zelf een begrip voorstellen, uit het nieuws of uit gesprekken met familie, vrienden en (klein)kinderen?

Dat kan via magazine@okra.be.

Deze keer zochten we alles wat je moet weten over rechtbanken en kombucha.

Matthias Van Milders — Foto Pexels — Illustratie Shutterstock

Het rechtsysteem in België is niet altijd eenvoudig. Hoe zit dat nu juist met al die hoven en rechtbanken? We lijsten ze even voor je op.

Moet je voor de rechter verschijnen, dan doe je dat voor een rechtbank of het vredegerecht. Ga je niet akkoord met de uitspraak van de rechter, dan kan je in bepaalde gevallen in beroep gaan. Beroepen tegen vredegerecht en politierechtbank komen voor afdelingen van de rechtbank van eerste aanleg. Tegen een beslissing van de andere rechtbanken ga je in beroep bij een hof.

Arbeidsrechtbank en arbeidshof

Geschillen rond arbeid, tewerkstelling en sociale zekerheid kunnen voor de arbeidsrechtbank komen. De functie van het Openbaar Ministerie, dat optreedt namens de staat, wordt hier vervuld door de arbeidsauditeur. Ben je niet akkoord met een beslissing van de arbeidsrechtbank, dan kan je hoger beroep aantekenen bij het arbeidshof. In beide organen zetelen ook lekenrechters. Die zijn geen rechter van beroep, maar komen uit het werkveld.

Hof van beroep

Ben je het niet eens met de uitspraak van een rechtbank van eerste aanleg of van de ondernemingsrechtbank? Dan kan je hoger beroep aantekenen. De zaak wordt dan een tweede keer behandeld door een hogere rechter.

Hof van Cassatie

Het hoogste gewone rechtscollege van het land is het Hof van Cassatie. Dit hof oordeelt niet over de grond van een zaak, maar wel over de wettigheid van een vonnis of arrest. Met andere woorden: je kan cassatieberoep aantekenen tegen de beslissing in laatste aanleg, dus tegen de laatste beslissing over de grond van de zaak. Daarvoor heb je de bijstand van gespecialiseerde advocaten nodig. Het Hof van Cassatie oordeelt onder meer of de rechter de rechtsregels juist toepaste en of de rechter het vonnis of arrest voldoende motiveerde. Zo beschermt het hof de individuele rechten.

Hof van assisen

De zwaarste misdrijven worden behandeld door het hof van assisen. Denk maar aan moord, doodslag, ernstige zedenfeiten of gijzelneming met dodelijke afloop. Dit hof is geen permanent rechtscollege, maar wordt voor een bepaalde zaak samengesteld. Kenmerkend voor het hof van assisen is dat er een volksjury wordt gekozen. Die bestaat uit twaalf burgers die bij lottrekking worden geselecteerd. De jury spreekt zich uit over de schuldvraag. Dat gebeurt normaal gezien zonder tussenkomst van de drie professionele rechters. Is er slechts een meerderheid van zeven juryleden tegen vijf, dan stemmen de drie magistraten ook. Over de straf beraadslagen de jury en de beroepsrechters wel altijd samen.

Politierechtbank

Verkeersmisdrijven komen voor de politierechtbank. Lichte verkeersovertredingen handelt men liefst buiten proces af. Ernstigere zaken als extreme snelheidsovertredingen, rijden onder invloed, vluchtmisdrijf of rijden zonder rijbewijs of verzekering komen voor de politierechtbank. Bij deze rechtbank kan je ook in beroep gaan tegen gemeentelijke administratieve sancties (GAS).

RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG

Dit rechtscollege neemt een beslissing in eerste aanleg. Het behandelt met andere woorden als eerste een bepaalde zaak. De rechtbank van eerste aanleg is onderverdeeld in verschillende secties:

De burgerlijke rechtbank behandelt doorgaans geschillen met een waarde boven de 5 000 euro. Ook is deze rechtbank bevoegd voor een aantal specifieke zaken met betrekking tot erfrecht, belastingen, hypotheken, stedenbouw en andere.

Voor gewone wanbedrijven verschijn je voor de correctionele rechtbank. Het gaat om zaken als diefstal, misbruik van vertrouwen of slagen en verwondingen. Je kan er ook in hoger beroep gaan tegen vonnissen van de politierechtbank.

De jeugdrechtbank heeft twee grote bevoegdheden. Enerzijds behandelt ze jeugddelinquentie en kan ze specifieke jeugdsancties opleggen. Anderzijds neemt ze maatregelen om minderjarigen te beschermen bij problematische opvoedingssituaties. Pleegt een minderjarige die ouder is dan zestien jaar een zeer ernstig misdrijf zoals moord of verkrachting? Dan kan de jeugdrechtbank de zaak uit handen geven zodat de minderjarige kan worden berecht zoals een volwassene.

Voor de familierechtbank komen een heel aantal zaken uit de familiale sfeer. Denk maar aan afstamming, burgerlijke stand, adoptie, huwelijk, echtscheiding, samenwoning, ouderlijk gezag of onderhoudsverplichtingen.

De strafuitvoeringsrechtbank beslist of straffen of beveiligingsmaatregelen veilig verder kunnen worden uitgevoerd buiten de gevangenis. Denk aan de voorwaardelijke invrijheidsstelling en het elektronisch toezicht, of het op proef in vrijheid stellen van geïnterneerde geesteszieken.

Ondernemingsrechtbank

Geschillen tussen ondernemers of ondernemingen worden behandeld door de ondernemingsrechtbank. Die was vroeger bekend als de rechtbank van koophandel.

ALLES WAT JE MOET WETEN OVER … Kombucha

Op de menukaarten van cafés en restaurants zie je wel eens kombucha staan. Misschien drink jij het zelf wel af en toe? Het meestal zo goed als alcoholvrije drankje op basis van gefermenteerde thee wint aan populariteit.

Het ontstaan van kombucha wordt doorgaans gesitueerd in China, al is het verhaal over de origine niet volledig bekend. Om kombucha te maken, vertrek je van gesuikerde zwarte, groene of oolong thee. Aan de thee worden gisten en bacteriën toegevoegd, door te werken met een kombucha-cultuur of een SCOBY. De kombucha-cultuur is een vloeistof die gefermenteerde kombucha met de nodige gisten of bacteriën bevat. SCOBY staat voor ‘symbiotic culture of bacteria and yeast’ of ‘symbiotische cultuur van bacteriën en gist’. Het is een gelatineachtige laag levende bacteriën en gisten die tijdens het fermentatieproces op de vloeistof groeit.

De bacteriën en de gisten zorgen voor fermentatie: ze breken organische stoffen in de vloeistof af en veranderen zo de smaak, het uitzicht en de geur. Laat je de kombucha fermenteren in een afgesloten fles of pot, dan wordt de drank meer koolzuurhoudend.

Alternatief voor alcohol

De smaak van kombucha is fris en zuur, en toch ook een tikkeltje zoet. Door de fermentatie wordt er alcohol gevormd. Door de toevoeging van azijnzuurbacteriën wordt de alcohol grotendeels omgezet in azijnzuur, waardoor je de zure smaak krijgt. Het alcoholpercentage van kombucha ligt doorgaans onder de 0,5 procent, waardoor je de drank alcoholvrij kan noemen. Kombucha wordt dan ook vaak geserveerd als vervanger van alcoholische dranken. Zelfgemaakte of langer gefermenteerde kombucha kan soms meer alcohol bevatten.

Aan kombucha worden positieve effecten op de gezondheid toegeschreven, al zijn die nog niet wetenschappelijk bewezen. Maar of je kombucha nu drinkt voor de smaak, je gezondheid of als alcoholvervanger, je bent niet alleen. De drank wint aan populariteit en trendwatchers verwachten dat de consumptie alleen maar zal toenemen.

“ Van een oude Chinese traditie naar een trend: kombucha bewijst dat fermentatie tijdloos is. Wat kombucha zo bijzonder maakt, is het natuurlijke fermentatieproces waarbij gisten en bacteriën samenwerken om een complex en verfrissend bruisend drankje te creëren dat je niet zomaar kunt vergelijken met frisdrank. Gepasteuriseerde kombucha mist levende bacteriën, maar dat maakt het niet minder interessant – zelfs dode bacteriën kunnen goed voor je zijn. Als je echter op zoek bent naar levende probiotica, dan is ongepasteuriseerde kombucha een betere keuze.”

Professor Jessika De Clippeleer, Innovatiecentrum voor Brouwerij & Fermentatie van Universiteit Gent en Hogeschool Gent

voor URINEVERLIES

Always Discreet voor urineverlies, deze medische hulpmiddelen zijn gereguleerde gezondheidsproducten en dragen overeenkomstig deze regelgeving de CE-markering. Lees de gebruiksaanwijzingen op de verpakking. Geproduceerd door Procter & Gamble Technical Centre Ltd, VK. Herzieningsdatum: 28/07/2025.

Betrouwbare bescherming bij urineverlies en geurtjes

Superabsorberende kern

1,50€

bij aankoop van een pak

Always Discreet voor urineverlies naar keuze

Geldig tot 30/06/2026

Dubbele beschermrandjes helpen lekken voorkomen

Voor de Consument: deze kortingsbon geeft bij inlevering tot 30/06/2026 recht op directe kassakorting bij aankoop van een pak Always Discreet voor urineverlies. Alleen geldig in België en Groothertogdom Luxemburg. Deze bon kan slechts één keer gebruikt worden. Kopieën niet toegestaan. De waarde mag niet verdubbeld worden. Slechts 1 bon per aankoop. Niet te gebruiken bij zelfscankassa’s. Deze bon is niet bestemd voor verkoop. Deze bon geeft geen recht op compensatie in contant geld. Deze bon is niet inwisselbaar bij Kruidvat.

Voor de Verkoper: Procter & Gamble DCE BV (P&G) verbindt zich ertoe de tegenwaarde van deze bon te betalen indien deze overhandigd werd bij aankoop van de aangeduide producten en overeenkomstig de op deze bon vermelde voorwaarden. De bon moet uiterlijk 1 maand na het verstrijken van de geldigheidsdatum teruggestuurd zijn naar HighCo DATA Benelux nv, Kruiskouter 1 – 1730 Asse. P&G behoudt zich het recht voor deze bon niet uit te betalen indien niet voldoende aankopen kunnen worden bewezen of indien de bon niet tijdig is ontvangen. Kopieën worden niet aanvaard.

V.U.: Procter & Gamble DCE BV, Temselaan 100, 1853 Strombeek-Bever, België, Ondernemingsnummer 0458 138 225

Houdt geurtjes in enkele seconden vast

3,00€

Geldig tot 30/06/2026

Dermatologisch getest

bij aankoop van een pak Always Discreet broekjes voor urineverlies naar keuze

Voor de Consument: deze kortingsbon geeft bij inlevering tot 30/06/2026 recht op directe kassakorting bij aankoop van een pak Always Discreet broekjes voor urineverlies. Alleen geldig in België en Groothertogdom Luxemburg. Deze bon kan slechts één keer worden gebruikt. Kopieën niet toegestaan. De waarde mag niet verdubbeld worden. Slechts 1 bon per aankoop. Niet te gebruiken bij zelfscankassa’s. Deze bon is niet bestemd voor verkoop. Deze bon geeft geen recht op compensatie in contant geld. Deze bon is niet inwisselbaar bij Kruidvat.

Voor de Verkoper: Procter & Gamble DCE BV (P&G) verbindt zich ertoe de tegenwaarde van deze bon te betalen indien deze overhandigd werd bij aankoop van de aangeduide producten en overeenkomstig de op deze bon vermelde voorwaarden. De bon moet uiterlijk 1 maand na het verstrijken van de geldigheidsdatum teruggestuurd zijn naar HighCo DATA Benelux nv, Kruiskouter 1 – 1730 Asse. P&G behoudt zich het recht voor deze bon niet uit te betalen indien niet voldoende aankopen kunnen worden bewezen of indien de bon niet tijdig is ontvangen. Kopieën worden niet aanvaard.

V.U.: Procter & Gamble DCE BV, Temselaan 100, 1853 Strombeek-Bever, België, Ondernemingsnummer 0458 138 225

VRAAG HET AAN OKRA

Verpleegkundige handelingen als mantelzorger

Tekst Marijn Loozen — Illustratie Shutterstock

Beste OKRA,

Ik ben 52 jaar en zorg al jaren voor mijn moeder die aan Parkinson lijdt. De ziekte vordert en de zorg wordt steeds intensiever. Regelmatig moet medicatie via een inspuiting toegediend worden. Omdat die inspuiting op verschillende momenten nodig is, vraag ik me af of ik dat zelf mag doen. Ik help mijn moeder met hart en ziel, maar wil het wel goed doen – en vooral veilig en wettelijk correct.

Anne

Dag Anne,

Mantelzorgers zijn van onschatbare waarde voor hun naaste, en het is inderdaad belangrijk om te weten wat je als mantelzorger wel en niet mag doen. In België kunnen mantelzorgers sinds de Gezondheidswet van 2014 de zogenaamde verpleegkundige B-handelingen zoals inspuitingen, sondevoeding en wondverzorging zelf uitvoeren, mits:

Je bent iemand uit de directe omgeving van de zorgvrager: familie, partner of goede vriend.

De zorgvrager geeft expliciet toestemming voor het uitvoeren van de handeling.

Je ontvangt geen financiële vergoeding. Je biedt de zorg uit persoonlijke betrokkenheid, niet beroepsmatig of als vrijwilliger. Voor vrijwilligers bestaat er een andere regeling.

Je krijgt vooraf een opleiding of instructie van een verpleegkundige of arts, gericht op die specifieke handeling bij die specifieke persoon.

Als aan de bovenstaande voorwaarden voldaan is, kan een verpleegkundige of arts een mantelzorgattest opstellen. In dat attest wordt beoordeeld of je voldoende bekwaam bent om de handeling veilig en correct uit te voeren.

Het attest bevat:

Een duidelijke beschrijving van de handeling en de procedure; Informatie over de betrokken zorgverleners; Contactgegevens voor ondersteuning bij vragen of problemen.

Het document wordt ondertekend door de verpleegkundige of arts, de zorgvrager én de mantelzorger. Is de patiënt niet of niet meer handelingsbekwaam, dan tekent de wettelijke vertegenwoordiger mee.

Het mantelzorgattest biedt een duidelijk juridisch en praktisch kader. Het versterkt de samenwerking tussen mantelzorgers en zorgprofessionals en geeft jou als mantelzorger het vertrouwen om je rol op een veilige manier op te nemen.

Let wel: voer je als mantelzorger een verpleegkundige handeling uit zonder geldig attest, dan overtreed je de wet en kan je aansprakelijk worden gesteld bij schade. Ook met een attest blijf je verantwoordelijk voor een correcte uitvoering. Een goede opleiding en duidelijke instructies zijn daarom absoluut noodzakelijk.

Meer info krijg je bij je verpleegkundige of huisarts. Heb je vragen over mantelzorg? Mail dan naar zorgrecht@okra.be of bel 02 246 67 00.

Heb jij ook een vraag die je in deze rubriek beantwoord wil zien? Mail je vraag dan naar belangenbehartiging@okra.be

Gerust in je vertrouwde omgeving.

Met een traplift van Comfortlift geniet je nog jaren van je volledige woning en je vertrouwde omgeving. Op een veilige en comfortabele manier kan je elk moment samen koesteren. Comfortlift biedt je opnieuw toekomstperspectief en de zekerheid dat je nog een hele tijd in je huis kan blijven wonen.

Bel voor gratis prijsofferte

comfortlift.be

BIOBOER DRIES

DELANOTE WERKT

SAMEN MET DE NATUUR

“We moeten weer leren wachten. De eerste tomaat in juni smaakt des te beter”

Dries Delanote groeide op in een landbouwersgezin bij Ieper en runt nu zelf een boerderij. Zonder insecten- of onkruidverdelgers, zelfs geen biologische. Samenwerken met de natuur in plaats van die te bestrijden is zijn motto. Dries doet zijn verhaal in de serre, omringd door planten en vogelgezang. Om tot dit paradijs te komen, is hard gewroet.

Tekst An Candaele — Foto's James Arthur

Dries komt uit een familie waar geboerd werd van generatie op generatie. Zijn grootvader kweekte rode koeien - typisch voor de streeken was trots op zijn dieren, waarmee hij prijzen won. De vader van Dries nam de boerderij over en schakelde volledig over op groenteteelt. “Hij leverde aan diepvriesbedrijven en was op dat vlak een pionier hier in de Westhoek”, vertelt Dries. “Mijn ouders werkten keihard en bouwden een groot rendabel bedrijf uit. Wij, de vijf kinderen, moesten mee de handen uit de mouwen steken. Een broer nam de ouderlijke boerderij over. Ik werd leraar landbouw en dierenzorg, maar de lokroep om te boeren liet me nooit los.”

Eén aarde

“Op de landbouwschool en thuis leerde ik alles over giftige producten en reed ik met de spuitmachine over het land. Onkruid en insecten waren de vijand. In mijn adolescentie keek ik al op naar bioboeren. Als ik het ouderlijke bedrijf had voortgezet, zou ik het bioverhaal daarin geïntegreerd hebben. Dat de boerderij niet voor mij was, heeft me pijn gedaan. Maar Le Monde des Mille Couleurs zoals het nu is, was wellicht alleen mogelijk door klein te beginnen en organisch te groeien. Ik begon zo’n twintig jaar geleden

in bijberoep, met dertig are grond. Inspiratie vond ik in de permacultuur en bij kleinschalige landbouwtradities in Bolivië en Zuid-Afrika. Ik snapte steeds beter dat alles wat leeft met elkaar verbonden is. We hebben maar één aarde en we maken allen deel uit van dezelfde energie. De mensheid overleefde door de vruchten die de aarde schonk, maar nu waant de mens zich schepper. De boer plant of zaait een gewas en wat voor de rest leeft op en onder de grond moet weg. Monocultuurvelden zijn dode lappen grond. Ik ben een boer in hart en ziel en wil voedsel produceren, maar als ambacht en niet als industrie, zoals gangbare landbouw geworden is.”

Moeilijk begin

“Zaden kopen, de bodem voeden, zoeken en leren … het was in het begin een dure hobby. Mijn pompoenen lagen te rotten aan de straat. Hier in de Westhoek was er geen interesse, verderop was ik nog niet bekend en op groenteveilingen willen ze geen kleine boeren. Het was zwaar. Mijn opvoeding – keihard werken en sterk blijven bij tegenslagen – kwam toen goed van pas. Maar het heeft ook zijn tol geëist. De moeder van mijn kinderen en ik gingen uit elkaar. Het wroeten om deze boerderij tot ontwikkeling te brengen, heeft daarbij zeker meege-

speeld. Ik reed naar elke klant die iets wilde kopen, al was het in Brussel en hield ik er geen cent aan over. Ik heb meer dan eens in mijn camionette geslapen na een levering. Het was een noodzakelijke fase, maar ik ben te ver gegaan. Ik was opgevoed in de harde West-Vlaamse lijn van werken zonder oog voor gevoelens. Ik die zoveel respect had voor het kleinste diertje, zag mijn vrouw als jonge mama van twee kleine kinderen over het hoofd. Daar ben ik niet trots op. Gelukkig komen we nog goed overeen.”

De smaak van wachten en verlangen

“Het bedrijfje groeide elk jaar. Dertig are werd een halve hectare. Ik mocht een hectare grond gebruiken van mijn vader en door wat meer financiële ademruimte kon ik nog een hectare bijkopen. Er kwamen plastic tunnels en de plaatsing van serres gaf extra mogelijkheden. En zo ontwikkelde Le Monde des Mille Couleurs zich tot waar we nu staan. We garanderen onze klanten het hele jaar door minstens twintig verschillende groenten. In de zomer zijn dat er soms wel honderd, de variatie is hier veel groter dan in de klassieke landbouw. In de winter teel ik groenten zonder ook maar één gram CO2-uitstoot voor verwarming of kunstlicht. Het gaat verder dan geen »

“Echte duurzaamheid begint met respect voor het land, de seizoenen en de energie die nodig is om iets te laten groeien.”

gif gebruiken. Paprika in de winkel in maart klopt niet, bio of niet. Veel mensen beseffen niet welke milieukost dat heeft. Bij een energiecrisis worden we aangespoord om de thermostaat een graadje lager te zetten, maar intussen geven ouders wel kerstomaatjes en komkommers uit verwarmde serres mee in de lunchdoos van hun kind. Die serres gebruiken gigantisch veel energie. Eten wat het land op dat moment geeft, vermindert niet alleen het energieverbruik, maar herstelt ook de verbondenheid met de seizoenen en de natuur. En de eerste tomaat in juni of juli, waar je naar hebt verlangd, smaakt zoveel beter dan een serretomaat in februari. We moeten weer leren wachten. We moeten ons voedingsritme afstemmen op de natuur. Echte duurzaamheid begint met respect voor het land, de seizoenen en de energie die nodig is om iets te laten groeien.”

Oogsten zonder doden

Op een bepaald moment vonden gastronomische chefs als Kobe Desramaults de weg naar Le Monde des Mille Couleurs. “Ze zochten en vonden hier diversiteit, puurheid, smaak …”, vertelt Dries. “Hun enthousiasme is de motor van de groei van dit bedrijf. Naast groenten die in één keer volledig geoogst worden, oogsten we hier ook planten zonder ze te

doden. Elke plant die mag doorgroeien levert bloemen, nieuwe scheuten, zaden … ‘Onze’ koks willen werken met groenten waar de juiste energie in zit en hun menu’s evolueren mee met de seizoenen. Ze bereiden de groenten met dezelfde bezieling als waarmee wij ze geteeld hebben. En als ik oogst weet ik dat daar straks mensen echt van zullen genieten. Heerlijk toch? Intussen lever ik ook aan enkele bistro’s en op de wekelijkse zaterdagmarkt komen gezinnen hun voorraad kopen. Kwalitatieve en gezonde voeding moet voor iedereen toegankelijk zijn.”

Terwijl Dries zijn verhaal doet, komen twee jonge mensen goeiedag zeggen. Het zijn jonge koks uit Noord-Frankrijk. Ze komen groenten halen en willen een video maken over waar de groenten in hun restaurant vandaan komen. “Jonge mensen hebben veel meer het juiste bewustzijn dan toen ik begon”, zegt Dries. “Toen werd ik beschouwd als wereldvreemde alternatieveling, nu hebben biolandbouw en restaurants die werken met pure producten hun plaats in de economische wereld. Mensen willen hun product.”

De schoot van Moeder Aarde

“Wanneer ik klanten of groepen rondleid, merk ik dat wat we hier doen hen raakt. Ze vinden iets wat ze herkennen en waar ze naar verlangen. Verbinding met de natuur zit – ook al zijn we ervan afgedwaald – in ons DNA. In deze serre voel je echt de schoot van Moeder Aarde. Het bodemleven is hier onvoorstelbaar, zo tonen testen aan. We leven op een ontzettend rijke planeet die zich beschermt met planten en bomen. Die houden de atmosfeer gezond en in evenwicht. De aarde kan niet naakt zijn. Na een bosbrand zie je twee dagen later al plantjes ontkiemen. Waar ze vandaan komen … wonderlijk is het. Bodem moet bedekt zijn. Naakte grond droogt uit en kaatst elke zonnestraal in veelvoud terug. En regen spoelt de bodem weg. We kunnen niet meer naast de gevolgen kijken.”

“Twintig jaar geleden was ik ervan overtuigd dat de hele landbouwsector tien jaar later biologisch zou zijn, de enige logische manier. Maar daarvoor zat en zit de landbouw te veel in de tang van de economie en van lobbyisten. Ik zie

wel veel positieve evoluties. Grote klassieke landbouwbedrijven schakelen gedeeltelijk over op bio, anders verliezen ze de maatschappelijke relevantie en steun. Mensen willen gezond voedsel en landbouw die het milieu niet naar de vaantjes helpt. Wie zegt dat we alleen met industriële landbouw de wereld kunnen voeden, moet hier eens komen kijken. We voeden elke week opnieuw duizenden mensen.”

“Ik ben opgevoed met schrik voor insecten die de gewassen belagen. De eerste jaren lag ik wakker van blad-

luizen en de schade die ze konden aanrichten. Ik ben blij dat ik nooit heb toegegeven aan de neiging om ze met biologische aftreksels te bestrijden. Nu leeft alles in harmonie en vormen bladluizen geen bedreiging meer. Je hebt ze nodig, als voedsel voor lieveheersbeestjes en sluipwespen. Door de vermenigvuldiging van het leven – zichtbaar en onzichtbaar, gekend en ook veel nog onbekend – is hier vanzelf een evenwicht gekomen. Als je dat verstoort, zit je in een eeuwig gevecht waar je niet zonder bestrijdingsmiddelen kan.”

“We leven op een ontzettend rijke planeet die zich beschermt met planten en bomen.

De aarde kan niet naakt zijn.”

Wat na mij?

“Ik ben een tevreden man. Ik kan nu financieel leven van dit bedrijf en ervaar respect en dankbaarheid van de klanten en de buurt. Ik kan ook in de spiegel kijken over hoe ik de aarde zal achterlaten voor de volgende generatie, ik heb ze met zorg behandeld. Ik ben nu vijftig en hoe het na mij verder gaat met het bedrijf weet ik niet. Mijn zonen zijn veertien en vijftien en weten nog niet wat ze gaan doen in het leven. Het zou me plezier doen als ze ook iets met natuur en voeding doen, maar ik zal hen niet in een richting duwen. In te veel boerenfamilies ging het bedrijf, dat van generatie op generatie overging, boven het geluk van de kinderen. Le Monde des Mille Couleurs is naast ikzelf ook een team, een groep geëngageerde chefs, burgers en boeren. Ik heb er alle vertrouwen in dat de opgebouwde energie zal doorgaan, op welke manier ook.”

“Zelf ga ik nog een tijdje door, maar liefst met wat minder hard werken. Het is tijd voor meer evenwicht in mijn leven. ‘Je leeft niet volgens wat je predikt’, zeggen vrienden. Ze hebben gelijk. Ik ben een workaholic en dat was nodig om te geraken waar we staan, maar de komende jaren wil ik het anders. Met tijd om te kijken naar de zon die opkomt over de velden, tijd voor meditatie, zelfzorg, … Ik heb aangetoond dat het mogelijk is om mensen te voeden op een manier die de natuur niet kapotmaakt, maar ik wil ook een landbouw die de boer niet kapotmaakt. De mens is geen radertje in een economisch systeem dat ons verslindt. We hebben landbouw nodig die voedt. In de letterlijke betekenis, maar ook sociaal en moreel.”

Meer over Le Monde des Mille Couleurs op millecouleurs.be

EXPO MOEDERZIEL IN BOKRIJK

Over de kracht en kwetsbaarheid van moederzielen (m/v/x)

De langgevelhoeve uit Helchteren is nu exporuimte

Het openluchtmuseum in Bokrijk … lang geleden dat ik daar nog was geweest. Maar onlangs liep ik er nog eens rond tussen de huizen en boerderijen uit vervlogen tijden. Mijn hoofddoel was de expo ‘Moederziel’ die daar sinds mei te zien is in de langgevelhoeve uit Helchteren. Achteraf deed ik nóg een leuke ontdekking op het domein: het sixtiesdorp, een plek vol nostalgie en herkenning.

Maar eerst naar de expo in de langgevelhoeve dus. In zo’n hoeve liggen woonhuis, stal en schuur onder één dak. De hoeve uit Helchteren dateert uit 1815. Magda Horváth, de centrale figuur in de tentoonstelling, woonde er van 1936 tot 1945.

Met de kindertrein naar België

Magda wordt in 1914 geboren in Hongarije, als oudste in het gezin Horváth. Na de oorlog is er grote armoede in Hongarije dat bij de verliezers is en grote stukken grondgebied moet afstaan aan buurlanden. In het gezin Horváth komen er zes kinderen bij en moeder is ziek. Magda en haar zus Roza worden in 1927 meegestuurd met een van de kindertreinen die in de jaren 20 meer dan 20 000 Hongaarse kinderen naar Nederland en België brengen. Daar kunnen ze zes maanden aansterken in pleeggezinnen. Bij hun terugkeer - goed gevoed en krachtig – kunnen de meisjes de zorg voor het gezin helpen dragen, zo is het idee. De zussen raken elkaar kwijt op de trein, de twaalfjarige Magda komt terecht bij een ouder boerenkoppel dat haar slecht behandelt. Het meisje moet hard werken en mag niet naar school. Op de brieven die ze naar huis schrijft, komt geen antwoord en ze kan na zes maanden niet naar huis terug. Veel later vindt Magda haar brieven, en brieven die haar vader stuurde, onder de matras van het echtpaar. Haar moeder is kort nadat ze in België toekwam, overleden, zo blijkt.

Al moest ik op mijn blote knieën...

Magda ontmoet Toon, het koppel trouwt en trekt in bij de moeder van Toon – een weduwe – en zijn oom, in de langgevelhoeve. Na zes maanden wordt een zoontje Henri geboren. Het prille geluk van Magda duurt niet

lang, Toon verongelukt op het werk, 14 maanden na hun huwelijk. Magda is zwanger van hun tweede kindje dat even later geboren wordt en de naam Toon krijgt. In 1939 komt ook de jongste zus van Magda vanuit Hongarije bij het gezin inwonen.

Als de pastoor Magda aanraadt om de kinderen af te staan omdat zij hen niet zal kunnen voeden, weigert ze. “Al moest ik op mijn blote knieën van deur tot deur kruipen om een boterham te vragen.... mijn kinderen wegdoen, nooit. Ik heb het zelf meegemaakt. Dat nooit.”

Geen ouder is perfect en dat is oké

In 1945 hertrouwt Magda met bakker Eugène, een weduwnaar met drie kinderen. Hertrouwen is voor beiden een oplossing. Ze beloven elkaar goed voor de kinderen te zorgen en krijgen samen nog vijf kinderen. Naast de zorg voor het nieuw samengesteld gezin met tien kinderen, werkt Magda ook mee in de bakkerij. Het is zwaar en ook de traumatische kindertijd tekent Magda en de moeder die zij is. Een angstige vrouw die de kinderen niet veel vrijheid geeft, bang dat hen iets zou overkomen. Ze werkt zich uit de naad om haar kinderen goed te voeden en te kleden, maar kon hard zijn, herinneren haar kinderen zich. “Je mag je kinderen graag zien, maar je mag dat niet tonen”, zal ze daar later over zeggen. Haar manier om de kinderen te wapenen voor het leven dat vaak klappen uitdeelt.

Opvoedadviezen vandaag beklemtonen meer het belang van liefdevolle, warme aandacht om kinderen stevige wortels te geven. Maar misschien slaat de slinger nu te hard over naar de andere kant? Het zal nooit perfect zijn en dat is oké. “Je moet een kind toewensen dat het niet wordt opgevoed door perfecte ouders”, zegt Adriaenssens daarover in de expo. “De bluts en

de buil maken deel uit van het leren leven. Je hoort geen extremen mee te maken, geen geweld… maar vandaag wil men veel te veel alle frustratie en grenzen vermijden bij kinderen. Terwijl je daar in het echte leven als volwassene wel mee moet om kunnen.” Wat geen pleidooi is voor hardheid, integendeel, Adriaenssens wil graag wat meer kwetsbaarheid en zachtheid zien in de samenleving. Ook de kinderen van Magda koesteren vooral de zachte momenten met hun moeder.

Ken jouw familieverhaal

Edgard Hermans - een van de kinderen van Magda - ging op zoek naar haar geschiedenis en waar dat altijd aanwezige verdriet en heimwee vandaan kwamen. Hij schreef er een boek over met de titel Kevdes Magda. Het bijeensprokkelen van het levensverhaal leidde bij de (stief)kinderen van Magda tot begrip, mildheid en ontzag voor moeder. Peter Adriaenssens roept iedereen op om het verhaal van de eigen (voor)ouders te ontdekken. “We hebben allemaal kritiek op onze ouders, wat ze anders hadden moeten doen en wat we gemist hebben. En sommigen dragen dat een leven lang mee”, zegt Adriaenssens. Hij geeft ouders de raad: “Laat je kwetsbaarheid zien aan je (volwassen) kinderen. Wimpel hun vragen niet af (‘dat is voorbij’), maar probeer te vertellen ‘zo was het leven’ en wat het met jou deed.” Nog een advies voor iedereen: “Toon interesse voor je stamboom. Je familieverhaal kennen werkt verhelderend en helend. En weet dat je zelf ook een

“Een kind heeft geen perfecte ouders nodig.” »

generatielijn bent. Je krijgt de kans om het anders te doen voor je eigen kinderen.”

Magda kreeg veel klappen in het leven, al van jongsaf. Een moederziel wordt daar mee door gevormd. “Overmatige stress die gepaard gaat met onveilig opgroeien zindert tot vier generaties later nog door in het dna”, zegt Adriaenssens.

Toch toont het verhaal van Magda ook de kracht van de moederziel. Na elk nieuw dal vond ze oplossingen. Ze leerde zichzelf lezen en schrijven, ze breide ‘s nachts om geld te verdienen, hertrouwde om uit de miserie te geraken…. Post-traumatische groei heet dat met een wetenschappelijk term.

Zorgen voor elkaar

is de kern van de samenleving

In een tweede deel van de expo vertellen 54 vrouwen en mannen van vandaag over wat moederziel betekent in hun leven.

Vrouwen én mannen kunnen een moederziel hebben en allemaal hebben we een moeder die er al dan niet was voor ons. “Moederziel gaat om een langdurige bijdrage aan de groei, ontwikkeling en het in leven houden van kinderen. Met de intentie ‘liefde geven’”, zegt iemand daarover. “Moederen dat is zorgen voor elkaar, het is de kern van elke samenleving”, klinkt het bij iemand anders.

Lieve Blancquaert fotografeerde de 54 getuigen en in een triptiek komen ze één na één aan het woord.

Zo is er de moeder van Boris die uit het leven stapte. “Ik heb geleerd om hem te voelen in mijn ziel, ook al is hij er niet meer fysiek.”

De expo nodigt uit om stil te staan bij de eigen moederziel

Een vrouw die kinderloos bleef en daar zeer onder leed, vertelt over toch gelukkig worden zonder eigen kinderen en blij zijn met elk kind waar je iets voor kan betekenen.

Er komen mensen aan het woord die vroeg hun eigen moeder verloren en die heel hard blijven missen. Er zijn adoptieouders en ouders met een kind met beperking die zich vaak alleen voelen in hun zorgende rol. Moeders die hun thuisland moesten achterlaten en zich ontheemd voelen. Een vader die zijn zoontje alleen opvoedt en moet opboksen tegen vooroordelen alsof hij niet even goed kan moederen als een vrouw.

Moeders die een kind verloren, merken dat de buitenwereld hen niet meer als moeder beschouwt terwijl ze zichzelf nog altijd evenveel moeder voelen. Een moeder doneerde een eicel voor een bevriend homokoppel opdat zij ook ‘die allesoverweldigende liefde’ zouden kunnen ervaren. Een transvrouw vraagt zich af wie ben ik voor mijn kinderen nu ik geen papa meer ben?

Een vrouw vertelt dat moeder zijn extra worstelen is als je zelf als kind een moederziel hebt gemist.

Een 65-jarige vrouw mist nog altijd haar moeder die uit het leven stapte toen zij 7 was. Zijzelf kreeg twee kinderen en hielp 32 pleegkinderen opgroeien.

En zo passeert een diversiteit aan verhalen de revue.

Wat betekent moederziel voor jou?

“De moederziel kan heel sterk en krachtig zijn, maar ook ongelooflijk kwetsbaar”, besluit Lieve Blancquaert uit de verhalen van de 54 vrouwen en mannen, en uit haar eigen ervaring. “Kinderen grootbrengen is mooi, maar er komen onvermijdelijk momenten dat de moederziel gekwetst wordt en wankelt.” “Ik hoop dat de bezoekers van de expo de tijd nemen om te reflecteren over zichzelf”, zegt ze. “Ga op zoek naar je eigen moederziel en wat moederziel voor jou betekent. Ook als je geen biologische kinderen hebt. Wat maakt je kwetsbaar, waar zit jouw moederzielkracht en hoe kan jij je moederziel voeden?”

De expo Moederziel is inbegrepen in het toegangsticket voor het openluchtmuseum. Een ticket reserveren is niet verplicht, maar wel aanbevolen. Meer info: bokrijk.be/nl/moederziel

Kijk op pagina 55 van dit magazine en win een duoticket.

Benzinepompen in het sixtiesdorp

In het openluchtmuseum

Bokrijk stap je over de drempel van huizen terug in de tijd.

Huiskamerinterieur uit de sixties

SIXTIESDORP

Verken zeker ook de rest van het openluchtmuseum, met als bijzondere aanrader het sixtiesdorp dat in 2012 de deuren opende. Schooltje, café, kapsalon, cinema waar televisiefragmenten uit die tijd worden getoond, supermarkt, … je voelt je even helemaal terug in de jaren zestig

Niet te missen in september

THEATER

De Sage van het Ros Beiaard

Vanaf 26 september 2025 brengt Camerata Productions in de Oktoberhallen in Wieze een groots middeleeuws spektakel: De Sage van het Ros Beiaard. Bij de acteurs ook bekende namen zoals Senne Vanwildemeersch, Mark Tijsmans en Veerle Malschaert, nemen je mee in het verhaal van de vier heemskinderen en hun afkomst met het legendarische Ros Beiaard.

Het stuk, gebaseerd op de Frankische sage Les Quatre Fils

Aymon, combineert spanning, emotie, humor en historisch drama. Thema’s zoals familiebanden, opoffering en idealisme staan centraal wanneer de jonge Reynout en zijn broers met de harde realiteit van oorlog en loyaliteit worden geconfronteerd. Meer info: www.rosbeiaardspektakel.be

MUSEUM Playmobil

Playmobil-invasie in Waterloo! Het Wellington Museum verwelkomt een wel heel atypische bende gidsen. Duizenden Playmobil-figuurtjes nemen je mee naar de sleutelmomenten van de Oudheid en het Eerste Keizerrijk. Perfect voor een uitstapje met (klein)kinderen, want zij kunnen zich extra uitleven in de speelhoekjes en de expo doorkruisen met een digitaal notitieboek. Wie zei er weer dat geschiedenis saai was?

Meer info: www.museewellington.be

EVENT

De Schrijfwijzen

Begon jij vroeger ook te zweten zodra het woord ‘dictee’ viel in de klas? Laten we eerlijk zijn: bij ‘plezier’ denk je niet meteen aan spellingsregels en rode strepen. En toch is dat precies het doel van De Schrijfwijzen, de eigentijdse, speelse opvolger van het Groot Dictee der Nederlandse Taal. Op 3 oktober verzamelen taalliefhebbers in bibliotheken over heel Vlaanderen om samen het taal- en dicteespel te spelen. Wie schrijft zo foutloos mogelijk? Wie haalt het in dit ludieke en laagdrempelige taalspel waar tongbrekers en taalraadsels het beeld van het klassieke dictee verjagen? De winnaars van elke bibliotheek spelen de finale op een bijzondere locatie. Een recordaantal bibliotheken doet alvast mee aan de zevende editie. Ideaal om samen te doen met je OKRA-trefpunt in een bibliotheek in de buurt. Info en inschrijven: www.schrijfwijzen.be

EVENT

Cirque du Soleil in Brussel

Vanaf 12 september tot 2 november slaat het wereldvermaarde Cirque du Soleil zijn tenten op aan Brussels Expo voor hun iconische show Alegria, die in een nieuw jasje werd gestoken. Het verhaal speelt zich af in een koninkrijk zonder koning en belicht de strijd tussen het oude aristocratische machtssysteem en een jongere generatie die hoop en vernieuwing zoekt. Verwacht je aan spectaculaire circusacrobatie, indrukwekkende decors en herkenbare muziek waar je meer dan twee uur van kan genieten. Voor groepen zijn er speciale arrangementen.

Meer info: www.cirquedusoleil.com/belgium

De boer op!

Op zondag 14 september zetten land- en tuinbouwbedrijven in heel Vlaanderen hun staldeuren open voor het grote publiek. Tijdens de Dag van de Landbouw krijg je een unieke blik achter de schermen van het moderne boerenleven. Je ontdekt hoe onze voeding vandaag geproduceerd wordt, maakt kennis met innovatieve teelt- en kweekmethoden en leert het leven op de boerderij van dichtbij kennen. Een hapje, een drankje en vaak ook een streepje muziek maken van dit landelijke uitje een feest voor jong en oud. Meer info: www.dagvandelandbouw.be

BOEK

Groene budgettips

Van het gebruik van herbruikbare make-uppads tot het schoonmaken met azijn. In De groene budgetgids deelt Nancy Birtwhistle 101 bewezen lifehacks die goed zijn voor zowel de portemonnee als het milieu. Of je nu op zoek bent naar simpele schoonmaaktips, budgetvriendelijke recepten of duurzame oplossingen voor dagelijks gebruik, dit boek biedt praktische handvatten voor een duurzamer leven zonder in te boeten op gemak. Met haar jarenlange ervaring en creatieve oplossingen helpt Nancy Birtwhistle je om met weinig middelen veel te bereiken.

BOEK De man die niet alleen viel

Op een dag staat acteur Rudy Morren op een filmset. Zijn hand trilt oncontroleerbaar. Zijn bange vermoeden wordt bij de dokter bevestigd: hij heeft de degeneratieve ziekte die hij niet wil noemen. Hij doopt haar KL. Het boek De man die niet alleen viel verhaalt over hoe je kan vallen, maar ook weer kan opstaan. Het is een intens verhaal vol hoop.

PODCAST

Salut James

Op 1 april 1978 worden drie schilderijen van James Ensor gestolen in Oostende. Na een eis om losgeld houdt de politie een katen-muisspel met de daders: van geheime boodschappen, over een halsbrekende tocht met een vliegtuig, tot een val met een benzinebom. Audiomaker Ronald Verhaegen en Oostendse journalist Stefan Kerger vertellen het verhaal van de Grote Ensorroof. Een cold case, want de dief is nooit gevat. Kunnen zij hem na 47 jaar nog vinden? Salut James is een verhaal vol mysterie, net als het werk van de meester. Te beluisteren in alle podcastapps.

PODCAST Geen tijd over

Wat doe je als je leven korter is dan je verwacht had? Isabelle kreeg enkele jaren geleden te horen dat ze chronische kankerpatiënt is. Voor haar podcast sprak ze met mensen ‘voor wie de klok een zandloper is geworden’. Palliatief noemen we dat, maar de mensen die Isabelle samen met podcastmaker Wederik De Backer kon spreken, verzetten zich tegen dat label. Te beluisteren in alle podcastapps.

KRA ONDERZOEKT

Welke woonvorm of woonvormen genieten jouw voorkeur als je hulp nodig hebt?

Ik zou in mijn eigen appartement of huis willen blijven

Een appartement

Een zorgwoning of kangoeroewoning

Een assistentiewoning

Een groepswoning met gedeelde ruimtes

Een woonzorgcentrum

Maak een reis door de tijd in Train World

Hoe maai je jouw gazon?

Zelf, met een zitmaaier, een elektrische grasmaaier of eentje op brandstof.

Ik laat het door een tuinbedrijf doen.

Ik word geholpen door een buurjongen of –meisje, een (klein)kind, ...

Ik heb geen gazon.

Zelf je mening geven? Stuur een mail naar belangenbehartiging@okra.be om deel te nemen aan ‘OKRA Onderzoekt’.

Interessant en uitgebreid groepsaanbod. Laat je verrassen door de wonderlijke wereld van de trein. Train

HORIZONTAAL 1 lange reeks

5 sterke drank 10 wang 12 tafelgast 14 Europees Kampioenschap 15 met kleine pasjes lopen 18 noordoost 19 malloot 20 moment 22 schuilnaam 24 harde kunststof 26 sierplant 28 hoofdstad van Zwitserland 29 in orde 31 opgeld 32 geroosterd brood 34 Europees land 36 muziekzender (afk.)

37 Arabisch hoofddeksel 38 riv. in België 41 figuur uit een werk van Shakespeare 44 blijvende vijandschap 45 limonade 48 vetpuistje 50 palmriet 52 uitroep v. afkeuring 53 grote uil 54 Engelse kostschool 56 vogelverblijf 57 anno Domini 59 vervoer 60 loofboom 61 kleur 63 restant 65 actualiteit 66 opmaak van drukwerk.

VERTICAAL 1 kous 2 lichamelijke opvoeding 3 staat in Amerika 4 narcose 6 kuiltje op een golfbaan 7 land in Afrika 8 karaat 9 Japanse munt 10 gegrild scha penvlees 11 robuust 13 cowboyfeest 16 ondersoort 17 eerste vrouw 19 draaisprong 21 dessert 23 Europeaan 24 paardenkracht 25 compact disc 27 deel v.e. vis 29 viseter 30 gezongen toneelstuk 33 telefoonbericht 35 oostzuidoost 38 pausennaam 39 plaats in de VS 40 houtkwast 42 gevierd musicus 43 oostnoordoost 44 verzoek 46 als boven 47 pers. vnw. 49 in het begin 51 cachot 53 ijzerhoudende grond 55 smal 56 heldere ster 58 naaldboom 60 Balt 62 legsel v.e. vogel 64 Europese Unie 65 honderd gram

Oplossing juli KRISTAL

Oplossing kruiswoordraadsel september 2025

Schiftingsvraag: Wat is het populairste sociale mediaplatform bij ouderen én bij de hele Belgische bevolking?

Bezorg ons de oplossing van het kruiswoordraadsel via een mailtje naar wedstrijd@okra.be voor 25 september 2025. Vermeld je naam, adres, voorkeurprijs en het antwoord op de schiftingsvraag. De winnaars worden persoonlijk verwittigd.

Insturen via post kan ook: OKRA vzw, wedstrijd september 2025, PB 40, 1030 Brussel.

Tip: Je vindt het antwoord op de schiftingsvraag elders in dit OKRAmagazine.

Frankeer je brief zelf, maar een ongebruikte postzegel toevoegen om deel te nemen is niet langer nodig.

Los het kruiswoordraadsel op pagina 54 op en win één van onderstaande prijzen.

• 5 exemplaren van ‘Veni, Vidi, Veggie’ van Geneal Harreman

• 5 exemplaren van het muziekalbum ‘Kaartenhuis’ van Stef Bos

• 5 duotickets voor de expo ‘Moederziel’ in domein Bokrijk

SUDOKU

Vul de sudoku in door in elk blokje een cijfer van 1 tot en met 9 te schrijven. Let op: in elke rij, kolom en 3x3-blok mag elk cijfer maar één keer voorkomen!

Medewerkers OKRA-magazine september 2025

Ankie Beerten, Wim Bogaert, An Candaele, Dominique Coopman, Karlijn De Haes, Peter Dhaese, Jurgen D’Ours, James Arthur Ghesquière, Els Hoebrechts, Eric Hulsmans, Fons Jacobs, Lisa Kaspers, Marijn Loozen, Ellen Ophalvens, Steven Reynders, Ingrid Samson, Kaat Soetermans, Eric Sohl, Kristof Vadino, Arno Vande Velde (Arnoleon), Ellen Van Reybrouck, Lucie Van Hemelrijk, Karin Vanhoven, Hilde Van Malderen, Matthias Van Milders, Tom Van Welkenhuyzen en Arno Vermeulen.

Coördinatie en eindredactie Arno Vermeulen en Jurgen D’Ours

Vormgeving Ankie Beerten en Tom Van Welkenhuyzen

Reclameregie Trevi plus bvba, Katrien Lannoo, Meerlaan 9, 9620 Zottegem, 09 360 48 54, Katrien@treviplus.be

Druk Dessain Printing, Mechelen

Coverfoto James Arthur

Oplage 163 620 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Sonja Vertriest, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel

Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever mag geen enkele tekst of illustratie geheel of gedeeltelijk worden gereproduceerd. Advertenties vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de uitgever.

Het oktobernummer verschijnt uiterlijk op 27 augustus 2025. Je kunt OKRA-magazine ook lezen via www.okra.be.

Contacteer magazine@okra.be over OKRA-magazine of secretariaat@okra.be voor een andere vraag. Via post: OKRA vzw, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel.

Hoe Jacky (78) opnieuw genoot van vakantie in Spanje dankzij zijn hoortoestellen

Jacky en echtgenote Gisèle brachten hun zomervakantie door in Alicante, Spanje. Voor het eerst in lange tijd kon Jacky weer volop genieten van de kleine dingen die vakanties bijzonder maken: het gelach op een terras, de wind door een parasol, het ruisen van de zee. Sinds hij hoortoestellen draagt, merkt hij hoeveel hij vroeger ongemerkt miste. “Je denkt dat de wereld stiller wordt, tot je beseft dat het je gehoor is.”

Van stilzwijgen naar herontdekken

Jacky merkte al een tijdje dat hij gesprekken miste, maar praatte er liever niet over. “Op restaurant kon ik haar nauwelijks volgen, en in een groep haakte ik gewoon af.” Uiteindelijk was het Gisèle die voorzichtig aanhaalde: “Ik praat, maar je hoort me niet meer.” Dat kwam binnen. Niet op een harde manier, maar het deed hem wel beseffen dat hij iets moest doen.

Een wereld die opnieuw open ging

Voor Jacky betekent beter horen méér dan geluid oppikken. “Ik ben geen toeschouwer meer. Ik doe weer mee en ik voel me daar goed bij.”

Zijn advies is helder: “Stel het niet uit. Laat je gehoor testen. Je wint er zoveel mee.”

Blijf jezelf

Hou van je oren