GĘSINA
NA ŚWIĘTEGO
MARCINA
LISTOPAD 2025
Niegdyś zapomniana, dzisiaj znowu zyskuje popularność. W ciągu ostatnich lat gęsina stała się ważnym elementem wspólnego celebrowania Dnia Świętego Marcina oraz Narodowego Święta Niepodległości. Nic zresztą dziwnego, jest przecież bardzo zdrowa. Mamy na to naukowe dowody!
Już w starożytności wierzono, że gęsina posiada właściwości lecznicze, poprawia odporność i kondycję. Te przekonania zostały poparte badaniami. Współcześnie gęsina uchodzi za jeden z najzdrowszych rodzajów mięsa, świetne źródło witamin, minerałów oraz dobrych kwasów tłuszczowych. Wbrew pozorom nie musi być też trudna w przygotowaniu. Udowadniamy to co roku w ramach akcji „Kujawsko-Pomorska Gęsina na świętego Marcina”.
RODZINNE BIESIADOWANIE
Celem inicjatywy zapoczątkowanej na Kujawach i Pomorzu przez marszałka Piotra Całbeckiego jest przywrócenie tradycji rodzinnego biesiadowania, promowanie wspólnego spędzania czasu oraz odkrywanie na nowo regionalnych produktów, zwłaszcza gęsiny. Warto bowiem wiedzieć, że właśnie w naszym regionie hoduje się najbardziej wartościowe rasy gęsi, w tym słynną
gęś kołudzką, która jest wynikiem długoletnich prac badawczych i starannej selekcji. Nasz region może się też pochwalić wieloma oryginalnymi przepisami, wykorzystującymi to niezwykle zdrowe i smaczne mięso. Na ministerialnej liście produktów tradycyjnych z województwa kujawsko-pomorskiego znajdziemy m.in. półgęsek, okrasę gęsią, leberkę oraz owijunki. Tych i innych pysznych potraw – z gęsiną w roli głównej – będziecie mogli spróbować podczas Festiwalu w Przysieku.
REGIONALNE PRODUKTY
To kulminacyjny punkt całej akcji. W tym roku Kujawsko-Pomorski Festiwal Gęsiny odbędzie się 10 i 11 listopada (poniedziałek i wtorek) w Przysieku koło Torunia. W programie m.in. kiermasz świeżych tuszek, regionalne przysmaki i wyroby ekologiczne, rękodzieło artystyczne w wyjątkowej oprawie, zabawy dla dzieci oraz pokazy kulinarne prowadzone przez Michela Morana, Piotra Lenarta, Marietę Marecką i Sebastiana Olmę. Udział w nich jest bezpłatny – pamiętajcie tylko, żeby w dniu pokazu odebrać zaproszenie w namiocie promocyjnym Urzędu Marszałkowskiego.
To oczywiście nie wszystkie atrakcje i wydarzenia specjalne. Akcja „Kujawsko-Pomorska Gęsina na świętego Marcina” obejmuje również limitowane menu w wielu restauracjach, rozbudowaną bazę przepisów online oraz gęsinowe konkursy z atrakcyjnymi nagrodami. Szczegóły znajdziecie na kolejnych stronach.
Mamy nadzieję, że dołączycie do wspólnego świętowania!
Więcej szczegółów na stronach: czasnagesine.pl kujawsko-pomorskie.pl
Szanowni Państwo,
Razem udało się nam przywrócić zwyczaj celebrowania Narodowego Święta Niepodległości przy rodzinnym stole, z gęsiną w roli głównej. To tradycja nie tylko smaczna, ale też bardzo zdrowa. Dziękuję Państwu, że razem ze swoimi dziećmi i wnukami jesteście jej częścią. Niech listopadowe biesiadowanie upłynie Wam w ciepłej oraz radosnej atmosferze.
Piotr Całbecki
Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego
ORGANIZATOREM AKCJI „KUJAWSKO-POMORSKA GĘSINA
NA ŚWIĘTEGO MARCINA” JEST SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA
KUJAWSKO-POMORSKIEGO
NA WYDARZENIE ZAPRASZA MARSZAŁEK PIOTR CAŁBECKI
GOTUJEMY GĘSINĘ
W MŁYNACH WIEDZY
W TORUNIU
z marszałkiem
Piotrem
Całbeckim
i Michelem
Moranem
ZOBACZ FILMY
I PRZETESTUJ PRZEPISY
youtube.com/umwkp
GULASZ
SKŁADNIKI:
• 1/2 gęsi
• 2 łyżki gęsiego smalcu
• 2 łyżki mąki
• 750 ml bulionu z gęsi
• 200 g pieczarek
• 100 g wędzonego boczku
• 4 ziemniaki w mundurkach
• 100 g farszu z gęsi
• 8–12 szalotek
• 1 ząbek czosnku
• 1 bukiet garni
• sól i pieprz
Więcej gęsinowych przepisów i ciekawostek na stronie: czasnagesine.pl
Zapraszamy również na tematyczną playlistę na kanale YouTube: Lubię Kujawsko-Pomorskie
PRZYGOTOWANIE:
W żeliwnym garnku roztapiamy gęsi smalec i podsmażamy kolejno: boczek, szalotki oraz pieczarki. Odkładamy na talerz. Dodajemy do garnka więcej smalcu i równomiernie obrumieniamy kawałki gęsi. Wyjmujemy je na chwilę, pozbywamy się tłuszczu, wkładamy mięso z powrotem do garnka, oprószamy mąką i prażymy przez kilka minut. Następnie zalewamy bulionem, dorzucamy bukiet garni, zmiażdżony ząbek czosnku, sól oraz pieprz. Gotujemy pod przykryciem przez co najmniej godzinę, raz na jakiś czas usuwając nadmiar tłuszczu. Po 40 minutach wyjmujemy bukiet garni i dodajemy odłożone wcześniej składniki. Ziemniaki w mundurkach przekrawamy na pół, wydrążamy, a następnie wypełniamy farszem z gęsiny. Na górze każdej połówki kładziemy kilka cienkich plasterków ziemniaka, żeby zamknąć nadzienie w środku. Tak przygotowane ziemniaki wstawiamy do nagrzanego piekarnika na około 20 minut.
Na koniec doprawiamy gulasz do smaku. Podajemy bardzo gorący w towarzystwie nadziewanych ziemniaków.
TATAR Z GĘSI
Z CZARNYM CZOSNKIEM
SKŁADNIKI:
• 3 oczyszczone piersi z gęsi
• 1/3 szklanki oliwy z oliwek
• 2 łyżki octu balsamicznego
• 2 jajka ugotowane na miękko
• 2 szalotki, drobno posiekane
• 1 żółtko
• 2 łyżki kaparów, odsączonych i posiekanych
• 1 łyżka posiekanego szczypiorku
• 1,5 łyżeczki sproszkowanego czarnego czosnku
• 1 łyżeczka płatków czosnku
• 6–7 boczniaków
• 6–7 grzybów shiitake
• 1/2 szklanki suszonych smardzów
• 1 pieczarka
• 1 łyżka oliwy z oliwek
• 1 łyżeczka posiekanego szczypiorku
• sól i pieprz
• kiełki rzodkiewki do dekoracji
PRZYGOTOWANIE:
Kroimy mięso w drobną kostkę, zalewamy smardze ciepłą wodą i moczymy przez pół godziny. W tym czasie przygotowujemy emulsję. W dużej misce ubijamy trzepaczką ocet balsamiczny, żółtko oraz szczyptę soli. Powoli, cienkim strumieniem dolewamy oliwę z oliwek, cały czas ubijając. Dodajemy szalotki, szczypiorek, kapary, płatki czosnku, czarny pieprz, sproszkowany czarny czosnek oraz posiekaną gęsinę. Mieszamy i odstawiamy na około 15 minut.
Wracamy do grzybów: odcedzamy smardze, rozrywamy boczniaki na kawałki, usuwamy nóżki grzybów shiitake i nóżkę pieczarki, kapelusze kroimy w plastry. Na dużej, nieprzywierającej patelni rozgrzewamy oliwę i smażymy grzyby, aż będą złociste. Dodajemy szczypiorek, pieprz oraz sól. Doprawiamy do smaku.
Tatar podajemy z porcją ciepłych grzybów, udekorowany połówką jajka oraz kiełkami rzodkiewki.
ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU
W GĘSINOWYCH KONKURSACH
„Kujawsko-Pomorska Gęsina na świętego Marcina” to nie tylko wspólne biesiadowanie i przepisy na smakowite potrawy, ale także konkursy dla dzieci i dorosłych.
KONKURS NA GĘSINOWE RELACJE
Pokażcie, jak świętujecie 11 listopada! Przyrządzacie potrawy z gęsiny? Zasiadacie z rodziną i przyjaciółmi do stołu? Podzielcie się swoimi relacjami – czekamy na zdjęcia, filmy i prace plastyczne. Relacje można przesyłać na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu, plac Teatralny 2, 87-100 Toruń, pokój 219, z dopiskiem „Konkurs na relacje gęsinowe”, a także mailowo na adres: gesina@kujawsko-pomorskie.pl
WAŻNE! O udziale w konkursie decyduje data wpłynięcia zgłoszenia, a nie data stempla pocztowego.
Konkurs zostanie ogłoszony w przededniu 11 listopada. Szczegóły i regulamin na stronie: kujawsko-pomorskie.pl
KONKURS DLA DZIECI SPORTOWA GĘŚ
Temat konkursu nawiązuje do sukcesów kujawsko-pomorskich sportowców oraz Halowych Mistrzostw Świata w Lekkiej Atletyce Kujawy Pomorze 2026. To największe wydarzenie lekkoatletyczne w historii regionu i drugie tej rangi w Polsce. Czekamy na prace przedstawiające bohaterkę konkursu – gąskę podczas sportowej aktywności!
Prace wykonane w dowolnej technice, w maksymalnym formacie A3, prosimy przesyłać na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu, plac Teatralny 2, 87-100 Toruń, pokój 219, z dopiskiem: „Konkurs plastyczny gęsina”. WAŻNE! O udziale w konkursie decyduje data wpłynięcia zgłoszenia, a nie data stempla pocztowego. Do zgłoszenia należy dołączyć zgodę rodziców lub opiekunów dziecka. Na odwrotnej stronie pracy prosimy podać dane kontaktowe: imię, nazwisko i wiek autora pracy, imię, nazwisko i telefon opiekuna lub rodzica, a także miejsce zamieszkania.
Na zgłoszenia w konkursie plastycznym czekamy od 20 października do 7 listopada. Szczegóły i regulamin na stronie: kujawsko-pomorskie.pl
NAUKOWE CIEKAWOSTKI
o gęsinie i gotowaniu
Skąd wiemy, jak łączyć różne składniki? Czy można naukowo badać przepisy? Dlaczego właściwie gęsina uchodzi za jeden z najzdrowszych rodzajów mięsa? Poszukajcie razem z nami odpowiedzi na te i inne pytania.
Zazwyczaj podczas gotowania nie myślimy o tym, że… tak naprawdę przeprowadzamy bardzo skomplikowane reakcje chemiczne! Wykorzystujemy właściwości kwasów, soli, zasad i olejów, odmierzamy składniki w konkretnych proporcjach, mieszamy je oraz podgrzewamy do odpowiedniej temperatury. Innymi słowy: dosłownie eksperymentujemy. Gotowanie samo w sobie jest więc nauką – ale może też być obiektem badań np. archeologów i historyków.
GĘŚ NA WYKOPALISKACH
To właśnie dzięki odkryciom archeologów wiemy, że gęsinę jadano setki, a nawet tysiące lat temu. Na początku wykorzystywano mięso ptaków dzikich lub półdzikich, później udomowionych. O tym, jak szybko gęsina zyskiwała popularność, świadczą również dawne książki kucharskie. W Compendium ferculorum z 1682 roku wiele przepisów zaczyna się od frazy „weźmij kapłona albo gęś”. Z kolei w Kucharzu doskonałym z 1783 roku gęsinie poświęcono osobny rozdział. Na szczególną uwagę zasługuje jednak miejsce gęsiny w dziewiętnastowiecznej literaturze kulinarnej naszego regionu.
KSIĄŻKI KUCHARSKIE
Z KUJAW I POMORZA
Warto wymienić tutaj cztery tytuły: niemieckojęzyczną Marthę, Kuchnię polską, Naukę gotowania do użytku ludu polskiego oraz Tanią kucharkę W każdej z tych książek czernina jest zawsze przyrządzana z gęsi! Autorzy proponują też sprawdzone przepisy na gęś pieczoną, duszoną i kwaszoną, potrawkę z gęsi, zupę gęsinkę, półgęsek, konserwowane mięso oraz tłuszcz z gęsi. Nakład Marthy rozchodził się tak szybko, że musiała być wielokrotnie
wznawiana w Grudziądzu i Toruniu, a potem Lipsku. Za jej sprawą kujawsko-pomorska gęsina stała się sławna w Niemczech.
JEDYNA TAKA GĘŚ KOŁUDZKA
Szczególną renomą, również za granicą, cieszy się gęś kołudzka. To uszlachetniona rasa gęsi białej, którą wyhodowali specjaliści z naszego regionu, a konkretnie z Państwowego Instytutu Badawczego Zakładu Doświadczalnego w Kołudzie Wielkiej. W tym celu przez wiele lat starannie selekcjonowali wybrane okazy, żeby wydobyć z nich wszystkie najlepsze cechy. Tak powstała wytrzymała, dobrze umięśniona i bardzo zdrowa gęś kołudzka. Często nazywa się ją „gęsią owsianą”, a to dlatego, że jest karmiona całym ziarnem owsa, zielonką z pastwisk i innymi naturalnymi paszami.
ZDROWE TŁUSZCZE, WITAMINY I MINERAŁY Skoro już o zdrowiu mowa –badania potwierdzają, że gęsina to świetne źródło wartościowego białka, witamin z grupy B, witamin A, E i C, magnezu, potasu, cynku oraz żelaza. Co jednak jeszcze ważniejsze, jest też boga-
ta w zdrowe kwasy tłuszczowe, zwłaszcza oleinowy – ten sam, który znajdziemy w oliwie z oliwek. Kwas oleinowy ma właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i wspierające układ krążenia. W praktyce oznacza to, że jedzenie gęsiny może pomóc obniżyć poziom „złego”, a podwyższyć poziom „dobrego” cholesterolu.
REGION NAUKI I SMAKU Wyżej wspomnieliśmy o witaminie C. Wiedzieliście może, że jej syntetyczną formę jako pierwszy opracował Tadeusz Reichstein, urodzony we Włocławku biochemik i laureat Nagrody Nobla? To zresztą nie jedyny wybitny naukowiec z naszego regionu. Badaniem historii kuchni od lat zajmuje się profesor Jarosław Dumanowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Przeglądając dawne przepisy, odkrył m.in., że na Kujawach i Pomorzu jadano więcej gęsiny niż w innych regionach kraju. Na świętego Marcina serwowano ją nawet w mniej zamożnych domostwach, dzielono się potrawami z pracownikami i wspólnie biesiadowano. To tradycja warta kontynuowania!
Kujawsko-Pomorska Gęsina na świętego Marcina
