4.TusiaMakapaio
FOLASAGA
Oleneitusiepeiosepa'ōmata'utiaofaititiliolo'osi'uleo mailemata'utiaofaigasauāanamuaOsemataupue faavaeisauagaaAtioko,lepulesauāoSuria,leanataʻua enisioEpiphanes,OleFaavalevalea.Oletalafaasolopito oRomaiuluaʻiseniturioloofaamauinaainitagatasauā setoʻaluaoleisi,oCaligula,oleLuaSiliSili
OlefaigaoleneitusitusigaoselaugaEfaapenafoimale faaeteetetaimioletulaimaimalepa'uoletautala;e matuafaataumaoialavaanafinauga;ematualemaluelue lavalonamanatu;ematualolotolavaonatui;eesele manaiaolonamanatu--efaiailonatulagaefaima faata'ita'igaoletautalasilionamanino.
Oleautuole--Lototele.Oletusitalaeamataise faʻamatalagafaʻamalosiolePhilosophyofInspiredReason. Matoutefiafiaemafaufauileneiseneturiluasefuluole TausagaoleMafuaagamafaʻatusatusaileAgeofMythsaeosetusitusigaepeioleneioseluʻitauiseamanatuUa tatoumauaaisetusitalaatonunaauaiileuluaʻisenituria oleʻiooilevaitaimioKerisiano,olootaʻuasefilosofia maninooleReasonleaematuāmalosilavaiasoneiepei oleluaafetausagauamavae
Olefaʻatulagainaofaʻamatalagaitotonuopotufaʻasalaga elefaʻavaivaiaIotatoutaligafaʻaonaponeiefaʻafeiloaʻii meaesiliatuonaagamaluemataʻutia.Ofaʻamatalagao faʻasalagafaʻasolosolo(faʻaaliameafaigaluegaale SpanishInquisitioniseneturimulimuliane)oloʻo faʻamalamalamainaiseaualaefaateʻiaailotatoutofo.E o’olavailetula’imaiouigafa’amalosialeToeaiina,le UsogaFitu,maleTina,eleailavasemeaefa’amaluluina ailefe’aileaefa’atupuaieleneifailaugaleLototele.
SafaasaoinamalefaaeteeteeTamaanamuaoleEkalesia Kerisianoleneitusi(uamatoumauamailefaaliliugaa Suria)osegaluegaemaualugalonatauamaaoaoga,mae letaumatesamasaniailetoateleouluaiKerisianona maliufasia,oenafafaguinailetulagaolefaamaturoinae alailefaitauina
MATAUPU1
Oseotootogaofilosofiamaiasoanamuaeuigaile MafuaagaFaagaeeina.Ele'iausialavaelemalose manatumaualugaOsetalanoagaole"Tauaiga"Fuaiupu e48olooaoteleinaailePhilosophyatoaoletagata 1Olefilosofiailetikerisilionamaualugaolefesilileaou tetuuinaatuetalanoaina,peoleMafuaagaMusuiaole pulesilisilileaituinanau;mailonafilosofiaoutematua aioiatuiateoutoumalenaunautai.
2Auāelēgataolemataupuemasanionatatauaioselala olemalamalama,aeeaofiaaifoʻileviiaoleamioatua silisili,leaoleuigaoleuigaoleamiopulea.
3Olonauiga,afaiefaamaonialeMafuaagaepuleaai tuinanaueteteeilelegaoia,malematapeapeamale tuinanau,uafaaaliamaninofoiolepuleituinanau,epeio
leamioleaga,eteteeilefaamasinogatonu,mailugaoi latoueteteeilefaatamatane,oleitaleamaletigamale fefe.
4Aeatonuefesilinisi,afaioleMafuaagaolepuleo tuʻinanauga,aiseānatelēpuleaailefaagalogalomale valea?ololatoufaamoemoegaolelafoleaotauemuga.
5Oletaliefaapea,elēpuleleMafuaagaiponaua tuufaasolomaiilemafaufaulavaia,aeotuʻinanaugapoo faaletonutauamioeleagaailefaamasinotonumaleamio faatamatanemalelēgaoiāmalefaamasinoga;maolana gaoioigailolatoutulagaeleoleaveeseaotuinanau,aeia mafaiaionatatouteteeatumalemanuia.
6Emafaionaouaumaiaiooutoulumaleteleofaataitaiga, uamauamaiipunaeseese,leauafaamaoniaaiele Mafuaagaoialavaepuleituinanau,aeolefaataitaigasili emafaionaoutuuinaatuoleamiotamaliileaoena maliliuonaoleamiolelei,oEleasaro,maleUsogae ToafitumaleTina.
7Auaoilatouumaneiilolatouinoinoitiga,ioe,eoo lavaileoti,uafaamaoniaaietulaimaileMafaufauesili atuituinanau.
8Emafaionaoufaalauteleatuiineiileviiaoolatouuiga lelei,oilatou,otanefaatasimaleTina,uamaliliuilenei asotatoutefaamanatuinaaionaolealofailematagofie maleamiolelei,aesiliatuonaoufaamaloatuiateilatoui mamaluualatoumaua
9Auāolemata‘inaololatoulototetelemaleonosa‘i,elē gatailelalolagilautele,aoēnafasiafo‘iilatou,nafaiaii latoumatupugaolepa‘ūolepulesauananofoailotatou nu‘u,‘ualatoufa‘ato‘ilaloinalēpulesauāilolatou ‘onosa‘i,ma‘uafa‘amamāinaailolatounu‘u‘iāteilatou 10Aeoleaoufaaaogainaneileavanoaetalanoainaai leneimea,peaumaonatatouamatailetalitonugalautele, epeionaoumasaniaionafai,onaoualuatuaileaila latoutala,maavatuleviigaileAtuapotouma.
11Oleala,olatatousuʻesuʻegapooleMafuaagaole pulesilisilileaituʻinanauga
12Aeetatauonatatoufaauigainatonulavapooleale Mafuaagamaleuigaoletuinanau,maleteleoituaigao tuinanauolooiai,mapeoleMafuaagaesilisiliinamea uma.
13Olemealeaoutemanatuaiinaiasiliatuilemafaufau leolagapoto
14Outemanatuilepotooleiloaleaomea,oleAtuama letagata,maolatoumafuaaga
15Outemanatuileneimeaoleaganuuleanamauailalo oleTulafono,leatatouteaʻoaʻoinaaimalemigaoetatau aimeaaleAtua,mameaatagatamolotatouaogā faalelalolagi
16Oleneiuafaaalialepotoilaloofoligaole faamasinogamalefaamasinotonu,malelototele,malele gaoia
17‘Aepeita‘iolefa‘amasinogapooleamiopuleaole mealeaepuleaiilatouuma,auāolemeamonilava,e fa‘amauaaieleMafaufaulepuleitu‘inanau
18Aeotuinanauolooiainipunaatoatoaelua,olefiafia maletiga,maalēosemeaepatinolavaileagagafaapea maletino
19Maetusaaimalefiafiamaletigaolooiaileteleo tulagaeiainifaasologapatinootuinanau
20Efa‘apea,aomuamualetu‘inanauilumaole tu‘inanau,emulimuliatulelotomalie,emuamuafo‘ile mata‘uiletigā,emulimulimaifo‘iletigā
21Oleitafoi,afaietoefoiesetagatalealaoonalagona, osetuinanauleaetuufaatasiumaailefiafiamaletiga.
22Ilalofoiolefiafia,eoomaiaifoilenafaalumainatau amioleaefaaaliaaileteleoituaigaotuinanau.
23Uafaaaliamaiileagagaoialavaepeiolefaalialiavale, malematapeapea,malemamalulēaoga,malefinau,ma lefaatuaupua,mailetinoepeioleʻaiimeaʻaiese,male ʻaitele,maleʻaiimealilo.
24Oleneiolefiafiamaletigaepeionilaauelua,ua tutupumailetinomaleagaga,oleteleolalaoiatuinanau uatutupuae;maoleMafua'agaatagatata'ito'atasiole tufugafaitogalaau,oleveleinaolevaomaleteuteuinama lefusifusia,malefeliua'iolevaimafa'asagaatuileamea maleamea,eaumaiaailevaootu'inanaumatu'inanaui laloolelafulemu
25Auāeuiinata‘ita‘iinaeleFa‘atonugauigalelei,aole pulefo‘iotu‘inanau
26Iamataunei,ilemeamuamualava,uaaveale Mafuaagamameasilisiliilugaotuinanauileleleiole galuegataofiaolelegaoia
27Olelegaoia,outemanatuiai,oletaofiofialeao manaoga;aeomanaogaonisiolemafaufaumanisiole faaletino,maoiaituaigaumaeluaoloopuleamaninoele Mafuaaga;peafaaosoosoinaitatouiaanoomanufaasaina, efaapefeaonatatoulafoaialefiafiaemauamaiai?
28ElēoiaiealemalosioleMafuaagaetaofiaai tuʻinanauga?Ilo'umanatuefaapena
29Telala,kafaiema‵nakotatouke‵kaikimanuvaimo manuevamomanumo‵kanoomanukatoakolāefakatapu neteTulafonokiatatou,e‵kalokeateatatoumaitepuleo teMafuaga.
30Onaomanaogaootatoutuinanauetaofiamataofiaele mafaufaulelei,maogaioigaumaoletinoeusiusitaiile faagutuoleMafaufau.
31Oleāfo‘ilemeaeofoaipe‘āfaioletu‘inanaumasani oleagagaefiafiaifuaolematagofieuatineia?
32Emautinoalava,olemealeatatouteviviiatuaiile tagataamioleleioIosefa,auāolonaMafuaaga,faatasiai masetaumafaigafaalemafaufau,naiataofiaailagonaole tino.Auaoia,osealiitalavouilematuaolemalosi faaletino,ealailonaMafuaaganatineiaailelagonaoona tuinanau
33UafaamaoniafoʻieleMafuaagaefaatoʻilaloai tuʻinanaugaelēgataotuʻinanaugafaaleituaiga,aeo tuʻinanaugaumalava
34Auā‘uafaimailetulafono,‘‘Aua‘etemana‘oileavā alēluatetuā‘oi,poosemeaalēluatetuā‘oi
35Emoni,peapoloaʻiaitatoueleTulafonoinaiaaua neʻimatapeʻapeʻa,outemanatu,etatauonamatuā faamautūinalefinaugaefaapea,emafaieleMafuaagaona puleatuʻinanaugamatapeʻapeʻa,epeifoʻionafaiae tuʻinanaugaeteteeatuilefaamasinotonu.
36Efa‘apefeafo‘i‘onaa‘oa‘oinaosetagata,emasani ‘ona‘aimalematape‘ape‘ama‘onā,‘iasuialonanatura, peafaielēofa‘aaliamaninomaileMāfuaagaolepuleo tu‘inanau?
37Olemeamoni,afa‘atonuinaeletagatalonaolaetusa maletulafono,‘āfaieamioleagaoia,‘ualētusaoiama lonalavanatura,manonōatutupeiēmatitivaeaunoama setu‘imai,‘onafa‘aumatiaaileaoleaitalafuiletausaga lonafitu
38Afaifoʻiemanatufaatauvaaoia,ualēpuleaoiaele TulafonoealailegaoioigaaleMafaufau,maualētoeao maionatagutugutuosaitopooletauinaofuaovinemaii onatogāvine.
39Maetusaaimaisimeaumaemafaionatatouiloaole Mafuaagaolooiletulagaolemataiilugaotuinanaupoo lagona
40AuāesilionatāuaoleTulafonoilealofaimātua,ina ialētuuinaatueletanelanaamioleleionaoilatou,aee siliatuilolealofaileavā,inaiaaʻoaʻiatusetaneiāteia, mapuleaailealofaifanau,inaiafaasalaeletaneilaʻua, mapuleaiilefaigāuō,inaiaaʻoaʻiatuaisetaneianauō 41‘Auafo‘ine‘imanatuosemeafa‘atauva‘a‘ina‘ua mafaieleAlailetulafono‘onafa‘ato‘ilaloinaole feitaga‘i,‘ina‘ia‘aloailetagatamailetatu‘iinao fa‘ato‘agaalefili,mapuipuiaimeaalefilimaiiē fa‘aumatia,mafa‘aputualatouoloa‘uafa‘ata‘ape‘apeina 42MaolepuleoleMafaufauuafaapenafoiona faamaoniaeooatuealaituinanausiliatuonasauapoo amiogaleaga,fiasili,faamaualuga,faalialiavale, faamaualuga,malefaatuaupua
43Onaolemafaufaulegaoiaeteteeatuaiineituinanau leagauma,epeilavaonaiafaiaileita,onaemanumalo lavaileneimea
44Ioe,oMoseinauaitaoiaiaTatanomaApiramosalē tuusaolotooiailonaita,aesapulealonaitaealailona Mafaufau
45Auāemafaiaelemafaufaufa‘amaoni,pei‘ona‘oufai atu,‘onamanumaloaiitu‘inanau,efa‘aliliuinaainisi,ae matuātu‘imomomoinaisi
46AiseāuatoetuuaʻiaaielotatoutamāpotooIakopole aigaoSimeonamaLevionaololatoufasiotialēmafaufau oleituaigaoSekema,uafaapeaatu,‘Iamalaialolatouita!’ 47OnaanaleiaiileMafuaagalemanaetaofiaailolatou itapoualētautalafaapeaoia
48AuaileasonafoafoainaaieleAtualetagata,saia totōinaitotonuiateiaonatuinanaumaonafaanaunauga, ma,iletaimilavaleaetasi,uatuulemafaufauilugaose nofoaliiilelotolotoiolagonaeaveamaanataialapaiai meauma;masaiatuuinaatuilemafaufauleTulafono,lea afaiefaatulagaesetagataiateialava,oleanofotupuoia isemaloelegaoia,maleamiotonu,maleamiomama,ma lelototele.
MATAUPU2
LepuleoleManaomaleItaOletalailefiainuoTavita OmataupufaaosofiaoletalafaasolopitoanamuaNa taumafaitagatasauāefaitagataIutaiaeʻaipuaaO faamatalagamataʻinaisefaletupeanamua(Fuaiupue21) 1‘Aefa‘apeamaisetasi,‘āfaiepulelemafaufaui tu‘inanau,aiseā‘ualēpuleaiilefa‘agalomalevalea?
2AeolefinaugaesilionafaavalevaleaMoleMafua'aga elefa'aaliaepuleitu'inanaugapoomealeagaiateialava, aeilugaotuinanauoletino
3Mosefaaaʻoaʻoga,elēmafaiesetasiooutouona aveeseaotatoutuʻinanaugamasani,aeoleMafuaagae mafaiaionaiasolaesemaileaveamapologaonaole tuʻinanau
4Eleaisetasiooutounatemafaiaonaaveesealeitamai leagaga,aeemafailavaeleMafuaagaonafesoasoaniiate iaileita
5Elēmafaiesetasiooutouonaaveeseaseuigaleaga,ae emafaionaavealeMafuaagamaanauōmalosieteteeatu aiilefaasesēinaeleamioleaga
6Olemafaufauelēoleaveeseaotuʻinanauga,aeolo latoutetee.
7OletulagaolefiainuoletupuoTavitaatonuemafai onafaamaninoatiliaileneimea
8Auā‘uauma‘onataueTavitaileasoolamaFilisitia, ma‘uafasiafo‘ietagatatauolotatounu‘uleto‘ateleoi latou;
9Onapaʻuʻuleaoleʻautauumailalatoutalisuagaafiafi; auamatuāfiainuletupu,euiinatelelevai,ualēmafaiai eiaonafaainu.
10Ilōtefaipenā,atemanakogasē‵leikitevaitelāne mauanetefilimotemalosimalosi,ne‵sununeiaaiakae eseainetinokae‵sununeiaaia.
11‘Onamuimuiaileaoanaleoleoilemana‘ooletupu, ‘onamāsiasiaileaotaulele‘aeto‘alua,otagatatoto‘a,‘ina ‘ualēmana‘ololatoutupu,‘uafa‘a‘ofuinaola‘ua ‘au‘upega,‘ua‘avefo‘ileipuvai,‘uaosoa‘eile‘oloole fili;magaoieaunoamaseiloaituaatuoleoleoile faitotoa,latousuʻesuʻeiletogālauapiumaalefili.
12Onalatoumauaaileamalelototelelevaipuna,ma aumaiaiseatamoletupu
13AoTavita,euilavainamūpeailefiainu,auamanatu oiaosesausau,uataʻuaetusamaletoto,oselamatiaga mataʻutialeailonaagaga
14Telala,ite‵tekeatukitenaMafuagakitenamanakoga, ne‵ligiatuneiatevaiepelāmesetaulagakiteAtua
15Onaemafaielemafaufaufaautautaonamanumaloi faatonugaatuinanau,matineiaafiolemanao,mafagatua manumalomatigaootatoutinoeuiinamalolositele,ma ealailematagofiemaleleleioleAmiotonueteteeatuai malefaatauemuipulegaumaotuinanau.
16Maoleneiuamanaʻomiaitatouinaiafaataatialetalai leMafuaagapulea
17Iletaiminaolioliaiotatoutamāilefilemuteleealai letausialeleioleTulafono,masaiaiisetulagafiafia,o leanatuuinamaiaieSelukoNikanora,letupuoAsia,le lafogamoleauaunagailemalumalu,manaiailoaaila tatouamio,oletaimilea,onisitagatanateteeatuile maliegaaoao,naaafiaaiitatouimalaetelemaeseese
18OOnia,oletagataesilionamaualuga,oleositaulaga silifo‘iinaonapo,ma‘uaiailetofiolonaola,‘ua fa‘atupueletasiSimonasevaegaefa‘asagatau‘iāteia; 19OnaaluatuleaoiaiāApolonialekovanaoSuria,ma Foinie,maKilikia,mafaapeaatu,‘Outefaamaoniiletupu, outesauetaʻuatuiāteoutou,olooteuifaleteuoloao Ierusalemalefaitauafeotupealetagata,elēoletalaile malumalu,maomeatotinoaletupuoSeluko 20‘Uasu‘esu‘efo‘ieApoloniimeauma,‘onavivi‘iatu leaoia‘iāSimona‘onaolona‘au‘aunafa‘amaoniiletupu; ma,inauaumaonamaualepuleetaulimainaaile mataupu,savaveonaiasavalimaiilotatouatunuu,faatasi maSimonamalaiamaseautaumalositele,mafaailoaatu oiaiinailepoloaigaaletupueavemoiameatotinoile faleteuoloa.
21Samatuāfeitateleotatoutagataileneifaasilasilaga, mateteemalosiatu,mamanatuai,osemealeagatelemoi latouoenatuuatualatoutupeilemeaeteuaioloaole malumaluiafaoamaiiateilatou,masalatoulafomea faalavefauumaemafaiaiilonaala
22A‘uaaluatuApoloniilemalumalumalefa‘amata‘u 23‘Ona‘ai‘oiatuleaoositaulagailemalumalumafafine matamaitiileAtua,‘ina‘iaafiomaielavea‘iilona NofoagaPa‘ia‘uafa‘aleagaina;mainauasavavaliatu Apolonimalanaaufaaauupegainaepu'etupe,onafaaali maiaileaoagelumailelagi,otietieisolofanua,mauilae emomaiolatoulima,malafoatulemata'utelemale gateteiailatou.
24‘Onapa‘ūaileaoApoloniilelotoāoNu‘u‘ese,‘ua toeitiitilavaoti,ma‘uafa‘aloaloaatuonalimailelagi,ma ‘ai‘oiatumaloimataile‘auEperu,‘ialatou‘ai‘oiatu‘iā teiamataofileto‘asāo‘auolelagi
25Onasafaimaioiauaagasalaoiamauaagavaaeoo lavaileoti,maafaietuuinaatulonaolaoleaiaviviiatui tagataumailemanuiaoleNofoagaPaia
26OleuunaʻiaoOnia,leositaulagasili,euiinasiliona mataʻituinaiisimataupu,nafautuaatumoiainaneʻi manatuletupuoSeluko,nafaatoʻilaloinaApolonionaose togafitiatagataaelēolefaamasinotonualeAtua.
27OnaaluatuleaoApoloni,inauamavaelonalaveaʻiina ofoofogiaetaʻuatuiletupumeanaooiāteia
28AeinauamaliuSeluko,olēnasosooatuiāteiaile nofoāliiolonaataliioAtiokoEpifana,osetagata mataʻutiatele;olēnafa‘ate‘ainaOniamailonatofipa‘ia, matofialonausooIasonaefaimaositaulagasili,ole tu‘ugaoletauioletofigaetotogiatuaieIasona‘iāteiao talenietoluafeonoselaumaleonogafuluitausagata‘itasi
29‘OnatofialeaeiaoIasonaoleositaulagasili,matofia oiaepuleilenu‘u
30‘Uaiafa‘ailoamaifo‘iiotatoutagatalealafouole olagamaletulafonofouematuāsoliaaileTulafono;olea elēgatanaiafaataatiaaisefaletaaloilugaoleMaugaoo tatoutamā,aenaiamatuāaveeseafoʻileauaunagaile malumalu.
31Olemealeanafaamumūaileitaolefaamasinotonu paiamaaumaiaAtiokooialavaefaimafiliefaasagamai iateitatou.
32Auāoafea‘UataumaTulomaioiAikupito,‘ua fa‘alogofo‘i‘uamatuā‘oli‘olitagataoIerusalemailetala ilonamaliu,‘onaaluatuloaleaoiaetaumailatou.
33Mainauaumaonaiaveteinaoleaaisaiafaiase poloaigaetaʼuleagainaailefaasalagaoleotiilugaosoo setasievaaiaeolaetusamaletulafonoaotatoutamā.
34A‘uailoaeiaelēaogāanapoloa‘igaumaefa‘aumatia ailetumauolotatounu‘uiletulafono,ma‘uailoafo‘ie iaoanafa‘amata‘umafa‘asalagauma‘uamatuā‘ino‘inoi ai,eo‘ofo‘iifafineileperitomeinaoalatoutamatane,e uilava‘inalatoumua‘iiloalemeaeo‘oiai,‘ualafotūinai laloipapa,‘atoamaalatoufānau
35Olea,inauafaaauaupeaonataʻufaatauvaainaelemotu otagataanapoloaʻiga,onataumafaileaoiaefaamalosia tagatataʻitoʻatasieʻaiiaanoomanuelēmamā,maia teenaailetapuaʻigaaIutaia
36Olea,olepulesauāoAtioko,faatasimaanafaipule,sa nofoilefaamasinogailugaosemeamaualugamalana ʻautauuasiʻosiʻomiaoiaiofutauatoatoa,masaia faatonuinaanaleoleoetosoiinātagatataʻitoʻatasiotagata Eperumafaamalosiailatoueaaiiaanoopuaamameae ofoinaatuitupua;‘ae‘āfaiemususetasiefa‘aleagainao iaimealeaga,efa‘atigāinaeiamafasioti.
37‘Ua‘aveafo‘ileto‘ateleilefa‘amalosi,‘onata‘ita‘iina atuleailumaoAtiokooletagataeto‘atasinamuamua
Tusilona4aMakapaio
maiile‘au,oleEperuolonaigoaoEleasaro,ole ositaulaganafānaumai,‘uaa‘oa‘oinailepotoole tulafono,oletagata‘uateleonatausagama‘uailoafo‘ie leto‘ateleole‘aupulesauāianafilosofia.
38‘Uava‘ava‘aiatufo‘iAtioko‘iāteia,‘uafa‘apeaatu: “Leali‘ie,‘ae‘outele‘itu‘uinaatulefa‘atigāina‘iāteoe, ‘outeavatuaileneifautuaga‘iāteoe,‘iae‘aiiaanoo pua‘amafa‘asaoinalouola;auā‘ua‘oufa‘aaloaloilo ‘outoumatutuamao‘outoulauulusinā,eui‘ina‘ualeva ‘ona‘ofuilatou,ma‘outepipi‘ipeailelotuIutaia,‘ua ‘oumanatuaielēooeosetagatapoto
39Auāesilisili‘onaleleioleaanooleneimanu‘ua foa‘iinamaimalealofaelenatura‘iāteimatou,maaiseā ete‘ino‘inoaiiai?Emonilavaosemeavalealelefiafiai fiafiagamama,maeseseleteenainaomealeleialeNatura 40Aeoleaatiliaionasiliatulevalea,outemanatu,iate outou,peafaitouteteteemaiiateaʼuilooutoulava faasalagafaatasimalesasaafuaoleupumoni
41Peetelēalamaieamaiiaufilosofiapepelo?Oleaele lafoaiaealefaavalevaleaoaufuafuagama,faaaogaseisi mafaufauefetauimaoutausagamatua,aoaolefilosofia monioletalafeagai,maleaualailaʻufautuagaalofa,ma iaealofailoulavatupulagamamalu?
42Auā‘ia‘outoumafaufaufo‘iileneimea,etusalavapei aiseManaolēesilasilamaiila‘outoutapua‘igalenei,e fa‘amāgaloinapealavaeia‘iāte‘outoumosesolitulafono nafaiailefaimālō’
43‘Ua‘ai‘oiatufo‘iEleasaroiaanoomanuleaga,‘ona ‘uauuna‘iaelēpulesauāiletulafono;‘uamauafo‘i,‘ona amataleaolanalaugailumaolefa‘amasinogaefa‘apea;
44‘Oimatou,Antiokoe,‘ina‘uamatoutalialeTulafono aleAtuaefaimaTulafonoalomatounu‘u,matoutelē talitonuesiliatulemana‘omiaolomatouusiusita‘iile Tulafono.
45Oleauamatoumanatumonilavaelesaʼoisooseala lavaesoliaileTulafono
46Aepeitaʻi,peelēpaiamoniealatatouTulafono,epei onaoutoufaimaiai,aotatoutalitonufuaepaia,elētatau foʻionatatoufaaleagainalotatoutaʻuleleiaileamioatua
47Olea,auane‘imanatuoseagasalaitiitimoitatouleaai imealēmamā,auāolesoligaoleTulafono,peimeaiti poomeatetele,etutusalavaleleaga;auāetutusauma lavaleTulafono,einosia.
48‘Ua‘outoutauemufo‘iilomatoufilosofia,epeiseaīo lo‘omatouolaaiisealaelētusamalemafaufau
49Elēfaapea,auāuaaʻoaʻoinaitatoueleTulafonole puleaoitatoulava,inaiaaveaaiitatoumamataiootatou tuʻinanaugaumamatuʻinanauga,mauamatuāaʻoaʻoinai tatouileamiofaatamataneinaiaonosaiatigāumamale nofosauni;olooaʻoaʻomaiaifoʻilefaamasinotonu,inaia tatouamiosaʻoiotatouuigaeseeseuma,maaʻoaʻomaiai leamiotonu,inaiatatoutapuaʻiatuainaoleAtuaoloo soifuamalefaaaloaloetatauai
50Oleamatoutelēaaiaiiaanoomanuelēmamā;onao letalitonuolatatouTulafonoetuuinamaieleAtua,ua tatouiloaaifoiolenafaialelalolagi,ileaveaaima Faitulafono,emanatumaiiaitatouetusamaotatou natura
51‘Uapoloa‘imaioia‘iatatou‘a‘aiimeaetalafeagaimo otatouagaga,ma‘uavavaofo‘ieia‘iatatou‘a‘aiiaanoo manuefa‘afeagaiai
52Aoleamioalepulesauā,etefaamalosiaaiimatoue lēgatainaiasoliletulafono,aiafaiafoʻiimatoueaaiise aualaetoutefaatauemumaiaiileneimealeagauamatuā inosialavaeimatou.
53Aeauaneʻioutoufaatauemufaapeaiāteaʻu,outelē soliafoʻiletautogapaiaaoʻuaugātamāinaiatausiale Tulafono,euilavainaoutousalieseoʻumatamasasaa loʻumanava.
54Outelēfaapeaualētaofiaaʻuiletoeainaaeaooina lamatialeamiotonuoleatoefoʻimailemalosiole talavouiloʻuMafuaga
55Olea,iamimilomalosiaufatamafeulaatiliailou ogaumu.Outelēalofateleiloʻutoeainaesoliaaile Tulafonoaoʻutamāiloʻulavatagata
56Outelētalitonuiāteoe,LeTulafonoe,saaveamaoʻu aʻoaʻo;‘Outelētu‘ulafoa‘iinalavaoe,lepelee,leamio pulea;Outelēfaalumainaoe,LeMafuaagaealofaile poto,outelēfaafitiaoe,Leositaulagamamalumalepoto oleTulafono.
57Auafoietefaaleagalegutumamaoloʼutoeainama loʼuolatumauileTulafonoMaoleataliaaʼueoʼutamā, malelēfefeioupuapuagaeoolavaileoti.
58Auāemoniemafaionaepulepuletutūitagata amioletonu,aeauaetepuleilaʻufilifiligailemataupuo leamiotonualēoauupupooaugaluega.'
MATAUPU3
OEleasaro,letoeainaagamalu,nafaaalialelototelee tusalavapetatoutefaitauineiupuile2000tausaga mulimuliane,efoligamaioseafielematineia.
1A‘uataliatuEleasarofa‘apeneiileapoapoa‘igaale‘au sauā,‘onatosofa‘amalosileaoiaeleoleosavagavagai‘iā teiailemeaepuapuagāai.
2‘Ualatoutatalainamuamualetagatatuai,olē‘ua teuteuinailematagofieolepa‘ia
3Onasaisaileaoonalimaiituumaelua,masasaiāteia, olootūmaisetagatafeʻaumaalagaatuionaluma,‘Ia outouusiusitaʻiilepoloaʻigaaletupu
4Aoletagatalototelemalemamalu,oEleasaroilemea monilava,salēsiliatuonafaagaeetiaoiailonamafaufau epeiolemafatiaoiaisemiti;ioe,oletoeainanatepaaʼe aʼeilelagi,natuulonatinoiataʼatiaisasaseiaooina taeleinaoiailetotomaaveaonaitumamanuatele;mae tusalavapenapa'uilaloonaualetoemafaielonatino onalagolagoinaletigasaiafaatumauinapealona Mafuaagaesa'omalemafai
5Olonavaefo‘i‘onaa‘aleaoiaesetasioleoleosauāi lonaitu,‘ina‘iatuiluga
6A‘uaia‘onosa‘iiletigā,ma‘ino‘inoilefa‘amalosi,ma ‘ua‘onosa‘iipuapuagā;
7‘Uatūleafuilonamuaulu,‘uamānavafo‘ioiaile mānava,se‘iao‘o‘inafa‘atauva‘aelonalotolemamaluo ēnafa‘asauā‘iāteia
8Olemealea,osetasiolealofaonaolonatoeaina,ose tasiolealofailalatouuo,osetasionaoleofoilona lototele,onisioauaunaaletupunaoatuiateiamafaiatu: 9‘EEleasaroe,aiseā‘uaefa‘aumatiaaioelavailenei malaia?Matouteavatuiateoenimea'aifatu,aeete faafoligaete'aiileaanoolepuaa,maiaefaaolainaaioe.' 10AoEleasaro,epeiseaʻīuaatiliaionafaapuapuagatiao ia,uaalagaleoteleatufoʻiolalatoutaupulepulega:‘Eleai
Tusilona4aMakapaio
TauinaiaaualavaneiiaiiaitatoulefanauaAperaamose manatuleagaepeiolevaivaiolelotoefaafoligaaise vaegaeletalafeagaiiaitatou
11Olemeamoni,eesemaiileMafuaaga,anafaapeaona oitatou,inauaumaonatatouolaileupumoniseiaooina matutua,maleoleoileamioetusaaimaletulafonoleigoa oeolafaapea,iasuianeimaaveaitatoulavamafaaaʻoaʻo italavouamioletonu,inaiatatoufaalaeiauinailatoueaaii aanoomanuelēmamā
12Emaasiasipeanatatouolaumiteisi,iletaimiolena tagataitiitieulagiaetagataumaonaolepalaai,maao inosiaelepulesauāolealēmafaionapuipuiaeletagata sauāleTulafonoPaiaeooileoti.
13Olea,lefanaugaaAperaamoe,iaoutouotimamalu onaoleamiotonu;aooutou,auaunaalepulesauā,seale meatoutetaofiaiilaoutougaluega?'
14‘Uailoaatufo‘ieilatou‘uafa‘apea‘onamanumaloo iaipuapuagā,ma‘ualēgaioiilealofaoēnafasioti‘iāte ia,‘onatosoleaoiaileafi.
15Nalatoulafooiaiinā,masusunuiāteiaitogafiti taufaaʻoleʻole,masasaaatulesuamanogileagaiona pogaiisu.
16Aeinauaooatuleafiionaivimaoleatoatulona agaga,onatepaaʻeleaoiaileAtuamafaapeaatu:
17‘OoeleAtuae,‘uaesilafiaeuilava‘ina‘oulavea‘iina a‘u,‘outeotiileafiileafionaolautulafonoIaealofa mutimutivaleilounuu,maiaavealomatoufaasalagama sefaamalieinamoilatou.Iafaialoʻutotomolatou faamamāina,maaveloʻuagagaetogiolaaiolatouagaga, 18Oupuianatuuinaatuaimalemamalueletagatapaia lonaagagailaloolefaapuapuagatiainaoI,maonaole TulafononatuuinamaielonaMafuaagaeoolavai puapuagaeooileoti
19Elēfesiligiala,oleMafuaagaFaagaeeinaepulei tuʻinanauga;auaanamanumaloonatuinanaupooona puapuagailonaMafuaaga,semanutatouteta'uailatoui leneifaamaonigaololatoumalosisilisili.
20AeoleneiuafaatoʻilaloinaelonaMafuaagaona tuʻinanauga,uatatauaionatatoutaʻuatuiailemanae poloaʻiatuaiiāilatou.
21Maetatauonatatoutaʻutinoatuolepuleolootaotoi leMafuaaga,itulagaaitiitimaiefaatoilaloinaaitigaesau maifafooitatoulava;auasafaavalevalealefaafitia.
22Maolaʼufaamaonigaeaofiaaielēgatailesilisiliole Māfuaagaitigā,aolonasilisiliatufoʻiimeafaafiafia;ele tuuinaatufoiiateilatou.
MATAUPU4
Oleneimeauataʻuaole"AgeofReason"atonuilenei mataupuefaitauaiolePhilosophyofReasone2000 tausagalematuaOletalaiataliietoafitumalolatou tina
1OnaoleMafuaagaolotatoutamāoEleasaro,epeiose tautaileleieuliinalevaaolepaiailugaolesamio tuinanau,euiinataiailetaufaamataualepulesauāma tafefeaigaluteteleosauaga,eleʻisuialavamosina minutelefoeolepaiaseiaooinafolauatuoiailetaulaga olemanumaloileoti
2Eleaiseaainavagaiaimasinietelemapotonaia puipuiaoialavaepeionafaiaelenatagatapaiainaua osofaʻialonaagagapaiailesasamalefatamaleafi,ma
naiafaaosoinailatouoenavagaialonaagagaealailana Mafuaagaoletalipupunileaolepaia.
3AuāolotatoutamāoEleasaro,olo‘ofa‘atūinalona mafaufauepeiosetofēolesami,‘uananutimomoiaaile amatagafa‘avalevaleaotu‘inanau.
4Leositaulagae,etataumolauositaulaga,etele‘i fa‘aleagainaounifopa‘ia,‘uaelēfa‘aleagainafo‘ilou manavaimea‘ailēmamāsanaolefa‘amaonimalemamā.
5LetaʻutaʻuatuoleTulafonomalefaifilosofiaole soifuagapaia!Etatauonafaapenailatouoeauaunaile Tulafonomapuipuiailatouiolatoulavatotomaleafu mamalupeafeagaimapuapuagaeooileoti
6Etetamāe,naefaamalosialomatoufaamaoniile Tulafonoealailoutumauilemamalu;mainauaetautala atuilemamaluolepaiauaelepepeloaiilautautalaga, mauaefaamaoniaupuofilosofiapaiaiaugaluega,Le toeainae,sasiliatulemalosinailosauaga
7Letoeainae,olēnasiliatulemalosinailolemumūole afi,oeletupusiliitu‘inanau,Eleasaro.
8Auāepei‘onatamo‘eatuolotatoutamāoArona,olo‘o fa‘a‘upegainaileipumeamanogi,ilefa‘apotopotoga fa‘apotopotoetaumaleageluafi,ma‘uamanumālō‘iāte ia,efa‘apeafo‘ileatali‘ioArona,oEleasaro,‘ina‘ua fa‘aumatiaileaasaoleafi,‘ualēmaluelueilonamanatu 9Aeolemeaesilionaofoofogiaimeauma,oia,onaoia osetoeaina,mauauaolonatinouamalolomauamalolo onamuselemauavaivaionaneura,uatoetuputupuaeoia osetaulealeaileagagaolonaMafuagamafaatasiaimale AlaepeioIsaakonaliuaailetigaoleuluolehaidraile lemalosi
10Lematuamanuiae,Leulusināe,Leolafa‘amaoniile Tulafonoma‘uafa‘aatoatoainailefa‘amaufa‘ailogaole oti!
11Emautinoalava,afaieʻinoʻinosetoeainaipuapuagae ooileotionaoleamiotonu,eaoonataʻutinoatuemafaie leMafuaagaFaagaeeinaonataʻitaʻiatuʻinanauga
12Aeatonuetalimainisielēotagataumaepulei tuʻinanaugaauāelēotagataumaefaamalamalamainalo latouMafuaaga
13Aeoletoateleoilatoumaolatoulotoatoauafaiale amiotonumaolatoumanatumuamua,uanaoilatouneie mafaionapuleavaivaigaoletino,iletalitonueleotii latouileAtua,epeionaleotiotatoupeteriaka,o AperaamomaIsaakomaIakopo,aeualatouolamole Atua
14Olemealea,eleaisemeaefeteenaʻiinisiotagatae foligamaiopologaituʻinanaugaonaolevaivaiololatou Mafuaaga.
15Auaoaieasefaifilosofiaemulimulimaleamiotonui letulafonoatoaofilosofia,mauaiatuuatulona faalagolagoileAtua,mauailoaosemeamanuiale onosaiaofaigataumaonaoleamiomama,oleale manumaloaioiaionatuinanauonaoleamiotonu?
16Auāoletagatapotomaleamiopuleanaoialavaole pulemalosiotu‘inanau
17Ioe,olealaleaeoolavaitamalaiti,onitagatapopoto ealaileAlaetusamaleamiotonu,uamanumaloaii sauagasiliatuonamamafa
18Auā‘uamatuāmanumālōlepulesauāilanaulua‘i taumafaiga,ma‘ualēmafai‘onafa‘amalosisetoeainae‘ai iaanoomanuelēmamā,‘onamatuāitateleaileaoiaile ‘auleoleoe‘aumainisiotaulele‘aEperu,ma‘āfailatoute
‘a‘aiiaanoomanuelēmamāefa‘asa‘olotoilatoupea uma‘ona‘ai,‘ae‘āfailatoutemumusu,‘iaatiliai‘ona fa‘asauā‘iāteilatou
19Mailalooneipoloaigaaleusosauaetoafitufaatasi malolatoutinauamatuasaavefaapagotaionaluma,o tagataauleleiumalava,matauagafau,mafanauinalelei, maemasanionaaulelei
20Mainauavaaiatulepulesauaiateilatouiina,otutu maiepeiseaioilatouoseaufaipesefiafiafaatasimalo latoutinailetotonugalemu,saiamatauinailatou,matai lolatouuigamamalumaletulagaesesaiaataataatuiatei latou,mavalaauatuiateilatouialatalataatumafaiatu:
21‘Letaule‘ale‘ae,‘outefa‘amanuiaatu‘iāte‘outou ta‘ito‘atasi,ma‘oufiafiailo‘outoulalelei,ma‘ou fa‘aaloaloile‘auusoematuāto‘atele;oleaelegataina oufautuaatuiateoeeaualefaaauaupeailefaavalevalea olenatoeainauaumaonamafatia,aeouteaioiatufoiiate oeiaegauaimaiiateaumaaveamaauuoilaʻuuo
22Auāepei‘onamafai‘ona‘oufa‘asalainaoēelē usiusita‘iia‘upoloa‘iga,efa‘apeafo‘i‘ona‘oufa‘asilii lumaoēusiusita‘imai‘iātea‘u
23Iamautinoalaoleatuuinaatuiateoutounitofigataua malepuleilaʼuauaunagapeafaioleaoutouteenale tulafonoaaoutoutuaaoaoutoupulega
24Iaeauaiileolagafaa-Eleni,masavaliisealafou,ma fiafiailoutalavou;auāafaitoutefa‘aoso‘iātea‘uilo ‘outoulēusita‘iolea‘outoufa‘amalosimai‘iātea‘uefai fa‘asalagamata‘utiamafasiotia‘outouta‘ito‘atasiile fa‘asauāina
25Olenei,‘ia‘outoualolofaatu‘iāte‘outou,oa‘ufo‘io lo‘ufilimai‘iāte‘outou,‘ua‘oualofaatuiloutaule‘ale‘a maloulalelei
26Peetoutelēmanatunatueaiāteoutoulavaileneimea, afaitoutelēusiusitaʻimaiiāteaʻu,eleaisemeaiooutou lumauanaoleotiipuapuaga?’
27Oupuianaiapoloaʻiatuaiinaiaaumaiameae faapuapuagatiaai,inaiafaaosoaiilatouilefefefeeaaii aanoomanuelēmamā
28Aeinauaumaonafaiaeleoleouili,mameae soofaatasiai,mafata,matuʻimomomoivi,mauʻamea,ma ulo,mauʻamea,matuilimamatua,mamatiuuuʻamea,ma uʻamea,mauʻameamūmū,onatoetautalamaileaolesauā mafaapeamai:
29‘Esili‘ona‘outoumatata‘u,o‘utamae,maole fa‘amasinogatonuolo‘o‘outoutapua‘iiaiolea fa‘amāgaloinaailo‘outousolitulafonomalelēlotoiai.
30Aoilatou,ilefaalogoatuianafaatauanauga,male vaaiatuianaafimata’utia,salegatainalatoulefefefe,ae satuuatufoiolatoufilosofiaeteteeatuilepulesaua,ma ololatouMafuaagatonunafaamaulaloinaailonapule saua
31Aiaoutoumanatunatupea;afaapeaonisioilatoue lotovaivaimapalaai,olealeituaigagaganalatoute faaaogaina?mataeleoletulagalea?
32‘Auē!omealeagaeiaiitatoumalevaleaesiliatu!Pe avalaauliaitatoueletupumaʻaiʻoimaiiāitatouetusaai mafaigaagalelei,petatoutelēusiusitaieaiāteia?
33Aiseāetatoutefaalaeiauaiitatoulavaituʻinanaugalē aogāmateteeatuilelēusiusitaiemaumauaiotatouola? O'uusoe,eletataueaonatatoufefefeimeafaifaaili mata'utiamafualeleianataufaamata'uisauaga,malafoai aineitagatafaasausilimaleneimitamitagamatautia?
34Iatatoualolofaatuilotatoutalavoumaiatatoualolofa atuitausagaolotatoutinā;maiatatoutuuiotatouloto afaitatouteleusiusitaioleatatouoti
35Maeoolavailefaamasinotonupaiaoleaalofa mutimutivalemaiiateitatou,peafaiefaamalosiaitatoue tatauonatatougauaiatuiletupumalefefeAiseaetatau aionatatoulafoaiesemaiiaitatouleneiolagapelema faoaitatoulavamaileneilalolagimatagofie?
36Auaneʻiotatoutauivieteteeatuimeaemanaʻomia, poolefaapuapuagatiainamalemautinoalētaulau
37EoofoʻiileTulafonolavaiaelēotaʻusalainaitatoui leoti,auāuatatoufefefeimeafaigaluegaefaapuapuagatia ai.
38Aiseāemūailemisafaapeamalelotomaaaeotiai,pe atatoumauaseolagafilemuealaileusiusitaʻiiletupu?’
39Aesaleainiupufaapenanasaomaiineitauleleaile faamoemoeolefaapuapuagatiaina,eleioofoiiamanatui olatoumafaufau
40Auāsa‘ino‘inoilatouitu‘inanau,ma‘uapuleiletigā.
MATAUPU5
Osemataupuolemata'utiamalesauainaolo'ofa'aalia ailepulesauaanamuailonamatua'ileagaFuaiupu26o seupumoniloloto.
1Masafaapeaonafaaiuinaelepulesaualanauunaigaia teilatoueaaiiaanoomanuelemamaonafaiatuleao tagataumaiateiamaleleoetasi,mapeioseagagaetasi:
2‘Aiseāetefa‘atuaiai,Lepulesauā?Uatatousaunieoti nailolesoliaopoloaigaaotatoutama
3Auāetataufo‘i‘onatatoufa‘alumainaotatoutamā,pe ‘āfaitatoutele‘isāvavaliiletulafonoma‘aveaMosema fautua
4Lepulesauāe,uafautuamaiesolileTulafono,auaete ʻinoʻinomaiiāimatou,maealofamutimutivalemaiiāi matou
5Auāmatoutemanatuiloualofa,olefoaimai.oletauio lotatouolamolesoliaoleTulafono,osemeaesiliatu onafaigatāiloleoti
6‘Uaefa‘amata‘umai‘iāteimatouiaufa‘amata‘uile fa‘atigāina,epeiseaīnaele‘ia‘oa‘oinasemeamai‘iā Eleasaroiasoanamua
7AeafainaonosaiaetoeainaoEperuipuapuagaonaole amiotonu,ioe,seiaotiilatou,esiliatuonatatauimatouo tauleleaonafeotiileinoinoipuapuagaoloufaamalosia, leanamanumaloaifoioialomatouaoaomatua.
8Olemealea,tofotofoeoelepulesauā‘Āfaifo‘i‘ete fa‘aumatiaomatouola‘onaoleamiotonu,‘auane‘ie manatu‘uaefa‘atigāinaimatouioupuapuagā
9Onaoleatatoumauaailetauioleamioleleiealaila tatouolegaleagamalotatouonosai;aeooeonaolo matoufasiotitagataleagaoleaemafatiailimaole faamasinogapaiaelavalefaapuapuagatiaileafie faavavau'
10Oupuneiatauleleʻauaatiliaionatoʻatamaʻiolepule sauā,elēnaololatoulēusiusitaʻi,aeonaomeanaia manatuilolatoulēlotofaafetai.
11Olea,etusaaimalanapoloaʻiga,naaumaiaietagata sasaoēmatutuaoilatou,maaveeselonaofu,masaisai onalimamaonalimaionaitueluainonoa.
12‘Ualatousasa‘iāteia,‘uao‘o‘inavaivai,ma‘ualē mauasemea,‘onalatoulafoleaoiailugaoleuili
13Maolugaoleanasaeiaailetaulealeamamaluseiaoo inavavaeonaivi.Mainauamavaeatusoogamaleasooga, saiataʻusalainalepulesauāiupunei:
14'Ooenalepulesauāesilionainosia,oelefiliole faamasinotonuolelagimalelotototo,uae faapuapuagatiainaaʼuileneifaigaelēonaolefasioti tagatapooleamioletonuaolepuipuiaoleTulafonoale Atua.'
15‘Uafaiatufo‘ile‘auleoleo‘iāteia,‘Inālotoiae‘a‘ai, ‘ina‘iafa‘asa‘olotoinaai‘outoumaiio‘outoupuapuagā, ‘onafaiatuleaoia‘iāteilatou,‘Ola‘outou‘au‘auna leagae,elēlavalemalosiefa‘atagataotau‘aailo‘u manatu.Iavavaeeseoʻuvae,masusunuloʻutino,mamilo oʻusooga;ealaipuapuagaumaoutefaailoaatuaiiateoe elefaatoilaloinanaoataliioEperuonaoleamiolelei'
16Aoiafetalaiatufaapea,onalatoutuuatuleaomalala olaionaluga,mauafaateteleinaletiga,uaatiliaiona malosioiailugaoleuili
17Uapisiafoʻileuiliumailonatoto,mauatineiamalala malalaonaolepaʻuʻūifoolonatino,mauatamoʻesolole aanomasaeiauolemasini
18Mafaatasiaimalonatinofaaletinouamalepelepeo leneitaulealealototele,epeioseataliimonioAperaamo, saleioilava;‘aepeiseaī‘uatigāinaoiaileafielēpala, ‘uaia‘onosa‘imalemamaluilepuapuagā,‘uafa‘apeaatu:
19‘Leʻauusoe,iamulimulimaiilaʻufaaaʻoaʻogaAuae tetuulafoaiinaa'uefaavavau,maaualetautoilotatou usogailemamaluoleagaga.
20Iatauinasetauapaiamamamaluefaimasuiole amiotonu,leaemafaiaieleTautuaamiotonunaleoleoina otatoutamāonaalofamutimutivaleilonanuuma tauimasuiilepulesauāuafetuuina'
21Maoneiupunatuuatuaieletaulealeapaialeagaga
22Aoofotagataumailonatumaupea,naaumaieleoleo lelonaluaoonatausagaatalii,matauiviiateiailima u'ameama'ai-ma'iuuolatoufaamauoiaileafimaletuki
23Kaeitetaiminelagonaeinelatoutenafakaikuga‵leii tetaliatukitelotoufesili,‘Ea,kakaiaiailōte fakapuapuaga?’Omanuneiepeiolepanterauasaeiaona uauaimatiuu'amea,masaeiaaanoumaionaalafau,ma saeialepa'umailonaulu
24Kaenetumaueiloaaiaitekufakiitelogo‵maeteneine faimai,‘Kookoeiloaitesuamalieofoligakatoaotemate onakoteamiotonuo‵toutupuga
25‘Uafaiatufo‘ioiailēpulesauā,“Letagatasauāe,oē pulesauāe,etelēmanatu‘eaoletaiminei‘uaemafatia aiilepuapuagāesili‘onaleagailoa‘u,ilouva‘aiatuile fa‘asausilioloupulesauā‘uafa‘ato‘ilaloinailo‘u‘onosa‘i ‘onaoleamiotonu?
26Auāolo‘o‘iātea‘uiletigāile‘oli‘olieo‘omaiile amiolelei,aoepuapuagātiamamitamitailoulēamioatua; etelesaofoi,Lepulesauāesilionainosia,ofaasalagao letoasafaalelagi'
27Mainauaiafetaiaimalelototeleilonamaliumamalu, saaumaialeataliilonatoluilumamasafaatauanauinaele toateleetofomaiafaasaoinaoialava
28A‘uatalimaioiamaleleotele,“Toutelēiloa‘ea,ole tamālavaleanafānauaaia‘umao‘uusooē‘uaoti,ole tināfo‘ileanafānaumaiaiimatou,oa‘oa‘ogafo‘ina‘ou tausiaa‘eai?
29Outelētaʻuleagainalefusileleioleʻauuso
30Oleaafaiuaiateoutouseafiolemafatia,iafaaaogai loʼutinolenei;auaelemafaionaoutouaapaatuilo'u agaga,elemafaipeafaitoutemananaoai'
31Aesalatoufeitateleiletautalamalosialetagata,ma salatouseʼeseʼeseonalimamaonavaeialatouafi maʼemaʼe,mavavaeeseonavaeifafomaiolatoufaavae, matatalaese;maualatoumilofaataamiloiona tamatamailima,maonalima,maonavae,maonasooga tulilima
32‘Ualēmafailava‘onatitinalonaagaga,‘onalatou ‘ave‘eseaileaolonapa‘u,‘ualatoutagoatuimatao tamatama‘ilima,masaeialeuluolonauluilefa‘atusa Sekutia,‘onata‘ita‘iloaleaoiaileuili.
33Onalatoumimiloleaolonaiviuaooinailoaatueiao lonalavatinootautauifasimea,malepunatotoolootafe maiilonamanava.
34Mainauaooileoti,saiafaimai,‘Oimatou,Lepule sauāesilionainosia,uafaapeaonamafatiaonaolomatou tausiainamalomatouamioleleiemaileAtua;aooeona olouamioletonumalousauāoleaeonosaiapuapuagae lēgata'
35‘Uaotifo‘ileneitagataetusamaonauso,‘onalatou avatuaileaolonato‘afa,mafaiatu‘iāteia,‘Aua‘ete fa‘avalevaleafo‘iilefa‘avalevaleaepeioouuso,a‘iae fa‘alogoiletupumafa‘aola‘iāteoe.
36Auafaiatuoiaiateilatou,Eleaisaoutouafiematua aasatelemoa‘ueaveaaia‘umatagatapalaai
37Ealaileotimanuiaooʼuuso,ealailemalaiae faavavauolēpulesauā,maleolamamaluoeamiotonu,o leaoulēfaafitiaailoʼuusogamamalu
38‘Iaefa‘atupufa‘asauāga,Lepulesauāe,‘ina‘iaeiloa aioa‘uoleusooē‘uauma‘onafa‘asauāina
39‘Uafa‘alogooiaileneimea,‘onafaiatuleaoAtiokoo ēfiatoto,fasiotitagata,male‘ino‘inotele‘iāteilatou,‘ia tipi‘eselonalaulaufaiva
40Auafaimaioia,Etusalavapeeteaveeseinala'u totoga,oleAtuafoiolefaafofogamaiiegūgū.
41Fa‘auta,‘ua‘outu‘uatulo‘ulaulaufaiva‘uasaunia; 42Uatatoufiafialavaetuuinaatuotatouitutinoia faamanuiamolegaluegaaleAtua.
43AeoleavaveonatuliloamaieleAtuaiateoe;auaua evavaeeseinalelaulaufaivaoepeseatuiateia'
44‘Aepeita‘i‘ina‘uaotifo‘ileneitagatailepuapuagāi puapuagā,‘onasauaileaolonalimamafa‘apeamai,‘Le pulesauāe,‘outelēfa‘amavaeina‘iātea‘u‘onaoleamio lelei.
45Ioe,oaʼulavaoutesauaiiluma,inaiaefasiotifoiia teaʼu,emafaiaionaefaateleinaatilileamioletonuole salaetenofoaitalafuaiilefaamasinotonuoleLagi
46E,lefilioleamiomamamalefilioletagata,onaolea lesolitulafonouaefaaumatiaaiimatouileneiala?
47PeeleagaeaiateoelotatoutapuaiatuileFoafoao meaumamaolaetusamalanaTulafonomama?
48Aeoneimeaetatauonafaamamaluinaaeleole sauaina,peafainaemalamalamaimanaogaotagatamasa iailefaamoemoeoleolatagailumaoleAtua
49Fa‘autafo‘i,ooeolefilioleAtuama‘uaetaumaē ‘uatapua‘iileAtua
50Aotautalaatuoiaefaapea,sasaisaioiaeleoleoma aumaioiailumaolepa;‘onalatounonoaaileaoiaiona tulivae,mafa‘amauinaileameaiu‘amea,‘onalatou fa‘amauaileaolonasulugātitiilugaole‘auta‘avale,‘ona
fa‘alolo‘iaileaoiaituaepeioseakaravama‘uamotusia so‘ogauma.
51Masafaapeaonaiaalagaatuilepuapuagatigamole mānavamalemafatiaoletino,'Mamalu,lepulesauāe, mamaluefaasagailoufinagaloofaamanuiagauaetuuina maiiateaʼu,uamafaiaionaoufaaaliatuloʼufaamaonii leTulafonoealaisauagaesiliatuonamamalu'
52‘Uaotifo‘ileneitagata,‘ona‘aumaiaileaolona to‘aono,osetaule‘ale‘a,olēnataliatuilefesilialepule sauā,pe‘ualotooiae‘aimafa‘asa‘oloto,‘uafaiatu:
53‘Outele‘imatua‘imatutuaepeioo‘uuso,a‘ua‘ou matuailemafaufauOnasatatoufananaumaimatausia molefaamoemoelavaetasimauanoatiatutusafoieoti molepogailavaetasi;oleaafaietefilifiliefaatigaiai matouonaoleleaaiiaanoomanuleaga,esauaina'
54Aotautalaatuoiaineiupusalatouaumaioiaileuili, masalatoufaaloaloaatuoiaifafomalefaaeteetema saeiaiviolonatuamatuuleafiilalooia
55‘Onalatoufaialeaonituima‘ai‘uamūmū,masasa‘a atuaiilonatua,matu‘iionaitu,‘uasusunuaifo‘iona manava
56Aoiailetotonugalemuoonapuapuagā,naiaalagaatu, “Letauvagaetataumoleaupaia,leanauluatuaile toateleoitatouleauusoilealaoleamiotonu,ile tausiniogaipuapuaga,aeleifaatoilaloina!
57Onaolemalamalamaamiotonu,Lepulesauāe,elē mafaionafaatoilaloina
58Oleofutauoleamiomamaoutealuatuaiefaatasima oʼuusoileoti,mafaaopoopoatuiateaʼulavasetasiesili atuletauimasuimalosiefaasalaiateoe,Lenafaiaeia sauagamalefilioeuaamiotonumoni.
59Oimatouotaulele‘aeto‘aono‘uamatoufa‘ato‘ilaloina loupulesauā‘Auaelēoloulēmana‘o‘eaesuiaailo matouMafua‘aga,pefa‘amalosimai‘eaimatoue‘a‘aii aanoomanuelēmamā,olefa‘ato‘ilaloina‘ealeamooe?
60Olauafiemālūlūmoimatou,oauafiolefa‘atigāinae lēfa‘atigā,maolousauā‘ualēmafai.
61Auāoleoleosaaveamaleoleomoimatou,elēose pulesauā,aoleTulafonoaleAtua;maolemealeauaiai lotatouMafuaagaelefaatoilaloina.'
MATAUPU6
Osootagafaaleusomalealofaosetina
1Mainauaotifoileneitagataiseotifaamanuiaina,sa lafoitotonuoleulo,sasauilumaleataliilonafitu,ole uiioilatouuma
2Aolepulesauā,euiinamatuāitateleionauso,aua alofamutimutivaleoiailetama,mauailoaatuoiaua umaonasaisai,onaiaaumaialeaoia,mataumafaie faaoleoleiāteia,uafaapeaatu:‘Uaeiloaleiʻugaole valeaoouuso;auāololatoulēusiusita‘i‘uataiaaiilatou ileotiOoefo‘i,‘āfai‘etelēusiusita‘i,ematuā fa‘asauāinaeaoemafasiotiaaole‘io‘oilouaso;aeafaie teusiusitaioleaaveaoemaa'uuo,maoleasiitiaoeile tofimaualugaipisinisiolemalo'
4Aofa‘apea‘ona‘ai‘oiatuoia‘iāteia,‘ona‘a‘amiatu leaoletināoletama,‘ina‘ia‘ai‘oiatuoiailē‘uatotoe ‘ina‘iausiusita‘imafa‘aolainailonafa‘anoanoaile to‘ateleoatali‘i.
5AoletināetautalailegaganaEperu,epeionaoutaʻua mulimuliane,naiafaalaeiauatuiletama,mauaiafaapea
atuileoleo,‘Iatatalaaʻu,inaiaoutautalaatuiletupuma anauōumaolooiāteia.
6‘Ua‘oli‘olifo‘iilatouiletalosagaaletama,‘ua fa‘ata‘aliseetatala‘iāteia.
7‘Onaosoa‘eleaoiaileafiaasa,‘Lepulesauāe,’‘uaia ‘alagaatu,‘uasili‘onaamioletonuitagataagasalauma,e telēmā‘eae‘aveloumanuiamaloutulagatautupuiaaoo leAtua,mafasiotiiana‘au‘aunamafa‘asauāiēmulimuli ileamiotonu?
8Onaomeaiaetuuatuaioeelefaamasinotonupaiaise afivavemafaavavaumapuapuagaolealētuuaiateoei lefaavavauatoa
9Peetelēmaea,ileaveaaimasetagata,E,ualeagaile lotoosemanufeai,eavetagataetutusaolatoulagonaia teoelava,uafaiamaielemenelavaetasi,masaeiaolatou laulaufaiva,masasamafaatigaiateilatouileneiala?
10‘Aepeita‘iaolatoufa‘ataunu‘uinalolatouamiotonui lumaoleAtuailolatouotimamalu,ete‘alagaatumale fa‘anoanoa,“Oitalofa‘iāteoe”‘onaoloufasiamalelē tonuoētauileamiolelei
11‘Onatuaileaoiaileauvaioleoti,mafaiatu,‘Outelē fouvaleilemolimauao‘uuso.
12MaoutevalaauatuileAtuaooʼutamāiaalofa mutimutivaleiloʼunuu
13Maoleaiafaasalainaoeileolaganeimapeamavae onaeoti'
14Maoleneitatalosaiaosoaioialavaitotonuoleaasa mūmū,masafaapeaonatoeseaaiolonaagaga.
15‘Āfaifo‘i‘ua‘ino‘inole‘auusoeto‘afituilefa‘asauāe o‘olavaileoti,‘uafa‘amaoniailelauteleoleAgagaole Ali‘iesilisiliitu‘inanau.
16Auāanalatougaua‘iatuiolatoutu‘inanauma puapuagāma‘a‘aiiaanoomanuelēmamā,po‘uatatou faiatu‘uafa‘ato‘ilaloinailatou.
17Aesalefaapeaileneicam;eesemaiaiilolatou Mafuaaga,leanaviiailesilafagaaleAtua,nalatoutulai maiaiesiliatuiolatoutuinanau.
18Maelēmafaionafaafitialesilisilieseolemafaufau; auā‘ualatoumanumaloiolatoutu‘inanaumaolatoutigā 19Efaapefeaonatatoufaiaseʻivaganāaileioeinaole saʻoolepuleoleMafuaagaituʻinanaugamanei tamāloloaeleʻisolomuliiletigāolemu?
20Auāepeionatulieseaeʻoloilugaoleuafuleosofaʻiga apeau,maofoatusefaitotoʻatoʻafimālieiāilatouoloo uluatuiletaulaga,efaapenafoʻionapuipuiaele Mafuaagataumatauotauleleʻaefitulemalutagaole amiotonumateenaleafāotuʻinanauga
21Ualatoufaiaseaufaipesepaiaoleamiotonuaolatou olioliletasiileisi,uafaapeaatu:
22‘Leauusoe,iatatouotiepeioniusoonaoleTulafono 23SeʻiotatoufaaaʻoaʻoiTamaitieToʻatoluilemaotao Asuriaoēnaʻinoʻinoilenālavapuapuagaoleogaumu.
24Auaneʻiotatouliliuatutuʻinanauilumaole faamaonigaoleamiotonu'
25‘Uafaimaifo‘iletasi,‘Lo‘uusoe,‘iafa‘amalosioe,’a oleisi,‘Iafa‘amaoni;aoleisiuatoemanatuaaiasoua mavae,'Iamanatuapeolealeituaigaooutou,olēna tuuinaatufoieIsaakooialavaefaimataulagaonaole amiotonu'
26‘Onafetautalatala‘iaileaoilatouumalavamale lototetele,‘uafa‘apeaane,‘Tatoutefa‘apa‘iainaatuitatou
maleloto‘atoaileAtua,olēnafoa‘iinamaiotatouola, ma‘iaavatuotatoutinoiletausigaoletulafono.
27Auatatoutematatauiateiaolēuamanatunatefasioti tagata;auaoloofaatalitalimaisetauivigatelemale matautiaoleagagailepuapuagaefaavavauiailatouoe solialesaunigaaleAtua
28SeʻiotatoufaaauupegainaitatoulavailepulealeAtua ituʻinanauga.
29Amavaeleneimea,etaliaitatoueAperaamo,ma Isaako,maIakopo,eviviimaifoʻiotatouaugātamāumaiā itatou’
30‘Uata‘itasimata‘itasiole‘auuso,‘ina‘uatosoinaatui latou,‘onafaianeleaoēoleao‘omai,“Leusoe,‘aua ne‘iefa‘alumainaimatou,‘auafo‘itoutefa‘alataiotatou uso‘uaoti
31Uaoutoulēponāeuigailealofaoleusoga,leaua tuuinamaiaieleSilisiliesemalepotoumalavasetofiia teilatouoeuafanauinaeuioolatoutamā,uatotoinai totonuiateilatoueoolavailemanavaoletina;leae nonofoaileauusoilealavavaitaimi,mafaiolatoufoliga iletaimilavaetasi,matausiamailetotoetasi,ma faaolainaileagagaetasi,maaumaiilelalolagiilevae tasi,malatouutususumailepunalavaetasi,leaetausi faatasiaiolatouagagausoilimailefatafata;mauafusia atiliilatouealailefaafaileleinamasanimalemafutagai asotaitasimaisiaoaoga,maealailatatouaoaigailaloo leTulafonoaleAtua
32‘Uafa‘apeafo‘ilemalosiolealofafa‘auuso,oleana atiliai‘onafa‘amalosiaele‘auusoeto‘afitulolatouloto gatasiAuā‘uaa‘oa‘oinailetulafonolavaetasi,ma‘ua a‘oa‘oinailealavaamiolelei,matausiafa‘atasiileolaga amiotonu,‘uaatiliai‘onaalofaoletasiiletasiOlolatou maelegamasanimolematagofiemaleamioleleina faateleinaailolatoulotogatasi,auaolefaatasiaimalo latouamioatuanaatiliaionamalosilolatoualofafaaleuso
33Aeeuiinafaateleinaelenatura,mafutaga,maolatou uigaamioatualemalosiololatoualofafaaleuso,euiilea salagolagoinaeataliiototoeealailalatoutapuaigale vaaiatuiolatouuso,oesailugaolefata,uasauainaile oti;elēgatailea,nalatouuunaʻiafoʻiilatouinaia fesagaʻimapuapuaga,inaialēgatainalatouʻinoʻinoio latoulavapuapuaga,aiafaatoʻilaloinafoʻilolatou tuʻinanauolealofafaaleusoiolatouuso.
34Ooutoumafaufau,esiliatuilootupu,nailootagata saʻolotouasiliatuonasaʻoloto,ilelotogatasioleʻauusoe toʻafitu,uapaiamauafetauileleimaleupuautūole amioatua!
35Eleaisetasiotauleleʻaetoʻafitunamataʻu,eleaifoʻi setasinamataʻuileoti,auafaataaliseumaileotiile sauāinaepeiseaʻīolootaufetuliilealailetinoolapea
36Auāepei‘onagaoioiolimamavaeeōgatasima musumusugaaleagaga,efa‘apeafo‘inataulele‘apa‘ia,e peiseaīolo‘ouuna‘iaeleagagaelēmafai‘onaotiole lotu,naōatuileoti‘onaoleamea
37E,e,paiaatoatoaefituolemafutagaausoile lotogatasi!
38Auāepei‘onafa‘atupuinaoletapua‘igaiasoefituole foafoagaolelalolagi,efa‘apeafo‘i‘onafa‘atupuinaele aufaipeseataulele‘aalatoumafutagafa‘afitu,ma‘ua fa‘atauva‘alemata‘utiaopuapuagā.
39Uatatougateteneipeafaalogoimafatiagaonatalavou; aeoilatou,elegatailevaaiatuiaimaolatoumata,pe
naolefaalogoinaouputaufaamata’uualatamai,aeole lagonamonilavaoletiga,saonosaia;mailefa‘asalainai leafi,oleāsemeaesiliatuailetigāemaua?
40Auauamaaimamalosilemalosioleafi,mauavave onafaaumatiaolatoutino.
41Maelēosemeaeofoaipeanamanumalofaatasima nataneleAlaipuapuaga,aeeoolavaileagagaosefafine nainoinoileteleotigaeseese;auānaonosaiaeletināo tauleleʻaetoʻafitupuapuaganaooiāilatoutaʻitoʻatasio lanafanau
42Aemafaufauilematuāteleofaanaunaugaolelotoose tinā,inaiaavealonafaalogonailanafanauma totonugalemuolonalalolagiatoa;maemonilava, i'inei,eo'olavaimanufa'avalevaleaeiaiialatoutamale alofamalealofaepeiotamatane
43Mosefaaaʻoaʻoga,itotonuomanulele,omanulaʻitiiti oloofaamalumaluilaloootatoufaleepuipuiaalatou faamoega;oilatoufoioefaamoegaitumutumuomauga, maimavaevaepapa,maluaolaau,malala,mafofoaaia latoutamaileamea,latoutetuliafoiletagataosofia
44‘Ae‘āfaielēmafai‘onalatoutuliaoia,‘onalatou felelea‘isoloaileaifagailetu‘inanauolealofa,ma vala‘auatu‘iāteilatouialatoulava‘upu,malatou fesoasoaniatuialatoutamaisooseaualalatoutemafaia
45Maolealemeaetatauaiiaitatouofaataitaigaole alofaifanauitotonuomanufetolofi,peaooilagomeli,e tusaoletauefaiaileselu,etutulieseaitagatafaalavefau, matutuiilolatoutui,epeiosepelu,oilatouoeua faalatalataatuialatoufanau,mataufaasagamaiiatei latoueoolavaileoti?
46Aeoia,oletināonataulelea,maseagagaepeio Aperaamo,saleiaveeseamailonafaamoemoeilonaalofa moanafanau
MATAUPU7
Osefaatusatusagaolagonaalofaosetinamasetama,i leneimataupuolooiainitumutumumaugaolepoto
1Mafuaagaoatali‘i,‘iaepuleitu‘inanau!Lelotue,sasili onapeleiletinānailolanafanau!
2Oletinā,eluaonafilifiligaionaluma,oletapua‘igama lefa‘aolainaoonaatali‘ieto‘afituiletaiminei,etusama lefolafolagaalepulesauā,‘uasililonamana‘oile tapua‘iga,efa‘aolaaiileolaefa‘avavauetusamale finagalooleAtua
3Efaapefeaonaoufaailoaatulealofanaunauomatuamo fanau?Tatoutefaailogainasefoligaofoofogiaootatou agagamaotatoufoligailugaolenaturaagamaluole tamaitiiti,masiliatuimeaumaealailetigaalofaoletina ilanafanauelolotoatunailoletama
4Auāesiliatuonamālūofafineilootane,maoletele fo‘iolefānaualefafine,oletelefo‘ileaololatoualofa ‘iāteilatou
5Ae,otinaumalava,oiaolefanautamaetoafitusasili atulealofaitalaatuoisitagatauma,ilevaaiatu,inaua fanauinanifanauetoafitu,salagonalealofafaaletinamo lefuaolonamanava,maonasataofiofiaonaoleteleo tigasaiatauaveinataitoatasiilealofa,euiilea,onaole mataʼuileAtuanaiateenaailesaogalemuoanafanauile taiminei.
6Ioe,maesiliatuilenā,onaolelaleleitauamiomale agaleleiolanafanautamamalolatouusiusitaiile Tulafono,naatiliaionamalosilonaalofafaatināiāilatou 7Onasalatouamiotonu,mafaautauta,matotoamaloto tetele,maalolofaoletasiileisimalolatoutināilealana latouusiusitaiaiiateiailetausigaoleTulafonoeoolava ileoti
8Aeeuiilea,euilavainasatelenauafaaosoosogaiate iaegauaiatuaiionalagonafaatina,eleailavasemeae tasinaiaiilematautiateleosauagaeseesenaiailemana esuiaailonaMafuaaga;aesauunaiaeletinaiaatalii taitasitaitoatasi,mafaatasiuma,iaotimolalatoutapuaiga 9E,lenaturapaia,malealofafaamatua,malenaunauo matuamofanau,matotogiolefaafailele,malealofalē mafaatoilaloinaotina!
10Uailoaatueletināoilatouuataʻitaʻitasimasusunuina, ualēmalueluelonalotoonaoletapuaʻiga
11Naiailoaatufoʻiaanoolanafanautamauasusunuinai leafi,mapitooolatoulimamavaeuasalalauileeleele, maleufiufi,uasaeiamaiiolatouulueoolavaiolatou alafau,uasalalauepeioufimata
12Letināe,olēnailoaneitigāesiliatulema‘ainailole tigāoletigāolefānau!Lefafinee,naoiaifafine,olefua olonamanavaoletapuaʻigaatoatoa!
13Olauulumatua,natoesealeagaga,eleʻisuiaailau filifiliga,poolaulonalua,navaavaaimaimalemutimuti alofaiateoeionapuapuaga,poolelonatoluolou toʻatolu,namānavainalonaagaga.
14Eteleitagifoiinauaevaaiatuimataotagatataitoatasi itotonuopuapuagaovaavaaiatumaletotoailealavatiga etasi,mailoaatuiolatoupogaiisuteteteofaailogaole latamaioleoti
15Inauaevaaiatuiletinooletasiataliiuavavaeinae tusamaletinooletasi,mauatipieseonalimailealima malealima,maulumauluuapaʻu,maualafoinaletino otiilugaoletinooti,malenofoagauatumuitagata matamataonaolesauāinaolaufanau,etelēmaligiaise loimata
16Elēofatiaselenipoopeseaseneileleomaliee faafiafiaaitaligaoēfaalogo,epeioleooatalii,oloo tautalaatuiletināmaiipuapuaga
17Pagāletelemalemataʻutiaosauāgana faapuapuagatiainaailetināaofaapuapuagatiainalana fanautamailefaapuapuagatiailefatamaleafi!
18AoleMafuaagaFaagaeeinanaiatuuinaatuilonaloto lemalosiosetaneilaloolonatuinanauomafatiaga,ma faaeainaaioiaeaunoamasemanatuimanaogaolealofa faatinailetaiminei.
19Maeuiinasavaaioiailefaaumatiagaolanafanaue toafitumaletelemaleeseeseoituaigaoolatoupuapuaga, satuuinaatumalelotoiaieletinatamaliiilatouealaile faatuatuaileAtua.
20Onasavaaioiailonalavamafaufau,epeilavaonasa aveamafautuapotoitotonuosepotufono,natura,male tulagafaamatua,malealofa-tina,malanafanauilugaole fata,masapeiseaioia,oletina,uaiailefilifiligailevao palotaeluailetulagaolanafanau,oletasimololatouoti maletasiefaaolainailatou,onaoleaualemanatuaioia, oletinainipalotaseluailetulagaolanafanau,oletasi mololatouotimaletasiefaaolainailatou,onaoleale manatuolanatamateineitiitiisetaimiolefanaumonie fitu,aeoletaimilenasalemanatuaioiaiseataliimonio
lefituNamanatuaeAperaamolonalototeleemataʻuile Atua.
21E,letinaoletuuga,lēfaamasinoinaolatatouTulafono, lēpuipuialatatoutapuaiga,malemanumaloiletauiile tauivigaitotonuiateoelava!
22E,lefafinee,esiliatuonatamaliieteteeatunailoalii, maesiliatuonatotoaitagatataueonosaia!
23Auāfa‘apeiole‘atola‘auaNoa,‘atoamalelalolagi uma‘onaolanaavegailelolotetele,‘uafa‘apeafo‘i‘ona etaiaiituumaigaluteteleotu‘inanau,ooefo‘iolēna tausiiletulafono,‘uafa‘afefeteinaepeioleūmalosiile puapuagāoouatali‘i,‘uafa‘apeafo‘i‘onaemālōilemālō oleafā.
24Oleala,afaiosefafinemauamatua,maletināoona ataliietoafitu,naonosaialevaaiatuilanafanauoloo faapuapuagatiainaeooileoti,etatauonataʻutaʻuatuele MafuaagaFaagaeeinalepulesilisiliituʻinanauga
25Oleauaoufaamaoniaai,elēgatauamanumalotanei olatoupuapuaga,auaʻinoʻinofoʻilefafineipuapuagae silionamataʻutia
26EleʻimatuāfeitafoʻileonanasiʻomiaaiTanielu,eleʻi matuāaasafoʻileogaumuaasaaMesaeli,epeionamūi totonuiāteiaoleuigafaatināinauavaaiatuua faapuapuagatiainalanafanautamaetoʻafitu
27A‘uatineiaeletināonatu‘inanau,eto‘atelema malolosiepei‘onata‘ita‘iinaolanapule
28Auāeiaifo‘ilemealeneietatau‘onamanatuiai,ana vaivaileagagaolefafine,euilava‘ina‘uaaveaoiama tinā,po‘uatagioia‘onaoilatou,maatonuetautalaatu fa‘apea;
29‘Auē,fa‘atolu‘inaleaga‘iātea‘u,esiliatufo‘iile fa‘atolulemalaia!Etoafitulefanaunaoufanauinamaua leainifanau!
30Elēaogāfoʻionaoutōfaafitu,maualēaogāfoʻilaʻu avegaimasinaesefuluonatauavefaafitu,maualēfua maifoʻioʻupepe,mauatigāaiaʻutamafaisusu
31Ualeaogamooutou,oʼuataliie,saouonosaiatigae teleogaluega,mapopolegasiliatuonafaigataolooutou tausiaaʼe
32Oitalofa,mooʼuataliie,saleifaaipoiponiisi,maoe uafaaipoipoeleifanauinanifanau;Oleaouletoevaai lavailaufanau,elevalaauinafoiauileigoaomatua matutua.
33Oitalofae,oaʼue,saiainifanauauleleietoatele,ma oaʼuosefafineuaotilanatanematuulafoaiinailoʼu malaia!Eleaifoʻiseataliietanuaʻupeaouoti!'
34AeoletināpaiamalemataʻuileAtuasalētagiauēi leneiauēonaosetasioilatou,salēaioiatufoʻioiaise tasiiasolaesemaileoti,petagiauēfoʻionaoilatouepei onitagataoti;ae,epeiseaiuaiateiaseagagaolesatana mauaaumaialeaofaioanatamatane,moletaimilonalua, ileolatinoolapea,saiaaioiatumaaioiatuiateilatouia latouotionaolelotu
35E,letinae,leautaualeAtuailemataupuoletapuaiga, toeainamasefafine,saefaatoilaloinaumalepulesauāi loutumau,masamauaesiliatulemalosinailosetagata,i galuegafaapeafoiiupu.
36Auāemoni,inauanoanoatiaoefaatasimaouatalii,na etūaiiināmailoaaiuafaapuapuagatiainaEleasaro,ma uaetautalaatuiouataliiilegaganaEperu.
37‘O‘uatali‘ie,emamaluletaua;a‘uavala‘auina‘outou emolimauilotatounu‘u,‘ia‘outoutaumalefiligāile tulafonoaotatoutamā
38Auāolemeaemāsiasiai,‘ina‘ua‘onosa‘ileneitoeaina itigā‘onaolelotu,‘onafa‘avaivaileao‘outoutaulele‘ai letigā
39IamanatuauaoutouomaiilelalolagionaoleAtua, mauaoutouolioliaiileolaga,maoleauaoutounofo aitalafuaiileAtuaeonosaiatigaumaonaoia;oiafo‘ina fa‘ata‘aliseailotatoutamāoAperaamoefaitaulagailona atali‘ioIsaako,oletamāolotatounu‘u;‘uailoaatufo‘ie Isaakoolelimaolonatamā‘uasisia‘elenaifi‘iāteia, ‘onalēte‘aailea.
40KaekoTanielu,tetagataamiotonu,ne‵peiatukite leona,kaene‵peiatuaAnania,AsalaiamoMesaelukiloto iteogaumuafi,kaenetumaueiloalatouite‵maluote Atua
41Maooutoufoi,uaiailefaatuatuaetasiileAtua,aua leatuatuvale;auaeletatauonaoutouteteeatuitiga,inaua iloaeoutouleamiotonu
42Oupuneinauunaiaaieletinaoletoafituonaatalii taitoatasiiaotinailolesoliaolesaunigaaleAtua;‘ua latouiloafo‘i,otagataeotimoleAtua,olo‘oolamole Atua,fa‘apeioAperaamo,maIsaako,maIakopo,matamā umalava.
MATAUPU8
Letaʻutaʻua"TaʻalooleAmiotonu"Oi'uailetalaole lototeleuata'uaoleTusiLonaFaaMakapaio
1‘Uafaimaifo‘inisiole‘auleoleo,‘ina‘uatoeitiitipu‘ea oiamafasiotia,‘onaosoleaoiailugaolefala,‘inane‘i pa‘ianesetasiilonatino
2E,letināe,nafa‘aumatiaeiafa‘atasimaouatali‘ie to‘afitulemalosiolepulesauā,mafa‘aumatiaanatogafiti leaga,ma‘uatu‘umaiailefa‘aa‘oa‘oolemamaluole fa‘atuatua.
3‘Uafa‘asilisiliinaoeepeiosefaleilugaoouatali‘iefai mapoutū,ele‘ilūlūinafo‘ioeilemafui‘eolepuapuagā
4Olenei,‘iae‘oli‘oli,lo‘utinālotomamā,‘ina‘iae fa‘amoemoeilou‘onosa‘iemautinoaile‘a‘aooleAtua
5Elēmamaluteleletuolemasinailelotolotoiofetuile lagiepeiooe,inauaefaamalamalamainalealaoouatalii etoafituepeiofetuileamiotonu,uaetutuilemamalui lumaoleAtua;mauafaatuinaoeilelagifaatasimailatou
6Auāolefānaumaiolaufānaumaileatali‘ioAperaamo.
7Maanafaatagainaimatouevali,epeionafaiaesetasi tufuga,letalaolouamioatua,poualēgateteealeau maimoailetināoonaataliietoafituomafatiaonaole amiotonuisauagaeteleeoolavaileoti?
8Emoni,satatauonatusiaupuneiilugaololatou mālōlōga,efaiatuaimafaamanatugaitupulagaootatou nuuilelumanaʻi
OLOOTA’O’IAILEOSItaulagaMATUA MALEFAfineTUMUITAUSAGA
MAONATAMAITIETOafitu
EALAILEFAASAUAALETAGATA
OLEMANA'OEFA'ATA'IALENU'UOEPERU NALATOUFAAMALIAAIATATAUAOTATOU
TAGATA
VAAIILEATUAMALEONOFO
OTAGATAEOOILEOTI
9OnaemonilavaosetauapaiasalatoufaiaAuāolea aso,oleamiolelei,etofotofoinaaiilatouileonosaʻi,ua tuuinaatuaiiolatoulumaletauiolemanumaloilelē pala,ileolaefaavavau.
10KaekoEleasaro+tetinomuamuaitetaua,kaekote mātuaotamatāgataetokofitunefaitenavaega,kaene tauaatuataina
11Olepulesauāololatoufilileamaolelalolagimale olaoletagatanamatamataiai
12Uamanumaloleamiotonuilēuamanumalomaua tuuinaatuailepaleianatagatataaaloOaiaena taumānatuitagatataaalooleTulafonomoni?
13Oainalēofo‘iāteilatou?Olepulesaualavaiama lanaaufonoatoanafaamemeloilolatoututumau,leaua latoututuaineiitafatafaolenofoaliioleAtuamaolaaii tausagamanuia.
14Auā‘uafaimaiMose,‘Oilatouumafo‘i‘ua fa‘apa‘iainailatoulava,olo‘oilalooouaao
15Maoneitagata,olea,inauafaapaiainailatoulavamo leAtua,ualēgataualatoumaualeneimamalu,aeole mamalufoiealamaiiateilatouualētoemauaaielefili semanailugaootatoutagata,masamafatialepulesauāi lefaasalaga,masafaamamainalotatouatunuu,ualatou mauaepeiuaaveamatogiolamoleagasalaalotatou atunuu;maealailetotooneitagataamiotonumale togiolaololatouoti,nalavea'iinaaieleAtualeAtua Isaraelunamua'itauleagaina
16Auā‘uava‘aiatulepulesauāoAtiokoilelototeleolo latouamiolelei,malolatou‘onosa‘iipuapuagā,‘ona fa‘aaliaaileaeiaololatou‘onosa‘iianafitafitaefaima fa‘aa‘oa‘o;masafaapeaonaiamusuiaonatagataise lagonaolemamalumalelototoailugaolemalaeoletaua maigaluegaolevagaia,oleanaiafaoaaima faatoilaloinaonafiliuma.
17E,lefanaugaaIsaraelue,ofanaunafananaumaiile fanauaAperaamo,iausiusitaiileneiTulafono,maia amiotonuiituuma,maleiloaoleMafuaagaFaagaeeinao lepuleleaituinanau,malugaotiga,elegatamaitotonu, aemaifafofoioitatoulava;olemealeanatu‘uinaatuai enatagataolatoutinoilefa‘asauāina‘onaoleamiotonu, ‘ualēgata‘inamauaaietagatalevi‘iga,a‘uata‘uaogāina fo‘imoletofifa‘aleagaga
18Oilatoufo‘inamauaaielenu‘ulefilemūmatoe fa‘afoisialetausigaoleTulafonoilotatounu‘u,‘uafaoa aile‘a‘aimailefili
19MauatuliloainaeletauimasuilepulesauāoAtiokoi lugaolefogaeleele,mauafaasalainaoiaileoti
20Auā‘ualēmafaieia‘onafa‘amalosi‘atoaitagatao Ierusalema‘ianonofoepeionu‘u‘esematu‘ulafoa‘iitua otatoutamā,‘onatu‘ualeaeiaoIerusalemamaaluatue taumaPeresia
21Oupuneinafaiatuailetināoataliietoʻafitu,lefafine amiotonu,ilanafanau:
22‘Oa‘uoseteinemamā,ma‘outele‘ialu‘esemaile ‘āigaolo‘utamā,ma‘ua‘ouleoleoileivi‘aso‘asona fausia‘iāEva
23Eleaifo‘isēfa‘asesēiletoafa,eleaifo‘isēfa‘a‘ole‘ole ilefanua,naiafa‘aleagainaa‘u;ele'ifaaleagainafoiele Gatapepelo,taufaasesēlemamaolo'utulagafaatamaitai; Samanonofomala’utaneiasoumaolo’utalavou;aeina uamatutuaoʻuataliinei,onaotiaileaololatoutamā
24Amuiaoia;auasasoifuaoiaiseolagafaamanuiainai fanau,masaialeiloainalavaletigaololatouoti.
25Olēnaa‘oa‘o‘iāte‘outouiletulafonomale‘au perofeta,aoiaioiamaitatou.Naiafaitaumaiiaitatoue uigaiaApeluolenafasiotiaeKaino,maIsaakoolena ofoinaatuefaimataulagamu,maIosefailefalepuipui
26NaiafetalaimaifoʻiiāimatoueuigaiāFineaso,le ositaulagamaelega,+maaʻoaʻoatuiāteoutoulepesea Anania,+oAsaraia,+maMesaeluileafi
27MasaiafaamamaluinafoiTanieluileluaoleona,ma faamanuiaiateia;‘onamanatuaaileaeiaole‘upuaIsaia, 28“Euilavainaeuiatuileafi,elēafainaaioeileafi”
29Naiapesemaifo‘i‘iāteimatoule‘upuaTavitale faisalamo,“Etelelavapuapuagāoēamiotonu”
30NaiasiimaiiaitatoulefaataotoaSolomona,olelaau iaoleolaiailatouumaoefailonafinagalo.
31‘Uafa‘amaoniaeiale‘upuaEsekielu,“Eola‘eaiaivi mamago?”Auāele‘igalo‘iāteialepesenaa‘oa‘omaie Mose,olo‘oa‘oa‘omai,“‘Outefasiotifo‘i,‘oute fa‘aolaina,olouolaleamalemanuiaoouaso”
32Oi,sasaualeaso,aeleoseagaleaga,natutuaiele sauasauāoElenileafiemuionaufi,malevelainaoona tuinanaunaaumaiaaiilevilimatoefoimaiilona faasauainaoataliietoafituoleafafineoAperaamo,ma faatauasoinamataolatoumata,matipieseolatou laulaufaiva,mafasitele
33Olemealea‘uatuliloaailefa‘amasinogaaleAtua,ma oleatuliloainafo‘ieialemalaiamalaia.
34AeoataliioAperaamo,malolatoutinamanumalo,ua faapotopotofaatasiilenofoagaoolatouaugatama,inaua latoumauaagagamamamatinoolapeamaileAtua,olē iaiailemamaluefaavavaufaavavaulava