Makkabej
INTRODUZZJONI
Danil-ktiebhuwabħalħossta’ragħadtal-biża’lijidwi mill-orrurimċajpartat-tirannijatal-qedemHuwakapitlu bbażatfuqil-persekuzzjoniminnAntijoku,it-tiranntasSirja,lixiwħudkienujsejħuluEpifani,il-MiġnunListorjaRumanatal-ewwelseklitirreġistrażewġtirannibħal dawn-l-ieħor,Kaligula,it-TieniMiġnunBrillanti.
Il-formata’dinil-kitbahijadikta’orazzjoniTanthuma skedatibir-reqqat-tlugħul-inżultad-diskors;tanthuma devastantil-argumentitiegħu;tanthijasodal-loġikatiegħu; tanthijaprofondal-puntiewlenintiegħu;tanthuwakalm ir-raġunamenttiegħu--lijieħupostubħalakampjuntalaktarelokwenzapura
In-notaewlenijahijaKuraġġ.Il-kittiebjibda b’dikjarazzjonipassjonatatal-Filosofijatar-RaġuniIspirata Nixtiequnaħsbuf’danis-Seklugħoxrinbħalal-EtàtarRaġuniunqabbluhmal-Etàtal-Mitiiżdakitbabħaldin hijasfidagħalsuppożizzjonibħaldinInsibukittiebli probabbilmentkienjappartjenigħall-ewwelsekluqabellEraKristjanalijiddikjarafilosofijaċaratar-Raġunilihija qawwijadaqskemmkienetelfejnsenailullum
L-ambjenttal-osservazzjonijietfil-kmamartat-torturahuwa blahedaFuqwidnejnmodernitagħnaattentigħalaffarijiet aktarġentili,danjolqotb'modtal-biża'.Id-dettaljitattorturisuċċessivi(lijissuġġerixxul-istrumentitalInkwiżizzjoniSpanjolasekliwara)humaelaboratib'modli jixxokkjal-gostitagħnaAnkel-emerġenzatal-karattri stojċitar-RaġelXiħ,is-Seba'Aħwa,ul-Omm,matagħmel xejnbiexittaffil-feroċitàlibihadanl-oraturiqanqalilKuraġġ.
Il-Missirijiettal-qedemtal-KnisjaNisranijappreservaw bir-reqqadanil-ktieb(għandnaminntraduzzjoniSirjana) bħalaxogħolta’valurmoraliutagħlimgħoli,ubladubju kienfamiljarigħalħafnamill-martriKristjanibikrin,li kienumqanqlinsal-qofoltal-martirjubilliqrawh.
KAPITLU1
Deskrizzjonifil-qosortal-filosofijaminnżminijietantiki dwarir-RaġuniIspirataIċ-ċivilizzazzjoniqattmalaħqet ħsiebogħla.Diskussjonidwar"Repressjonijiet."Il-Vers48 jiġborfil-qosoril-Filosofijakollhatal-umanità 1Filosofikafl-ogħlagradhijal-kwistjoniliqednipproponi liniddiskuti,jiġifierijekkir-RaġuniIspiratahijiexilħakkiemasupremafuqil-passjonijiet;ugħall-filosofija tagħhanixtieqnitlobbis-serjetàl-attenzjonitiegħek 2Għaxis-suġġettmhuxbisshuwaġeneralmentneċessarju bħalafergħatal-għarfien,iżdajinkludiwkollit-tifħirtalakbarvirtujiet,libihaqedinfisserir-rażan
3Jiġifieri,jekkir-Raġunihijappruvatalitikkontrollalpassjonijietkuntrarjigħat-temperanza,il-gulaux-xewqa,
hijawkollmurijab'modċarlihijasidil-passjonijiet,bħallħażen,kuntrarjigħall-ġustizzja,ufuqdawkkuntrarjigħallirġiel,jiġifierir-rabja,l-uġigħul-biża'.
4Imma,xiwħudjistgħujistaqsu,jekkir-Raġunihijasidilpassjonijiet,għaliexmatikkontrollaxl-insijaul-injoranza? L-għantagħhomhuwalijqajmur-ridikolazzjoni.
5It-tweġibahijalir-Raġunimhijiexsidid-difettiinerenti fil-moħħinnifsu,iżdal-passjonijietjewid-difettimoralili humakuntrarjigħall-ġustizzjaul-irġielut-temperanzaulġudizzju;ul-azzjonitagħhafil-każtagħhommhijiexli teqredil-passjonijiet,iżdalitippermettilnanirreżistuhom b'suċċess.
6Nista’nġibquddiemkomħafnaeżempji,meħudaminn diversisorsi,fejnir-Raġuniwrietlihijasidil-passjonijiet, iżdal-aqwaeżempjulinista’nagħtibil-bostahuwalimġiebanobblita’dawklimietugħall-virtù,Eleazar,usSeba’Aħwaul-Omm
7Għaxdawnkollhabid-disprezztagħhomgħall-uġigħ,iva, saħansitrasal-mewt,urewlir-Raġunitisboqil-passjonijiet 8Nista’nkabbarhawnit-tifħirtal-virtujiettagħhom,huma, l-irġielmal-Omm,limietuf’danil-jumliniċċelebraw għall-imħabbatas-sbuħijaut-tjubijamorali,iżdapjuttost nifraħilhomgħall-unurilikisbu.
9Għaxl-ammirazzjonilinħassetgħall-kuraġġurreżistenzatagħhom,mhuxbissmid-dinjakollhaiżdamillistessboċċieritagħhom,għamlithoml-awturital-waqgħa tat-tirannijalitaħthakienjinsabin-nazzjontagħna,billi għelbulit-tirannbir-reżistenzatagħhom,sabiexpermezz tagħhomġieppurifikatpajjiżhom
10Immasenieħul-opportunitàbiexniddiskutidan dalwaqt,waralinkunubdejnabit-teorijaġenerali,kif għandid-drawwanagħmel,umbagħadsenipproċedigħallistorjatagħhom,unagħtiglorjalilAllalihugħaref f’kollox
11L-inkjestatagħna,mela,hijajekkir-Raġunihijiexis-sid supremfuqil-passjonijiet.
12Immarriduniddefinixxueżattamentx'inhir-Raġuniu x'inhil-passjoni,ukemmhemmforomta'passjoni,ujekk ir-Raġunihijiexsupremafuqhomkollha
13Ir-raġuninikkunsidrahabħalal-moħħlijippreferi b'deliberazzjoniċaral-ħajjatal-għerf.
14L-għerfnikkunsidrahbħalal-għarfiental-affarijiet, diviniuumani,utal-kawżitagħhom
15Dinnaħseblihijal-kulturamiksubataħtil-Liġi,li permezztagħhanitgħallmubir-rispettdovutl-affarijietta’ Allaugħall-profitttagħnatad-dinjal-affarijiettal-bniedem 16Issal-għerfjimmanifestaruħutaħtil-foromtal-ġudizzju ul-ġustizzja,ul-kuraġġ,ut-temperanza
17Iżdal-ġudizzjujewir-rażanhuwadaklijiddominahom kollha,għaxpermezztiegħu,fil-verità,ir-Raġunitasserixxi l-awtoritàtagħhafuqil-passjonijiet
18Iżdamill-passjonijiethemmżewġsorsikomprensivi, jiġifieri,il-pjaċirul-uġigħ,ut-tnejnlihumajappartjenu essenzjalmentukolllir-ruħkifukolllill-ġisem
19Ukemmfir-rigwardtal-pjaċirkifukolltal-uġigħhemm ħafnakażijietfejnil-passjonijietgħandhomċertisekwenzi.
20Għalhekk,filwaqtlix-xewqatiġiqabelil-pjaċir,issodisfazzjonjiġiwarajha,ufilwaqtlil-biża’tiġiqabelluġigħ,waral-uġigħjiġin-niket.
21Ir-rabja,għaldarb'oħra,jekkraġeljerġa'luragħat-triq tas-sentimentitiegħu,hijapassjonilifihajitħalltukemm pjaċirkifukolluġigħ.
Ir-4Ktiebtal-Makkabej
22Taħtil-pjaċir,ukoll,jiġidakit-tnaqqismoralilijurilaktarvarjetàwiesgħata’passjonijiet.
23Jimmanifestaruħufir-ruħbħalaostentazzjoni,uregħba, uvanaglorja,uġlied,utpaċpiċ,ufil-ġisembħalaikelta’ ikelbarrani,ugluttonija,uikelżejjedbil-moħbi.
24Issabillil-pjaċirul-uġigħhumabħalżewġsiġar,li jikbrumill-ġisemur-ruħ,ħafnafriegħita’dawnilpassjonijietjinbtu;ur-Raġunita’kullbniedembħala ġardinarewlieni,billitneħħil-ħaxixħażinużbirutorbot,u ddawwarl-ilmautidderiġihminnhawnuminnhemm, iġġibl-għoqodta’dispożizzjonijietupassjonijiettaħtiddomestikazzjoni
25Għaxfilwaqtlir-Raġunihijal-gwidatal-virtujiethijassidtal-passjonijiet
26Osserva,issa,fl-ewwellok,lir-Raġunissirsupremafuq il-passjonijietbis-saħħatal-azzjoniinibitorjatattemperanza
27It-temperanza,naħsebjien,hijar-ripressjonitax-xewqat; immamix-xewqatxiwħudhumamentaliuoħrajnfiżiċi,u ż-żewġtipihumakkontrollatib'modċarmir-Raġuni;meta niġuttantatilejnikelipprojbit,kifnaslubiexniċħdulpjaċirilijinkisbuminnhom?
28Mhuxir-Raġunigħandhas-setgħalitrażżanl-aptit?Flopinjonitiegħihekkhu
29Għaldaqstantmetanħossuxewqaliniekluannimalitalilmaugħasafarubhejjemulaħamta’kulldeskrizzjoni pprojbitgħalinaskontil-Liġi,aħnanastjenupermezztalpredominanzatar-Raġuni.
30Għaxil-propensjonijiettal-appetititagħnahuma kkontrollatiumrażżnamill-moħħmoderat,ul-movimenti kollhatal-ġisemjobdul-kontrolltar-Raġuni.
31Ux’hemmx’nistgħunissorprenduruħnajekkix-xewqa naturali
tar-ruħbiextgawdil-frotttas-sbuħijajintefa?
32Din,ċertament,hijar-raġunigħaliexinfaħħrulil Ġużeppivirtuż,għaxbir-Raġunitiegħu,bisforzmentali, rażżanl-impulskarnali.Għaxhu,żagħżugħfl-etàmetaxxewqafiżikahijaqawwija,bir-Raġunitiegħutefa’l-impuls tal-passjonijiettiegħu
33Ur-Raġunihijappruvatalitrażżanl-impulsmhuxbiss tax-xewqasesswali,iżdata’kullxortata’xewqiet
34Għaxil-Liġitgħid,‘Latixtieqxil-marata’għajrek,u lanqasxejnminndaklihuta’għajrek.’
35Tassew,metal-Liġitordnalnabiexmanixtiequx, naħsebligħandhatikkonfermabil-qawwal-argumentlirRaġunihijakapaċitikkontrollax-xewqatrgħiba,ankekif tagħmelil-passjonijietlijimmilitawkontral-ġustizzja
36Kifjista'raġel,linaturalmentjiekolħafnaujkunrgħibu fis-sakra,jiġimgħallemibiddelin-naturatiegħu,jekkirRaġunimatkunxmanifestamentis-sidtal-passjonijiet?
37Ċertament,hekkkifraġeljordnaħajtuskontil-Liġi, jekkikunavarjaġixxikontran-naturatiegħu,ujsellefflus lill-foqramingħajrimgħax,ufil-perjodita’seba’snin iħassarid-dejn
38Ujekkikunparsimonjuż,jiġimegħlubmil-Liġi permezztal-azzjonitar-Raġuni,ujoqgħodluramillijiġbor it-tibentiegħujewmillijiġborl-aħħargħenebmid-dwieli tiegħu
39Ufir-rigwardtal-bqijakollhanistgħunirrikonoxxulirRaġunitinsabfil-pożizzjonita’sidfuqil-passjonijietjewlaffezzjonijiet
40Għaxil-Liġihijaogħlamill-imħabbagħall-ġenituri, sabiexraġelmajistaxminħabbafihomjiċħadil-virtù tiegħu,utegħlebl-imħabbalejnil-mara,sabiexjekktikser ir-regolir-raġelgħandujċanfarha,utirregolal-imħabba għat-tfal,sabiexjekkikunuimqarebir-raġelgħandu jikkastighom,utikkontrollad-drittijiettal-ħbiberija,sabiex raġelgħandujċanfarlilsħabujekkjagħmlul-ħażen 41Utaħsbuxlihijaħaġaparadossalimetar-Raġuni permezztal-Liġitkunkapaċitegħlebankel-mibegħda,tant liraġeljoqgħodluramillijaqta’l-ġonnatal-għadu,u jipproteġil-proprjetàtal-għadumill-ħallelin,ujiġboril-ġid tagħhomlijkunġiemxerred
42Ur-regolatar-Raġunihijawkollippruvatalitestendi permezztal-passjonijietjewil-vizzjiaktaraggressivi,lambizzjoni,il-vanità,l-ostentazzjoni,il-kburija,ut-tpaċpiċ 43Għaxmoħħmoderatjirripelladawnil-passjonijiet degradatikollha,hekkkifjagħmelmar-rabja,għaxjegħleb ankelildin
44Iva,MosèmetakienirrabjatkontraDatanuAbiramma ħalliexil-korlatiegħutgħaddiliberament,iżdakkontrollarrabjatiegħubir-Raġunitiegħu
45Għaxil-moħħmoderatjista’,kifgħidt,jirbaħilpassjonijiet,jimmodifikaxiwħud,filwaqtlijfarrakoħrajn għalkollox
46Għaliexinkellamissiernal-għarefĠakobbwaħħalfiddjarta’SimeonuLevigħall-qtilblaraġunitagħhomtattribùta’Sikemiti,billiqal,‘Misħutatkunir-rabjatagħhom!’
47Għaxkiekur-Raġunimakellhiexil-qawwalitrażżanirrabjatagħhommakienxjitkellemhekk
48Għaxfil-jumliAllaħalaqlill-bniedem,ħawwelfihilpassjonijietul-inklinazzjonijiettiegħu,uwkoll,fl-istess ħin,poġġal-moħħfuqtronf’nofsis-sensibiexikunilgwidasagratiegħuf’kollox;ulill-moħħtal-Liġi,libiha jekkraġeljikkmandalilunnifsu,għandujsaltanfuqsaltna lihijamoderata,uġusta,uvirtuża,ukuraġġuża
KAPITLU2
Il-ħakmatax-Xewqaur-RabjaL-istorjatal-għatxta’ DavidKapitlikommoventita’storjaantikaTentattivi selvaġġibiexiġiegħellill-Lhudjieklul-ħnieżerReferenzi interessantigħalbankantik(Vers21)
1Melaallura,xiħaddjista’jistaqsi,jekkir-Raġunihijasidt il-passjonijietgħaliexmhijiexsidtl-insijaul-injoranza?
2Iżdal-argumenthuwatassewredikoliGħaxir-Raġuni matidhirxlihijasidil-passjonijietjewid-difettifiha nnifisha,iżdadawktal-ġisem
3Pereżempju,ħaddminnkommajista’jeqredix-xewqa naturalitagħna,iżdar-Raġunitista’tgħinujeħlesmillijsir ilsirtax-xewqa
4Ħaddminnkommhukapaċijneħħir-rabjamir-ruħ,iżda huwapossibblilir-Raġunitiġitgħinukontrar-rabja.
5Ħaddminnkommajista’jeqreddispożizzjoniħażina, iżdar-Raġunitista’tkunl-alleataqawwijatiegħukontrali jitħallajinfluwenzaruħumill-ħażen
6Ir-raġunimhijiexl-estirpazzjonital-passjonijiet,iżdalantagonistatagħhom.
7Il-każtal-għatxtas-SultanDavidjista’għall-inqasiservi biexdanikuniktarċar
8GħaxmetaDavidkieniġġieledġurnatasħiħakontralFilistin,ubl-għajnunatal-gwerrierata’pajjiżnakienqatel ħafnaminnhom,wasalfilgħaxija,kollumgħejjunmill-
Ir-4Ktiebtal-Makkabej
għaraqut-taħbit,lejnit-tindatas-sultan,limadwarhakien hemmikkampjatl-armatakollhata’missirijietna.
9Għalhekk,l-armatakollhamarretgħall-ikelta’filgħaxija; immas-sultan,maħkumminngħatxqawwi,għalkemm kelluħafnailma,masetaxitaffih.
10Minflok,xewqairrazzjonaligħall-ilmalikienfilpussesstal-għadub'intensitàdejjemtikberħarqituu neħħietumill-bnedminukkunsmatu.
11Imbagħadmetal-gwardjatal-ġisemtiegħugergret kontrax-xewqatas-sultan,żewġżgħażagħ,gwerriera setgħana,jistħulis-sultantagħhommakienxsejissodisfa x-xewqatiegħu,libsul-armaturakollhatagħhom,uħadu bastimenttal-ilma,utelgħufuqis-swartal-għadu;ubilli għaddewbil-moħbiminnħdejnil-gwardjifil-bieb,fittxew fil-kampkollutal-għadu
12Ub’kuraġġsabul-għajn,uġibduminnhaxarbagħassultan
13ImmaDavid,għalkemmkiengħadujaħraqbl-għatx, qieslixarbabħaldin,meqjusabħalaekwivalentigħaddemm,kienetta’periklukbirgħalruħu
14Għalhekk,billiopponar-Raġunitiegħugħax-xewqa tiegħu,ferral-ilmabħalaoffertalilAlla.
15Għaxil-moħħmoderatkapaċijegħlebid-dettatitalpassjonijiet,ujitfin-nartax-xewqa,ujitħabatrebbieħmattbatijietta’ġisimnagħalkemmikunuqawwijaħafna,ubissbuħijamoraliut-tjubijatar-Raġunijisfidabistmerrijaddominanzakollhatal-passjonijiet
16Uissal-okkażjonisejħilnabiexnippreżentawl-istorja tar-Raġunilitikkontrollalilhannifisha
17Fiżmienmetamissirijietnagawdewpaċikbirapermezz tal-osservanzadovutatal-Liġi,ukienuf’sitwazzjoni kuntenta,tantliSelewkuNikanor,is-sultantal-Asja, issanzjonat-taxxagħas-servizztat-tempju,urrikonoxxalpolitikatagħna,preċiżamentdakil-ħin,ċertirġiel,li aġixxewb’modfaczjużkontral-konkordanzaġenerali, daħħlunaf’ħafnaudiversikalamitajiet
18Onija,raġelta’reputazzjonigħolja,lidakiż-żmienkien qassisil-kbirukellul-karigagħalgħomru,ċertuXmun qajjemfazzjonikontrih,immaperessliminkejjakullxorta ta’malafamamarnexxiluxjagħmlluħsaraminħabbalpoplu,ħarabbarraminnpajjiżubl-intenzjonilijittradixxi pajjiżu
19GħalhekkmargħandApollonius,il-gvernaturtas-Sirjau l-Feniċjauċ-Ċiliċja,uqallu:“Billijienlealilejnis-sultan, qiegħedhawnbiexngħidleklifit-teżorita’Ġerusalemm hemmmaħżunaelufta’depożitiprivati,limhumiextalkonttat-tempju,ulihumabidrittproprjetàtas-Sultan Selewku.”
20Apollonius,waraligħamelinvestigazzjonifid-dettalji tal-kwistjoni,faħħarlilXmungħas-servizzlealitiegħulirre,umarjiġrilejnil-qortita’Selewku,użvelalut-teżor prezzjuż;imbagħad,waralirċieval-awtoritàbiexjieħu ħsiebil-kwistjoni,immarċjaminnufihlejnpajjiżna, akkumpanjatminnXmunil-misħutuarmataqawwija ħafna,uħabbarlikienhemmfuqordnitas-rebiexjieħu pussesstad-depożitiprivatifit-teżor
21In-niestagħnakienurrabjatiħafnab’danl-avviż,u pprotestawbil-qawwa,għaxqiesuhbħalaħaġaskandaluża lidawklikienufdawid-depożititagħhomlit-teżortattempjujiġumisruqaminnhom,utefgħukullostaklu possibblifitriqtu
22Apollonius,madankollu,b’theddid,daħalfit-tempju
23Imbagħadil-qassisinfit-tempjuun-nisaut-tfaltalbulil
Allabiexjiġigħas-salvazzjonital-PostQaddistiegħuli kienqedjiġiprofanat;umetaApollonjumal-armataarmata tiegħudaħalbiexjaħtafil-flus,dehruanġlimis-sema, riekebfuqżwiemel,bis-sajjettijteptepminndirgħajhom,u tefgħubiża’utregħidkbirfuqhom
24UApollonjuwaqa’nofsumejjetfil-Bitħatal-Ġentili, meddidejhlejnis-sema,ubid-dmugħtalablill-Ebrejbiex jagħmluinterċessjonigħalihujwaqqful-korlatal-armata tas-sema
25Għaxqallikiendinebukienjistħoqqlusaħansitralmewt,ulikiekungħataħajtukiensejfaħħarlill-bnedmin kollhal-barkatal-PostQaddis.
26Imqanqalminndawnil-kelmiet,Onija,il-qassisil-kbir, għalkemmkienattentħafnaf’każijietoħra,interċessa għalihbiexis-sultanSelewkumajaħsebxliApollonjukien twaqqa’b’xipjanumanumhuxb’ġustizzjadivina
27Apollonius,għalhekk,waral-ħelsiental-għaġebtiegħu telaqbiexjirrapportalis-sultanx’kienġralu.
28ImmametamietSelewku,is-suċċessurtiegħufuqittronkienibnuAntijokuEpifani,raġelarrogantiuterribbli; likeċċalilOnijamill-karigasagratiegħu,ugħamellilħuh Ġasonqassisil-kbirminfloku,bil-kundizzjonilibitpattija għall-ħatraĠasonkellujħallsutlettelefsittmijausittin talentfis-sena.
29GħalhekkħatarlilĠasonbħalaqassisil-kbirugħamlu mexxejewlienifuqil-poplu
30Uhu(Ġason)introduċalill-poplutagħnamodġdidta’ ħajjaukostituzzjoniġdidabisfidatotalital-Liġi;tantli mhuxbissfassalġinnasjufuqil-Muntanjata’missirijietna, iżdafil-fattabolixxas-servizztat-tempju.
31Għalhekkil-ġustizzjadivinaxegħletbir-rabjauġabetlil Antijokunnifsubħalagħadukontrina
32GħaxmetakienqedjagħmelgwerrakontraPtolemyflEġittuusema’lin-niesta’Ġerusalemmkienuferħuħafna bl-aħbartal-mewttiegħu,huminnufihmarlurakontrihom 33Umetakienserqal-beltħareġdigrietlijikkundannalpienatal-mewtfuqkullminjidherlijgħixskontil-liġita’ missirijietna
34Immasablid-digrietikollhatiegħumaswewxejnbiex ikissrul-kostanzatal-poplutagħnagħal-Liġi,urat-theddid ul-kastigikollhatiegħudisprezzatigħall-aħħar,tantlianke n-nisatalliċċirkonċiżawliluliedhomsubien,għalkemm kienujafuminnqabelx’kiensejkunid-destintagħhom, intefgħu,flimkienman-niseltagħhom,rashom’ilquddiem mill-blat.
35Għalhekk,metad-digrietitiegħukomplewjiġu disprezzatimill-maġġoranzatal-poplu,hupersonalment ipprovajisforzapermezzta’torturililkullraġel separatamentbiexjiekollaħammhuxnadifub’hekkjiċħad ir-reliġjonLhudija
36Għalhekk,it-tirannAntijoku,akkumpanjatmillkunsillieritiegħu,qagħadjagħmelġudizzjuf’ċertupost għolibit-truppitiegħumiġburamadwarubl-armaturasħiħa, uordnalill-gwardjitiegħubiexjiġbduhemmkullraġel mill-Ebrejujġegħluhomjieklulaħamtal-ħnieżeru affarijietoffrutilill-idoli;immajekkxiħaddjirrifjutali jitniġġesbl-affarijietmhuxnodfa,kellujiġittorturatu maqtul
37Umetaħafnakienunqabdubil-forza,raġelwieħedmillġemgħatressaqquddiemAntijoku,Ebrewlikienjismu Eleazar,qassismit-twelid,imħarreġfl-għarfiental-liġi,
Ir-4Ktiebtal-Makkabej
raġelavvanzatfl-etàumagħrufsewminnħafnamill-qorti tat-tiranngħall-filosofijatiegħu.
38UAntijoku,metaħareslejh,qallu:“Qabelmanħallittorturijibdewgħalik,raġelvenerabbli,nixtieqnagħtikdan il-parir,litiekolmil-laħamtal-ħanżirussalvaħajtek;għax nirrispettax-xjuħijatiegħekuxagħrekgriż,għalkemmilfattliilektilbsugħalżmiendaqshekktwil,ugħadek iżżommmar-reliġjonLhudija,iġagħalninaħseblim’intix filosfu
39Għaxl-aktareċċellentihuwal-laħamta’danl-annimal lin-Naturatatnab’qalbtajba,ugħaliexgħandektistmerruh? Tassewhijabluhalimatgawdixpjaċiriinnoċenti,uhuwa ħażinlitiċħadil-favuritan-Natura.
40Immanaħseblitkunbluhaakbarmin-naħatiegħekjekk b’tifħirfieragħdwaril-veritàtibdatisfidanisaħansitra għall-kastigtiegħekstess.
41Mhuxsetqummill-filosofijaassurdatiegħek?Mhuxse twarrabin-nonsenstal-kalkolitiegħeku,billitadotta strutturamentalioħralitixraqlis-sninmaturitiegħek, titgħallemil-filosofijaveratal-konvenjenza,ukifissegwilparirkaritattivtiegħi,ujkollokħnienagħall-etàvenerabbli tiegħekstess?
42Għaxikkunsidradanukoll,liankejekkikunhemmxi Qawwaligħajnejhahumafuqdinir-reliġjontiegħek, dejjemjaħfirlekgħaltrasgressjonimagħmulataħt kompulsjoni'
43Metaġiemħeġġeġmit-tirannbiexjiekollaħammhux nadif,Eleazartalabpermessbiexjitkellem;umetarċevieh, bedad-diskorstiegħuquddiemil-qortikifġej:
44“Aħna,OAntijoku,waraliaċċettajnal-LiġiDivina bħalal-Liġita’pajjiżna,manemmnuxlihemmxiħtieġa akbarfuqnamillidiktal-ubbidjenzatagħnalejnil-Liġi”
45GħalhekkżgurlinqisulihuwasewwalimaniksruxilLiġibl-ebdamod.
46Umadankollu,kiekul-Liġitagħna,kiftissuġġerixxiint, makinitxtassewdivina,waqtliaħnagħalxejnemminnieha lihijadivina,lanqashekkmajkunsewwagħalinali neqirdur-reputazzjonitagħnagħall-pjetà
47Melataħsbuxlihudnubżgħirgħalinaliniekluħaġa mhuxnadifa,għaxit-trasgressjonital-Liġi,kemm f’affarijietżgħarkifukollf’affarijietkbar,hijaugwalment atroċi;għaxfiż-żewġkażijietil-Liġihijadisprezzatablistessmod.
48Uintitiddisprezzal-filosofijatagħna,bħallikiekutaħtha konnaqedngħixub'modkuntrarjugħar-raġuni
49Mhuxhekk,għaxil-Liġitgħallimnar-rażan,sabiex inkunusidiental-pjaċiriux-xewqatkollhatagħnaunkunu mħarrġasewfil-virilitàsabiexnissaportukulltbatija b’riedatajba;utgħallemil-ġustizzja,sabiexbiddispożizzjonijietvarjitagħnakollhanaġixxub’modġust,u tgħallemit-tjieba,sabiexbir-riverenzadovutanqimubiss lilAllalihu.
50Għalhekkmanieklul-ebdalaħamimniġġes;għaxbilli nemmnulil-LiġitagħnangħatatminnAlla,nafuwkolllilĦallieqtad-dinja,bħalaLeġiżlatur,iħossgħalinaskontinnaturatagħna
51Huwaordnalnanieklul-affarijietlijkunukonvenjenti għalruħna,upprojbixxalinieklulaħamlijkunil-kuntrarju
52Immahuwaattta’tirannligħandekiġġiegħelnamhux bissniksrul-Liġi,immagħandekukolliġġegħelnanieklu b’talimodlitista’tiżżuffjettab’danit-tinġisdaqshekk abominabbligħalina
53Immaintm’għandekxtiżżuffjettabijab’danil-mod,u lanqasjienmanikseril-ġuramentisagrita’missirijietili nżommil-Liġi,lanqasjekktaqlagħligħajnejjautaħraqlilġewwieni.
54M’iniexdaqshekkblaraġelminħabbax-xjuħijalimeta s-sewwatkunfil-periklus-saħħataż-żgħożijaterġa’lura għar-Raġunitiegħi
55Meladawwarsewl-ixkafeftiegħekusaħħanil-forn tiegħekaktarMajiddispjaċinixdaqshekkgħax-xjuħija tiegħilinikseril-Liġita’missirijietif’persunatiegħistess 56Manqarraqxbik,OLiġilikontl-għalliemtiegħi;ma nabbandunakx,Orażangħażiż;manħallikxtistħi,O Raġunilitħobbl-għerf,lanqasmaniċħdek,Osaċerdozju veneratugħarfiental-Liġi
57Lanqasmatniġġesil-fommsafitax-xjuħijatiegħiulkostanzatiegħitulħajtigħal-Liġi.Missirijietigħandhom jilqgħuninodfa,blabiża’mit-turmentitiegħeksal-mewt 58Għaxinttabilħaqqtista’tkuntirannfuqniesinġusti, immam’għandekxtiddominafuqid-deċiżjonitiegħifilkwistjonitat-tjiebalabikliemekulanqasbl-għemil tiegħek’
KAPITLU3
Eleazar,ix-xwejjaħta’spirtuġentili,juritantfortitudeli ankemetanaqrawdawnil-kelmiet2000senawara,jidhru bħalnarlimajintefiex
1ImmametaEleazarwieġebb’danl-eloquenzagħalleżortazzjonijiettat-tiranni,il-gwardjita’madwaruġibduh b’modaħraxlejnil-posttat-tortura
2Ul-ewwelneżżgħulir-raġelxiħ,likienimżejjenbissbuħijatal-qdusija
3Imbagħadrabtudirgħajhminnkullnaħautawhis-swat, waqtlikienhemmaraldiwieqafjgħajjatquddiemu,“Obdi l-ordnijiettas-sultan!”
4Immar-raġelkbirunobbli,Eleazartassew,makienx aktarimqanqalf’moħħumillikiekukienqedjiġitturmentat f’ħolma;iva,ix-xwejjaħ,waqtliżammgħajnejhmerfugħa fisslejnis-sema,ħallaġismujinqasammill-flaġelli sakemminħaselfid-demmuġnubtiegħusarumassata’ feriti;uankemetawaqa’mal-artgħaxġismumasetax jibqa’jissaportil-uġigħ,xortażammir-Raġunitiegħu wieqfauinflessibbli.
5B’siequmbagħadwieħedmill-gwardjital-kruethekkkif waqa’tahdaqqata’sieqselvaġġaf’ġenbubiexiqum 6Immahussaportal-uġigħ,ustmerril-pressjoni,u ssaportat-turmenti,ubħalatletakuraġġużlijieħul-kastig, ix-xwejjaħgħeleblildawkliturmentawh.
7L-għaraqkienfuqġbinih,uħanifsqawwi,sakemminnobbiltàta’ruħuġabetl-ammirazzjonita’dawklikienu qedjitturmentawhinfushom
8Għalhekk,parzjalmentimħassragħax-xjuħijatiegħu, parzjalmentb’simpatijagħalħabibhom,parzjalment b’ammirazzjonigħall-kuraġġtiegħu,xiwħudmill-qaddejja tas-sultanmarrugħanduuqalulu:
9“Għaliex,OEleazar,qedteqredlilekinnifsekb’mod miġnunf’dinil-miżerja?Senġibulekmill-ikelmgħolli, immaintagħmeltabirruħekliqedtiekolbissmil-laħam tal-ħanżir,ub’hekkissalvalilekinnifsek”
10UEleazar,bħallikiekul-parirtagħhomkienbissqed iżidmat-torturitiegħu,għajjatb’leħengħoli:‘LeJalla aħnawliedAbrahamqattmajkollnaħsiebdaqshekkħażin
Ir-4Ktiebtal-Makkabej
lib’qalbnadgħajfaniffalsifikawpartilimatkunxxierqa għalina.
11Kuntrarjugħar-Raġuni,tabilħaqq,kiekukiengħalina, waraligħexnagħall-veritàsaxjuħitna,uħarisnataħtdehra leġittimar-reputazzjonita’danl-għajxien,issakellna ninbidluunsirufil-persunitagħnastessmudellgħażżgħażagħtal-impietà,bil-għanlinħeġġuhomjieklulaħam mhuxnadif.
12Ħasratkunkiekukellnangħixuftitiktar,waqtdakiżżmienqasirniġumwaqqgħingħaċ-ċajtmill-bnedmin kollhagħall-kodardijatagħna,ufilwaqtlinkunu disprezzatimit-tirannbħalaniesblaraġel,nonqsumilli niddefendul-LiġiDivinasal-mewt.
13Għalhekk,OwliedAbraham,tmutub’nobbiltà minħabbas-sewwa;immaintom,Oqaddejjatat-tirann, għaliextieqfuf’xogħolkom?’
14Għalhekk,metarawhhekkrebbieħfuqit-torturiuma tqanqluxlanqasmill-ħnienata’dawkliqatluh,ġibduhlejn in-nar.
15Hemmhekktefgħuhfuqu,ħarquhb’apparatikrudiliu makakki,uferrgħubrodub’riħaħażinaf’imnifsejh 16Immametan-narkiendiġàlaħaqlugħadmuukiense jmut,rafa’għajnejhlejnAllauqal:
17“Int,OAlla,tafligħalkemmnista’nsalvalilinnifsi, qedimmutbin-nargħal-Liġitiegħek.Kunħaninmal-poplu tiegħek,uħallil-kastigtagħnajkunsodisfazzjongħalihom Agħmeldemmil-purifikazzjonitagħhom,uħuruħibiex tifdil-erwieħtagħhom,,
18Ub’dawnil-kelmietir-raġelqaddisċedab’nobbiltà ruħutaħtit-torturaugħall-finital-LiġimiżmummirRaġunitiegħuankekontrat-turmentisal-mewt.
19Bladubju,mela,ir-RaġuniIspiratahijasidilpassjonijiet;għaxkiekul-passjonijietjewit-tbatijiettiegħu kienuprevalewfuqir-Raġunitiegħukonnanagħtuhomdin l-evidenzatal-qawwasuperjuritagħhom
20Immaissalir-Raġunitiegħurebħetil-passjonijiettiegħu, aħnanattribwixxuhab'modxieraqil-qawwali tikkmandahom
21Uhuwasewwaligħandnanammettulil-ħakmatinsab f’idejnir-Raġuni,għall-inqasf’każijietfejndintegħlebluġigħlijiġiminnbarraminna;għaxikunredikolili niċħduha
22Ul-provatiegħitkoprimhuxbissis-superjoritàtarRaġunigħall-uġigħ,iżdawkollis-superjoritàtagħhagħallpjaċiri;lanqasmaċċedigħalihom
KAPITLU4
Dinl-hekkimsejħa"Etàtar-Raġuni"f'danil-kapitlutista' taqralil-Filosofijatar-Raġunigħandha2000senaListorjata'seba'subienuommhom
1Għar-Raġunita’missiernaEleazar,bħaltmuntajjebli jmexxil-vapurtal-qdusijafuqil-baħartal-passjonijiet, għalkemmimħawwadmit-theddidtat-tirannumkaxkar mill-mewġdejjemjikbertat-torturi,qattmabiddelgħal mumentwieħedit-tmuntal-qdusijasakemmbaħħarfil-port tar-rebħafuqil-mewt.
2L-ebdabeltassedjatab’ħafnamagnimakakkiqattma ddefendietlilhannifishadaqshekktajjebdaqskemm għameldakir-raġelqaddismetar-ruħsagratiegħuġiet attakkatabil-flaġell,ix-xekkelun-nar,uhuħeġġeġlil
dawklikienuqedjassedjawruħupermezztar-Raġuni tiegħulikienetit-tarkatal-qdusija.
3GħaxmissiernaEleazar,billiwaqqafmoħħubħalirdum tal-baħarlijqanqal,kisseril-bidumiġnuntal-mewġtalpassjonijiet.
4Oqassisdenjutas-saċerdozjutiegħek,matniġġisx snienekqaddisa,ulanqasmatniġġisxb’ikelmhuxnadif żaqqeklikellupostbissgħall-pjetàus-safa.
5Okonfessurtal-Liġiufilosfutal-ħajjaDivina!Hekk għandhomikunudawklil-uffiċċjutagħhomhulijaqdulLiġiujiddefenduhabid-demmul-għaraqonorabbli tagħhomstessquddiemtbatijietsal-mewt
6Int,Omissier,saħħaħtil-fedeltàtagħnalejnil-Liġi permezztas-sodizzatiegħekgħall-glorja;uwaralitkellimt f’ġieħil-qdusijamaċħadtxkliemek,ukkonfermajtil-kliem tal-filosofijadivinabl-għemejjeltiegħek,Oraġelxiħli kontaktarqawwimit-torturi
7Oanzjanriverentilikontaktartensmill-fjamma,int sultankbirfuqil-passjonijiet,Eleazar.
8GħaxbħalmamissiernaAron,armatbit-tisjir,ġeraminn ġol-ġemgħamiġburakontral-anġlutan-narugħelbu,hekk ukollbinAron,Eleazar,billinħarrekmis-sħanatat-tidwib tan-nar,baqa’sodfir-Raġunitiegħu
9Umadankollul-aktarħaġasabiħaminnkollox,hu,billi kienraġelxiħ,bit-tendinita’ġismumaħlulaul-muskoli tiegħurilassatiun-nervituritiegħumdgħajfa,reġa’kiber raġelżagħżugħfl-ispirtutar-Raġunitiegħuubir-Raġuni bħalta’Iżakkbiddelit-torturab’rasta’idraf’impotenza.
10Oxjuħijambierka,orasgriżariverenta,oħajjafidila lejnil-Liġiuperfettabis-siġilltal-mewt!
11Żgur,mela,jekkraġelxiħkienjistmerrit-turmentisalmewtminħabbas-sewwa,irridunammettulir-Raġuni Ispiratatista’tiggwidal-passjonijiet
12Immaxiwħudforsijistgħujwieġbulimhuxil-bnedmin kollhahumakaptanital-passjonijietgħaxmhuxil-bnedmin kollhagħandhomir-Raġunitagħhomimdawla
13Immadawkkollhalib’qalbhomkollhajagħmlut-tjieba l-ewwelħsiebtagħhom,dawnbissjistgħujegħlbuddgħufijatal-ġisem,billijemmnuligħalAllamajmutux, bħalmamamietuxil-patrijarkitagħna,AbrahamuIżakku Ġakobb,immalijgħixugħalAlla
14Għalhekkm'hemmxejnkontradittorjuf'ċertipersunili jidhrulihumalsieratal-passjoniminħabbad-dgħufijatarRaġunitagħhom
15Għaxminhemmli,billijkunfilosfulijsegwibir-reqqa r-regolakollhatal-filosofija,uwaralijpoġġal-fiduċja tiegħuf’Alla,ujaflihijaħaġahienjalitissaportikull tbatijagħall-finital-virtù,majegħlibxil-passjonijiettiegħu għall-finitas-sewwa?
16Għaxir-raġelgħaqliurażanbisshul-ħakkiemkuraġġuż tal-passjonijiet
17Iva,b’danil-modankesubienżgħar,billihumafilosfi bis-saħħatar-Raġunilihijaskontit-tjieba,rebħufuqtorturi saħansitraaktargravi
18Għaxmetat-tirannsabruħumegħlubb’modnotevoliflewweltentattivtiegħu,uimpotentibiexiġiegħelraġelxiħ jiekollaħammhuxnadif,imbagħadveramentb’rabjakbira ordnalill-gwardjibiexiġibuoħrajnmiż-żgħażagħtal-Ebrej, ujekkkienusejieklulaħammhuxnadifbiexjeħilsuhom waralijikluh,immajekkjirrifjutaw,biexjittorturawhom b’modaktarselvaġġ
19Utaħtdawnl-ordnijiettat-tirannseba’aħwaflimkien ma’ommhomix-xwejħanġiebupriġunieriquddiemu, kollhasbieħ,umodesti,uta’niseltajjeb,uġeneralment attraenti.
20Umetat-tirannrahomhemm,weqfinbħallikiekukienu korfestivb’ommhomf’nofshom,innotahom,u impressjonatbid-dehranobbliudistintatagħhomtbissem lejhom,uwaqtlisejħilhomeqrebqalilhom:
21“Żgħażagħ,nawguralkomil-ġidlilkullwieħeduwaħda minnkom,unammiras-sbuħijatagħkom,unonorabil-kbir gruppdaqshekkkbirta’aħwa;għalhekkmhuxbissnagħtik parirbiexmatippersistuxfil-ġennta’dakir-raġelxiħli diġàbata,iżdanitlobkomukollbiextaċċettawliutissieħbu fil-ħbiberijatiegħi”
22Għax,bħalmajienkapaċinikkastigalildawklima jobduxl-ordnijiettiegħi,hekkukollnista’ngħin’il quddiemlildawklijobduni
23Kunuċertimelalisetingħatawpożizzjonijietta’ importanzauawtoritàfis-servizztiegħijekktiċħdul-liġi antenatatal-politikatagħkom
24Ħusehemfil-ħajjaEllenika,uimxib’modġdid,u gawdiftitżgħożitek;għaxjekktirrabjanibid-diżubbidjenza tiegħek,tkuniġġegħelninirrikorrigħalkastigiterribbliu noqtollilkullwieħeduwaħdaminnkombit-tortura
25Ħenngħalkominfuskom,liankejien,l-avversarju tagħkom,nitħenngħalihomminħabbażgħożijkomu sbuħijatagħkom
26Mataħsbuxf’dinil-ħaġa,lijekkmatobdunixm’hemm xejnquddiemkomħliefil-mewtfit-turmenti?’
27B’danil-kliemordnalijinġiebul-istrumentitat-tortura sabiexjipperswadihombil-biża’jieklulaħammhuxnadif.
28Immametal-gwardjikienuħarġuroti,uapparatli jneħħil-ġogi,uxtillieri,uapparatlijfarrakl-għadam,u katapulti,ukaldaruni,ubraziers,uvititas-swaba’,u dwiefertal-ħadid,ukunjardi,uħadidtal-immarkar,ittirannreġa’tkellemuqal:
29“Aħjartħossul-biża’,subientiegħi,ul-ġustizzjali tqimusetaħferit-trasgressjonimhuxintenzjonatatagħkom”
30Immahuma,metasemgħul-persważjonijiettiegħu,u rawil-magnital-biża’tiegħu,mhuxbissmawrewl-ebda biża’iżdafil-fattħolqul-filosofijatagħhomkontrat-tirann, ubir-Raġunidritttagħhomumiljawit-tirannijatiegħu
31Umadankollukkunsidra;kiekuxiwħudfosthomkienu ta’qalbhombaxxaubeżżiegħa,x’tipta’lingwaġġkienu jużaw?Makienxikunb’danl-effett?
32“Aħsra!ħlejjaqimsejknaliaħnaubolohgħall-aħħar! Metas-sultanjistedinnaujitlobnab’terminita’trattament tajjeb,m’aħniexsenobduh?”
33Għaliexinħeġġulilnanfusnab’xewqatfiergħau nazzardawdiżubbidjenzalisetiswilnaħajjitna? M’għandniex,Orġielħuti,nibżgħumill-istrumentital-biża’ uniżnusewit-theddidtiegħutat-torturi,unabbandunaw dawnil-ftaħirvojtudanil-ftaħirfatali?
34Ejjewnitħassruż-żgħożijatagħnaujkollnakompassjoni għax-xjuħijata’ommna;uejjewinżommuf’qalbnalijekk manobduxsemmutu
35Uankel-ġustizzjadivinasejkollhaħnienaminna,jekk imġiegħlamill-bżonnnaċċettawlis-sultanbil-biża’ Għaliexgħandnanwarrbuminnadinil-ħajjagħażiżau nisirqulilnanfusnaminndinid-dinjaħelwa?
36Ejjewmanistinkawxkontral-ħtieġaulanqas b'kunfidenzafiergħamanistiednuxit-torturatagħna
37Lanqasil-Liġinnifishamatikkundannanagħall-mewt minnjeddha,billiaħnanibżgħumill-istrumentitat-tortura.
38Għaliexdanit-tilwimiqanqalnauostinazzjonifatali ssibgrazzjamagħna,metanistgħujkollnaħajjafil-paċi billinobdulis-sultan?’
39Immal-ebdakliembħaldanmaħarabminndawniżżgħażagħfil-prospetttat-tortura,ulanqasħsibijietbħal dawnmadaħluf’moħħhom.
40Għaxkienujistmerrul-passjonijietusidienfuql-uġigħ
KAPITLU5
Kapitluta’orrurutorturalijikxeftiranijaantikafl-aqwa selvaġġitàtagħhaIl-vers26huwaveritàprofonda
1Uhekkmallit-tiranntemmiħeġġiġhombiexjieklu laħammhuxnadif,ilkollb’leħenwieħedflimkien,u bħallikiekub’ruħwaħda,qalulu:
2“Għaliexqedtittardja,jatirann?Aħnalestilimmutu milliniksrul-kmandamentita’missirijietna.”
3Għaxkiekumamxejniexskontil-Liġiumaħadniexlil Mosèbħalal-kunsilliertagħna,konnankunuqedinxerrdu l-mistħijata’missirijietnawkoll.
4Otirannlitagħtinal-parirbiexniksrul-Liġi,titħassarx għalinaaktarmillinfusna,billitobgħodna
5Għaxaħnanqisul-ħnienatiegħek,billitajnaħajjitnabi tpattijagħall-ksurtal-Liġi,ħaġaaktariebsabiexnifilħuha mill-mewtinnifisha
6Intkontqedtbeżżagħnabit-theddidtiegħekta’mewttaħt tortura,bħallikiekuftitilumakonttgħallimtxejn mingħandEleazar
7Immajekkix-xjuħtal-Ebrejssaportewit-torturi minħabbas-sewwa,iva,sakemmmietu,aktarikunxieraqli aħnaż-żgħażagħimmutubillinistmerrut-torturital-ġegħil tiegħek,lifuqhomrebaħukollhul-għalliemxwejjaħ tagħna
8Melaagħmelprova,jatirannUjekktieħuħajjitnagħallġidtas-sewwa,taħsibxliqedtweġġagħnabit-torturi tiegħek
9Għaxaħnapermezzta’danit-trattamentħażintagħnau s-sabartagħnagħalihsenirbħul-premjutal-virtù;immaint għall-qtilkrudilitagħnasetbatiminnidejnil-ġustizzja divinaturmentsuffiċjentibin-nargħaldejjem’
10Danil-kliemtaż-żgħażagħirdoppjal-korlatat-tirann, mhuxbissgħad-diżubbidjenzatagħhomiżdawkollgħal dakliqiesbħalal-ingratitudnitagħhom
11Għalhekk,bl-ordnijiettiegħu,dawklikienuqed jifflaġellawressqu’lquddiemlill-akbarfosthomu neżżgħuhminnħwejġuurabtuluidejhudirgħajhmażżewġnaħatbiċ-ċinturini
12Immawaralisawwtuhsakemmgħejjew,umakisbu xejnb’dan,tefgħuhfuqir-rota
13Ufuqhaż-żagħżugħnobbliġiemgħaffeġsakemm għadmumabaqaxjaħdemUhekkkifġeblawaraġebla ċediet,iddenunzjalit-tirannb’dawnil-kelmiet:
14‘Ointl-aktartirannabominabbli,intgħadutal-ġustizzja tas-semaumoħħokmimlidemm,intqedtitturmentani b’danil-modmhuxtalliqtilulanqastalligħamiltxiħaġa ħażinaimmatalliddefendejtil-Liġit’Alla’
15Umetal-gwardjiqalulu,‘Aqbellitiekol,ħallib’hekk tinħelesmit-torturitiegħek,’qalilhom,‘Il-metodutagħkom, jaqaddejjamiżerabbli,mhuwiexb’saħħtubiżżejjedbiex iżommir-RaġunitiegħipriġunierAqtgħuliriġlejjau
Ir-4Ktiebtal-Makkabej
dirgħajn,uaħrqulaħmi,udawwrul-ġogitiegħi;permezz tat-tormentikollhanuriklif’isemil-virtùwliedl-Ebrejbiss humainvinċibbli’
16Hekkkifqaldanpoġġewluġamarjaħraqfuquwkoll,u intensifikawit-torturaużammewhaktarfuqir-rota.
17Ur-rotakollhakienetimċappsabid-demmtiegħu,ulfaħammiġburintefamill-burdatita’ġismuliniżlu’lisfel, ul-laħamimqatta’ġeramadwaril-fusiental-magna.
18Ub’ġismudiġàmkisser,daniż-żagħżugħb’ruħkbira, bħalibenveruta’Abraham,matniehedxejn;imma bħallikiekukienqedisofribidlapermezztan-nargħallinkorruzzjoni,issaportab’nobbiltàt-turment,uqal:
19“Imxuwaral-eżempjutiegħi,ħuti.Titilqunixgħal dejjem,utiċħduxil-fratellanzatagħnafin-nobbiltàtar-ruħ”
20Gwerragwerraqaddisauonorabblif’isemis-sewwa,li permezztagħhal-Providenzaġustaliħassetfuq missirijietnassirħaninamal-poplutagħhautieħuvendetta mit-tirannmisħut
21Ub’danil-kliemiż-żagħżugħqaddismiet.
22Iżdawaqtlikulħaddkienqedjistagħġebbil-kostanza tar-ruħtiegħu,il-gwardjiressqu'lquddiemlit-tienifl-età minnuliedu,uqabduhb'idejntal-ħadidb'dwieferjaqtgħuu rabtuhmal-magniul-katapulta
23Immametasemgħur-riżoluzzjoninobblitiegħubi tweġibagħall-mistoqsijatagħhom,‘Jippreferijiekolmilli jiġittorturat?’dawnil-bhejjemqishompanteraqalgħululgħeruqb’dwiefertal-ħadid,uqalgħulul-laħamkolluminn fuqħaddejh,uqalgħulul-ġildaminnfuqrasu.
24Immahu,waqtlissaportab’modsoddinl-agunija,qal, ‘Kemmhiħelwakullgħamlata’mewtminħabbat-tjiebata’ missirijietna!’
25Ulit-tirannqallu,‘Jal-aktartirannblaħniena,ma jidhirlekxlif’danil-mumentintstessqedtbatitorturiagħar minntiegħimetataral-intenzjoniarrogantitat-tirannija tiegħekmegħlubamis-sabartiegħigħall-ġidtas-sewwa?
26Għaxjienanħossnisostnutfl-uġigħmill-ferħlijiġi permezztal-virtù,filwaqtliinttinsabfit-turmentwaqtli tiftaħarbl-impietàtiegħek;lanqasmataħrab,Otirannlaktarabominabbli,mill-pienital-korladivina
27Umetab’kuraġġiltaqa’mal-mewtglorjużatiegħu,ittieletibeninġieb’ilquddiemuħafnatalbuhbil-ħerqabiex iduqub’hekkisalvalilunnifsu
28Immahuwieġebb’leħengħoli:“Matafuxlil-istess missiernisselliliulilħutilimejtin,ulil-istessomm wellidna,ulitrabbejtfl-istessduttrini?”
29Manaħlefxir-rabtanobblital-fratellanza.
30Għalhekkjekkgħandkomximagnata’turment, applikawhafuqdanġismi;għaxruħimatistgħuxtilħaquha, lanqasjekktridu’
31Immarrabjawħafnagħad-diskorsqawwitar-raġel,u qalgħuluidejhusaqajhbil-magnitagħhomliqalgħulu,u qalgħuluriġlejhudirgħajnminnġofihom,u qatgħuhomlhom;udawwruhmadwarsubgħajh,udirgħajh, uriġlejh,ul-ġogital-minkbejntiegħu
32Ubl-ebdamodmasetgħujoħonquluruħuneżżgħulu ġildu,ħadulul-ponottas-swaba’miegħu,uqalgħululqorriegħaminnfuqrasubl-istilSkitiku,uminnufih wassluhħdejnir-rota
33Ufuqdandawwrulus-sinslatiegħusakemmralaħmu stessimdendelfistrixxiuħoforkbarta’demmnieżlaminn ġewwieni
34Ufil-punttal-mewtqal,‘Aħna,Otirannl-aktar abominabbli,insofrudangħat-trobbijatagħnaul-virtù tagħnalihumaminnAlla;immaintminħabbal-impietàu l-krudeltàtiegħeksetissaportit-turmentiblatmiem.’
35Umetadanir-raġelmietkifkienjixraqlulilħutu,ġabu lir-raba’,uqalulu,‘Tiġġennenxintukollbl-istessġenn bħalħutek,immaobdilis-sultanusalvalilekinnifsek’
36Immahuqalilhom,“Għalijam’għandkomxnarjaħraq daqshekklijagħmilnibeżżiegħ”
37Bil-mewtimbierkata’ħuti,bid-destineterntat-tirann,u bil-ħajjaglorjużatal-ġusti,jienmhuxseniċħadilfratellanzanobblitiegħi
38Ivvintat-torturi,jatirann,sabiexb’hekktitgħallemli jienħudawklidiġàġewittorturati’
39Metasama’dan,Antijoku,l-għatxangħad-demm, qattiel,uassolutamentmoqżież,ordnalhomjaqtgħulu lsienu
40Immahuqallu,“Ankejekktneħħilil-organutal-kelma, Allajisma’wkolllill-muti.”
41Ara,jienħriġtilsienilest:aqtagħha,għaxb'hekkma tiskotxir-Raġunitiegħi
42Bil-ferħnagħtul-membrita’ġisimnabiexjiġu mgħaffġingħall-kawżata’Alla
43ImmaAllajiġriwarajkmalajr;għaxqtajtl-ilsienlikien ikantalugħanjietta’tifħir.’
44Immametadanir-raġelukollintbagħatgħall-mewtta’ agunijabit-torturi,il-ħameswieħedqabeż’ilquddiemuqal, ‘Manibżax,jatirann,millinitlobit-torturagħall-virtù.
45Iva,jienastessġej'ilquddiem,sabiex,billitoqtolni wkoll,tista'b'aktargħemejjelħżienażżidil-kastigli għandektħallaslill-ġustizzjatas-Sema.
46Ogħadutal-virtùugħadutal-bniedem,għalliemadelitt qedteqridnab'danil-mod?
47Jidhirlekħażinliaħnanqimulill-Ħallieqta’kolloxu ngħixuskontil-Liġivirtużatiegħu?
48Immadawnl-affarijietjistħoqqilhomunurimhuxtorturi, jekkfhimtl-aspirazzjonijietumaniukellektamata’ salvazzjoniquddiemAlla
49Ara,issaintl-għaduta’Allauqedtagħmelgwerra kontradawklijqimulilAlla.’
50Hekkkiftkellemhekk,il-gwardjirabtuhuġabuh quddiemil-katapulta;urabtuhmagħhafuqirkopptejh,u, billirabtuhomhemmbiklampital-ħadid,dawwruġenbejh fuqil-'feles'likienqedidursabiexkienmgħawweġ kompletamentlurabħalskorpjunukullġontakienet maqtugħa.
51Uhekk,b’nifsiebesuwġigħta’ġismu,esklama, ‘Glorjużi,jatirann,glorjużikontrar-riedatiegħekhumalġidlitagħtini,lijippermettilinuril-fedeltàtiegħilejnilLiġipermezzta’torturisaħansitraaktaronorabbli’
52Umetadanir-raġelukollkienmejjet,inġiebis-sitt wieħed,tifelsempliċi,libitweġibagħall-mistoqsijatattirannjekkkienxlestjiekolujinħeles,qal:
53“M’iniexdaqshekkxwejjaħdaqsħuti,immajien xwejjaħf’moħħiGħaxtwelidnautrabbejnagħall-istess skopuaħnaobbligatibl-istessmodlimmutugħall-istess kawża;allurajekktagħżellitittorturanatallimanieklux ikelmhuxnadif,ittortura”
54Hekkkifqaldawnil-kelmietwassluhħdejnir-rota,u b’attenzjonimedduh’ilbarrauqalgħulul-għadamta’ dahruuqabbdun-nartaħtu
Ir-4Ktiebtal-Makkabej
55Ugħamlustikekjaqtgħuħomorjaħrquudaħħluhomlu f’dahru,unifduluġnubtuuħarquluwkolll-imsarentiegħu.
56Immahuf’nofsit-torturitiegħuesklama,‘O kompetizzjonidenjatal-qaddisin,fejntantminnaħutna, għall-kawżatas-sewwa,dħalnaf’kompetizzjonifittormenti,umaġejniexmegħluba!
57Għaxil-fehmaġusta,Otirann,matistaxtintrebaħ
58Bl-armaturatal-virtùmmurningħaqadma’ħutifilmewt,ubiexinżidfijannifsivendikaturqawwiieħorbiex jikkastigik,Ointliħloqtit-torturiugħadutal-verament ġusti
59Aħnasittżgħażagħwarrabnat-tirannijatiegħek'Għax l-impotenzatiegħeklitbiddelir-Raġunitagħnajewli ġġegħelnaniekluikelmhuxnadifmhixrebħagħalik?'
60In-nartiegħekkiesaħgħalina,il-magnitat-tortura tiegħekmajturmentawx,ul-vjolenzatiegħekhija impotenti
61Għaxil-gwardjikienuuffiċjaligħalina,mhuxta’tirann, iżdatal-LiġiDivina;ugħalhekkgħadnagħandnar-Raġuni tagħnamhuxmirbuħa'
KAPITLU6
Rabtietta'aħwaumħabbata'omm
1Umetadanukollmietmewtahienja,billitefa’filkaldarun,is-seba’iben,l-iżgħarfosthomkollha,resaq’il quddiem
2Immat-tirann,għalkemmirrabjatgħall-aħħarminnħutu, ħassħnienagħat-tifel,umetarahdiġàmarbutġiegħlu jinġiebħdejh,upprovajipperswadih,billiqallu:'Intqed tarat-tmiemtal-bluhata'ħuk;għaxminħabbaddiżubbidjenzatagħhomġewimsawtasal-mewtIntukoll, jekkmatobdix,intukolltiġittorturatb'modmiżerabbliu maqtulqabeliż-żmientiegħek;immajekktobditkun ħabibi,utitla'għalkarigagħoljafin-negozjutas-saltna'
4Uwaqtlikienqedjappellalub’danil-modbagħatgħal ommit-tifel,sabiexfin-nikettagħhagħat-telfata’tant subientħeġġeġlildaklikienbaqa’ħajbiexjobdiujsalva
5Immal-omm,titkellembl-ilsienEbrajk,kifsengħid aktartard,inkoraġġietlit-tifel,uhuqallill-gwardji, ‘Ħelsuni,ħallinkellemlis-sultanulill-ħbiebkollhatiegħu miegħu’
6Uhuma,ferħubit-talbatat-tifel,għamluħilithombiex iħallsuh
7Uġeralejnil-brazierjaħraq,‘Jatirannblaħniena,’ għajjat,‘ul-aktarwieħedblaħnienafostil-midinbinkollha, matistħixtieħul-barkietus-saltnatiegħekminnidejnAlla, utoqtolil-qaddejjatiegħuutittorturalis-segwaċitat-tjieba?
8Għaldawnl-affarijietil-ġustizzjadivinateħdokgħalnar uturmentiaktarmgħaġġlaueternilimajħallukxtaħtidejk għaldejjem
9Matistħixint,billiintbniedem,jamiżerabblib’qalbta’ bhimaselvaġġa,litieħurġielb’sentimentisimilimiegħek, magħmulinmill-istesselementi,utaqlagħlhomilsienhom, utisflaġellahomutittorturahomb’danil-mod?
10Immawaqtlijkunuwettqut-tjiebatagħhomlejnAlla fil-mewtnobblitagħhom,inttgħajjatb’dispjaċir“Ħasrali ntlaħaq”talliqtiltinġustamentliċ-ċampjinstal-virtù 11Umbagħad,waqtlikienwieqaffuqxiferil-mewt,qal, ‘Jienm’iniexxirinnegatgħax-xhiedalitawħuti.
12Unitloblill-Allata’missirijietibiexikunħaninmannazzjontiegħi
13Uhujikkastigalilekkemmf’dinil-ħajjapreżentikif ukollwaralitkunmejjet.’
14Ub’dinit-talbatefa’ruħufil-brazieraħmarjaħraq,u hekkmiet.
15Jekkgħalhekkis-seba’aħwastmerrewit-torturisalmewt,huwappruvatuniversalmentlir-RaġuniIspiratahija sidsupremfuqil-passjonijiet
16Għaxkiekuċedewgħall-passjonijietjewgħat-tbatijiet tagħhomukielulaħammhuxnadifkonnangħidulikienu ġewmegħlubab’danil-mod
17Immaf’danil-każmakienxhekk;għall-kuntrarjubirRaġunitagħhom,likienetimfaħħraquddiemAlla,huma telgħu’lfuqmill-passjonijiettagħhom.
18Uhuwaimpossibblilitiċħadis-supremazijatal-moħħ; għaxhumarebħur-rebħafuqil-passjonijietul-uġigħ tagħhom.
19Kifnistgħunagħmlumodieħorħlieflinammettulħakmatar-Raġunit-tajbafuqil-passjonima'dawnl-irġielli martogħduxquddieml-agunijiettal-ħruq?
20Għaxbħalmat-torrijietfuqil-molital-portiwarrbulattakkital-mewġujoffrudaħlakalmalildawklijidħlufilport,hekkir-Raġunirettataż-żgħażagħb’seba’torrijiet iddefendietil-porttas-sewwauwarrbetit-tempestatalpassjonijiet
21Humaffurmawkorqaddista’tjiebahekkkifferħulil xulxin,uqalu:
22‘Ejjewimmutubħalaħwa,Oħuti,għal-Liġi’
23Ejjewnimitawlit-TlietItfalfil-qortiAssirjanali stmerrewdinl-istessprovaordalital-forn
24Ejjewmansiruxbeżgħaninquddiemil-provatat-tjieba'
25Uwieħedqal,‘Ħija,agħmelkuraġġtajjeb,’uieħor, ‘Agħmeldanb’nobbiltà’;uieħorftakarfil-passat,‘Ftakru minnliemaniselintom,uminnidejnmissierliemaIżakk, għall-ġidtas-sewwa,taruħubħalasagrifiċċju.’
26Ukullwieħeduwaħdaminnhomflimkien,iħarsulejn xulxinb’modbrillantiub’kuraġġkbir,qalu,‘B’qalbna kollhasenikkonsagrawlilnanfusnalilAllalitanaruħna,u ejjewinsellfuġisimnagħall-ħarsiental-Liġi
27Ejjewmanibżgħuxminndaklijaħseblihujoqtol;għax taqbidakbirauperiklugħar-ruħjistennewfit-turmentetern lildawklijiksrul-ordinanzata’Alla
28Ejjewmelanarmawlilnanfusnabil-ħakmatar-Raġuni divinafuqil-passjonijiet.
29Waradinil-passjonitagħna,Abraham,Iżakk,uĠakobb sejilqgħuna,umissirijietnakollhasejfaħħruna’ 30Ulilkullwieħedmill-aħwa,hekkkifkienuqedjinġibdu 'lbogħod,dawklikiengħadiridujasluqalulhom, 'Tgħajjirnax,ħija,ulanqastitqarraqma'ħutnalidiġà mejtin'
31M’intomxinjoratibl-imħabbata’ħutna,lil-Providenza divinaugħarfakollhatatwirtlildawklihumamnissla minnmissirijiethom,billiħawlitufihomsaħansitramill-ġuf ta’ommhom;fejnl-aħwajgħixul-istessperjodu,ujieħdu l-formatagħhommatull-istessżmien,uhumamitmugħa mill-istessdemm,uhumamqajmabl-istessruħ,ujinġiebu fid-dinjawaral-istessżmien,ujiġbdul-ħalibmill-istess għejun,libihoml-erwieħfraternitagħhomhumamrobbija flimkienf’dirgħajnfis-sider;uhumamarbutinaktarmillqribpermezzta’trobbijakomuniukumpanijata’kuljumu edukazzjonioħra,upermezztad-dixxiplinatagħnataħtilLiġita’Alla
Ir-4Ktiebtal-Makkabej
32Billis-sentimentta’mħabbafraternakienb’mod naturaliqawwi,is-seba’aħwakellhomil-konkordanza reċiprokatagħhomaktarb’saħħithaGħaximħarrġaflistessLiġi,udixxiplinatifl-istessvirtujiet,umrobbija flimkienfil-ħajjaretta,ħabbewlilxulxinaktarb’mod abbundantiIż-żelukomunitagħhomgħas-sbuħijauttjubijamoraliżiedil-konkordanzareċiprokatagħhom,għax flimkienmal-pjetàtagħhomdangħamell-imħabbafraterna tagħhomaktarferventi
33Immagħalkemmin-natura,il-kumpanija,uddispożizzjonivirtużatagħhomżiedul-ardurtal-imħabba fraternatagħhom,madankollul-uliedlibaqgħuħajjin permezztar-reliġjontagħhomappoġġjawil-vistata’ ħuthom,likienufuql-ixkaffa,jiġuttorturatisal-mewt;anzi, saħansitraħeġġewhomjiffaċċjawl-agunija,sabiexmhux bissjistmerrut-torturitagħhomstess,iżdawkolljegħlbulpassjonitagħhomta’affezzjonifraternagħalħuthom
34Oimħuħraġunanti,aktarrjalimis-slaten,aktarħielsa mill-bnedminħielsa,tal-armonijatas-seba’aħwa,qaddisin usintonizzatisewman-notaewlenijatal-pjetà!
35Ħaddmis-seba’żgħażagħmasarbeżżiegħ,ħaddma ċkienquddiemil-mewt,iżdalkollgħaġġlulejnil-mewtbittorturabħallikiekuqedjiġrufit-triqlejnl-immortalità
36Għaxbħalmal-idejnus-saqajnjiċċaqalquf’armonija mat-tħeġġiġtar-ruħ,hekkukolldawkiż-żgħażagħqaddisin, bħallikiekumqanqlinmir-ruħimmortalitar-reliġjon,marru f’armonijalejnil-mewtgħaliha
37Okumpanijaqaddisauseba’darbietta’aħwa f’armonija!
38Għaxbħalmas-sebatijiemtal-ħolqientad-dinjajdawru r-reliġjon,hekkiż-żgħażagħgħamlubħalkorlijdawrussħubijatagħhomf’seba’darbiet,ugħamlut-terrurtattorturixiħaġażejda
39Issanirtogħdumetanisimgħubit-tbatijata’dawkiżżgħażagħ;immahuma,mhuxbissrawhab’għajnejhom, lanqassempliċementsemgħut-theddidamħabbrau imminenti,iżdafil-fattħassewil-weġgħa,issaportewha;u danfit-torturabin-nar,liminnhaliemaagunijaakbartista’ tinstab?
40Għaxil-qawwatan-narhijaqawwijauħarxa,umalajr ġabetġisimhomgħad-dissoluzzjoni
41Utaħsbuxlihutal-għaġebjekkma’dawkl-irġielirRaġunirebħetit-torturi,metaankeruħta’marakienet tistmerrvarjetàakbarta’wġigħ;għaxommis-seba’ żgħażagħġarrbetit-turmentiinfliġġutililkullwieħedminn uliedha.
42Immakkunsidrakemmhumakotranix-xewqatta’qalb omm,tantlis-sentimenttagħhagħaluliedhajsiriċ-ċentru tad-dinjakollhatagħha;utabilħaqq, hawn,ankel-annimaliirrazzjonaligħandhomgħaż-żgħar tagħhomaffezzjoniumħabbasimiligħaldiktal-bnedmin
43Pereżempju,fostl-għasafar,dawkmanswilijistkennu taħtis-soqfatagħnajiddefendul-frieħtagħhom;udawkli jbejtufuqil-qċaċettal-muntanji,ufix-xquqtal-blat,ufilħofortas-siġar,ufil-friegħi,ujfaqqsuż-żgħartagħhom hemmhekk,ikeċċuwkolllilminjidħol
44Umbagħad,jekkmajkunuxjistgħujkeċċuh'ilbogħod, itajrumadwaril-frieħb'passjonita'mħabba,isejħulhom bil-lingwatagħhomstess,ujagħtugħajnunaliż-żgħar tagħhomb'kullmodlijistgħu.
45Ux’ħtieġagħandnata’eżempjital-imħabbagħall-frieħ fostannimaliirrazzjonali,metaanken-naħal,madwarl-
istaġuntal-ħolqientax-xehda,iwarrbulildawklijidħlu,u jtaqqbubit-tingiżatagħhom,bħallikiekub’sejf,lildawkli jersqulejnil-frieħtagħhom,ujiġġieldukontrihomsalmewt?
46Immahi,ommdawkiż-żgħażagħ,b’ruħbħalAbraham, matbegħditxmill-iskoptagħhaminħabbal-imħabba tagħhagħaluliedha
KAPITLU7
Paraguntal-imħabbata'ommumissier,f'danil-kapitlu hemmxiqċaċettal-muntanjita'elokwenza
1Raġunital-ulied,sidtal-passjonijiet!Oreliġjon,likienet aktargħażiżagħall-ommmilligħaluliedha!
2L-omm,likellhażewġgħażlietquddiemha,ir-reliġjonu s-salvazzjonipreżentitas-seba’subientagħhaskontilwegħdatat-tirann,ħabbetaktarir-reliġjon,lissalvagħallħajjata’dejjemskontAlla
3Okifnista’nesprimil-imħabbapassjonatatal-ġenituri għat-tfal?Aħnantaffuxebhmeraviljużtar-ruħtagħnautalgħamlatagħnafuqin-naturateneratat-tifel/tifla,ufuq kolloxpermezztas-simpatijatal-ommma’wliedhalihija aktarprofondaminndiktal-missier
4Għaxin-nisahumaiktarratbafir-ruħmill-irġiel,uiktar majkollhomtfaliktarikollhomimħabbagħalihom.
5Imma,minnfostl-ommijietkollha,hijamis-seba’subien kienetabbundantifl-imħabbaaktarmill-oħrajn,billi,wara lif’seba’twelidta’tfalħassettenerezzamaternagħall-frott ta’ġufha,uwaralikienetimġiegħlaminħabbal-ħafna wġigħlifihwelldetlilkullwieħedgħalaffezzjonimillqrib,madankollubil-biża’ta’Allaċaħdetis-sigurtà preżentita’wliedha
6Iva,uaktarminnhekk,permezztas-sbuħijamoraliuttjubijata’wliedhaul-ubbidjenzatagħhomlejnil-Liġi,limħabbamaternatagħhagħalihomssaħħaħ
7Għaxkienuġusti,umoderati,ukuraġġużiuta’qalbhom kbira,umaħbubata’xulxinuta’ommhomb’talimodli obdewhafil-ħarsiental-Liġisaħansitrasal-mewt
8Iżdamadankollu,għalkemmkellhatanttentazzjonijiet biexiċċedigħall-istintimaternitagħha,f'ebdakażil-varjetà terribblita'torturimakellhal-qawwalitbiddelir-Raġuni tagħha;iżdal-ommħeġġetlilkullibenseparatament,u lkollflimkien,bieximutugħar-reliġjontagħhom.
9Onaturaqaddisa,umħabbatal-ġenituri,ux-xenqatalġeniturigħan-nisel,ul-ħlastat-treddigħ,ul-imħabba invinċibblital-ommijiet!
10L-omm,metarathomwieħedwieħedimħarbtau maħruqa,baqgħetsodaf’ruħhaminħabbar-reliġjon.
11Hiratil-laħamta’wliedhajinxtorfin-nar,ut-trufta’ idejhomusaqajhomimxerrdinmal-art,ul-kisjatal-laħam, imqatta’minnfuqrashomsaħaddejhom,imxerrdama’ kullimkienbħalmaskri.
12Oomm,liissagħexttbatijietaktarqawwijamill-uġigħ tat-twelid!Omara,l-unikafostin-nisa,lil-frotttal-ġuf tiegħekkienir-reliġjonperfetta!
13L-ewwelimwieledtiegħek,metamiet,mabidilxirriżoluzzjonitiegħek,lat-tienitiegħek,metaħareslejk b’għajnejnta’ħnienataħtit-torturitiegħu,ulanqasit-tielet tiegħek,metanefaħspirtu
14Lanqasmabkejtmetarajtl-għajnejnta’kullwieħed fostit-turmentijħarsub’kuraġġlejnl-istesswġigħta’ras,u