Paribasan
BAB1
1WulangéSulémananakéDawud,ratuingIsraèl; 2Ngertenikawicaksananlanpiwulang;kanggonyumurupi tembungpangerten;
3Kanggonampanipiwulangbabkawicaksanan,kaadilan, kaadilanlankaadilan;
4Kanggomenehikapinteranmarangwongsingorangerti, kanggowongenomkawruhlankawicaksanan
5Wongwicaksanabakalngrungokakelannambahkawruh; lanwongsingwicaksanabakalentukpitutursing wicaksana
6Kanggomangerteniparibasanlanmaknane;tembungé wongwicaksanalantembung-tembungésingpeteng
7WedimarangSangYehuwahikuwiwitaningkawruh, nangingwongbodhongremehakekawicaksananlan piwulang
8Héanakku,rungoknapiwulangébapakmu,lanaja ninggalpiwulangéibumu.
9Amargaikubakaldadihiasaningsirahmu,lanranteing gulumu
10Héanakku,yènkowédibujukdéningwongdosa,kowé ajanuruti
11Manawapadhamuni:Ayomelu,ayopadhandhelikake getih,ayopadhangumpet-umpetakewongkangoraluput tanpasabab
12Ayopadhadiuntalurip-uripankayakuburan;lanwaras, kayawong-wongsingmudhunmenyangkuburan.
13Kitabakalpadhanemusakehingbarangkangaji,omahomahkitabakalkebakjarahan
14UndhianPadukawonteningtengah-tengahkawula;ayo padhaduwedompetsiji:
15Héanakku,kowéajanurutidalanéajangantisikilmu sakaingdalane.
16Amargasikilepadhamlayumenyangpiala,lanenggalenggalngwutahakegetih
17Satemenetanpagunanejaringanaingngarepemanuk.
18Lanpadhangentènigetihédhéwé;padhandhelik kanggouripedhewe.
19Mangkonougalakunesabenwongkangsrakahgolek bathi;kangnjabutnyawanekangduwe
20Kawicaksanansesambatingnjaba;dhewekengucapake swaraneinglurung-lurung:
21Dhewekenguwuh-uwuhanaingpapanpakumpulane, inglawanginggapura;
22Hewongkangprasaja,ngantipirasuweneanggonmu padhatresnamarangprasaja?lanwong-wongsingpadha ngremehakepadhasenengngremehake,lanwongbodho sengitmarangkawruh?
23SirapadhamratobatmarangpiwelingingSun;
24AmargaIngsunnimbali,nangingsiraoragelem;Aku wisngacungaketangan,lanoraanawongsingnggatekake;
25Nangingkowépadhanglirwakakésakehingpituturku, lanoragelemnampanipiwelingku.
26Ingsunugabakalgumuyumargasakabilaiira;Aku bakalmoyokinalikawedisampeyanteka;
27Nalikawedimutekakayasepi,lankarusakanmuteka kayaprahara;nalikakasusahanlankasusahannekanikowe
28Wong-wongmaubakalpadhanyebutAku,nanging Akuorabakalmangsuli;padhanggolèkiAku,nangingora bakalketemu.
29Amargapadhasengitmarangkawruhlanoramilihwedi marangSangYehuwah
30Padhaoragelemnampanipituturku,padhangremehake sakehingpiwelingku
31Mulanéwong-wongmaubakalpadhamanganwohwohansakalakunédhéwé,lanpadhawaregkaro pakaryanédhéwé
32Amargawong-wongtanpabudibakalmateniwongwongmau,lankasugihanewongbodhobakalnyirnakake dheweke
33NangingsingsapangrungokakémarangAku,bakal slamet,lanayemsakawedimarangpiala.
BAB2
1Héanakku,yènkowégelemnampanipituturkulan ndhelikakédhawuh-dhawuhkumarangkowé;
2Supayakupingmusregepmarangkawicaksanan,lan atimungentènipangertèn;
3Ya,yensampeyannguwuh-uwuhmarangkawruh,lan ngucapakeswarakanggopangerten;
4Manawasiranggolèkikayasalaka,lannggolèkikaya bandhakangdidhelikake;
5Ingkonokowébakalngertibabwedi-asihmarang Yéhuwah,lanbakalnemukawruhbabGustiAllah
6AmargaSangYehuwahkangparingkawicaksanan,saka ingcangkememetukawruhlanpangerten
7Panjenenganeparingkawicaksanantumrapwongmursid, daditamengtumrapwongkanglakunejujur.
8Panjenenganenetepidalaningkaadilan,lanngreksa dalaneparawongsuci
9Ingkonokowébakalngertikabeneran,kaadilanlan kaadilan;ya,sabendalansingapik.
10Nalikakawicaksananlumebuingatimu,lankawruhiku nyenengakenyawamu;
11Kawicaksananbakalnjagasampeyan,pangertenbakal njagasampeyan;
12Kanggongluwarikowesakadalanewongduraka,saka wongsingngucapakepiala;
13Kangninggaldalaningkabeneran,lumakuingdalan kangpetengndhedhet;
14Kangpadhabungah-bungahnindakaképiala,lan renaningkaculikanéwongduraka;
15Wong-wongkangdalanepadhabengkong,landalane padhanylempang
16Kanggongluwarikowésakawongwadonmanca,malah sakawongliyasingngobongtembungé;
17Kangninggaltuntunannalikaisihenom,lanlalimarang prasetyaneGustiAllahe
18Amargaomahecepakmarangpati,landalanemarani wongmati
19Oraanawongkangmaranidhewekebalimaneh,lanora anakangnyekeldalaningurip.
20Supayasampeyanbisalumakuingdalanewongbecik, lannetepidalanewongmursid
21Awitdenewongkangjujurbakalpadhamanggonana ingtanahkono,lanwongkangsampurnabakalpadha manggonanaingkono
22Nangingwongdurakabakalditumpessakaingbumi, lanwongdurakabakalpadhabosoksakaingkono
BAB3
1Heanakku,ajalalimarangangger-anggeringsun; nangingatimukarsaanetepipepakonku.
2Amargadawaumur,umurdawalantentrem-rahayubakal ditambahakemarangsampeyan
3Kasetyanlankasetyanajangantininggalkowé;tulisen ingpapanatimu:
4Mulanékowébakalolèhsih-rahmatlanpangertènsing apikanaingngarsanéAllahlanmanungsa
5KumandelamarangYéhuwahklawangumolonging atimu;lanajagumantungmarangpangertènmudhéwé
6Ingsakehinglakumupadhangakonanamarang Panjenengane,lanPanjenenganebakalnuntunlakumu
7Ajarumangsawicaksana,wediamarangAllahlan nyingkiripiala.
8Ikubakaldadikesehatankanggopusermu,lansumsum kanggobalungmu
9PadhangajènanamarangPangéransranabarangbarangmu,lankaropametumukangwiwitan
10Mangkonougalumbung-lumbungmubakalkebak ngantitumeka,lanpemerasanmubakalkebakangguranyar. 11Heanakku,ajanyepelekakepamerdikaneSang Yehuwah;lanajabosenkaropiwulangé
12AwitdenewongkangditresnanideningSangYehuwah, Panjenenganeparingpiwales;kayadenebapakkaroanak kangditresnani
13Rahayuwongkangnemukawicaksanan,lanwongkang olèhpangertèn
14Amargadaganganeikuluwihbeciktinimbang daganganesalaka,lanbathinengluwihiemasmurni.
15Dhewekeluwihlarangtinimbangdelima,lankabehsing dikarepakeorabisaditandhingakekarodheweke
16Dawaneumureanaingtangantengene;lankasugihan lankamulyaningtangankiwa
17Marganeikudalankangnyenengake,lansakehedalane ikutentrem.
18Dhewekedadiwitpanguripantumrapwongsingnyekel dheweke,lanbegjasabenwongsingnyekeldheweke
19Pangérankanthikawicaksananngedegakebumi;marga sakapangertenPanjenenganeanggonenetepakelangit
20MargasakapangertenPanjenengane,telengingpadha sirna,lanmendhungnurunakeebun.
21Heanakku,ajangantipadhasumingkirsakaing paningalmu;
22Mangkonoikubakaldadiuripkanggonyawamu,lan sih-rahmatkanggogulumu
23Ingkonokowébakallumakukanthislamet,lansikilmu orabakalkesandhung
24Manawasiraturon,ajawedi;
25Ajawedimarangrasawedikangdadakan,lanajawedi marangbilainingwongdurakanalikateka.
26AmargaSangYehuwahbakaldadikapercayanmu,lan bakalngreksasikilmusupayaorakejiret
27Ajangedohikabecikanmarangwongkangwus kawajiban,samangsaastaPadukasagednindakaken
28Ajakandhamarangpepadhamu:Lungaalanbalia,sesuk akubakalmenehi;nalikasampeyanduwedeningsampeyan
29Ajangrancangpialamarangpepadhamu,mergawong ikumanggonkanthitentremanaingngarepmu.
30Ajapadukarowongtanpasabab,yenoragawepiala marangkowe
31Ajamerimarangwongkangnindhes,lanajamilih dalane.
32AwitdenewongkangmurkaikunisthamarangSang Yehuwah,nangingwewadaneanaingwongmursid.
33Ipat-ipatéPangérananaingomahéwongduraka, nangingomahéwongmursidmberkahi
34SatemenePanjenenganengremehakewongkang ngremehake,nangingparingsih-rahmatmarangwongkang andhapasor
35Wongwicaksanabakalolèhkamulyan,nangingwong bodhoikukawirangan
1Heanak-anak,ngrungoknapiwulangebapak,lan ngrungoknasupayangertipangerten.
2AwitIngsunparingpiwulangkangbecikmarangsira,aja padhaninggalangger-anggeringSun
3Awitakuikianakébapakku,lembutlansiji-sijinésing ditresnaniingngarsanéibuku
4Akuugadiwulangilandipangandikanimangkene: “AtimundhelikakepangandikaningSun;
5Entukkawicaksanan,éntukpangerten:ajalali;orasuda sakatembung-tembungku
6Ajanilardheweke,landhewekebakalngreksakowe; 7Kawicaksananikukangutama;mulanetampa kawicaksanan:lansakehingpametumutampapangerten
8Padhangluhurakedheweke,landhewekebakal ngluhurakekowe,bakalngluhurakekowe,yenkowe ngrangkuldheweke
9Sirahmubakaldiparingimakuthaningkamulyan; 10Heanakku,rungoknalantampananapituturku;lantauntaunuripmubakalakeh
11Akuwismulangkowébabdalankawicaksanan;Aku wisnuntunkowéingdalansingbener
12Yènkowélumaku,lakumuorabakalkenceng;lanyen sampeyanmlayu,sampeyanorabakalkesandhung.
13Tangkepanapiwulang;ajangantilunga:njaga;awitiku uripmu
14Ajalumebuingdalanewongduraka,lanajanganti lakunewongduraka
15Nyingkiriiku,ajangliwatiiku,sumingkirsakaikulan lungaa.
16Amargapadhaoraturu,kajabapadhanglakonipiala; lanturupadhasirna,kajabapadhagawewongtiba
17Amargapadhamanganrotipialalanngombeanggur panganiaya
18Nangingdalanewongbenerikukayapepadhangkang sumunar,kangsumunarngantitumekaingdinakang sampurna
19Dalanéwongdurakakayapepeteng,orangertiapasing dadikesandhung.
20Heanakku,rungoknapituturku;mugikarsaa mirengakenkupingPadukadhatengpangandikaningSun
21Ajangantipadhasumingkirsakamripatmu;tetepaing tengahingatimu
22Amargaikudadiuripkanggowongsingnemoni,lan kesehatankanggokabehdaginge
23Jaganenatimukanthitemenan;amargasakaikuana masalahurip.
24Siracangkemkangcidra,lanlambekangcidraiku adohakesakasira
25Mripatmukarebenmandeng,lantlapukanmukareben mandengingngarepmu.
26Pirsanidalaningsikilira,lansakehinglakunira katetepake.
27Ajangiwanengenutawangiwa;
BAB5
1Héanakku,nggateknakawicaksananku,lankupingmu kupingamarangpangertènku
2Supayakowebisanggatekakekawicaksanan,lansupaya lambemungreksakawruh
3Amargalambenewongwadonmancaneteskayamadu, lancangkemeluwihalustinimbanglenga
4Nangingwekasanepaitkayawormwood,landhepkaya pedhangloro.
5Sampéyanémudhunngantimati;lakunenjupuknaraka
6Kowéajangantinggatèkakédalaningurip,lakunéora bisadiweruhi.
7Mulané,he,anak-anakku,rungoknaaku,lanaja nyimpangsakatembung-tembungku
8Ajaadoh-adohkarodheweke,lanajanyedhakilawang omahe
9Supayakaluhuranmuajangantidiparingakemarang wongliya,lantaun-taunmumarangwongkangkejem.
10Supayawongliyaorakebakkasugihanmu;lan kangelanmuanaingomahewongliyo;
11Laningwekasanekowepadhasedhih,manawa dagingmulanbadanmusirna,
12Lancelathu:Kapriyeanggonkusengitmarangpiwulang, lanatikungremehakepiweling;
13Lanorangrungokakemarangguru-guruku,lanora nyepelekakekupingmarangwong-wongsingmulangaku!
14Akumehnandhangpialaanaingsatengahepasamuwan lanpasamuwan
15Ngombéabanyusakasumurmu,lanbanyumilisaka sumurmu.
16Karebensumber-sumbermupadhabuyar,lankali-kali ingdalan-dalan
17Ikumungdadikagunganmu,lanajadadiwongliyo.
18Muga-mugasumbermudiberkahi,lanseneng-seneng karobojomunalikaisihenom
19Dadiakayawedhuskangasihlankidangkang nyenengake;mugadhadhanetansahgawemaremmarang kowe;lanmugitansahpinaringankatresnanipun
20Yagenekowe,anakku,kokkapenginnesukarowong wadonmanca,lanngrangkuldhadhanewongliya?
21AmargalakunemanungsaanaingngarepePangeran Yehuwah,lansakehinglakunePanjenenganenggatekake
22Kaluputanedhewebakalnyekelwongduraka,lanbakal dicekeltaliningdosane
23Wongmaubakalmatitanpapiwulang;lanmargasaka kabodhoanegedhene,dhewekebakalkesasar
BAB6
1Heanakku,yenkowedaditanggunganmarangkancamu, yenkowenandhangtanganmukarowongliya, 2Kowékejiretdéningtembung-tembungmu,kowékejiret karotembung-tembungmu.
3Heanakku,lakonanaikilanluwaranaawakmudhewe, yenkowetekaningtanganekancamu;lungaa,andhapasor, lanpriksanenkancamu
4Mripatmuajangantingantuk,lanmripatmuajangantuk. 5Ngluwariawakmukayakidangsakatanganewongsing mburu,lankayamanuksakatanganewongsinggolek manuk
6Hewongkesed,maranisemut;nggateknalakune,lan dadiawicaksana
7Kangoraduwepanuntun,pangawasutawapanguwasa, 8Nyedhiyanipanganingmangsapanas,lannglumpukake panganingmangsapanen
9He,wongkesed,ngantipirasuwenekowearepturu? kapankowetangisakaturu?
10Nangingsadhelangantuk,sadhelangantuk,sadhela lipattangankanggoturu.
11Mangkonougakamlaratanmubakaltekakayawong kanglagilelungan,lankekiranganmukayawonggegaman 12Wongnakal,wongduraka,lumakunganggocangkeme kikuk
13Dhewekenglirikmripate,ngucapnganggosikile, mulangnganggodriji;
14Ingatineanakecurangan,tansahngrancangpiala;kang nyebarpasulayan
15Mulanébakaltibabilai;dumadakanbakalremuktanpa tamba
16NemprakaraikidisengitideningSangYehuwah,lan pituikunisthatumrapPanjenengane.
17Pandangangumunggung,ilatgorohlantangansing ngwutahakegetihwongsingorasalah,
18Atikangngrancang-ngrancangkangala,sikilkang cepet-cepetmlayumenyangpiala,
19Seksigorohsingngomonggoroh,lansingnyebar padudoningantaranesadulur.
20Heanakku,netepidhawuhebapakmu,lanaja nglirwakakepiwulangeibumu
21Tansahtalineingatimu,lantalineinggulumu.
22Yènkowélunga,ikubakalnuntunkowé;nalikasira turu,ikubakalnjagasira;lannalikasampeyantangi, dhewekebakalngomongkarosampeyan.
23Amargapepakonikulampu;lanhukumikucahya;lan piwulangpiwulangikudalaningurip
24Kanggonglilanikowésakawongwadonsingala,saka ingilatsakawongmanca
25Ajakepinginanmarangkaendahaningatimu;lanaja ngantidhewekenjupuksampeyannganggokelopakmata.
26Amargawongwadontuna-susila,wonglanangdigawa menyangsairisroti;
27Apawongbisanjupukgeniingpangkone,lan sandhanganeorakobong?
28Apawongbisamlakuinggeni,lansikileorakobong?
29Mangkonougasingsaparabikarobojonépepadhamu; singsapanggepokdhewekeorabakallugu
30Wongmalingoranyepelekake,manawadheweke nyolongkanggomaremnyawane,nalikadhewekengelih; 31Nangingmanawawisketemu,bakalmbalekaketikel pitu;ikubakalmenehikabehbarang-barangingomahe.
32Nangingsingsapalakujinakarowongwadonikuora duwepangerten,singsapalakujinaikungrusaknyawane
33Wongmaubakalnandhangtatulannistha;lan kawiranganeorabakalsirna
34Awitdrengkiikunepsunémanungsa,mulanéorabakal ngémaningdinapiwales.
35Panjenenganéorabakalnganggepapa-apatebusan;lan orabakalmarem,sanadyansampeyanmenehiakehhadiah.
BAB7
1Héanakku,pituturku,lanpepakonkusimpeningkowé.
2PadhanetepanapepakoningSun,supayaurip;lananggeranggeringsunkayapepadhangingmripatmu
3Talenanaingdrijimu,tulisenanaingpapanatimu
4Kandhaamarangkawicaksanan:Kowékuwisedulurku; lannyebutpangertensadulurira.
5Supayasampeyanbisanjagasampeyansakawongwadon manca,sakawongmancasingngucapaketembungtembunge.
6Amargaingcendhelaomahku,akundelengingjero kamarku,
7Laningantaranewong-wongsingorangerti,akuweruh ingantaraneparanom-noman,yaikuwongenomsingora duwepangerten,
8Mliwatidalaningsacedhakepojok;banjurtindak menyangomahe,
9Ingwayahsurup,ingwayahsore,ingwayahbengi petenglanpeteng;
10Lah,anawongwadonkepethukkarowongwadon nganggobusanatuna-susilalanatinelicik
11(Dhewekebanterlanwangkal,sikileoratetepanaing omahe
12Saikidhewekeanaingnjaba,saikianainglurunglurung,lanndhelikingsabenpojok.)
13Banjurdicekellandiambungi,lankaroraiorasopan ngandikamarangdheweke:
14Akuduwekurbankaslametan;ingdinaikiakuwis netepinadarku
15Mulanéakumetunemonikowé,kanthitemen-temen nggolekiwadananmu,lanakuketemukowé.
16PeturoningSunwusdakrangkepinganggotembikar, ukir-ukiran,lenaalussakaMesir
17Peturonkuwusdakwenehakenganggomur,gaharulan kayumanis
18Ayo,ayopadhawaregkarokatresnanngantiesuk,ayo padhanglipurawakedhewekanthikatresnan.
19Amargawongkangbecikikuoraanaingomah,wis adohbanget
20Dhewekenggawakanthongdhuwit,lanbakalmulihing dinasingwisditemtokake
21Kanthitembung-tembungekangalus,wongwadonmau banjurnyepelekakewongmau,kanthilambenekangmujimuji
22Sanalikadhewekengoyakdheweke,kayasapisingarep disembelih,utawakayawonggemblunganggone ngetutakejaran;
23ngantitumekapanahingati;kayamanukkangenggalenggalmlebuingkala,lanorasumurup,yenikukanggo nyawane
24Mulané,he,anak-anak,rungoknamarangAku,lan rungoknatembung-tembungku
25Atimuajangantikesasaringdalane,lanajakesasaring dalane.
26Mergawong-wongmauwisnumpeswong-wongsing tatu,lanakèhwongsingkuwatsingdipatèni
27Omaheikudalanmenyangneraka,mudhunmenyang kamarpati.
BAB8
1Apakawicaksananoranangis?lanpangertenngetokake swarane?
2Dhewekengadeganaingpucakingtengger-tenggerkang dhuwur,anaingpinggirdalaningdalan-dalan
3Dhewekenguwuh-uwuhanainggapura-gapura,anaing ngarepekutha,nalikamlebuanainggapura
4Heparamanungsa,akunimbalikowé;lanswaraningSun marangparaanakingmanungsa.
5Héwongkangtanpabudi,padhangertiakawicaksanan, lanhéwongbodho,padhabudipangerten
6Rungokna;amargaAkubakalngomongbabapikbanget; lankabukaklambébakaldadibener
7Awitcangkemkubakalngomongsingbener;landuraka ikunisthainglambeku.
8Kabèhpangandikaningcangkemkuikubener;oraana barangkangcidrautawakeblinger
9Kabehikucethatumrapwongkangngreti,lanbener tumrapwongkanggolekkawruh
10Tampananapiwulangku,dudusalaka;lankawruh tinimbangemaspilihan.
11Awitkawicaksananikuluwihapiktinimbangbatu permata;lankabehbarangsingdikarepakeorabisa ditandhingake.
12Akukawicaksananmanggonkarokawicaksanan,lan golekkawruhbabaganreka-reka
13Wedi-asihmarangSangYehuwahikusengitmarang piala;kumingsun,kumingsun,dalankangala,lancangkem kangcidraikuakusengit
14PituturikukagunganingSunlankawicaksanan,Akuiki pangerten;Akuduwekekuwatan
15MargasakaIngsunpararatumrentah,lanpara panggedhepadhanetepakekaadilan.
16MargasakaIngsunparapanggedhepadhamrentahlan parapanggedhe,malahsakehinghakimingbumi
17AkutresnamarangwongsingtresnamarangAku;lan wong-wongsingnggolèkiAkuawalbakalketemuAku 18Kasugihanlankamulyananaingaku;ya,kasugihanlan kabeneransinglanggeng.
19Woh-wohankuluwihbecikngungkuliemas,malah ngungkuliemasmurni;lanrejekikungluwihisalakapilihan 20Akununtuningdalankangadil,anaingsatengahe dalaningpangadilan
21Supayawong-wongkangpadhatresnamarangAku padhaolehwarisan;lanbandhanébakalDakgawé
22PangeranYehuwahwusndarbeniakuingwiwitaning dalane,sadurungepakaryaneingjamankuna
23Ingsunwuskatetepakewiwitingkalanggengan,wiwit ingwiwitan,laningsalawas-lawasebumiana
24Nalikaoraanatelenging,akudilairake;nalikaoraana sumberbanyusingakehbanget
25Sadurungégunung-gunungdidadèkaké,sadurunge tengger-tenggerIngsunwusmiyos.
26Nalikaisihdurungnitahakebumi,utawaara-ara,utawa lebusingpalingdhuwuringdonya
27NalikaPanjenenganenyawisakelangit,Ingsunanaing kono,nalikaPanjenenganendhatengakesandhuwuring samodra
WULANGBEBASAN
28NalikaPanjenenganenetepakemendhungingdhuwur, nalikanyantosakakesumberingsamodra.
29NalikaPanjenenganeparingdhawuhmarangsagara, supayabanyuajangantinerakdhawuhe,nalika Panjenenganenetepakedhasaringbumi.
30Akubanjuranaingsandhinge,kayawongkang digedhekake;
31Surak-surakanaingbuminé;lanrenaningsunanaing paraanakingmanungsa
32Mulané,he,anak-anakku,padhangrungoknamarang Aku,awitbegjawongsingnetepidalanku
33Rungoknapiwulang,landadiawicaksana,lanajanolak 34RahayuwongkangngrungokakemarangIngsun,kang sabendinanetansahngati-atianainggapuraningSun,lan ngenteniinggapuraninglawangingSun
35AmargasingsapanemoniAku,bakalurip,lanbakal olehsih-rahmatsakaSangYehuwah
36NangingsingsapagawédosamarangAku,iku nganiayamarangnyawanédhéwé;
BAB9
1Kawicaksananwisngedegakeomahe,dhewekengethok tugupitu
2Dhewekewismatenikewane;dhewekewisnyampur anggur;dhewekeugawisnyawisakemejane
3Dhewekengutusprawan-prawan,nguwuh-uwuhanaing tengger-tenggerkangdhuwuringkutha, 4Sapasinggamblang,mrene,lansingoraduwepangerten, dhewekekandha:
5Ayopadhamanganrotikulanngombeaanggursingwis Dakcampur
6Tilarawongbodho,supayaurip;lanlumakuingdalan pangerten.
7Singsapanggegirisiwongsingngremehake,bakal nandhangwirang,lansingsapanggegirisiwongduraka, bakalnandhangcacad.
8Ajanyepelekakewongsingngremehake,supayaora sengitmarangkowe;
9Wongwicaksanawènèhanapiwulang,temahbakal tambahwicaksana;
10WedimarangSangYehuwahikuwiwitaning kawicaksanan,lankawruhmarangKangMahasuciiku pangerten
11AmargamargasakaIngsun,dina-dinamubakalwuwuhwuwuh,lantaun-taunuripirabakalsayawuwuh.
12Yensampeyanwicaksana,sampeyanbakaldadi wicaksanakanggoawakedhewe,nangingyensampeyan ngremehake,sampeyanmungbakalnanggung
13Wongwadongemblungikucerewet,orangertiapa-apa
14Amargadhewekelenggahanaingngarepeomahe,ana ingpapankangdhuwuringkutha;
15Kanggonelponpenumpangsingmlakuingdalane:
16Sapasinggamblang,mrene,lansingoraduwe pangerten,dhewekekandha:
17Banyusingdicolongikulegi,lanrotisingdipangan kanthirahasiaikunyenengake.
18NangingPanjenenganéorangertiyènwongmatiana ingkono;lanyentamuneanaingtelengingneraka
BAB10
1WulangBebasanSulémanAnakkangwicaksana ndadekakebungahebapakne,nanginganakkangbodhoiku gawesusahebiyunge.
2Bandhasakapialaoraanagunane,nangingkabeneran ngluwarisakapati
3PangeranYehuwahorabakalmarengakenyawanewong mursidngantikaliren,nangingwongdurakadibuwang
4Wongkesrakatdadimlarat,nangingtanganewongsing sregepdadisugih
5Singsapanglumpukingmangsapanasikuanakkang wicaksana,nangingkangturunalikapanenikuanakkang gawewirang
6Sirahéwongmursidpadhakaberkahan,nanging cangkeméwongdurakaditutupipanganiaya.
7Eling-elingmarangwongbenerikurahayu,nanging jenengewongdurakabakalbosok
8Wongwicaksanaatinebakalnampanidhawuh,nanging wongbodhokanggumedhebakaltiba
9Singsapalumakujujur,lakunemesthi,nangingsapasing nylewengakedalanebakaldingerteni.
10Singsapanglirikmripatnjalarisedhih,nangingwong gemblungbakaltiba
11Cangkemewongmursidikusumberingpanguripan, nangingcangkemewongdurakaikunutupipanganiaya
12Gethingikunuwuhakepadudon,nangingkatresnaniku nutupikabehdosa.
13Inglambenewongsingduwepangertentinemu kawicaksanan;
14Wongwicaksananglumpukakekawruh,nanging cangkemewongbodhoikucedhakkarokarusakan
15Kasugihanewongsugihikukuthakangsantosa;
16Panggawénéwongmursidndadèkakéurip,wohéwong durakadadidosa
17Wongkangnetepipiwulangikuanaingdalaningurip, nangingwongkangoragelempamerkasasar.
18Singsapandhelikakesengitkarolambenegoroh,lan singngucapakepitenah,ikubodho
19Ingtembungakehorakekurangandosa,nangingsing ngempetlambeneikuwicaksana
20Ilatewongbenerikukayasalakapilihan,atinewong durakaoraanaregane.
21Lambenewongmursidmanganwongakeh,nanging wongbodhomatiamargaoraduwekawicaksanan
22BerkaheSangYehuwahikundadekakesugih,lanora nambahikasusahan
23Wonggemblungnindakaképialaikukayaolah-olahan, nangingwongsingwicaksananduwènikawicaksanan
24Wongdurakakangwediikubakalnekani,nanging pepenginanewongmursidbakalkaleksanan
25Kayadenepraharaliwat,mangkonougawongduraka wisoraanamaneh,nangingwongmursidikudhasarkang langgeng
26Kayacukatumrapuntu,lankayakumeluningmripat, mangkonougawongkesedtumrapkangngutus
27Wedi-asihmarangPangéranikudawaumuré,nanging umuréwongdurakabakaldicekak
28Pangarep-arepewongmursidbakaldadikabungahan, nangingpangarep-arepewongdurakabakalsirna.
29DalaneSangYehuwahikudadikakuwatanewongkang jujur,nangingwongkangnglakonipialabakaldadi karusakan
30Wongmursidorabakalkabuwangingsalawas-lawase, nangingwongdurakaorabakalmanggoningbumi.
31Cangkemewongbenerikungetokakékawicaksanan, nangingilatsingcidrabakaldibuwang
32Lambenewongmursidngertiapasingditresnani, nangingcangkemewongdurakangucapakecidra
BAB11
1TimbangangorohikunisthatumrapSangYehuwah, nangingtimbangankangadilikukeparenge
2Manawagumunggungteka,banjurdadiwirang,nanging wongkangandhapasoranakawicaksanan.
3Kasetyanéwongmursidbakalnuntunwong-wongmau, nangingwong-wongsingmurtadbakalngrusakwongwongmau.
4Kasugihanoraanagunaneingdinabebendu,nanging kabeneranngluwarisakapati
5Kabeneranwongsampurnaikubakalmbenerakedalane, nangingwongdurakabakaltibamargasakapialanedhewe
6Kabeneranéwongmursidbakalngluwariwong-wong mau,nangingwong-wongsingmurtadbakalkejireting tumindakala
7Manawawongdurakamati,pangarep-arepebakalsirna, lanpangarep-arepewongdurakabakalsirna.
8Wongmursiddiluwarisakaingkasusahan,lanwong durakatekanggentosi
9Wonglamisngrusakpepadhanekanthicangkeme, nangingwongbenerbakaldiluwarikanthikawruh
10Manawawongmursidpadhakabegjan,kuthapadha bungah-bungah,lanmanawawongdurakatumpes,padha surak-surak
11Margasakaberkahewongmursid,kuthaikungluhurake, nangingdibuwangdeningcangkemewongduraka.
12Wongkangtanpakawicaksananngremehakepepadhane, nangingwongkangwicaksanameneng
13Wongtukanggorohngumumakéwewadi,nanging wongkangmursidndhelikaképrakara
14Manawaoraanapamrayoga,wong-wongpadhaambruk, nangingingsakehejurupituturanakarahayon.
15Singsapadaditanggungjawabmarangwongliya, mesthibakalnandhangsangsara,lansingsapasengit marangjaminanikumesthi.
16Wongwadonkanggrapyakikundarbenikamulyan,lan wongkanggagahprakosalestarikasugihan.
17Wongkangwelasasihikutumindakbecikmarang nyawanedhewe,nangingwongkangkejemikungganggu awakedhewe
18Wongdurakanindakaképanggawécidra,nangingwong kangnyebarkabeneranbakaltampapituwas
19Kayadenekabeneranikununtunmarangurip, mangkonougawongkangngoyakpialaikungantimati
20WongkangmurkaatineikunisthamarangSang Yehuwah,nangingwongkangtuluslakuneikudadi keparenge
21Sanadyanastagegandhengan,wongdurakaorabakal luputsakapaukuman,nangingturunewongmursidbakal diluwari
22Kayadenepermataemasingmoncongbabi,mangkono ugawongwadonayukangtanpabudi.
23Pepinginanewongmursidikumungbecik,nanging pangarep-arepewongdurakaikunepsu.
24Anasingmbuyaraké,nangingsayatambah;lananasing ngempetluwihsakasingpantes,nangingcenderungmlarat 25Wongdermayubakaldadilemu,lansingnyiramibakal disiram.
26Singsapaorangipat-ipatigandum,bakaldiipat-ipati deningwong,nangingwongsingngedolikubakal diberkahi
27Singsapasregepngudikabecikan,bakalolehsihrahmat,nangingsingsapangupayapiala,mesthibakal nemoni
28Singsapangendel-endelakekasugihanebakaltiba, nangingwongmursidbakalmekarkayapang-pang.
29Singsapanggangguomahédhéwébakaltampaangin, lanwongbodhodadibaturéwongsingwicaksana
30Wohwongmursidikuwitpanguripan;lanwongsing bisamenangakejiwaikuwicaksana
31Lah,wongmursidbakalpadhapiwalesanaingbumi, luwih-luwihwongdurakalanwongdosa.
BAB12
1Singsapasenengkaropiwulangikutresnamarang kawruh,nangingsingsapasengitmarangpamerdiiku bodho.
2Wongmursidolehsih-rahmatsakaSangYehuwah, nangingwongkangtumindakalabakalngukum
3Manungsaorabisamapanmargasakapiala,nanging oyodewongmursidorabakalgonjang-ganjing
4Wongwadonkangmursidikudadimakuthanebojone, nangingwongwadonkanggawewirangikukayabosok ingbalunge
5Pikiranewongmursidikubener,nangingrancangane wongdurakaikucidra.
6Omonganéwongdurakakuwingentènigetih,nanging wongmursidbakalngluwariwong-wongmau
7Wongdurakapadhakatumpeslanoraana,nanging omahewongmursidbakaltetep
8Manungsadialemmanutkawicaksanane,nangingwong kangmurkaatinebakaldiremehake.
9Singsapadisepelekakelanduwebatur,luwihbecik tinimbangwongsingngajeniawakedhewelankekurangan roti.
10Wongmursidnganggepnyawanekewan,nangingwelas asihsakawongdurakaikukejem.
11Singsapangolahtanahebakalwaregkaropangan, nangingsingsapangetutakewongtanpabudi,ikutanpa budi
12Wongdurakakepenginjaringewongduraka,nanging oyodewongmursidmetokakewoh
13Wongdurakakejiretmargasakapaneraklambene, nangingwongmursidbakalmetusakaingkasusahan
14Manungsabakalwaregkarokabecikansakawohing cangkeme,lanpiwalessakatanganemanungsabakal diparingakemarangdheweke
15Dalanewonggemblungikubeneringpamikiredhewe, nangingkangngrungokakepituturikuwicaksana.
16Wonggemblungnesubanget,nangingwongwicaksana nutupikawirangan
WULANGBEBASAN
17Singsapangucapakekayekten,ikunglairakekabeneran, nangingseksigorohikucidra.
18Anasingngucapkayatembuspedhang,nangingilate wongwicaksanaikumarasakeawakmu.
19Lambenekayektenbakaltetepingsalawas-lawase, nangingilatgorohikumungsadhela
20Atinewongkangngrancangpialaikuanacidra,nanging kabungahantumrapparajurupituturmarangkatentreman.
21Orabakalanabilaitumrapwongmursid,nangingwong durakabakalkebakpiala
22LambenegorohikunisthatumrapSangYehuwah, nangingwongkangtumindakbenerikukeparenge
23Wongwicaksanandhelikakekawruh,nangingatine wonggemblungngucapakekabodhoan
24Tanganewongsingsregepnguwasani,nangingwong kesedbakaldadipajeg.
25Sumelangingatinemanungsaikundadekake tumungkul,nangingtembungkangbecikndadekake bungahe.
26Wongmursidngungkulipepadhane,nanginglakune wongdurakangapusidheweke
27Wongkesedoramanggangbarangkangdiburu, nangingbarangewongsregepikuaji
28Ingdalaningkabeneranikuurip;laningdalaneoraana pati.
BAB13
1Anaksingwicaksanangrungokképiwulangébapakné, nangingwongsingngremehkéorangrungokké
2Manungsabakalmanganbeciksakawohingcangkeme, nangingnyawanewongdurakabakalmanganpanganiaya
3Singsapangreksacangkeme,ikungreksanyawane, nangingsingsapambukalambenebakalnemukarusakan.
4Wongkesedkepenginbanget,nangingoraduweapa-apa, nangingnyawanewongsingsregepdadilemu
5Wongmursidikusengitmaranggoroh,nangingwong durakaikunisthalandadiwirang
6Kabeneranngreksawongsingbeneringdalane,nanging durakangrusakwongdosa.
7Anawongkangsugih,nangingoraduweapa-apa;
8Tebusaningnyawanewongikukasugihane,nanging wongmlaratorangrungoknapaweling.
9Padhangéwongmursidpadhabungah-bungah,nanging dimaréwongdurakabakaldipatèni
10Munggumunggungtinemupadudon; 11Kasugihanbakalsuda,nangingsingnglumpukake kanthikaryabakalsayamundhak.
12Pangarep-arepkangkatundaikugawelaraatine, nangingmanawapepenginaneteka,ikuwitpanguripan
13Singsapangrèmèhaképangandikanébakaldisirnakaké, nangingsingsapawedimarangdhawuhébakaloleh ganjaran
14Angger-anggeréwongwicaksanaikusumberingurip, supayauwalsakajiretingpati
15Pangertenkangbecikparingsih-rahmat,nangingdalane wongdurakaikuangel.
16Sabenwongwicaksananindakakekawruh,nanging wongbodhombukakkabodhoane
17Utusankangdurakatibaingpiala,nangingutusankang setyaikukawarasan
18Kamlaratanlankawiranganbakaltumrapwongsingora gelemnampanipamerdi,nangingsingsapanggatekake piwelingbakaldiajeni
19Kekarepankangkaleksananikulegiingjiwa,nanging nisthatumrapwongbodhoninggalpiala.
20Singsapalumakukarowongwicaksanabakaldadi wicaksana,nangingkancanewongbodhobakaltumpes 21Wongdosangoyakpiala,nangingwongmursidbakal maleskabecikan
22Wongmursidninggalakéwarisankanggoanak-turuné, lanbandhanéwongdurakadikèkakékanggowongmursid 23Tekanewongmlaratakehpangane,nanginganakang rusakmargaoraanapangadilan.
24Singsapaorangémanpenthungé,sengitmaranganaké, nangingsingsapanresnanidhèwèké,mesthididukani 25Wongmursidmanganngantiwareg,nangingwetenge wongdurakabakalkekurangan
BAB14
1Sabenwongwadonsingwicaksanayasaomahé,nanging wongbodhongrubuhkéomahénganggotangané.
2Singsapalumakuingkabeneranikungabektimarang SangYehuwah,nangingkangmurtadlakunengremehake Panjenengane.
3Ingcangkemewongbodhoanatekenankanggo gumunggung,nanginglambenewongwicaksanabakal njagadheweke.
4Manawaoraanasapi,ingkandhangikuresik,nanging kasektènésapiikumundhakakèh
5Seksisingsetyaorabakalgoroh,nangingseksigoroh bakalngucapgoroh
6Wongkangngremehakeikunggolekikawicaksanan, nangingoraoleh,nangingkawruhikugampangkanggo wongsingngerti
7Lungaasakaingngarepewongbodho,manawakoweora ngrasakakelambenekawruh.
8Kawicaksananewongwicaksanayaikungertidalane, nangingbodhonewongbodhoikucidra
9Wongbodhopadhamoyokimarangdosa,nanginging antaranewongmursidanasih-rahmat
10Atinengertipaitdhéwé;lanwongliyoorangganggu kabungahane.
11Omahéwongdurakabakaldirusak,nangingtarubé wongmursidbakalngrembaka
12Anadalankangkaanggepbenertumrapmanungsa, nangingwekasaneikudalaningpati
13Sanadyanngguyu,atinésedhih;lanpungkasane kabungahanikuabot
14Wongkangmurtadingatinebakalkebakkarolakune dhewe,lanwongbecikbakalmaremsakaawakedhewe
15Wongkangtanpabudiikupracayamarangsaben tembung,nangingwongwicaksananggatekakelakune
16Wongwicaksanawedilannyingkiripiala,nanging wongbodhonesulanyakin
17Wongkangnepsunepsuikutumindakbodho,lanwong kangtumindakaladisengiti.
18Wongkangtanpabudibakalolehkabodhoan,nanging wongsingwicaksanaikumakuthanikawruh
19Wongalasujudmarangwongbecik;lanwongduraka inggapuranewongmursid
WULANGBEBASAN
20Wongmlaratdisengitisanajanpepadhanedhewe, nangingwongsugihakehkancane.
21Singsapangrèmèhaképepadhané,ikugawédosa, nangingsingsapamelasimarangwongmiskin,begja.
22Apawongkangngrancangpialaapaorapadhakesasar? Nangingsih-rahmatlankayektenbakaldadiwongsing ngrancangkabecikan
23Sakabehingrekasaanabathi,nangingomong-omongan lambenemungngemukemlaratan
24Makuthanewongwicaksanaikukasugihane,nanging bodhonewongbodhoikubodho
25Seksikangbenerikungluwarinyawa,nangingseksi cidragoroh.
26Ingwedi-asihmarangSangYehuwahikukandel,lan anak-anakebakaldadipapanpangungsen
27WedimarangSangYehuwahikusumberingurip, supayauwalsakajiretingpati
28Kaluhuraningratuanaingsakehewongakeh,nanging ingkekuranganewong,panggedhenesirna.
29Wongkangalon-alonnepsuikugedhepangerten, nangingwongkangkesusuikungluhurakekabodhoan
30Atisingsehatkuwiuripédaging,nangingmerikuwi bosokbalung
31Singsapanindheswongmiskin,ngremehakesing nitahake,nangingsingsapangajenimarangwongmiskin.
32Wongdurakakatundhungmargasakapialane,nanging wongmursidduwepangarep-arepingpatine
33Kawicaksanandumununganaingatinewongsingduwe pangerten,nangingapasinganaingsatengahewong gemblungbakaldingerteni
34Kabeneranikungluhurakesawijiningbangsa,nanging dosadadicacadtumrapsabenbangsa
35Sirahératumarangabdisingwicaksana,nangingwong singgawéwirang.
BAB15
1Wangsulankangalusikubisangilangakebebendu, nangingtembung-tembungkangnyenyetikumarakake nepsu.
2Ilatewongwicaksananggunaknekawruhkanthibener, nangingcangkemewongbodhongucapakekabodhoan
3MripatéPangérananaingsabenpanggonan,mirsanising alalansingbecik
4Ilatkangbecikikuwitpanguripan,nangingpialaiku ngrusakjiwa.
5Wonggemblungngrèmèhaképiwulangébapakné, nangingsingsapanggatèkaképiwulangikuwicaksana.
6Ingomahewongmursidikuakehbandha,nanginging pametuningwongdurakaanakasusahan
7Lambenewongwicaksananyebarkawruh,nangingatine wongbodhooranglakonimangkono.
8KurbanewongdurakaikunisthamarangSangYehuwah, nangingpandonganewongmursidikundadekake keparenge
9DalanewongdurakaikunisthamarangSangYehuwah, nangingPanjenenganetresnamarangwongkangngetutake kabeneran
10Wongkangnyingkurdalanikuabotbanget,lanwong kangsengitmarangpamerdibakalmati.
11NerakalankarusakananaingngarsaneSangYehuwah, apamanehatineparamanungsa?
12Wongkangngremehakeikuoratresnamarangwong kangnguwuh-uwuh,lanoramaraniwongwicaksana.
13Atikangbungahikundadèkakébungahingati,nanging margasakasedhihati,rohikurusak.
14Atinewongwicaksanangudikawruh,nanging cangkemewongbodhomanganbodho
15Sakabehingdinanewongkangnandhangsangsaraiku ala,nangingwongkangbungahatinetansahnggegirisi.
16Luwihbeciksathithikkanthiwedi-asihmarangSang Yehuwah,ketimbangkarobandhagedhelananakasusahan
17Luwihbeciknedhatetuwuhankanganakatresnan, katimbangkarosapikangdipanganlandisengiti
18Wongmurkaikunjalarigrejegan,nangingwongkang alon-alonnepsuikunglerenigrejegan
19Dalanewongkesedikukayapagereri,nangingdalane wongmursidikuditata.
20Anakkangwicaksanandadekakebungahebapakne, nangingwongbodhongremehakebiyunge
21Wongbodhoikukabungahantumrapwongkangora duwekawicaksanan,nangingwongkangwicaksanalakune bener
22Tanpapamrayoga,tujuanebakalkacuwil,nanging margasakaakehepenasehat,ikubakaltetepmantep
23Manungsabungahsakawangsulanecangkeme,lan tembungsingdiucapakeingwektune,pancenapike!
24Parawongwicaksanadalaninguripikuluhur,supaya uwalsakanerakakanganaingngisor
25PangeranYehuwahbakalnyirnakakeomahewongkang gumunggung,nangingwatesepararandhabakalditetepake
26PikiranéwongdurakaikunisthamarangPangéran, nangingtembungéwongresikkuwitembungsing nyenengake
27Singsapasrakahngrugekakeomahedhewe;nanging singsapasengitmarangpeparingbakalurip.
28Atinewongmursidmikirkanggomangsuli,nanging cangkemewongdurakambuktekakepiala
29PangeranYehuwahikuadohsakawongduraka, nangingPanjenenganemiyarsakakepandonganewong mursid
30Mripatpadhangingati,lanpawartakangbecik ndadèkakégemukbalung
31Kupingsingngrungokképiwulangéuripkuwimanggon ingtengahéparawongwicaksana.
32Singsapanampikpamerdi,ikungremehakenyawane dhewe,nangingsingsapangrungokakepamelehikuoleh pangerten.
33WedimarangSangYehuwahikupiwulang kawicaksanan;lansadurungekamulyanikuandhapasor.
BAB16
1Angger-anggeringatianaingmanungsa,lanwangsulan sakailatikusakaSangYehuwah
2Sakabehinglakunemanungsaikuresiktumrapeawake dhewe;nangingSangYehuwahnimbang-nimbangnyawa 3PanggawémupasrahnamarangPangéran,temah pikiranmubakalmantep.
4PangeranYehuwahnitahakesamubarangkabehkanggo awakedhewe,malahwongdurakakanggodinabilai
5Sabenwongkanggumunggungatineikunisthaanaing ngarsaneSangYehuwah,sanadyantanganegegandhengan, orabakalluputsakapaukuman
WULANGBEBASAN
6Margasakasih-kasetyanlankayekten,pialabisadiresiki, lanmargasakawedi-asihmarangSangYehuwah,wongwongpadhaninggalpiala
7Manawatumindakemanungsandadekakekeparenge SangYehuwah,malahsatrunebisatentremkarodheweke.
8Luwihbeciksathithikkanthikabeneran,tinimbangbathi gedhetanpakabeneran
9Atinemanungsangrancangdalane,nangingPangeran Yehuwahkangmaringakelakune
10InglambenesangprabuanapaukumanAllah,cangkeme oranerakpaugeran
11BobotlantimbangankangadilikukagunganeSang Yehuwah,sakehingbobotekanthongikupakaryane.
12Tumrappararatuikunistha,amargadhampariku katetepanmargasakakabeneran
13Lambekangbenerikudadirenaningpararatu;lan padhatresnamarangkangngandikabener
14Benduneratuikukayautusaningpati,nangingwong wicaksanabakalnglipur.
15Ingpepadhangingwadananérajaikuurip;lansihrahmatikukayamendhungingudanpungkasan
16Luwihbecikolehkawicaksanantinimbangemas!lan kanggoentukpangertenluwihmilihtinimbangperak!
17Dalangedhenewongmursidikunyingkiripiala,sing sapanetepilakunengreksanyawane.
18Angkuhndhisikikarusakan,lanangkuhsadurungetiba 19Luwihbecikandhap-asorkarowongkangandhap-asor, ketimbangmbagibarangrampasankarowongkang gumunggung
20Singsapangrampungiprakarakanthiwicaksana,bakal nemukabecikan,lansingsapakumandelmarangSang Yehuwah,begja
21Wongwicaksanaatinebakaldiaraniwicaksana,lan maniselambeikunambahikawruh.
22Pangertenikusumberinguriptumrapwongkang duweni,nangingpiwulangewongbodhoikubodho
23Atinewongwicaksanamulangakecangkeme,lan lambenenambahkawruh
24Tembung-tembungsingnyenengakeikukayamadu, maniskanggonyawa,lankesehatankanggobalung.
25Anadalankangkaanggepbenertumrapmanungsa, nangingwekasaneikudalaningpati
26Singsapanyambut-gawényambutgawékanggoawaké dhéwé;amargacangkemekepenginbangetmarang dheweke
27Wongdurakaikundhudhukpiala,laninglambeneana genikangmurub
28Wongmurkaikunyebargrejegan,lanwongbisik-bisik misahakekanca-kancane
29Wongkangkasarikumbujukpepadhane,banjurnuntun marangdalankangorabecik
30Panjenenganenutupmripatekanggongrancangngrancangbab-babkangcidra,kangngobahakelambene ikundadekakepiala
31Sirahkanguwanenikumakuthaningkamulyan, manawaanaingdalaningkabeneran
32Wongkangsabarnepsuikuluwihbeciktinimbang wongkangkuwat;lankangnguwasaninyawanengluwihi wongkangngrebutkutha
33Undhiankabucalingpangkone;nangingkabehikusaka SangYehuwah BAB17
1Luwihbeciksathithikkanggaringlankatentreman, tinimbangomahkebakkurbansembelehan.
2Abdikangwicaksanabakalnguwasanianakkanggawe wirang,lanbakalolehwarisaningantaraneparasadulur 3Kuwalikanggosalakalanpawonkanggoemas,nanging PangeranYehuwahkangngujiati.
4Wongdurakanggatekakelambenegoroh;lanwong gorohngrungokakeilatsingnakal
5Singsapamoyokiwongmlarat,ngremehakeKang Nitahake,lansapasingbungahingbilaiorabakalluput sakapaukuman.
6Anak-anakikumakuthanewongtuwa;lankamulyan anak-anakikubapak-bapak
7Omong-omongansingapikorapantesdadiwongbodho, luwih-luwihyenlambenegorohdadipangeran
8Pawewehikukayawatukangajiingpaningalewong kangnduweni;
9Singsapanutupipanerak,golekkatresnan;nangingsing sapambaleniprakaraikumisahakekanca
10Wongwicaksanandadèkaképawelingluwihakèh tinimbangwewelaksatustumrapwongbodho
11Wongalamungngupayambalela,mulanebakaldiutus utusankangkejem.
12Beruangsingdirampokanak-anakekuduketemukaro wonglanang,tinimbangkarowongbodhosingbodho
13Singsapamalespialamarangkabecikan,pialaorabakal lungasakaomahe
14Wiwitanepadudonikukayadenewongngeculakebanyu, mulanepadhangilangakepasulayansadurungecampur.
15Singsapambenerakéwongduraka,lansingngukum wongbener,loro-loronepadhanisthamarangAllah
16Yagenetanganewonggemblunganareganekanggo nggayuhkawicaksanan,denewongikuorakarsa?
17Kancatresnaingsalawas-lawase,lansedulurlair kanggokasusahan.
18Wongkangtanpabudiikunggegemtangan,landadi tanggungjawabanaingngarepekancane
19Wongkangsenengpadudonikutresnamarangpanerak, lansapakangngluhurakegapuranengupayakarusakan
20Singsapakleruatineorabakalnemukabecikan,lan sapasingkleruilatetibaingpiala.
21Singsapanglairakewongbodho,ikundadekakesedhih, lanbapakewongbodhooraseneng
22Atikangbungahikumupangatikayatamba,nanging semangatkangremukikunggaraibalung
23Wongdurakanjupukpisungsungsakaingpangkone kanggonylewengakedalaningkaadilan
24Kawicaksanananaingngarepewongsingduwe pangerten;nangingmripatewongbodhoikuanaing poncotingbumi.
25Anakkangbodhoikugawesusahebapakne,langawe susahewongwadonkangnglairake
26Mangkonougaorabecikngukumwongmursid,utawa mateniparapanggedhesupayaadil
27Singsapanduwènikawruhngétokkétembungé,lan wongsingwicaksanakuwinduwésemangatsingapik
28Malahwongbodho,manawameneng,ikudianggep wicaksana,lansapanutuplambene,ikudianggepwong wicaksana
BAB18
1Margasakakepinginan,wongwismisahakeawake dhewe,goleklancampurkarokabehkawicaksanan.
2Wonggemblungorasenengkaropangerten,nanging atinebisangerti
3Manawawongdurakateka,iyabakalteka,nistha,lan cacad.
4Tembung-tembungsakacangkememanungsaikukaya banyukangjero,lansumberingkawicaksanankayakali kangmili
5Orabeciknampaniwongduraka,lanngrusakwong mursidanaingpangadilan.
6Lambenewonggemblungdadipadu,lancangkeme nyebat-nyebatpukulan
7Cangkemewonggemblungikudadikarusakan,lan lambenedadijiretingnyawane
8Omonganéwongtukanggorohkuwikayatatu,lanmlebu ingnjeroweteng.
9Wongkangkesedingpagaweane,ikusadulurewong kangngrusak
10AsmaneSangYehuwahikumenarakangsantosa; 11Kasugihanewongsugihikukuthanekangsantosa,lan ingpanganggepedhewekayatembokkangdhuwur
12Sadurungékarusakan,atinemanungsagumunggung,lan andhap-asorsadurungékamulyan
13Singsapamangsulisadurungekrungu,ikubodholan wirang.
14Rohingmanungsabakalnahankaapesane;nangingroh singtatusapasingbisanahan?
15Atinewongwicaksanaolehkawruh;lankupingewong wicaksanagolekkawruh
16Pisungsungewongndadekakepapankanggowong,lan nggawadhewekemenyangngarepewonggedhe.
17Singsapanduwènikepentinganédhéwé,dianggepadil; nangingpepadhanetekalannggolekidheweke
18Undhianngendhegpadudon,lanmisahakeparaprawira.
19Sadulurkangkaluputanikuluwihangeldimenangake tinimbangkuthakangsantosa,lanpadudonekayabaring kadhaton.
20Wetengewongbakalwaregkarowohingcangkeme;lan lambenebakalwareg
21Patilanuripikudikuwasaniilat,lansapasingseneng manganwohe
22Singsapagolekrabi,ikunemukabecikan,lanolehsihrahmatingYehuwah.
23Wongmlaratnganggopanyuwun;nangingwongsugih mangsulikanthikasar.
24Wongkangnduwènikancakudungéling-élingmarang dhèwèké,lananakancasingluwihcedhaktinimbang sedulur
BAB19
1Luwihbecikwongmlaratkanglumakukalawanjujur, katimbangwongkanglambenekeblingerlanbodho
2Kajabaiku,yennyawatanpakawruh,ikuorabecik;lan singsapakesusukarosikilé,ikugawédosa
3Wongbodhoikunylewengakelakune,lanatinegething marangPangeranYehuwah.
4Kasugihanndadekakeakehkanca;nangingwongmlarat pisahkaropepadhane
5Seksigorohorabakalluputsakapaukuman,lansing ngomonggorohorabakalluput.
6Akehwongkangnjaluksih-rahmatmarangpanggedhe, lansabenwongdadimitranewongkangmenehi pisungsung.
7Sakehingsadulurewongmiskinpadhasengitmarang dheweke,apamanehkanca-kancanepadhaadohsaka dheweke?Panjenenganéngoyakwong-wongmaunganggo tembung,nangingpadhakepéngin
8Singsapaolèhkawicaksanan,ikunresnaninyawané dhéwé;
9Seksigorohorabakalluputsakapaukuman,lansing ngomonggorohbakalmati.
10Kasenenganikuorapantestumrapwonggemblung; luwih-luwihtumrapingabdikangnguwasaniparapangeran 11Kawicaksananingmanungsaikungendhegbebendune; lanikukamulyanekanggonglirwakakepanerak
12Bendunérajakayanggeronésinga;nangingsih-rahmat ikukayaebuningsuket.
13Anakkangbodhoikunandhangsangsaramargasaka bapane,lanpadudonewongwadonikutansahtumungkul
14Omahlankasugihanikuwarisanebapak-bapak,lanrabi singwicaksanaikusakaSangYehuwah
15Kesedndadèkakéngantuk;lanwongnganggurbakal nandhangkeluwen.
16Singsapanetepidhawuh,ikungreksanyawane; nangingsingsapangrèmèhakélakunébakalmati
17Singsapamelasimarangwongmiskin,ngutangi marangSangYehuwah;lanapasingwisdiparingakebakal dibayarmaneh
18Anakmudisiksasalawaséisihanapangarep-arep,lan ajangantisesambatényawamu
19Wongkangnepsubangetbakalnandhangpaukuman; 20Rungoknapitutur,lantampapiwulang,supayakowé dadiwicaksanaingwekasané
21Akehprakaraingatinemanungsa;ewadenepitedahe SangYehuwahikubakaltetep.
22Kekarepanemanungsaikusih-kadarmane,lanwong mlaratikuluwihbeciktinimbangwonggoroh
23Wedi-asihmarangPangéranikundadèkakéurip,lan sapasingnduwènikuwibakaltetepwareg;orabakal ditekanipiala
24Wongkesedndhelikaketanganeanaingpangkone,lan orabisanggawamanehmenyangcangkeme
25Wongkangngremehake,wongkangtanpabudibakal waspada,lanwongkangwicaksanawuluna,temahbakal ngertikawruh
26Singsapangremehakebapaknelanngoyakbiyunge,iku anakkanggawewiranglannacad
27Heanakku,ajangantingrungokakepiwulangkang njalarikesasarsakatembungkawruh
28Seksikangdurakangremehakekaadilan,lancangkeme wongdurakamanganpiala
29Paukumanwisdisiapakekanggowongmemoyok,lan wewelakkanggomburinewongbodho
BAB20
1Anggurikutukangmoyoki,omben-ombensingmendem ikungamuk,lansapasingkesasar,ikuorawicaksana.
2Wedimarangratuikukayasinganggero,singsapanesu marangdheweke,ikudosamarangnyawanedhewe
WULANGBEBASAN
3Wonggemblungikudadikamulyanyenorapadu, nangingsabenwongbodhopadhacampur-campur.
4Wongkesedorabakalmlukumargasakahawaadhem; mulanebakalngemisnalikapanen,nangingoraduweapaapa.
5Pituturingatinemanungsaikukayabanyukangjero; nangingwongkangwicaksanabakalnarikkawigaten
6Akèh-akèhéwongbakalmartakakékabecikanédhéwédhéwé,nangingwongsingsetyasapasingbisanemu?
7Wongmursidlumakukanthijujur,anak-anakebakal diberkahisawisedheweke
8Rajasinglenggahingdhamparpangadilan,mbuyarake sakehingpialakanthimripate.
9Sapasingbisangomong:Akuwisngresikiatiku,akuwis resiksakadosaku?
10Timbanganlantakaranwarna-warna,loro-loronepadha nisthamarangSangYehuwah
11Malahbocahbisadingertenisakapanggawene,manawa panggaweneresiklanbener.
12Kupingsingkrungulanmripatsingndelok,loro-loroné singdigawédéningAllah
13Ajasenengturu,supayaajangantimlarat;mbukak mripatmu,lansampeyanbakalwaregkaroroti
14Oraanaapa-apa,oraapa-apa,ujaresingtuku,nanging manawadhewekelunga,dhewekebanjurgumunggung.
15Anaemaslandelimaakeh,nanginglambekawruhiku permatakangaji
16Jupuknajubahekangdadijaminankanggowongliya, landadiganjenekanggowongwadonmanca
17Roticidraikulegitumrapmanungsa;nangingsawuse mangkonocangkemebakalkebakkerikil.
18Sakabehingtujuwanditetepakekanthirembugan,lan perangkanthipamrayogakangbecik
19Singsapangumbar-umbarwewadi,mulaajamèlu-mèlu karowongsingngolok-oloknganggolambé
20Singsapangipat-ipatibapaknéutawabiyungé,lampuné bakaldipatènianaingpepetengkangpetengndhedhet.
21Ingwiwitan,warisanbisadigayuh;nangingwekasane orabakalrahayu
22Ajakandha:Ingsunbakalmalespiala;nanging ngentènanamarangPangéran,Panjenenganébakal ngluwarikowé
23TimbanganmanekawarnaikunisthatumrapSang Yehuwah;lanimbanganpalsuikuoraapik
24LampahipunmanungsapunikasakingSangYehuwah; Kapriyecaranewongbisangertidalanedhewe?
25Ikudadikala-jirettumrapwongkangmanganbarang kangsuci,lansawisenglairakenadar,banjurdipriksa.
26Rajasingwicaksanambuyarakéwongduraka,lan rodhanédibuwang
27RohingmanungsaikupadhangingPangeranYehuwah, kangmriksasakehingwetenge.
28Sihwelasasihlankasetyanngreksaraja,sartadhampare dijunjungdeningsih-kadarman
29Kamulyaneparanomikukakuwatane,lankaendahane parawongtuwaikurambuteabu-abu
30Tatubirunyirnakakepiala,mangkonougabelanging njeroweteng
BAB21
1AtineSangPrabuanaingastaneSangYehuwah,kaya kalibanyune;
2Sabendalanemanungsaikubeneringpamikiredhewe, nangingPangeranYehuwahkangmirsaniati
3Nindakakekaadilanlankaadilanikuluwihdisenengi deningSangYehuwahtinimbangkurban.
4Pandangankangluhur,atinekanggumunggung,lan panglukuwongdurakaikudosa
5Pikiranewongkangsregepikumungkabegjan;nanging sabenwongkangkesusumungkarep
6Anggoneolèhbandhanganggoilatgorohikutanpaguna tumrapwongkangngupayapati
7Rampasanéwongdurakabakalnumpeswong-wongmau; amargapadhaoragelemnindakakepangadilan.
8Tindak-tandukemanungsaikuluputlananeh,nanging tumindakewongresik
9Luwihbecikmanggoningpojokanpayon,tinimbang karowongwadonsingpaduanaingomahsingamba
10Wongdurakakepenginpiala,lanpepadhaneoraoleh sihingmripate.
11Manawawongkangngremehakediukum,wongkang tanpabudidadiwicaksana,lanmanawawongwicaksana diwulangi,ikubakalolehkawruh.
12Wongmursidnganggepomahéwongduraka,nanging GustiAllahnumpeswongdurakamargasakapialané
13Singsapanutupkupingemarangpanjeritewongmlarat, iyabakalsesambat,nangingorabakaldirungokake
14Sawijiningpeparingkangndhelikikubisangrenakake nepsu,langanjarankanganaingsajroningpangrekaning bebendu
15Kabungahanéwongmursidanggonénglakonikaadilan, nangingwongsingnglakonipialabakaldadikarusakan.
16Wongkangkesasarsakadalaningpangertenbakaltetep anaingpasamuwaningwongmati
17Singsapasenengkarokesenenganbakaldadiwong mlarat,singsapasenenganggurlanlengaorabakalsugih 18Wongdurakabakaldaditebusankanggowongmursid, lanwongdurakadaditebusankanggowongmursid.
19Luwihbecikmanggoningara-arasamun,tinimbang karowongwadonsingpadulannesu
20Ingomahewongwicaksanaanabandhakang dikarepakelanlenga;nangingwongbodhongentekake
21Singsapangudikabeneranlansih-rahmat,bakalnemu urip,kabeneranlankamulyan.
22Wongwicaksanangubengikuthaneparaprawira,lan ngrusakkakuwatane.
23Singsapangreksacangkemlanilat,ngreksanyawane sakaingkasusahan
24Wongkanggumunggunglangumunggungikuasmane, kangtumindakkanthigumunggung.
25Karepewongkesedmateni;amargatanganeoragelem nyambutgawe
26Sadinten-dintenpanjenenganipunsrakah,nanging tiyangmursidmènèhilanorangéman
27Kurbanewongdurakaikunistha,luwih-luwihmanawa anggonengladosiikukalawanpikirankangala?
28Seksigorohbakalsirna,nangingwongsingngrungokké, mesthingomong.
29Wongdurakangojok-ojokipasuryane,nangingwong mursidikumbenerakedalane
30Oraanakawicaksananutawapangertenlanoraana kawicaksananutawakawicaksanantumrapPangeran Yehuwah
31Jaranwisdisiapakekanggodinaperang,nanging kaslametanikusakaSangYehuwah.
BAB22
1Luwihbecikmilihjenengkangbecikkatimbangkaro kasugihangedhe,lankabecikanngluwihislakalanemas
2Wongsugihlanwongmlaratpadhaketemu,Pangeran Yehuwahkangnitahakekabeh
3Wongwicaksananyumurupipiala,banjurndhelikake awakedhewe,nangingwongsingorangertiapa-apa, banjurpadhadiukum
4KanthiandhapasorlanwedimarangSangYehuwahiku kasugihan,kamulyanlanurip
5Erilanjiretikuanaingdalanewongkangcidra,sing sapanjaganyawanebakaladohsakaiku.
6Bocah-bocahdilatihingdalansingkududitindakake,lan manawawistuwa,dhewekeorabakalnyimpang
7Wongsugihngwasaniwongmlarat,lansingnyilihdadi baturesingutang
8Singsapanyebarpialabakalngenènitanpaguna,lan tekeningbebendunebakalsirna.
9Singsapanduwènimripatsingakèhbakaldiberkahi; amargaPanjenenganemaringirotimarangwongmiskin
10Wongkangngremehakeikunundhung,lanpadudon bakalsirna;Ya,padudonlancacadbakalmandheg
11Singsapatresnamarangresikatine,margasaka lambene,SangPrabubakaldadimitrane.
12MripatéPangérannjagakawruh,lanPanjenengané ngrusakpangandikanéwongduraka
13Wongkesedkandha:Ingnjabaanasinga,akubakal dipatènianaingdalan
14Cangkemewongwadonmancaikuluwangankangjero, wongkangdisengitideningSangYehuwahbakaltibaana ingkono
15Kabodhoanikukaiketingatinebocah;nangingteken pawiyatanbakalnundhungsakadheweke.
16Singsapanindheswongmlaratkanggonambahi bandhane,lansingsapamenehimarangwongsugih, mesthibakalmlarat.
17Rungoknakupingmu,rungoknapangandikanepara wongwicaksana,lanpangertenkumarangatimu
18Awitikurenaningpenggalihé,yènkowétetepanaing sajroningati;ikuugabakaldipasanginglambemu
19SupayaanggonmukumandelmarangSangYehuwah, ingdinaikiakuwiswanuhmarangkowe
20Apaakuoranulismarangkowebab-babkangbecik, yaikupituturlankawruh,
21SupayakowépadhaDakparingingertibabkayektèn; supayasampeyanbisamangsulitembungsingbener marangwongsingngutussampeyan?
22Ajangrampaswongmlarat,mergawongmlarat,lanaja nindheswongmlaratanainggapura
23AmargaSangYehuwahbakalmbelaniprakarane,lan ngrampasnyawanewongkangngrayah
24Ajakekancankarowongsingnesu;lanajangantikaro wongnepsu.
25Ajangantikowésinaumarangdalané,lankowébakal kejiretnyawamu
26Siraajadadipanunggalanéwongkangnggebugtangan, utawapanunggalanékangdadijaminanutang.
27Manawakowéoraduwébayaran,yagenePanjenengané kokmundhutpaturonmusakangisormu?
28Ajanyingkirakewates-wateslawas,singwisditetepake deningparaleluhurmu
29Apakowéweruhwongsingsregepnyambutgawé? bakalngadegingngarsanépararaja;dhewekeorabakal ngadegingngarepewong-wongsingorasopan
BAB23
1Manawakowelenggahmangankaropanggedhe,elinga apakanganaingngarepmu
2Langulunekakelading,yensampeyanwongnapsu
3Ajapadhameruhidhaharané,awitikupangankangcidra.
4Ajadadisugih,ajangantidadisugih
5PunapaPadukabadhemirsaniingkangbotenwonten? kanggokasugihanmesthinggawedheweswiwi;padha maburkayamanukgarudhamenyanglangit
6Siraajamanganrotinewongkanglaramripate,lanaja ngantikepéngindhaharanékangenak.
7Sababkayadeneanggonemikiringsajroningatine,iya mangkonoiku:Manganlanngombea,pangandikane marangkowe;nangingatineorakarokowe.
8Sliramukangkokpanganbakalsiramuntahake,lan tembungmukangmanisbakalilang
9Ajangomongingkupingewongbodho,amargadheweke bakalngremehakekawicaksanantembungmu
10Ajangilangitlatahsinglawas;lanajalumebuing pategalanbocahlola.
11Awitparapanebuseikukuwasa;Panjenenganébakal mbélaniprakarakarokowé
12Atimutundhukmarangpiwulang,lankupingmumarang piwulangkawruh
13Ajangendhegakepawiyatanmarangbocahiku,amarga yensiranggebugnganggogada,orabakalmati.
14Kowébakalngantemiwongmaunganggopenthung,lan nyawanébakaldiluwarisakaneraka
15Héanakku,manawaatimuwicaksana,atikubakal bungah,iyaaku
16Ya,batinkubakalbungah,manawalambemungucapake kabeneran.
17Ajangantiatimumerimarangwongdosa,nanging wedi-asihmarangSangYehuwahsadina-dina
18Awitmesthianawekasane;lanpangarep-arepmuora bakalilang
19Heanakku,rungoknalandadiawicaksana,lantuntunna atimuingdalan
20Ajamèlungombéanggur;ingantaranewongsing mangandaging:
21Awitwongmendemlanwongsenengbakalmlarat,lan ngantukbakalngetrapikainlugu
22Rungoknabapakmusingnglairkékowé,lanaja nyepelekakeibumunalikawistuwa
23Tukukayektèn,ajaadol;ugakawicaksanan,lan piwulang,lanpangerten.
24Bapaknewongmursidbakalbungahbanget,lansing duweanaksingwicaksanabakalbungahbanget
25Bapaklanibumubakalbungah,lansingnglairakekowé bakalbungah
WULANGBEBASAN
26Héanakku,tulungamarangakuatimu,lanmripatmu muga-mugamirsanidalanku.
27Awitwongtuna-susilakuwijurangsingjero;lanwong wadonanehikujuganganciyut.
28Dhewekeugangentènikayamangsa,lannggedhekake wong-wongsingpadhamurtad
29Sapasingnandhangbilai?sapasingsusah?sapasing duweperselisihan?sapasingngece?sapakangtatutanpa sabab?sapasingmripateabang?
30Wongsingnginepinganggur;wongkangpadhalunga golekanggurcampuran
31Ajandelenganggurnalikaabang,lanmawarni-warni anaingtuwung,lanobahe.
32Wekasanenggigitkayaula,lannyengatkayaula
33Mripatmubakalweruhwongwadonmanca,lanatimu bakalngucapakepiala.
34Ya,sampeyanbakaldadikayawongsingturuing tengahsegara,utawakayawongsinglungguhingpucuk tiang.
35Kandhamu,akupadhanggebugiaku,nangingakuora lara;Akudigebugi,nangingakuorakrasa:kapanakubakal tangi?Akubakalnggolekimaneh.
BAB24
1Ajamerimarangwongdurakalanajakepénginnunggil karowong-wongmau
2Atinenyinaukarusakan,lanlambenengucapakepiala.
3Kanthikawicaksananmbangunomah;lankanthi pangertenikuditetepake:
4Lankanthikawruh,kamar-kamarbakalkebakkaro sakehingkasugihansinglaranglannyenengake
5Wongwicaksanaikukuwat;Ya,wongsingpinter nambahkekuwatan.
6Amargisranapamrayogiingkangwicaksana, panjenenganbadhénglurugperang,sahawontening salebetingjuru-juru-juruingkangkathah.
7Kawicaksananikudhuwurbangetkanggowongbodho, orambukakcangkemeanainggapura
8Singsapangrancangtumindakala,ikudiaraniwong cidra
9Pangira-irakangbodhoikudosa,lanwongkang ngremehakeikunisthatumrapmanungsa.
10Manawakowesemaputingdinakasangsaran, kekuwatanmumungcilik
11Manawasiraorangluwariwong-wongkangkatariking pati,lanwong-wongkangarepdipateni;
12Nèkkowémuni:Lah,akuorangerti.Apawongkang ngemut-emutatiikuapaoranggatekake?lansingnjaga nyawamu,apaorangerti?Lanapaorabakalmalessaben wongmiturutpanggawene?
13Anakku,manganamadu,amargaikuapik;lan honeycomb,singlegikanggorasasampeyan
14Mangkonougakawruhkawicaksanantumrapnyawamu, yenwisketemu,bakalanaganjaran,lanpangarep-arepmu orabakalsirna
15Hewongduraka,ajangantingempetomahewong mursid;ajangrusakpapanpaleremane:
16Awitwongmursidtibapingpitu,banjurtangimaneh, nangingwongdurakabakaltibaingbilai.
17Ajabungahnèkmungsuhmutiba,lanatimuajabungah nèkkesandhung
18SupayaSangYehuwahnyumurupi,temahoragawe renaningpanggalihe,sartanyingkirakebebendune.
19Ajasedhihmargasakawongduraka,lanajameri marangwongduraka;
20Amargawongalaorabakalnampaganjaran;lampune wongdurakabakaldipateni
21Héanakku,wediamarangPangéranlanSangPrabu,lan ajamèlu-mèlukarowong-wongsingpadhaowah.
22Amargabilaibakaldumadakanteka;lansapasing ngertikarusakanewongloromau?
23Bab-babikuugadadikagunganewongwicaksanaOra becikngajeniwongingpangadilan
24Sapakangkandhamarangwongduraka:“Kowéiku bener;Panjenenganebakaldiipat-ipatideningparabangsa, bakaldisengitideningparabangsa
25Nangingwong-wongsingngukumdhèwèkébakal bungah,lanwong-wongkuwibakaldiberkahi
26Sabenwongbakalngambunglambenesingmenehi wangsulansingbener.
27Gaweagaweyanmuanaingnjaba,langawea pagaweanmuanaingpategalan;banjurmbangunomahmu
28Ajadadiseksinglawanpepadhamutanpasabab;lanaja ngapusinganggolambemu
29Ajakandha:Ingsunbakalnindakakéapakangwus ditindakakémarangIngsun;
30Akuliwatingpategalanewongkesed,laningkebon anggurewongkangbodho;
31Lah,ikukabehthukulingeri,lanjelatangnutupiing ngarepe,lantembokwatukangrubuh
32Akubanjurnyumurupilannggatekake;
33Nangingsedhelangantuk,sadhelangantuk,sadhela lipattangankanggoturu
34Mangkonougabakaltekakamlaratanmukayawong kanglelungan;lankepinginanmuminangkawong bersenjata
BAB25
1Ikiugaminangkaunen-unenSuleman,kangdisalin deningparaabdineHizkia,ratuingYehuda.
2KamulyaningAllahikundhelikakesawijiningprakara, nangingkaluhuraningpararatuikukanggoniti-priksa prakara.
3Swargaikudhuwure,lanbumiambane,lanatinepara ratuikuorakenadigoleki
4Slakanépadhadisingkiraké,lanbakalmetuwadhah kanggotukangngolah
5WongdurakapadhasirnasakaingngarepeSangPrabu, supayadhamparebakalmapananaingkabeneran
6AjangasorakeawakingngarsaneSangPrabu,lanaja ngadegingpanggonanewonggedhe
7Luwihbecikkowékandhamarangkowé:Mênggaha mrene!ketimbangkowekududilebokakeingngarsaning ratukangwuskadelengdeningmripatmu
8Ajaenggal-enggallumaku,supayaajangantiorangerti apasingkududitindakakeingpungkasane,manawa pepadhamuwisnggawesampeyanwirang.
9Debatprakaramukaropepadhamudhewe;lanora nemokakerahasiakanggowongliya:
10Ajangantiwongsingngrungokkékuwibakalgawé wirang,lannisthamuajangantisirna
WULANGBEBASAN
11Tembungsingdiucapakekanthibenerikukayaapel emasinggambarsalaka.
12Kayadeneanting-antingemaslanperhiasanemasmurni, mangkonougawongkangwicaksanapanyuwilmarang kupingkangmanut.
13Kayadeneasrepingsaljuingmangsapanen,mangkono ugautusankangsetyamarangkangngutus,awitiku nyegerakenyawanebendarane.
14Singsapangegung-egungakepisungsungpalsuikukaya mendhunglanangintanpaudan
15Satemenewongkangsabarikubisakayakinake,lanilat kangalusngremukbalung
16Apakowewisnemumadu?manganangantisacukupe, supayaajangantiwareglanmuntahake
17Sikilmuadohakesakaomahepepadhamu;ajanganti bosenmarangkowé,banjursengitmarangkowé.
18Wongkangneksenigorohnglawanpepadhaneiku prakara,pedhanglanpanahkanglandhep
19Kapercayanmarangwongkangorasetyaingmangsa karubedanikukayauntukangpedhotlansikilekluruk
20Kayadenewongkangnyopotsandhanganingmangsa adhem,lankayacukaingbanyunitrit,mangkonouga wongkangngidungakekidung-kidungkanggoatiné
21Yènmungsuhmungelih,wènèhanarotikanggo dipangan;lanyenngelak,wenehanangombe.
22Awitkowébakalnumpukbaraingsirahé,lanYéhuwah bakalparingpiwalesmarangkowé
23Anginlorndharatudan,mangkonougailatkangnepsu nepsu
24Luwihbecikmanggoningpojokanpayon,tinimbang karowongwadonsingpadulananaingomahsingamba.
25Kayadenebanyuadhemtumrapwongkangngelak, mangkonougakabarkabungahansakanegarakangadoh
26Wongmursidambrukanaingngarepewongduraka,iku kayasumberkanggoyahlansumberkangrusak
27Orabecikmanganakehmadu,mulamanungsanggolèki kaluhuranédhéwédudukamulyan.
28Wongkangoranguwasaninyawaneikukayakutha kangrubuhlantanpatembok
BAB26
1Kayasaljuingmangsapanas,lankayaudaningmangsa panen,mangkonougapakurmatantumrapwongbodhoiku orapantes
2Kayadenemanukkangkesasar,kayamanukwaletnalika mabur,mangkonougaipat-ipatkangtanpasebab
3Pecutkanggojaran,kendhalikanggokuldi,lanteken kanggogegerewongbodho
4Ajamangsulimarangwonggemblungmanut kabodhoane,supayakoweajangantikayawongiku
5Wangsulanamarangwonggemblungmiturut kabodhoane,supayaajangantirumangsawicaksana
6Singsapangirimpesennganggotanganewonggemblung, ngethoksikilelanngombecilaka
7Sikilwongpincangikuorapadha,mangkonouga pasemoningcangkemewongbodho.
8Kayadenewongkangnancepakewatuingtali,mangkono ugawongkangngurmatiwonggemblung
9Kayadeneerikangtuwuhingtanganewongmendem, mangkonougapasemoningcangkemewongbodho
10GustiAllahkangMahaluhur,kangnitahakesamubarang kabeh,paringpiwalesmarangwongbodho,lanparing piwalesmarangwongkangpadhamurtad
11Kayaasubalimarangmuntahane,mangkonougawong gemblungbalimarangkabodhoane.
12Apakowéweruhwongwicaksana?luwihakeh pangarep-areptumrapwongbodhotinimbangdheweke
13Wongkesedmuni:Ingdalananasinga;singaanaing dalan
14Kayadenelawangmubengingengsele,mangkonouga wongkesedanaingpaturone
15Wongkesedndhelikaketanganeingpangkone;iku grievethwongkanggonggawamanehmenyangcangkeme.
16Wongkesedingpanganggepedheweluwihwicaksana tinimbangwongpitukangbisamenehiakal
17Singsapaliwatlanmèlu-mèlupadudonkaropadudon, ikukayawongsingnyekelkupingéasu
18Kayawongedankangnguncalakeobor,panahlanpati, 19Mangkonougawongkangngapusipepadhanelan ngucap:“Apaakuikidududolanan?
20Manawaoraanakayu,genibakalmati,lanmanawaora anawongtukanggoroh,padudonbakalmandheg.
21Kayadenebarakanggobara,lankayudadigeni; Mangkonougawongkangpadu,kangnjalaripadudon
22Omonganéwongtukanggorohkuwikayatatu,lan mlebuingnjeroweteng
23Lambekangmurublanmanahkangalaikukaya wadhahgrabahkangkatutupansalaka.
24Singsapasengitikungapusinganggolambene,lan ngapusiingjerone;
25Manawangandikabecik,ajapadhangandel,awiting atineanapitungnistha
26Wongkangsengitikukatutupaningcidra,pialanebakal diwedharakeanaingngarepepasamuwankabeh.
27Singsapandhudhukluwangan,bakalkecemplunging kono,lansingsapanggulungakewatu,ikubakalbali marangdheweke.
28Ilatgorohsengitmarangwongkangkatindhes;lan cangkemesingnggumunakebakalngrusak
BAB27
1Ajagumunggungbabsesuk;awitkowéorangertiapa singbakalkelakoningsawijiningdina
2Karebenwongliyapadhangalemmarangkowé,dudu cangkemmudhéwé;wongliyo,dudulambemu.
3Watuikuabot,lanwedhiikuabot;nangingbebendune wongbodholuwihabottinimbangwongloro.
4Nepsuikukejem,lannepsuikunggegirisi;nangingsapa kangbisatahandrengki?
5Luwihbecikpamedharwangsittinimbangkatresnan kangdidhelikake.
6Tatunekancaikusetya;nangingambunganemungsuh ikucidra
7Wongkenyangorasenengkaromadu;nangingtumrape wongkangluwe,sabenkangpaitikulegi
8Kayadenemanukkangkesasarsakaingsusuhe,iya kayadenemanungsakangnglembarasakaingpanggonane
9Lengalengalanlengawangigawebungahingati, mangkonougamanisekancanewongkangtinemunasehat.
10Kancamudhéwélankancanébapakmu,ajakoktinggal; Ajalumebuingomahesadulurmuingdinakacilakanmu;
11Heanakku,dadiawicaksanalangawebungahingatiku, supayaakubisamangsulimarangwongkangngremehake aku
12Wongsingwicaksananyumurupipiala,banjurndhelik; nangingwong-wongsingprasajaterus,landiukum.
13Jupuknasandhanganekangdadijaminanewongliya, landadiganewongwadonmanca
14Singsapamberkahikancanekanthiswarasora,esukesukikubakalkaanggepipat-ipat
15Wongwadonkangpadudonikupadhawae
16Sapasingndhelikakedhewekendhelikakeangin,lan lengalengasinganaingtangantengen,singndhelikake awakedhewe.
17Wesingasahwesi;mangkonougawongngasah praupanekancane
18Singsapangrumatwitanjir,bakalmanganwohe, satemahsingsapangandelmarangbendaranebakaldiajeni 19Kayaingbanyuadhep-adhepan,mangkonougaatine manungsamarangmanungsa.
20Nerakalankarusakanorabakalkebak;mulanemripate manungsaorataumarem
21Kayadenekuwalikanggosalakalanpawonkanggomas; semonougamanungsamarangpangalembanane
22Sanadyanwonggemblungngobonggandumnganggo alu,nangingkabodhoaneorabakalilang.
23Padhasregepnyumurupikaananewedhus-wedhusemu, lanpadhanggatekakesapimu
24Amargakasugihanikuoralanggeng,lanapamakutha ikutetepkanggosabengenerasi?
25Suket-suketkatonkaton,lansuket-suketinggununggunungpadhadiklumpukake.
26Wedhusgembelikukanggosandhanganmu,lanwedhus berokikureganepategalan
27Lansusuwedhuswedhusbakalcukupkanggo panganmu,kanggopangankulawargamulankanggo nafkaheparaprawanmu
1Wongdurakapadhalumayu,sanadyanoraanawong kangngoyak,nangingwongmursidpadhakendelkaya singa
2Amargaakehpanggedhenewongkangpadhakaluputan ingsawijiningnagara,nangingmargasakawongkang wicaksanalankawruhe,kahananebakalsayasuwesaya suwe.
3Wongmlaratkangnindheswongmlaratikukayaudan dereskangoraanapangan.
4Singsapaninggalangger-anggeringTorèt,padhangalem marangwongduraka,nangingwongsingnetepianggeranggeringTorètpadhanglawanwong-wongmau
5Wongalaorangertikaadilan,nangingwongsing ngupayamarangYéhuwahngertisamubarang
6Luwihbecikwongmlaratkanglumakuingkabeneran, tinimbangwongkangkeblingerlakune,sanadyansugih
7Singsapanetepiangger-anggeringTorèt,ikuanakkang wicaksana,nangingkangmèluwongmurkaikugawé wirangbapané
8Singsapanambahibandhanekanthiribalanoraadil,iku bakaldiklumpukakekanggowongkangmelasimarang wongmiskin
9Sapasingorangrungokakéangger-anggeringTorèt, pandonganébakalnistha.
10Singsapanyimpangakewongmursidingdalankangala, ikubakalkecemplungingluwanganedhewe,nanging wongjujurbakalolehbarangkangbecik.
11Wongsugihikukaanggepwicaksana;nangingwong mlaratkangnduwépangertènnggolèki
12Manawawongmursidpadhabungah-bungah,kamulyan gedhe,nangingmanawawongdurakatangi,wongiku ndhelik
13Singsapanutupidosaneorabakalbegja,nangingsing sapangakonilanninggaldosanebakalolehsih-piwelas
14Begjawongkangtansahwedi,nangingkangwangkot atinebakalcilaka
15Kayasinganggerolanbruwangsingmlayu-mlayu; mangkonougapanguwasakangalamarangwongkang mlarat
16Panggedhekangoraduwepangertenikuuganganiaya kanggedhe,nangingkangsengitmarangsrakah,bakal dawaumure
17Wongkangnganiayamaranggetihesapabae,bakal lumayumenyangingluwangan;ajangantianawongkang tetep
18Sapasinglakunébenerbakalslamet,nangingsingsapa klerulakunébakaltiba.
19Singsapangolahtanahebakalkebakpangan,nanging singsapangetutakewongtanpaguna,bakalkemlaratan
20Wongsingsetyabakalkaberkahan,nangingsingkesusu dadisugihorabakalluput
21Mungguhingwongikuoraprayoga,awitwongiku bakalneraksapotongroti.
22Singsapakesusudadisugih,ikumripatkangala,lan orangirayenbakalkemlaratan
23Singsapanguwuh-uwuhmarangwong,ikubakaloleh sih-rahmatngluwihiwongsingngucapakeilat
24Singsapangrampogbapakneutawabiyungelanngucap: Ikuoranerak;samonougakancanekangngrusak.
25Wongkanggumunggungatinengojok-ojoki,nanging singsapakumandelmarangSangYehuwahbakaldadi lemu.
26Singsapaprecayamarangatinédhéwé,ikubodho, nangingsingsapalumakukanthiwicaksana,ikubakal slamet.
27Singsapamènèhimarangwongmlaratorabakal kekurangan,nangingsingsapandhelik-ndhelikbakal nandhangipat-ipatakèh.
28Manawawongdurakatangi,wongndhelik,nanging manawapadhatiwas,wongmursidsayatambahakeh.
BAB29
1Sapakangkerepdiwènèhikawontênan,nggegirisi,ujugujugtumpes,oraanatamba
2Manawawongmursiddadipanguwasa,rakyatpadha bungah,nangingmanawawongdurakamrentah,rakyat padhasedhih
3Singsapatresnamarangkawicaksanan,ikugawe bungahebapakne,nangingsingsapasrawungkaropara wanitatuna-susilangentekakebandhane
4Sangrajamapanakenagaraikukanthikaadilan,nanging singsapanampanibebungah,ikubakalngrusak
WULANGBEBASAN
5Wongkangngalemmarangpepadhane,ikumasang jaringkanggosikile.
6Ingpanerakewongalaanakalane,nangingwongmursid padhasurak-surak.
7Wongmursidnganggepprakarawongmiskin,nanging wongdurakaorangerti
8Wongkangmoyokindadekakekuthadadikalajiret, nangingwongwicaksananyingkirakebebendune.
9Manawawongwicaksanapadukarowonggemblung, dadinesuutawangguyu,orabakaltentrem
10Wongngelakgetihsengitmarangwongjujur,nanging wongbenerngupayanyawane
11Wonggemblungngucapakesakehingpanggalih, nangingwongwicaksanangendhegngantitekan pungkasane
12Manawapanguwasangrungokakegoroh,kabehabdine padhaduraka
13Wongmlaratlancidrapadhaketemu,Pangeran Yehuwahmadhangimripate.
14Rajasingngadiliwongmlaratkanthisetya,dhampare bakaltetepingsalawas-lawase
15Gebuglanpawelingikundadekakekawicaksanan; 16Manawawongdurakasayaakeh,paneraksayasaya akeh,nangingwongmursidbakalweruhtibane
17Anakmudidhawuhi,temahkowébakalkatentreman;Ya, Panjenenganébakalparingkabungahanmarangnyawamu
18Manawaoraanawahyu,wong-wongpadhasirna, nangingwongkangnetepiangger-anggeringToret,begja.
19Abdiorabakaldiwulangkanthitembung,amarga sanajandhewekengerti,dhewekeorabakalmangsuli
20Apasiraweruhwongkangkesusungucap?luwihakeh pangarep-areptumrapwongbodhotinimbangdheweke
21Singsapanggedhekakebaturewiwitcilik,ikubakal dadiputrane.
22Wongkangnepsuikunjalaripadudon,lanwongkang nepsunepsubanget
23Wongkanggumunggungbakalngremehake,nanging wongkangandhap-asorbakalkaluhurake
24Singsapasrawungkaromaling,sengitmarangnyawane dhewe;
25Wedimarangmanungsaikudadikalajiret,nangingsing sapakumandelmarangSangYehuwahbakalslamet
26Akèhwongsingnjaluktulungmarangpanguwasa; nangingpaukumansabenmanungsaikuasalesakaSang Yehuwah
27Wongdurakaikunisthatumrapwongmursid,lanwong kangbeneringdalaneikunisthatumrapwongduraka
BAB30
1PangandikaneAgurbinYakeh,yaikuwangsit:wongmau ngandikamarangItiel,marangItiellanUkal:
2Satemeneakuikiluwihkejemtinimbangwongliya,lan oraduwepangertenkayamanungsa
3Akuorasinaukawicaksananlanoranduwékawruhbab KangMahasuci
4Sapasingwismunggahingswargautawamudhun?Sapa singnglumpukakeanginingajiné?Sapasingnalènibanyu nganggosandhangan?Sapasingnetepakesakehing poncotingbumi?Sapaasmane,lansapaasmaneputrane, yenkowengerti?
5SabenpangandikaneGustiAllahikumurni, Panjenenganedaditamengtumrapwongkangpadha kumandelmarangPanjenengane
6Ajanambahipangandikané,supayakowéajanganti didukani,lankowébakaltinemugoroh.
7Anarongprakarakangdaksuwunmarangkowé;Aja nyelakiakusadurungeakumati:
8Nyingkirakesakaingakukekiranganlangoroh;mangan akukaropanganansingtrepkanggoaku:
9Supayaakuwareg,banjurnyélakikowé,sartamuni: SintenPangéranpunika?utawasupayaakudadimlarat,lan nyolong,lannyebutasmaneGustiAllahkutanpaguna
10Ajanyalahakebaturmarangbendarane,supayaaja ngantidiipat-ipatikowe,lankowebakalkaluputan
11Anagenerasisingngipat-ipatibapaknélanoramberkahi ibuné.
12Anagenerasikangresikingpanemunedhewe,nanging oradiresikisakareregede
13Anaturunan,dhuh,saibadhuwuremripate!lan tlapukanépadhamunggah
14Anagenerasi,untunekayapedhang,lanuntunekaya lading,kanggongrusakwongmiskinsakaingbumi,lan wongmlaratsakaingantaranemanungsa
15Lintangjarananduwéanakwadonloro,panguwuhuwuh:Wènèhana!Anatelungprakarakangorataumarem, patangprakaraorakandha,cukup
16Kuburan;languwagarba;bumisingorakebakbanyu; langenisingoramuni:Wiscukup.
17Mripatkangmoyokibapaknelanoramanutmarang biyunge,manukgagakinglebakbakaldicekel,lanmanuk garudhabakalmangan.
18Anatelungprakarakangnggumunaketumrapaku,lan papatkangoradakweruhi
19Dalanemanukgarudhaingawang-awang;dalaneula ingwatu;dalaneprauingtengahingsegara;lancarawong lanangkaropembantu
20Kayamangkonolakunewongwadonlakujina; dhewekemanganlanngusapicangkemelanmuni:Akuora nglakonipiala
21Amargatelungprakara,bumidadigumeterlanpatang perkarasingorabisaditanggung:
22Kanggoabdinalikajumenengratu;lanwongbodhoyen kebakdaging;
23Kanggowongwadonkangnisthamanawawisomahomah;lanbaturwadonsingdadiahliwarismarang bendarane.
24Anapatangprakarakangcilikanaingbumi,nanging wicaksanabanget.
25Semutikubangsakangorakuwat,nangingpadha nyawisakedhaharaningmangsapanas;
26Karang-karangikumungbangsakangringkih,nanging padhagaweomahanaingparang;
27Walang-walangratune,nangingkabehpadhalumaku kanthigrombolan;
28Angganyekeltangane,lananaingkedhatoningraja
29Anatelungprakarakangbecik,patangprakarakang becik;
30Singasingpalingrosaingantaranekewan,lanoranoleh marangsapawae;
31Anjinggreyhound;wedhuslananguga;lanraja,kang oraanakangjumeneng
32Manawasirangegung-egungakeawakkanthibodho, utawanganggepala,cangkemekupiyatanganira.
33Sanyatayensusungocokmetokakementega,lanirung singdiocokmetokakegetih,mulanebebendunemeksa metokakepadudon.
BAB31
1PangandikaneSangPrabuLemuel,yaikuwangsitkang diwulangakedeningibunemarangpanjenengane
2Apa,anakku?lanapa,anakkandhutanku?lanapa, anakingsumpahku?
3Ajamasrahakekekuwatanmumarangwongwadon,lan tumindakmumarangsingngrusakratu
4DhuhLemuel,pararatubotenkeparengngombeanggur, utawakanggopararajangombeminumankeras.
5AjangantipadhangombélanlalimaranganggeranggeringTorèt,sartanylewengaképaukumanéwongkang nandhangsangsara.
6Padhawènèhanaombèn-ombènkangawêgmarangwong kangwistumekaingpati,lananggurmarangwongkang atinésusah.
7Karebenwongikungombélannglalèkakékamlaratané, lanajangéling-élingkasangsaranémanèh
8Mbukakcangkemkanggowongbisu,kanggokabeh wongsingwisdisirnakake
9Mbukakcangkem,ngadilikanthiadil,lanbelaprakarane wongmlaratlanmlarat.
10Sapasingbisanemuwongwadonsingsregep?amarga reganengluwihirubi
11Atinebojonengendelakedhewekekanthiaman,nganti bojoneorabutuhjarahan
12Wongwadonmaubakalnindakakekabecikanlandudu alaingsalawaseuripe.
13Dhèwèkénggolèkiwuluwedhusgèmbèllanrami,lan nyambut-gawénganggotangané
14Dhewekekayapraudagang;dhewekenggawapanganan sakakadohan
15Dhewekeugatanginalikaisihwengi,lanmenehi panganankanggokulawargane,lanbageankanggopara prawan
16Dhewekenggatekakepategalan,banjurdituku,kanthi wohingtanganenandurpakebonananggur.
17Dhewekenggandholbangkekanekalawankakuwatan lannguwataketangane
18Dhewekengertiyenbarangdaganganeapik,lampune oramatiingwayahwengi
19Tanganedicekelingspindle,lantanganenyepeng pegangan
20Dhewekengacungaketanganemarangwongmiskin;Ya, dhewekengudhunaketanganemarangwongmlarat
21Dhewekeorawedimarangsaljukanggoomahe,amarga kabehomahenganggosandhanganabang
22Dhèwèkégawékemul;sandhanganesutralanwungu
23Bojonekondhanganainggapura,manawalenggahing antaraneparatuwa-tuwanenagara
24Dhewekenggawemorialus,banjurdidol;lan masrahakesabukmarangwongdagang
25Kakuwatanlankamulyanikusandhangane;lan dhewekebakalbungahingwektusingbakalteka.
26Dhewekembukakcangkemekanthikawicaksanan;lan ingilatikuanaangger-anggeringsih-rahmat
27Dhewekengati-atimaranglakunebrayate,lanora manganrotisakakesed.
28Anak-anakepadhatangilannyebutdhewekerahayu; bojoneuga,landhewekememujidheweke.
29Akehanakwadonkangnindakakekabecikan,nanging kowengungkulikabeh
30Katresnanikucidra,lankaendahanikutanpaguna, nangingwongwadonsingngabektimarangSangYehuwah, ikubakaldialem
31Wenehanawohingtangane;lankarebenpanggawene dhewengluhurakedhewekeanainggapura