Veekijkernieuws pluimvee oktober 2025

Verhoogd aantal ILT-uitbraken

In 2025 tot het moment van schrijven werden er 26 EWS-meldingen (early warning system) van infectieuze laryngotracheïtis (ILT) gedaan (zie figuur 1), 24 keer werd ILT-wildtype aangetoond en twee keer betrof het vaccin-like (vleesvermeerderings- en leghennenkoppel).

ILT in de Gelderse Vallei

Vanaf het derde kwartaal zijn meerdere uitbraken met ILT-wildtype vastgesteld, met name in de Gelderse Vallei (postcodegebieden 37, 38 en 67), hetgeen opnieuw benadrukt dat wildtypevirus aanwezig is in de omgeving en een blijvend risico is voor commercieel pluimvee.

Early warning: meldingen van ILT met kliniek en/of wildtype-virus in Nederland

Niet-commercieel gevogelte

Vleeskuikens

Reproductie - vlees

Leghennen

Opfok-leghennen

Reproductiesector - leg

Figuur 1. Aantal bij GD gemelde ILT-besmettingen in combinatie met kliniek dan wel detectie van wildtype-virus bij Nederlands pluimvee en niet-commercieel gehouden gevogelte (2023 t/m *20 oktober 2025) (Bron: GD-LIMS; EWS) Het betreft vrijwillige meldingen bij GD. Het betreft dus geen overzicht van alle uitbraken.

Wildtype ILT-virus versus CEO-vaccine-like ILT-virus Klinische uitbraken en detecties van wildtype-virus worden gemeld in het EWS (early warning system). Detecties van vaccine-like virus zonder klinische verschijnselen worden niet gemeld, het is namelijk bekend dat het CEO-vaccin gedurende langere periode tot positieve PCR(vaccine-like)-resultaten kan leiden. Ook is bekend dat het CEO-vaccin kan spreiden (binnen het gevaccineerde koppel en naar niet-gevaccineerde koppels), kan toenemen in virulentie en in het verleden tot uitbraakepisodes van ILT heeft geleid. Om de kans hierop te verkleinen heeft de sector zich sinds 2024 ingespannen om minder vaak CEO-vaccin te gebruiken. Deze inspanningen zijn terug te zien in de langetermijnresultaten van de monitoring op ILT (zie tabel 1), waarbij er in 2025 beduidend minder detecties van vaccine-like ILT zijn bij leggende hennen.

Via Veekijkernieuws houden wij u elk kwartaal op de hoogte van nieuws uit de monitoring van diergezondheid bij pluimvee. Mocht er tussendoor iets belangrijks spelen dan sturen wij u daarover een e-mail.

Aanmelden

sectiemateriaal

U kunt dieren 24 uur per dag, 7 dagen per week aanmelden voor pathologisch onderzoek via www.gddiergezondheid.nl/ophaaldienst of 088 20 25 500. Wij halen dieren die ’s avonds voor 22.00 uur zijn aangemeld de eerstvolgende werkdag op. Voor een optimaal onderzoek is het belangrijk om een volledige anamnese toe te voegen. Ook is het van belang vers materiaal in te sturen (koel, maar niet bevroren bewaren). Levende dieren moeten worden aangeboden in een doos met voldoende ruimte en voldoende luchtgaten. Selecteer dieren die representatief zijn voor het probleem.

Tabel 1. Resultaten ILT-DIVA-PCR-onderzoek bij GD voor commercieel pluimvee, met of zonder melding van kliniek (2022 t/m 2025*) (Bron: GD-LIMS;EWS)

Commerciële houderij

Vleeskuikens

Aantal PCR's op niveau van inzending

Negatief voor ILT

Wildtype

• met kliniek

• zonder melding van kliniek

CEO-vaccine-like

• met kliniek

• zonder melding van kliniek

Leggende hennen en opfok (leg en vlees)

Aantal PCR's op niveau van inzending

Negatief voor ILT

Wildtype

• met kliniek

• zonder melding van kliniek

CEO-vaccine-like

• met kliniek

•

* Tot en met juni 2025

Marek: vvMDV-1 met een gen van Rispens-vaccinstam

Er is in januari bij sectie een vvMDV-1-stam (very virulent Marek’s disease virus) aangetoond in vleeskuikens met gezwollen milten die waren ingezonden wegens een verdenking van Marek. Het resultaat van de MDV-1-DIVA-PCR resulteerde in een positieve uitslag voor Rispens-vaccinstam (‘Rispens-vaccinstam aangetoond’). Echter, op basis van aanvullend onderzoek naar een specifiek gen bleek dat het niet de Rispens-stam was, maar een vvMDV-1stam. Er circuleert dus een serotype 1 Marekstam die niet te onderscheiden is middels de Marek-DIVA-PCR voor serotype 1. Met deze DIVA-PCR kan Rispens-vaccinstam onderscheiden worden van een MDV-veldstam. Dit onderscheid wordt gemaakt op basis van één gen (pp38-gen). Dit gen wordt wereldwijd gebruikt om MDV-serotype 1-veldstammen van Rispens-vaccinstammen te onderscheiden, maar deze techniek blijkt bij de nieuw ontdekte stam niet geschikt.

Nader onderzoek

Via VMP (Veterinaire Monitoring Pluimvee) loopt er nader onderzoek om meer inzicht te verkrijgen in het voorkomen van deze nieuwe vvMDV-1-stam in de Nederlandse vleeskuikensector. Daarnaast heeft GD een onderzoeksvoorstel opgesteld voor moleculair onderzoek naar de Marekvirus serotype-1-Rispens-like-veldstammen.

Bel de Veekijker

Op werkdagen kunt u rechtstreeks contact opnemen met de Veekijker: 088 20 25 555. Via het keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Het team Pluimvee is bereikbaar tussen 08.30 en 17.00 uur (spoedgevallen 24/7).

Velogeen paramyxovirus vastgesteld bij hobbyduiven in Oldenzaal

Het ministerie van LVVN meldde eind mei 2025 dat er een uitbraak van Newcastle Disease (NCD) was vastgesteld bij als hobby gehouden duiven in Oldenzaal (provincie Overijssel). Het koppeltje had verhoogde uitval en zenuwsymptomen.

In Nederland worden alle commercieel gehouden kippen en kalkoenen, wedstrijdduiven en vogels die meedoen aan tentoonstellingen gevaccineerd tegen Newcastle Disease. Toch komen incidenteel uitbraken met het NCD-virus voor bij hobbymatig gehouden duiven. Om verspreiding van het virus te voorkomen, zijn de duiven op de locatie geruimd door de NVWA (bron: AVINED).

Situatie NCD in het buitenland NCD is endimisch in Centraal- en Zuid-Amerika, Azië, het Midden-Oosten en Afrika. Ook in Europa vinden uitbraken van NCD plaats. In Polen vonden er in de eerste helft van 2025 diverse uitbraken plaats bij commercieel gehouden pluimvee. Daarnaast waren er ook enkele uitbraken bij gehouden vogels in andere Zuid- en Oost Europese landen (bron: WAHIS).

= outbreak continuing)

Update verhoogd aantal Salmonella Enteritidisbesmettingen in de legsector

Sinds 2023 is het aantal Salmonella Enteritidis (SE)-besmettingen in Nederland verhoogd, zowel bij legpluimvee als bij mensen. Ook in 2025 blijven zich op verhoogd niveau nieuwe besmettingen voordoen, met al 47 SE-besmet verklaarde koppels legpluimvee in het eerste halfjaar. Het zwaartepunt van de besmettingen ligt nog altijd bij de oudere koppels. Voor deelnemers aan IKB EI is de monsternamefrequentie verhoogd. Voor leggende koppels tot 65 weken dient dit nu elke acht weken te gebeuren en voor koppels ouder dan 65 weken elke vier weken. Het volledige uitvoeringsbesluit vindt u hier

Vanwege de verhoogde prevalentie zijn strikte hygiënemaatregelen op het bedrijf en tussen bedrijven essentieel. Denk aan in- én uitdouchen bij het betreden van de stal en aan het informeren van erfbetreders over de salmonella-status van de koppels. Stalbezoekers zouden een afweging moeten maken of bezoek aan een salmonella-positief koppel noodzakelijk is. Om het risico op salmonella-besmettingen te verkleinen, staat bioveiligheid bovenaan; denk onder andere aan ongediertebestrijding, schone eiertrays en veilige voeders. Vaccineren tegen Salmonella is ook een belangrijk hulpmiddel, maar dit werkt enkel afdoende als er eveneens goede hygiënemaatregelen genomen worden. Actuele informatie houden we bij op de dossierpagina van Salmonella.

Aantal leghennenkoppels SE-besmet-verklaard

Update EWS-meldingen voor ziekte van Gumboro

In het Veekijkernieuws van juli 2025 rapporteerden we al over een toename in het aantal meldingen in het early warning system (EWS) van de ziekte van Gumboro bij opfok-leghennen. Met nog één melding in augustus volgden er in het derde kwartaal geen nieuwe meldingen voor opfok-leghennen. Benadrukt moet worden dat EWS-meldingen worden gedaan op vrijwillige basis en dat het dus geen overzicht betreft van alle Gumboro-uitbraken in Nederland in de betreffende periode.

Early warning: meldingen van Gumboro in Nederland

3. Aantal bij GD gemelde Gumboro-besmettingen

Het betreft vrijwillige meldingen bij GD en geen overzicht van alle uitbraken.

Vleeskuikensongedefinieerd

Vleeskuikenstrager groeiend ras Vleeskuikensregulier concept

Opfokvleesvermeerdering

Opfok-leghennen

Opfoklegvermeerdering

Salmonella Pullorum in de hobbysector

In 2024 en 2025 ontving GD van een dierenspeciaalzaak in totaal drie inzendingen voor sectie van niet-commercieel pluimvee van verschillende rassen en herkomsten. GD toonde Salmonella Pullorum (SP) aan. GD deed genetisch onderzoek naar de aangetoonde SP-stammen. De resultaten staan in figuur 5: de drie inzendingen zijn aangeduid met TL1, TL2 en TL3. De herkomst betrof fokkoppels en broederijen, aangeduid met ‘source A, B en C’, van niet-commercieel pluimvee die zijn bemonsterd en positief bevonden op SP. De genetische verwantschap tussen de gevonden Salmonella Pullorumisolaten bij het niet-commerciële gevogelte zijn in de figuur weergegeven in een fylogenetische boom. In 2024 zagen we al dat er drie verschillende clusters en dus bronnen van Salmonella Pullorum geïdentificeerd konden worden: zie rode, blauwe en gele kader in figuur 5. Op basis van nieuwe inzendingen in 2025 kwam daar een vierde cluster bij: zie groene kader. In enkele gevallen is er verwantschap aangetoond met stammen die in het verleden ook zijn geïsoleerd.

Salmonella Pullorum-gevallen aangetoond door GD

Niet-commercieel gevogelte

Leg (uitloop)

Leg (scharrel)

Risico voor de commerciële pluimveehouderij

Er zijn verschillende Salmonella Pullorum-stammen aanwezig onder niet-commercieel pluimvee in Nederland. Dit vormt in potentie een doorlopende bedreiging, met name voor de vermeerderingssector. SP is een salmonella die via verticale transmissie* voor klinisch zieke kuikens en uitval zorgt. Om het risico op introductie op een bedrijf te beperken, is met name biosecurity van groot belang. Daarnaast vindt er doorlopend monitoring op SP plaats op broederijen, zoals verplicht via EU-regelgeving.

* Verticale transmissie: de ziekte wordt door de moederkip via het ei overgedragen op de kuikens.

Diergezondheidsbarometer pluimvee

Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk

Korte omschrijving (aantallen op bedrijfsniveau)

Uitvoeringsverordening (EU) 2018 /1882 van Animal Health Law (AHL) (EU) 2016 /429 (Categorie A-ziekte)

Aviaire influenza (AI) in Nederland (H5/H7) (Bron: GD, WBVR, Rijksoverheid)

NCD in Nederland (Bron: GD, WOAH)

Hoogpathogene AI (H5/H7)*: (eerste detectie in koppel)

* Bij commercieel gevogelte en bij houders van niet-commercieel gevogelte met >50 vogels.

Serologische monitoring GD: (eerste detectie in koppel) (antistoffen tegen H5/H7)

Commercieel pluimvee:

Uitvoeringsverordening (EU) 2018 /1882 van Animal Health Law (AHL) (EU) 2016 /429 (Categorie B t/m E)

Aviaire influenza (AI) in Nederland (H5/H7 (Bron: GD, WBVR, Rijksoverheid)

Laagpathogene AI (H5/H7): (eerste detectie in koppel)

Campylobacteriose Geen data beschikbaar

Aviaire mycoplasmose (Bron: GD)

Mycoplasma gallisepticumA

Serologische monitoring GD:

Reproductiesector:

Opfok-leghennen (ongevaccineerd):

Leghennen: - niet gevaccineerd en besmet: - gevaccineerd en besmet:

Kalkoenen:

Meldingen in EWS C op basis van positieve serologie en/of vrijwillig

PCR-onderzoek:

Reproductiesector:

Leghennen: Kalkoenen: Niet-commercieel gevogelte:

M. meleagridis (Bron: GD)

Salmonellose (niet-zoönotische salmonella) (Bron: GD)

Salmonella arizonae

Salmonella Gallinarum (SG) Commercieel pluimvee:

gevogelte:

Salmonella Pullorum (SP) Commercieel pluimvee:

gevogelte:

Westnijlkoorts Wordt niet gemonitord

Artikel 2.1 Aanwijzing dierziekten ‘Regeling Diergezondheid’ van de Wet dieren

Aviaire chlamydiose (Bron: GD)

Vastgesteld bij GD: Commercieel pluimvee: Niet-commercieel gevogelte:

bedrijven

Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk

Korte omschrijving (aantallen op bedrijfsniveau)

Artikel 2.2. Aanwijzing zoönosen ‘Regeling Diergezondheid’ van de Wet dieren Salmonellose (zoönotische salmonella) (op koppelniveau) (Bron: NVWA)

Salmonella Enteritidis Reproductie: Opfok-leghennen: Leghennen:

Salmonella Typhimurium Reproductie: Opfok-leghennen:

Overige salmonella’s (S. Hadar, S. Infantis, S. Java, S. Virchow)

Leghennen:

Reproductie:

Overige WOAH-lijst-aangifteplichtige pluimveeziekten in Nederland Eendenhepatitis (Bron: GD)

Gumboro (IBD) (Bron: GD; EWS)

Infectieuze bronchitis (IB) (Bron: GD)

Infectieuze laryngotracheïtis (ILT) (Bron: GD; EWS)

Vastgesteld bij GD:

Meldingen in EWS C :

Opfok-vleesvermeerdering: Vleeskuikens: Opfok-leghennen: Niet-commercieel gevogelte:

Meest aangetoonde types bij GD: Vleeskuikens:

Meldingen in EWS C :

Opfok-leghennen: Leghennen: Vleesvermeerdering: Vleeskuikens: Niet-commercieel gevogelte:

Mycoplasma synoviae B (Bron: GD)

Serologische monitoring en/of dPCR GD:

Opfok-vleesfok:

Vleesfok:

Turkey rhinotracheïtis (TRT) (Bron: GD)

Opfok-legvermeerdering

Legvermeerdering: Opfok-leghennen:

Leghennen: Kalkoenen:

Vastgesteld bij GD:

Reproductiesector-vlees (incl. opfok):

Reproductiesector-leg (incl. opfok):

Vleeskuikens:

Opfok-leghennen:

Leghennen: Vleeskalkoenen: Niet-commercieel gevogelte:

Vervolg tabel

Royal GD

Arnsbergstraat 7

Postbus 9, 7400 AA Deventer

Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk

Overige pluimveeziekten

Avibacterium paragallinarum (Bron: GD; EWS)

Histomonosis (Bron: GD)

Pasteurella multocida (Bron: GD)

Vlekziekte (Erysipelothrix rhusiopathiae) (Bron: GD)

T. 088 20 25 500

info@gddiergezondheid.nl www.gddiergezondheid.nl

Korte omschrijving (aantallen op bedrijfsniveau)

Meldingen in EWS C : (zie §5.6.1)

Leghennen:

Kleine commerciële houderij (<250): Niet-commercieel gevogelte:

Vastgesteld bij GD: (zie §5.5.1)

Reproductie (vleessector):

Reproductie (legsector):

Opfok-leghennen:

Leghennen:

Vleeskalkoenen:

gevogelte:

Aangetoond bij sectie:

Vleesvermeerdering:

Leghennen: Aantal bedrijven

Vastgesteld bij GD:

Leghennen: Aantal bedrijven

Ç Stijging of sterke stijging

Ç Geringe stijging

- Situatie onveranderd

È Geringe daling

È Daling of sterke daling

A Gebaseerd op serologische monitoring

B Gebaseerd op serologische monitoring en/of de differentiërende Ms-PCR

Vervolg tabel

C Early warning system: het betreft vrijwillige meldingen bij GD en dus geen overzicht van alle uitbraken.

Monitoring Diergezondheid

Sinds 2002 voert Royal GD de diergezondheidsmonitoring in Nederland uit in nauwe samenwerking met onder andere de diersectoren, het bedrijfsleven, het ministerie van LVVN, dierenartsen en veehouders. De informatie die in de monitoring wordt gebruikt, wordt op verschillende manieren verzameld waarbij het initiatief gedeeltelijk bij dierenartsen en veehouders en gedeeltelijk bij Royal GD ligt. De informatie wordt integraal geïnterpreteerd om de doelstellingen van de monitoring, het snel signaleren van diergezondheidsproblemen enerzijds en het volgen van trends en ontwikkelingen anderzijds, te bereiken. Samen werken we aan diergezondheid in belang van dier, dierhouder en samenleving.