leander djønne
forlaget oktober 2025
Vaknar det då ein minnelengt um havsens dynning, djupt gjennom hugen døyvt som ein umedveten dragnad.
Og når det hender han sturer i einslege stunder over sin tvikløyvde lagnad og kva som ligg under.
jerven
Eg kjenner driv etter nytt liv.
Frå ein løynd stad.
Inni meg.
Drivet trykkjer.
Veltar fram.
Eg er klar.
Trong etter nytt liv brenn i meg. Frigjeringa i komande ættledd. Stiga inn i eit inkje av tid. Økslinga. Seg sjølv til noko anna, seg sjølv likevel.
Driv etter nytt liv har halde meg fast på oversida av ura i fleire døger. Rundt tyristubben har eg trakka sørpete stiar. Sumarregnet har halde fram i vekevis. Skogen angar av fukt og væte, han andar som i understrøymingar. Er full av liv. Komande liv. Døyande liv.
Mold.
Stein.
Vind.
Me andar i same seinvorne rørsle.
Sauebeista rek sløvt oppi beiteheiane. Det har vore enkelt å eta seg mett. Vil verta enkelt å lagra mat. Treng lagring når kvalpane kjem.
Ei uro har festna seg. Eg er ikkje aleine. Det er ikkje hannjerven eg har venta på, som er komen. Det er Gaupa. Burde ha kome meg vekk, teke saueskrotten eg drap i natt, til hòla i ura. Driv etter nytt liv har halde meg fast til tyristubben her oppe. Ikkje mange timar sidan eg gnei meg til han. Eg skottar mot det raudbrune kattedyret. Ei skjelving dreg gjennom musklane. Eg vil ikkje døy.
Framleis er søya varm. Eg grov eit hòl i bakken, steina ho ned, ligg oppå ho. Kjenner driv etter jervhannen, veit at han krinsar meg, vêrar han. Tenkte me kunne eta saueskrotten i saman, som ei byrjing på paringsleiken. Eg har drygd ved tyristubben, skvetta, gnidd ragget mot han. Tyristubben gamal og vridd, full av kraft, eg gnir meg mot det svartbrende.
– Urtidsbrannar, sa mor. – Dei svarte, glattgnissa sidene i den forvridde stubben er frå ein urtidsbrann. Ein ofseleg skogbrann herja vilt gjennom skogen, nokon overlevde ved tyristubben. Slik har han vorte eit merke for alle jervar i same ætt. Det er me, hojervar, som eig tyristubben. Hit kjem berre dei beste makane frå revira i vest.
Mor klaska ein brei labb over nakken på meg. Eg knakk i hop, mista anden, vart liggjande i røsslyngen, ho på med nye slag. Fallesjuka greip meg når mor fór fram slik. Fyrst ei sitring bak panna, så ei styrlaus bivring jagande smertefullt gjennom kroppen. Anfallet kom med krampar, eg rulla rundt i skogbotnen.
Framleis tek fallesjuka meg. Krampane driv meg inn i ei anna røynsle. Eg ser brennande ljos, fargar som blenkjer og skyt fram. Eg vert som oppløyst, glir inn i alt.
Mold. Stein. Vind.
Inni meg.
Ein gong falda det seg ut ei kraft. Eg vakna av at noko kilte meg i munnen. Kom til meg sjølv i røsslyngen, det svirra og banka i skallen. Mor stod over meg, sleikte frodande slev frå munnvikane mine. Mogeleg krampane gjorde ho redd. Slik var ho. Stundom ei handling av omsut. Mest var ho hard. Brått stod eg over ho, beit ho i hel, glefsa ho i meg. Mor glei inn i blodstraumen. Eg drap ho her ved tyristubben førre gong eg kjende drivet etter nytt liv.
Ser mot gaupa. Ho dreg i seg angen frå stubben, sleikjer den svartbrende sida, tunga gjev frå seg ein ru ljod. Jamvel om jervar har sett merke etter seg i hundreår, kjenner ein angen av brend tyri, angen av eld, sleikjande logar.
Gaupa snur seg, tek lette steg framover, ser i mi retning. Eg ligg oppå saueskrotten. Redsla sitrar. Vil ikkje døy. Skottar mot gaupa. Raudbrun pels glinsar, ho ristar på seg, kastar vatn, sirklar seg ljodlaust mot tyristubben att, går heilt inntil, dreg inn angen frå det svartbrende, angen av meg.
Mor nemnde gaupa, kor farleg ho var.
– Me er mat for gaupa, sa ho den gongen det hende. – Hugs, me er jervar, gjev alltid frå oss dugeleg kamp!
Ho kveste, freista driva den breie labben sin over skallen på meg der eg låg i røsslyngen. Eg vrei meg unna. Brått ein frigjerande tanke.
Eg drep deg.
Ei lysande eldkule som frå noko ukjend. Mor sine glassvarte augekuler sperra opp i undring då eg glefsa attende. Eg kjende det. Eit frigjerande raseri. Framleis sitra ei smerte i skallen frå krampane, ei stølheit i nakken etter slaga hennar.
Med eitt stod eg over ho. Hamra ho ned i skogbotnen. Drap ho. Kjeften bora og glefsa seg gjennom buken, innvolane, ryggrada, hovudet, heilen. Eg åt ho. No renn mor i blodkrinslaupet. Sidan har det kome attende. Raseriet hennar. Villare enn mitt eige. Anden hennar har festa seg i min eigen munn. Ho har teke bustad i meg. Raseriet ho bar, ber eg.
Inni meg.
Aldri har eg sett større gaupe. Ho skyt ut bringa, vêrar, snur seg mot meg. Eg skjelv ikkje lenger av redsle. Raseriet fatar. Vert redd fallesjuka kjem. Eg er eit enkelt bytte for kattebeistet om eg ligg i skogbotnen med krampar. Eldkula byggjer seg opp. Urkraft renn i blodkrinslaupet. Raseriet. Mor herjar.
Drep! Et!
Ho skrik.
Riv gaupa opp!
Drep! Et!
Gaupa kjem snøgt med lette rørsler. Stram ange av våt pels. Breie kattepotar ljodlaust over bergknausen. Ragget mitt lyftar seg, klørne trekkjer seg utor buken på
saueskrotten. Skriket vil ut. Ei kvesing i strupen. Eg flekkjer tenner. Hoppar snøgt. Steinen sklir av. Gaupa frys i framoverlutande stilling. Eg skyt med ryggen, gjer meg stor. Gaupa, samanknepte augo, kjeften open. Ho andar snøgt, opnar kjeften, kvasse tenner. Eg på bakbeina, oppå mjuk sauevom. Gaupa med augekast mellom saueskrotten og meg. Ei kjensle av å ha vore her før sviv i hugen, som om ei grind opnar seg. Ei bølgjerørsle i kvervande dimme. Ei urgamal kraft. Ein understraum frå langt attende i ættledda. Skriket er skinande logar, spjut av rasande eld som styrtar utor kjeften. Mor sitt raseri skjer ut i vêret. Gaupa bykser bakover. Alt stilt ein augeblink. Ramnar flaksar frå den tettvaksne furuskogen, krinsar over tretoppane.
Froden renn frå kjeften min. Eg klyv av saueskrotten, krummar ryggen. Gaupa legg seg lutande ned i blaute mosen, borar augo i meg, gjer seg klar. Bykser mot meg. Eg hoppar rakt i vêret, breier framlabbane, driv ut klørne.
Drep!
Et!
Mor skrik.
Ei ilande smerte i sida. Vrir meg, vert fri. Hoppar høgt, kjem oppå, festnar meg til ryggen, driv tennene inn i nakken. Pelsen angar stramt av urin, skogbotn, kvae. Mor rasar, inni meg. Gaupa ular. Ei smerte skyt i framlabben, gaupa høgg inn tennene. Eg festnar meg til sida på beistet, festnar kjevane om strupen. Alle jervbit i verda driv gjennom meg. Strupen knasar. Gaupa stilnar. Klørne mine sit djupt i buken. Flengjer opp magen. Nytt glefs. Djupare inn. Eit tørt knekk. Bit nakken tvert av.
Gaupa tung, slapp oppå meg. Eg sparkar ho av med bakbeina, kvelvar ho over på sida, reiser meg. Hamrar labbane i hovudet på kattebeistet. Kattekroppen tynn og spinkel slik han ligg hovudlaus i mosen. Varmt blod støyter frå den opne halsen. Eg lepjar i meg. Ei dirrande kraft faldar seg ut.
Inni meg.
våle
– Frå no av skal de bu hjå oss. Slik er det med den saka.
Besten dreg neven frå panna, bakover den hårlause skallen, liksom svabrar regnvatnet vekk frå huda, hostar, spyttar i grusen utanfor kyrkja.
– De skal bu hos oss. Båe to.
Eg stirar opp mot besten. Han er diger, ruvar over meg. Bustete, grå augebryn over mørke, innhòle augo. Dreg neven over skallen att. Den grå dressen er våt, har vorte mørkare i fargen, magen bular ut under ei gulkvit skjorte. Han angar av stram sveitte. Bannar, freistar opna ein paraply. Kyrkjeklokkene ljomar. Vinden driv regnet mot andletet. Eg held ei hand over augo. Fleire opnar paraplyane sine. Den matte, peprande ljoden av regndropar.
Kistene på ei metallbåre. Regnet som treffer lokka. Besta har eit svart skaut om hovudet. Mørke briller gøymer augo. Ho held eit kvitt tørkle til munn og nase. Hovudet hennar vendt mot bakken. Besten stirar stramt framover mot granskogen på baksida av kyrkjegarden. Me byrjar gå. Bakken blaut. Kaldt vatn siv inn i joggeskoa. Presten har kort, svart hår, går framfor båra med kistene som om ho ikkje merkar regnet, den svarte prestekjolen skiten av å verta slept etter bakken. Metallbåra med dei kvite
kistene vert skubba av nokon eg ikkje veit kven er. Eg går bak besten og besta, skyv rullestolen med Rind. Den svarte hjelmen hennar heng skeivt på hovudet. Ho verkar sløv etter anfallet i kyrkja. Eg har breidd eit regntrekk over så ho ikkje vert så våt, det fyk av i vinden. Bøyer meg over rullestolen, dreg regntrekket over att. Munnen hennar er open, tunga virrar ut og inn, augo låste til kistene. Bak meg går folk eg ikkje kjenner. Alle subbar med langsame steg på veg mot hòla i bakken.
Kyrkjegarden omkransa av mørk granskog, gråbleike stammar vaiar i vindkasta, regn slår inn frå sida. Det er tungt å skyva Rind. Somme stader er grunnen blaut, rullestolen grev seg ned, vert ståande fast. Halsen snører seg, klarer ikkje stogga gråten. Besten bøyer seg. Ein svær neve klemmer hardt om aksla. Besten sitt andlet heilt nær mitt eige. Ein ròten ange siv frå munnen, eit glimt av dei innhòle augo, gråblasse, glasaktige, raude blodårer sprengjer seg fram i det kvite. Eg ser ned mot eit gjørmete hjulspor.
– Klarer du ikkje trilla systera di?
Besten klemmer armen, som for å kjenna om eg har musklar. Det gjer vondt. Han triv rullestolen utor hjulsporet, skubbar han bort etter det gulna graset, nikkar som for å seia at eg skal halda fram. Eg skyv rullestolen mot hòla i bakken. Alt eg ser, brenner seg fast. Ei gravemaskin nokre meter unna. Våt, svart jord i haugar attved dei djupe hòla. Her skal dei liggja. Mor og far. Lenger borte i synsranda, ved steinmuren som rammar inn kyrkjegarden, ein mann med refleksdekte arbeidsklede. Han ser mot oss, røykjer. Ventar på å grava dei ned. Sigaretten
gløder, han gjer ein grimase, dreg inn røyken, akslene senkar seg, røyk driv utor nasebora. Eg skyv rullestolen fram til hòla i bakken. Stirar ned. Regn høljar ned i grumsete dammar. Ein ange av tobakksrøyk stikk svakt i nasen. Kleimete, svart jord i gummibelta på gravemaskina der borte. Hendene mine stivna om handtaket på rullestolen.
Tenkjer på alt som hende i kyrkja. Skrika til Rind under presten si tale. Hjelmen som heng skeivt på hovudet. Ho får eit kraftig anfall. Besten sveittar, stirar olmt mot Rind sitt skeive andlet. Ho vrir seg under anfalla. Besta fråverande med svart skaut om hovudet, stirar tomt utover. Besten dunkar meg hardt i aksla, veivar til meg som for å seia at eg må gå ut med Rind. Eg trillar Rind ut av kyrkjerommet. Det er som ho får straum i seg under anfalla. Armar, bein, nakke strekkjer seg. Augo rullar bakover i hovudet. Eit innestengd brøl frå langt nede i halsen, gnissande tenner. Etterpå sovnar ho av utmatting, søv gjennom presten si tale, salmane. Me sit ved inngangen til toaletta. Eg held Rind i handa. Handa som ein kråkefot, krokete, stiv. Pressar mi eiga hand inn i kloa hennar. Dei kvite kistene der borte. Mor og far. Dei ligg der. På kvar kiste ein enkel krans. Ei siste helsing, står det. Svart skrift på kvite band. Banda kveilar seg som ein hale frå dei grøne kransane, flyt utover kvar av kistene. Korleis kan mor og far ta imot helsinga? Vil sjå dei. Kan ikkje tru dei ligg der rakt framføre meg, daude i trekassane, i midtgangen i kyrkja.
Ute står gravfølgjet samla som i ei lita klyngje. Alle stirar ned mot hòla i bakken, mot det gulna, våte graset. Eg
kjenner ingen. Kjenner berre Rind. Veit kven besten og besta er. Kistene vert senka. Jordhòl omfamnar mor og far. Eg søkk med dei.
Kistene, der borte. Mor og far, inni dei. Våle græt attved. Handa mi. Han si hand. Sitringa i hovudet. Ljoset veks, bak augo. Far sparkar. Mor sitt andlet, blodet. Våle sitt andlet, ljos. Sjå meg. Eg er.
Leander Djønne (f. 1981) er forfattar, biletkunstnar, lærar og gardbrukar frå Hardanger. Han debuterte med Oskespiralen i 2022, ein debut som blei hylla av kritikarane og som vann Lyttaranes romanpris 2022. Alt et er hans andre roman.
Tegning: © Matias Faldbakken
Omslagsdesign: Greger Ulf Nilson
Foto: Baard Henriksen
isbn 978 82 495 3042 7
Foreldra døyr, og tvillingane Våle og Rind må flytte til besteforeldra. Besten er grufull, besta kraftlaus. I ura over garden deira bur ein svanger jerv. Ho kjenner raseriet vekse.
Alt et er ein mørk og grensesprengjande roman om destruktive krefter, trolldom, hamskifte og hemn.
ISBN: 978-82-495-3042-7
