Eg skal rive deg i filler

UTDRAG FRÅ: VINNERAVU

EG SKAL RIVE DEG I FILLER

Therese Garshol Syversen

Samlaget 2024

Veslesøstera til Iben er død. Alexa blei berre 14 år gamal. Det som skjedde i forkant av dødsfallet er filma og videoen er spreidd på nettet. Politiet har avslutta etterforskinga, men Iben trur ikkje det var ei ulukke. Ho sikker på at gutane på den grufulle filmen er skuldige. Iben legg ein plan, ho vil ikkje la dei sleppe unna.

1

Opptak

Eg har berre orka å sjå videoen éin gong.

Han varer i tretten minutt og sju sekund. Det er den tida det tar, tydelegvis.

For eit utrent auge kan det sjå ut som jenta er veldig full.

Eg veit betre.

Det eg ikkje veit, er kva ho har fått i seg, og om ho har tatt det sjølv, frivillig, eller om nokon har lurt det i ho. Det spelar heller inga rolle.

Filmen er mørk, men personen som gjer opptaket, har eit stødig grep. I ein annan samanheng ville eg kanskje ha vore imponert over det, kor roleg personen held mobilen. Men no, blant alle detaljane, er det nettopp denne kon-

trollen som uroar meg mest, korleis ein greier å stå slik, zoome inn, ut, skifte vinkel, stilling, bevege seg i rommet, på avstand, og likevel i det, mens jenta ligg der, naken frå livet og ned, trusa dandert på ein kvit lampeskjerm. Som ein trofé.

Det er to gutar i videoen, dei byter på.

Eg veit kven dei er, veit at dei skal byrje i tredje klasse på Oslo Handels, at dei går i same klasse som personen bak kamera. Men eg kjenner ingen av dei. Ikkje enno.

Litt over midtvegs i filmen gir gutane kvarandre high five. Kombinasjonen av det klasket, to handflater som møter kvarandre, og ansiktsuttrykket deira, dette utsnittet, øydela noko inni meg da eg såg det. Noko eg ikkje eingong visste eksisterte.

Jenta i filmen lever ikkje meir, eg bar kista hennar til grava sjølv.

Namnet var Alexa. Ho var fjorten, ville fylt femten i mars.

Elleve dagar etter gravferda kom brevet i posten:

Politiet hadde lagt vekk saka. Intet straffbart forhold anses bevist, stod det.

Vi hadde ulike reaksjonar, pappa, mamma og eg.

Pappa tok ut alle kleda frå skapet til Alexa, la dei på senga, gret høgt og klemte dei om igjen og om igjen. Som om han ville finne ho der.

Mamma tok det gamle serviset i beinporselen og knuste det, del for del. Først da ho kom til den siste kaffikoppen, stoppa ho og sette han tilbake på skåla.

Reaksjonen min var slik: Eg logga meg inn på vigo.no for første gong og søkte opptak til 3. klasse på Handels.

Og gjett kva? Eg kom inn.

2

Portrett

Eg er ikkje ein impulsiv person.

Eller, det er kanskje meir rett å seie at impulsivitet ikkje er for slike som meg. Heile laupet har lege klart for meg, som ein allereie opptrakka sti: kostskule i Sveits, siviløkonom ved NHH, etterfølgt av ein bachelor ved Harvard i Business Administration eller noko slikt, det er ikkje så nøye kva. Nordmenn lar seg så lett imponere av amerikanske gradar, særleg når vitnemålet kjem frå Harvard. Det plar i alle fall farfar å seie.

Eg var 1835 kilometer unna da Alexa døydde.

Datoen var sjette januar, siste semester ved Le Rosey var nett i gang.

Eg fekk to veker med permisjon og drog heim til Oslo, eit slags hol i tida der, med gravlegging, snittar og klemmar frå ukjente, før det var tilbake i sporet.

Fem månader seinare tok eg imot IB-diplomet mitt med topp resultat, som om ingenting hadde hendt. Og du kunne ikkje sjå det på meg heller, det var ikkje synleg frå utsida kva som rørte seg der inne, men noko hadde skjedd, noko utilgiveleg, og ein del av meg fortsette som før, heilt etter boka, mens ein annan del byrja skrive om historia, planla ein ny versjon av Iben med eitt mål for auget: Hemn.

Det finst ein pris å betale for å øydeleggje ein familie. Det finst i alle fall ein pris å betale for å øydeleggje min. Auge for auge, tann for tann, og så vidare. Det er ein praksis eg kan akseptere, som gir meining. Ei ordning der reglar og elendig politiarbeid ikkje står i vegen for å straffe dei som fortener det. Og viss eg ikkje lukkast med plan A og alt går til helvete, kan eg uansett køyre på med plan B, som er å ta Teslaen til pappa og moke dei alle rett ned. Det vil i så fall bli den mest berekraftige bilturen nokosinne. Og det hadde vel du likt, Alexa? Du som var så opptatt av berekraft.

Nei, sjølvsagt ville ikkje Alexa ha likt det.

Eg gidd ikkje lyge sjølv om ho er død: Alexa var naiv. Ikkje berre på den idealistiske måten, men på den dumsnille måten òg. Altfor grei med folk rundt seg, tilgav og gav etter, noko hjelpelaust ved heile ho. Vi var ikkje like i det heile tatt, Alexa og eg.

Men ho var søstera mi likevel.

Eg hugsar ikkje dette sjølv, men Alexa var kolikkbaby.

Ho gret og gret. Og eg har ofte tenkt at den gråten sette seg fast i ho, for ho gret liksom alltid. Om det var isbrear som smelta, dyr som halta, barn som svalt, det skulle ingenting til.

Iblant kom mamma med nokre sukk: Ikkje ta slik på veg, Alexa. Så kjenslevar kan ingen vere. Men inst inne trur eg ho likte det, at Alexa var som ho var. Og inst inne trur eg at eg likte det, eg òg. Eg veit i alle fall at pappa likte det, for Alexa var favoritten, sjølv om han aldri ville ha innrømt det. Dei to sat ofte oppe om kveldane, dreiv på med tau og knutar, båtsmannsknop, pålestikk, dobbel åttetalsknute, you name

it. Pappa var gamal speidar, interessert i alt som hadde med natur å gjere. Slå opp telt, gå tur, orientering, studere fuglar, dyrke spirer, gudane veit. Og Alexa var interessert i alt som pappa dreiv med.

Ein kveld, det må ha vore i haustferien i fjor, tok eg mamma i å studere Alexa og pappa. Ho stod i kjøkkenet med eit glas raudvin, mens dei to sat i sofaen bortanfor og las om gaupa, ein visstnok utrydningstrua art. Eg gav ho ein klem bakfrå og nikka mot pappa:

– Kor fann du han der, eigentleg? Han er så nerdete. Mamma lo.

– Det veit du, Iben. Eg fekk jobben med å seie han opp da firmaet hans måtte kutte i stillingar.

Pappa, som høyrde samtalen, titta opp frå boka.

– Mora di gav meg kanskje sparken, men ho torde ikkje seie nei til ein kaffi.

– Du torde ikkje seie nei? sa eg mot mamma og stal ein rask slurk frå raudvinsglaset.

Ho såg på meg med eit liksom-oppgitt blikk.

– Men eg landa på beina, gav opp IT, byrja på jussen og starta for meg sjølv, fortsette pappa frå sofaen. – Da lukkast eg betre enn nokon gong. Og veit du korleis eg gjorde det, Alexa?

Alexa smilte.

– Du var førebudd, sa ho.

– Alltid førebudd, konkluderte han.

Eg himla med auga, pappa sine visdomsord kunne eg styre meg for.

– Kor vanskeleg er det å vere førebudd når du har foreldre på Bygdøy som står parat til å rykke inn med familieformuen?

– Pass deg no, Iben, sa mamma. – Stein i glashus og så vidare.

– Men er du ikkje einig, da? spurde eg.

Neglene til mamma tromma mot benkeplata, dei var lakkerte mørkebrune. Pappa og Alexa hadde vendt tilbake til gaupa.

– De skal vere glade for det, sa ho. – At de ikkje veit korleis verda faktisk fungerer.

Blikket hennar forsvann forbi meg:

– Alt eg har, har eg måtta klore til meg, Iben. Non serviam.

3 Scene

Bydel Frogner stinkar av parfyme, champagne og overflod.

Som innfødd kan eg spotte dei som ikkje høyrer heime her, fortare enn du kan seie raske briller på Aker Brygge.

Logoklede, solariumsfarge og høglydt prat om pengar – ein sjusifra sum på konto hjelper ikkje om du ikkje kjenner kodane. Vi som er avla opp rett, veit å skilje klinten frå kveiten.

Asfaltbarn, kaféunge, kall meg kva du vil: Oslo er uinteressant utanfor ring 2.

Mamma likar ikkje å prate om det, men ho har ikkje same bakgrunn som oss. I mange år var det som om familien hennar ikkje eksisterte, eg tenkte vel at dei var døde. Men så, etter konfirmasjonen, fann eg ein konvolutt i postkassa med namnet mitt på: Til lukke, Iben Maria. Helsing frå tante.

Mamma vart ikkje blid. Ho forsvann inn på soverommet, tok ikkje eingong med seg koppen med nylaga kaffi.

Eg vende meg mot pappa: – Har eg ei tante?

Pappa rista på hovudet og helte det brunsvarte innhaldet ut i vasken.

– Ikkje spør om familien til mora di, Iben. Dei folka der må vi halde oss langt unna.

– Kvifor det?

– Kjeltringar heile gjengen.

Og så var det punktum i samtalen.

Eg veit når eg må la ting liggje. Men dei gongane det ikkje er eit alternativ, er Robin kjekk å ha. Han greier å finne ut av nesten kva som helst.

Etter at Alexa døydde, og ingen skjønte kva faen som hadde skjedd, var det Robin som viste meg filmen. Han er eitt år yngre enn meg, går i parallellklasse med dei to gutane, og han hadde høyrt eit rykte som viste seg å stemme.

– Det finst ein video, sa han. – Du bør sjå han.

I selskapet etter gravferda kom han inn på rommet til Alexa mens eg låg i senga hennar og røykte ein joint. Eg studerte rosetten i taket, som ikkje var lik den på mitt rom, konkluderte eg med. Det var første gongen eg la merke til det.

Robin la seg ned ved sida av meg.

– Du får seie ifrå viss du vil ha noko sterkare, sa han.

– Du veit eg fiksar det.

Eg stira ut i lufta:

– Kva med ein pistol. Fiksar du det?

Robin heiste seg opp på den eine olbogen og såg på meg:

– Kva har du tenkt å gjere?

– Eg veit ikkje enno, sa eg. – Men dei skal ikkje få sleppe unna, skjønar du?

– Kom opp med ein plan, da, så hjelper eg deg. Finst vel ingenting betre enn å øydeleggje livet til privilegerte vestkantgutar.

Eg såg på han:

– Er det sjølvhatet som snakkar?

Robin har foreldre som er ekkelt rike. Dei held seg stort sett unna, føretrekker «hytta» på kollen framfor leilegheita i byen. Like greitt, dei er ikkje særleg hyggelege.

Han la seg ned på ryggen, tok hendene bak hovudet og lukka auga:

– Sjølvforakta skal du ikkje undervurdere, Iben.

Eg stumpa røyken i den svarte silkekjolen. Kjente korleis glørne brente seg forbi strømpebuksa, punkterte inn mot huda. Og da såg eg det. Eg hadde ikkje lagt merke til dei før, men no kom dei til syne der inst i den kvite rosetten: fire brølande løver.

For Alexa.