Vorstlaan 68/5 Bd du Souverain, 1170 Brussel/Bruxelles
T 02 735 80 15 - mail@febe.be - www.febe.be
32
INTERVIEW
INTERVIEW MET JURGEN VANHEE (FLUVIUS) “Met prefab beton kunnen we de meest complexe rioleringen ontwerpen”
ENTRETIEN AVEC JURGEN VANHEE (FLUVIUS) « Le béton préfabriqué nous permet de concevoir les réseaux d'égouts les plus complexes »
38
TECHNISCH | TECHNIQUE
PREFAB BETON BIEDT OPLOSSINGEN VOOR EEN GOED HEMELWATERBEHEER
Elke druppel hoort in de grond LE BÉTON PRÉFABRIQUÉ PROPOSE DES SOLUTIONS EFFICACES POUR UNE BONNE
GESTION DES EAUX PLUVIALES
Chaque goutte doit retourner au sol
46
IN DE KIJKER | À LA UNE
BUSINESS VILLAGE ECOLYS
Een multifunctioneel gebouw met een duurzame prefab betonbasis
BUSINESS VILLAGE ECOLYS
Un bâtiment multifonctionnel avec une ossature durable en béton préfabriqué
53 BETONNIEUWS L'ACTU DU BÉTON
60 SECTOR MET EEN VERHAAL UN SECTEUR AVEC UNE HISTOIRE
62 FEBE-FABRIKANTEN LES FABRICANTS MEMBRES DE LA FEBE
Ontvangt uw bedrijf of bureau het magazine BETON op naam van personen die er niet (meer) werken? Mail of stuur het adresblad terug met de doorstreepte naam en wij verwijderen de abonnee uit ons bestand.
Votre entreprise reçoit le magazine BETON aux noms de personnes qui n’y travaillent pas (plus)? Renvoyez-nous le feuillet adresse corrigé, par courrier ou par email et nous supprimerons l’abonné de nos fichiers.
LOS NUMMER • PAR NUMÉRO € 4,00
VERSPREIDING Overheidsdiensten voor openbare werken, architecten, ingenieurs, studiebureaus, bouwondernemingen, prefabrikanten en alle gebruikers van geprefabriceerde betonproducten.
DIFFUSION Services de travaux publics, architectes, ingénieurs, bureaux d’études, entreprises de construction, fabricants de béton et tous les utilisateurs de produits préfabriqués en béton.
DESIGN www comith.be
DRUK EN AFWERKING • IMPRESSION ET FINITION L.capitan - www.graphius.com
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER • ÉDITEUR RESPONSABLE
Stef Maas, Vorstlaan 68/5 Bd du Souverain, 1170 Brussel/Bruxelles
De recente fraude tijdens het (Vlaamse) ingangsexamen geneeskunde bracht veel verontwaardiging teweeg. Terecht, want van toekomstige artsen verwachten we integriteit. Toch ligt de schuld niet enkel bij de studenten. Wie zich op een kantelpunt in zijn leven bevindt, grijpt vaak elk beschikbaar middel aan. Begrip, misschien zelfs bewondering voor de getoonde ondernemerszin, is op zijn plaats. Minstens even groot is de verantwoordelijkheid van de organisatoren: in 2025 geen waterdicht digitaal systeem kunnen garanderen, is evenzeer een gemis aan zorgvuldigheid.
Integriteit betekent handelen in lijn met waarden, ook als niemand meekijkt. Voor dokters gaat het om eerlijkheid, betrouwbaarheid en moreel besef. Voor onze sector geldt hetzelfde. De drang om te innoveren, CO₂ te reduceren en circulaire oplossingen te ontwikkelen is groot. AI, nieuwe bindmiddelen of alternatieve productiemethoden openen ongekende mogelijkheden. Maar niet alles wat technisch kan, hoort zomaar omarmd te worden.
De echte vooruitgang ontstaat wanneer ambitie gepaard gaat met verantwoordelijkheid. Innovatie is geen vrijgeleide om risico’s te negeren of kortetermijnwinst boven fundamentele duurzaamheid te stellen. Prefab beton kan de ruggengraat vormen van klimaatbestendig bouwen – op voorwaarde dat we keuzes maken die niet enkel slim, maar ook integer zijn.
De bouwsector heeft de kans om te tonen dat integriteit en innovatie hand in hand kunnen gaan. Net zoals we van toekomstige artsen verwachten dat ze eerlijk en betrouwbaar handelen, moeten ook wij bewijzen dat technologische vooruitgang altijd in dienst staat van de samenleving.
Succes aan iedereen die dit jaar een opleiding aanvat –welke weg je ook kiest.
Stef Maas, Directeur
L a récente fraude lors de l’examen d’entrée en médecine organisé en Flandre a suscité beaucoup d’indignation. À juste titre, car nous attendons des futurs médecins qu’ils fassent preuve d’intégrité. Pourtant, la responsabilité ne repose pas uniquement sur les étudiants. À un moment charnière de leur vie, beaucoup saisissent tous les moyens disponibles. De la compréhension, voire une certaine admiration pour l’esprit d’initiative montré, n’est pas déplacée. La responsabilité des organisateurs est au moins aussi grande : en 2025, ne pas garantir un système numérique étanche relève tout autant d’une négligence.
L’intégrité signifie agir en accord avec ses valeurs, même quand personne ne regarde. Pour les médecins, cela concerne l’honnêteté, la fiabilité et le sens moral. Pour notre secteur, c’est la même chose. La volonté d’innover, de réduire le CO₂ et de développer des solutions circulaires est forte. L’IA, les nouveaux liants ou d’autres méthodes de production ouvrent des perspectives inédites. Mais tout ce qui est techniquement possible ne doit pas être embrassé sans discernement.
Le véritable progrès naît quand l’ambition s’accompagne de responsabilité. L’innovation n’est pas un laissez-passer pour ignorer les risques ou privilégier le court terme au détriment de la durabilité. Le béton préfabriqué peut être l’épine dorsale d’une construction résiliente – à condition de faire des choix non seulement intelligents, mais aussi intègres.
Le secteur de la construction a l’occasion de démontrer qu’intégrité et innovation peuvent aller de pair. Tout comme nous attendons des futurs médecins qu’ils agissent avec honnêteté et fiabilité, nous devons montrer que le progrès technologique est toujours au service de la société. Bonne réussite à toutes celles et ceux qui entament une formation cette année – quel que soit le chemin choisi.
Stef Maas, Directeur
Antigoon: een uniek woonconcept tussen stad en Schelde
Antigoon op de Scheldekaaien is een woonproject van grote allure in hartje Antwerpen, mooi gelegen tussen stad en Schelde. Het unieke ontwerp van dit project is van Binst Architects nv, in opdracht van vastgoedontwikkelaars VL Holding bv en Bermaso nv. Building & Partners nv trad op als aannemer ruwbouw wind- en waterdicht. Visueel spelen de gevelpanelen van Loveld nv een cruciale rol. Een bijzonder knap voorbeeld van de meerwaarde van architectonisch beton voor high-end wo onprojecten.
Antigoon – genoemd naar het bekende hotel Antigone dat er vroeger gehuisvest was – telt zes ruime appartementen, die elk een volledige verdieping omvatten en waarvan de meeste een ruime privégarage bezitten op de verdieping zelf, te bereiken met een autolift. Het gelijkvloerse niveau kreeg een commerciële invulling. De appartementen zijn van een hoog afwerkingsniveau, hebben
allemaal een zicht op de Schelde en zijn ongeveer 180 vierkante meter groot. De Antwerpse Scheldekaaien begrenzen de stad en gaan in dialoog met de Schelde en het recreatieve karakter van deze plek. Wonen aan de Schelde is veel meer dan wonen aan het water. Reflectie van licht, openheid en vergezichten verzoenen zich optimaal met de architectuur.
BREEDPLATEN VOOR DE STRUCTUUR
Vanuit archeologisch oogpunt zijn er geen bodemingrepen gebeurd. Door de lokale parkeerplicht bij nieuwbouw is Antigoon bij de eerste appartementsgebouwen in België waar de bewoners hun auto op hun eigen verdieping kunnen parkeren. Frederic Maurel, projectarchitect bij Binst Architects: “Het is een vrij uniek perceel van 220 m², met de ruien die eronderdoor lopen. Onderkelderen was dus zeker geen optie waardoor we gedwongen werden om in de hoogte te kijken. De bouwheer had een duidelijke wens om een luchtig ontwerp te maken, inclusief autostandplaatsen op de verdiepingen, wat toch wel bijzonder is. Net zoals de hele site trouwens, die laat ons zeggen voor 80
Antigoon : un projet résidentiel
unique entre la ville et l'Escaut
Antigoon, situé sur les quais de l'Escaut, est un projet résidentiel de grande envergure au cœur d'Anvers, idéalement situé ent re la ville et le fleuve. La conception unique de ce projet est l'œuvre de Binst Architects nv, à la demande des promoteurs immobiliers VL Holding bv et Bermaso nv. Building & Partners nv est intervenu en tant qu'entrepreneur pour le gros œuvre fermé, hors d'eau hors d'air. Sur le plan visuel, les panneaux de façade de Loveld nv occupent une place déterminante. Il s'agit là d'un exemple particulièrement réussi de la valeur ajoutée du béton architectonique pour les projets résidentiels haut de gamme.
Antigoon – du nom du célèbre hôtel
Antigone qui s'y dressait autrefois –compte six appartements spacieux, chacun occupant un étage entier et disposant pour la plupart d'un grand garage privé accessible par un ascenseur à voiture. Le rez-de-chaussée a été aménagé en espace commercial.
Ces appartements de haut standing offrent tous une vue sur l'Escaut et ont une superficie d'environ 180 mètres carrés. À Anvers, les quais de l'Escaut délimitent la ville et dialoguent avec le fleuve et la nature récréative de ce lieu. Vivre au bord de l'Escaut, c'est bien plus que vivre au bord de l'eau. La réflexion
de la lumière, l'ouverture des perspectives et les panoramas s'harmonisent parfaitement avec l'architecture.
PRÉDALLES POUR LA STRUCTURE
Sur le plan archéologique, aucune intervention dans le sous-sol n’a été nécessaire. En raison de l'obligation locale de stationnement pour les nouvelles constructions, Antigoon est l'un des premiers immeubles d'appartements en Belgique où les résidents peuvent garer leur voiture à leur propre étage. Frederic Maurel, architecte de projet au sein du bureau Binst Architects : « Il s'agit d'une parcelle assez unique de 220 m², avec les anciens canaux souterrains qui passent en dessous. La construction d'un sous-sol n'était donc absolument
pas envisageable, ce qui nous a obligés à nous tourner vers la hauteur. Le maître d'ouvrage souhaitait clairement un design aéré, avec des places de parking à chaque étage, ce qui est assez particulier. Tout comme l'ensemble du site d'ailleurs, qui a été développé à 80 % par notre bureau au fil des ans. En termes de matériaux, le choix s'est porté sur le béton pour la structure, en partie coulé et en partie préfabriqué (Prefaco
nv a fourni les prédalles pour ce projet, n.d.l.r.). Le choix du béton préfabriqué répondait clairement à un souci de rapidité d'exécution. De plus, la conception épurée offrait la possibilité de répéter les dimensions, ce qui a eu un impact positif sur le budget. »
Chris Geybels, directeur technique de Building & Partners, ajoute : « Les anciens canaux, que l’on appelle aussi
Het unieke ontwerp van dit project is van Binst Architects nv.
La concep tion unique de ce projet est signée Binst Ar chitects nv.
ruien, ont été un point important à prendre en compte lors des travaux de démolition. Le terrain est situé sur un angle prononcé et, d'un point de vue purement logistique, il n'était pas simple de nous créer suffisamment d'espace de travail. En outre, il s'agissait d'une rue à sens unique. Heureusement, le client était également propriétaire d'un des bâtiments situés dans une petite rue située sur l'autre rive, ce qui
geval de witte contrastkorrel ‘snow white’, gedraagt zich anders tegen de bodem van de bekisting dan tegen de zijkant.
procent doorheen de jaren ontwikkeld is door ons kantoor. Op het vlak van materiaal viel de keuze op beton voor de structuur, deels gestort en deels prefab (Prefaco nv produceerde de breedplaten voor dit project, red.). De keuze voor prefab beton werd zeker
ingegeven door de snelheid van uitvoering. Bovendien bood het strakke ontwerp de mogelijkheid tot repetitie in maatvoering, wat een positieve invloed op het kostenplaatje meebracht.”
Chris Geybels, technisch directeur van Building & Partners, vult aan: “De ruien waren een belangrijk aandachtspunt tijdens de afbraakwerken. Het perceel bevindt zich op een spitse hoek en logistiek was het niet evident om voldoende werkruimte voor onszelf te creëren. Bovendien was het een eenrichtingsstraat. Gelukkig was de opdrachtgever eveneens eigenaar van een van de gebouwen in een klein straatje aan de overkant zodat we daar containers en een kraan konden plaatsen. Het gewicht van de elementen (gemiddeld drie ton, met als
zwaarste zeven ton) liet de montage met de torenkraan vanaf deze locatie toe. Hierdoor bleef ook de verkeershinder beperkt, enkel de voetgangers werden omgeleid. Gezien de logistieke complexiteit hebben we dan ook een zeer ervaren team op dit project gezet.”
EIGENTIJDSE ARCHITECTUUR
Voor de gevel werd gestreefd naar een kwalitatieve, eigentijdse architectuur die aansluit bij het straatbeeld. Sober en minimalistisch, zonder overbodige franjes. Het toepassen van een rigide frame voor het appartementsgebouw zorgt voor een neutrale en tijdloze inpassing ter hoogte van de kaaien en brengt een extra scherpte en accentuering van dit hoekgebouw. De ritmering van de gevel in de Burchtgracht is afgeleid van de verschillende aanwezige knikken van de perceelgrens. Ter hoogte van de Jordaenskaai wordt het ritme doorbroken, de grotere tussenafstand trekt het panoramisch zicht op de Schelde open. De inpandige terrassen of wintertuinen worden volledig opgenomen in het ritme van de gevel. De borstweringen worden naar binnen geplaatst om een zo zuiver mogelijk gevelbeeld te bekomen.
De keuze om eerst ruwbouw, vervolgens ramen en dan de betonnen gevelelementen te plaatsen, was een technische noodzaak om de gevel perfect water- en winddicht te krijgen.
Le choix de réaliser d'abord le gros œuvre, puis d'installer les fenêtres et enfin les éléments de façade en béton répondait à une nécessité technique afin d'obtenir une façade parfaitement étanche à l'eau et au vent.
nous a permis d'y placer des conteneurs et une grue. Le poids des éléments (trois tonnes en moyenne, et sept tonnes pour le plus lourd) a permis un montage à l'aide d'une grue à tour à cet endroit. Cela a également permis de limiter les perturbations du trafic, puisque seuls les piétons devaient emprunter une déviation. Compte tenu de la complexité logistique, nous avons donc affecté une équipe très expérimentée à ce projet. »
UNE ARCHITECTURE DANS L’AIR
DU TEMPS
Pour la façade, l'objectif était de créer une architecture contemporaine de qualité qui s'intègre dans le paysage urbain. Sobre et minimaliste, sans fioritures superflues. L'utilisation d'une structure rigide pour l'immeuble d'appartements permet une intégration neutre et intemporelle au niveau des quais et apporte davantage de dynamisme, tout en renforçant l’effet d’angle du bâtiment. Le rythme de la façade dans le Burchtgracht est déterminé par les différents décrochements de la limite parcellaire. Au niveau du Jordaenskaai, le rythme est rompu, l'espace plus grand entre les bâtiments ouvre la vue panoramique sur l'Escaut. Les terrasses intérieures ou jardins d'hiver s'intègrent parfaitement dans le rythme de la façade. Les garde-corps
sont placés vers l'intérieur afin d'obtenir une façade aussi épurée que possible.
Binst Architects : « Le projet a été conçu de sorte que les espaces de vie soient orientés vers l'ouest et donc vers l'Escaut. L'intégration de terrasses était indispensable, mais ne devait pas nuire au principe remarquable de la façade. C'est pourquoi les terrasses ont été intégrées sous forme de jardins d'hiver, avec un garde-corps en verre à l'intérieur. En tant que passant, vous ne les percevez donc pas cela comme des balcons ou des terrasses. »
BÉTON ARCHITECTONIQUE ANTHRACITE
Les panneaux de façade ont été réalisés en béton architectonique anthracite, avec des granulats blancs et une surface polie. Ils sont légèrement inclinés vers le haut à un angle de 87,9°, ce qui confère
Binst Architects: “Het ontwerp is zo opgevat dat de leefruimtes naar de westzijde en dus de Schelde gericht zijn. De integratie van terrassen was een must, maar mocht ontwerpmatig geen afbreuk doen aan het opmerkelijke gevelprincipe. Daarom zijn de terrassen geïntegreerd als wintertuin, met een borstwering in glas aan de binnenzijde. Als voorbijganger ervaar je dit niet als een balkon of terras.”
ANTRACIET ARCHITECTONISCH
BETON
De gevelpanelen werden uitgevoerd in antraciet architectonisch beton, met witte granulaten en een gepolijst oppervlak. Ze zijn aan de bovenzijde licht geknikt onder een helling van 87,9°, wat zorgt voor een extra dynamiek in de gevel en een subtiele gelaagdheid in de schaduwwerking. Ook de zwarte kleur van het buitenschrijnwerk met nagenoeg verdiepingshoge ramen draagt hieraan bij. Binst Architects: “De stad Antwerpen is
De appartementen zijn van een hoog afwerkingsniveau, hebben allemaal een zicht op de Schelde en zijn ongeveer 180 vierkante meter groot.
Les appartements sont de haut standing, offrent tous une vue sur l'Escaut et ont une superficie d'environ 180 mè tres carrés.
un dynamisme supplémentaire à la façade et apporte une subtile stratification dans l'effet d'ombre. La couleur noire des menuiseries extérieures, avec des fenêtres pratiquement à hauteur d'étage, y contribue également. Binst Architects : « La ville d'Anvers n'est pas
Les granulats, en l'occurrence les granulats de contraste blancs « snow white », se comportent différemment au fond du coffrage et sur les côtés.
geen grote fan van zwarte gevels, maar bij Binst Architects is dit wel een materiaal en uitzicht waar we zeer graag mee aan de slag gaan. Toch raakte de stad behoorlijk snel overtuigd van de stalen van Loveld. Het witte pigment in het zwarte cement zorgt visueel voor een heel stijlvol, high-end uiterlijk. De UV-bestendigheid was op technisch vlak wel een grote bezorgdheid. Maar Loveld heeft dankzij een fijne, uitgekiende samenstelling (wit cement, zo weinig mogelijk zwarte kleurstof, basalt granulaat en zand met Snow White als contrastgranulaat) de gewenste kleurvastheid kunnen behalen. Deze werd
nog vergroot door een oppervlaktehydrofuge in meerdere lagen aan te brengen. Dat kleurvastheid een realiteit is, bewijst het gebouw vijf jaar na oplevering nog steeds.”
Vincent Termote van Loveld hoort het graag: “Het is niet de eerste, en hopelijk evenmin de laatste keer, dat we met Binst Architects mogen samenwerken. Het is quasi altijd een bijzonder ontwerp, zelden gaat het om traditioneel wit gepolijst of beige gestraald beton. Binst Architects beseft heel goed dat je met architectonisch beton heel leuke dingen kan doen. Voor de particuliere
très fan des façades noires, mais chez
Binst Architects, c'est un matériau et un look que nous aimons beaucoup utiliser. La ville a toutefois été rapidement convaincue par les échantillons de Loveld. Le pigment blanc dans le ciment noir confère un aspect très élégant et haut de gamme. Sur le plan technique, la résistance aux UV constituait néanmoins une préoccupation majeure. Mais grâce à une composition délicate et sophistiquée (ciment blanc, un minimum de colorant noir, des granulats de basalte et du sable contenant du Snow White comme granulats de contraste), Loveld a pu obtenir la stabilité des couleurs
De gevelpanelen werden uitgevoerd in antraciet architectonisch beton, met witte granulaten en een gepolijs t oppervlak.
Les panneaux de façade ont été réalisés en béton architectonique anthracite, avec des granulats blancs et une surface polie.
Het witte pigment in het zwarte cement zorgt visueel voor een heel stijlvol, high-end uiterlijk. Le pigment blanc dans le ciment noir confère un aspect très élégant et haut de gamme.
woningbouw is antraciet wel erg uitzonderlijk. Bovendien is het technisch zeker niet evident om het juiste en blijvende resultaat te bekomen. Logisch zou zijn om met de beschikbare donkergrijze basisgrondstoffen te werken, maar daar moet dan zwart pigment aan toegevoegd worden. Hierdoor vergroot de kans op bijvoorbeeld uitbloeiingen. Je moet dus op zoek naar een robuust mengsel. Ook dan heb je dat proces nooit helemaal onder controle, zeker niet in combinatie met een gepolijste afwerking.”
La conception épurée a permis de répéter les dimensions, ce qui a eu un impact positif sur le budget.
souhaitée. Cette stabilité a encore été renforcée par l'application de plusieurs couches d'un hydrofuge de surface. Cinq ans après sa livraison, force est de constater que le bâtiment conserve toujours ses couleurs d'origine. »
Vincent Termote, de Loveld, s'en réjouit : « Ce n'est pas la première fois, et espérons-le certainement pas la dernière, que nous avons l'occasion de collaborer avec Binst Architects. Et il s'agit presque toujours d'un projet particulier, et très rarement du béton traditionnel blanc poli ou beige sablé. Binst Architects est bien conscient des possibilités offertes par le béton architectural. L'anthracite constitue toutefois une couleur très inhabituelle pour la construction de maisons privées. De plus, d'un point de vue technique, ce n'est certainement pas évident d'obtenir le résultat souhaité et qui dure
Binst
ARCHITECTURAAL PARELTJE
Hoe donkerder de kleur, hoe groter de kans op kleurschakeringen. Vincent
Termote: “Exact. Het granulaat, in dit geval de witte contrastkorrel ‘snow white’, gedraagt zich anders tegen de bodem van de bekisting dan tegen de zijkant. Maar het is goed gelukt om het granulaat gelijkmatig verdeeld te krijgen en we zijn er uiteindelijk in geslaagd een stabiel mengsel te vinden dat aan de verwachtingen voldeed. Voor ons was dit echt een uniek project, een architecturaal pareltje. Het is onze taak om het ontwerp te vertalen naar iets maakbaar. Dat is uitdagend, maar
dans le temps. Il serait plus logique de travailler avec les matières premières de base gris foncé disponibles, mais il faudrait alors y ajouter du pigment noir. Cela augmente le risque d'efflorescences, par exemple. On doit donc rechercher un mélange robuste. Même alors, on ne maîtrise jamais totalement le processus, surtout en combinaison avec une finit ion polie. »
UN VÉRITABLE JOYAU ARCHITECTURAL
Plus la couleur est foncée, plus le risque de variations de couleur est élevé. Vincent Termote : « Exactement. Les granulats, en l'occurrence les
de architecten van Binst Architects weten heel goed wat ze willen en ze denken ook realistisch mee. Om het gewenste voegpatroon te behouden, werden veel schijnvoegen toegepast. Dit omdat anders te veel kleine elementen niet gemonteerd konden worden. De echte voegen hebben een breedte van 16 mm en zijn afgewerkt met een elastische kit.
De keuze om eerst de ruwbouw te realiseren, vervolgens de ramen en dan de betonnen gevelelementen te plaatsen, was een technische noodzaak om de gevel perfect water- en winddicht te
krijgen. De ramen worden volledig tegen de ruwbouw afgedicht alvorens de isolatie te plaatsen. Dit geeft een betere controle op de uitvoering en afwerking van de waterdichting. De water- en
Het strakke ontwerp bood de mogelijkheid tot repetitie in maatvoering, wat een positieve invloed op het kostenplaatje meebracht.
Het toepassen van een rigide frame voor het appartementsgebouw zorgt voor een neutrale en tijdloze inpassing ter hoogte van de kaaien en brengt een extra scherpte en accentuering van dit hoekpand.
L'utilisation d'une structure rigide pour l'immeuble d'appartements permet une intégration neutre et intemporelle au niveau des quais et apporte davantage de dynamisme, tout en renforçant l’effet d’angle du bâtiment.
granulats de contraste blancs « snow white », se comportent différemment au fond du coffrage et sur les côtés. Mais nous avons réussi à répartir les granulats de manière uniforme et nous avons finalement trouvé un mélange stable qui répondait à nos attentes. Pour nous, il s'agissait vraiment d'un projet unique, un joyau architectural. Notre rôle consiste à traduire le design en quelque chose de réalisable. C'est un défi, mais les architectes de Binst Architects savent très bien ce qu'ils veulent et ils ont également une approche réaliste. Afin de conserver le motif de joints souhaité, de nombreux faux joints ont été utilisés. Sans cela, trop de petits éléments n'auraient pas pu être montés. Les joints réels ont une largeur de 16 mm et sont traités avec un mastic élastique.
Le choix de réaliser d'abord le gros œuvre, puis d'installer les fenêtres et enfin les éléments de façade en béton répondait à une nécessité technique afin d'obtenir une façade parfaitement étanche à l'eau et au vent. Les fenêtres ont été complètement scellées contre le gros œuvre avant la pose de l'isolation. Cela permet un meilleur contrôle
de la mise en œuvre et de la finition de l'étanchéité. L'étanchéité eau / air se trouve donc derrière les panneaux de façade, le mastic élastique assurant une première barrière contre l'eau. Cela offre une double garantie d'étanchéité.
Le processus de conception des éléments en béton architectonique a donc été encore plus intense que la mise au point de la recette du béton. L'architecte doit participer au dessin du motif des joints, le fabricant de fenêtres doit être disposé à travailler avec nous et l'entrepreneur doit être capable de monter les éléments. Ceux-ci doivent être montés avec une grande précision afin d'éviter d'endommager les fenêtres.
Avec Building & Partners, nous avons trouvé l'entrepreneur idéal. Chris Geybels : « C'était un défi, mais ce sont précisément ce genre de projets que nous recherchons. Il ne s'agit pas d'une façade standard contre un hangar d'usine. Ce genre de projet implique beaucoup de travail sur mesure, jusqu'aux boulons servant à fixer les éléments de façade. Nous sommes connus pour être des pionniers et
Antigoon telt zes ruime app artementen, die elk een volledige verdieping omvatten. Antigoon compte six appartements spacieux occupant chacun un é tage entier.
nous l'avons prouvé cette fois encore. Merci à tous nos partenaires. Sans leur collaboration sans faille, la réalisation de ce projet exigeant n'aurait pas été possible. »
Le montage a été pensé comme des bandes de façade suspendues à la structure sous-jacente à l'aide d'ancrages pour panneaux de façade. Lorsque cela n'était pas possible, des consoles métalliques et des cornières ont été utilisées. Les colonnes ont été fixées sur les bandes de façade et, au sommet, à la structure brute à l'aide
winddichting zit dus achter de gevelpanelen, de elastische kit levert wel een eerste waterkering. Dit geeft een dubbele garantie op dichtheid.
Het ontwerpproces van de elementen in architectonisch beton was hierdoor nog intenser dan het op punt stellen van het betonrecept. De architect moet meewerken om het voegpatroon vast te leggen, de raamfabrikant moet willen meedenken en de aannemer moet de elementen kunnen monteren. De elementen moeten zeer secuur gemonteerd worden om beschadiging aan de ramen te vermijden.
Met Building & Partners werd de ideale aannemer gevonden. Chris Geybels: “Het was een uitdaging, maar het zijn net dergelijke projecten die we graag opzoeken. Dit is geen standaard gevel tegen een fabriekshal. Er komt bijzonder veel maatwerk bij kijken, tot de bouten voor het bevestigen van de gevelelementen toe. We staan
erom gekend plantrekkers te zijn en dat hebben we ook hier bewezen. Met dank aan alle partners. Zonder hun feilloze samenwerking was de uitvoering van dit veeleisende project niet mogelijk geweest.”
De montage werd opgevat als gevelbanden die met behulp van gevelplaatankers aan de achterliggende structuur opgehangen worden. Waar dit niet mogelijk was, werden metalen consoles en hoeklijnen toegepast. De kolommen werden op de gevelbanden verstift en bovenaan met een windanker aan de ruwbouw bevestigd voor het opvangen van de w indkrachten.
Het slotwoord is voor architect Frederic Maurel: “Over het eindresultaat zijn we zeer tevreden. Tussen schets en realisatie kan er veel gebeuren, maar hier benadert het resultaat heel nauw het ontwerp. En een aantal jaren na oplevering heeft het gebouw nog steeds dezelfde uitstraling.” (NR/JM) ■
d'un ancrage anti-vent afin d'absorber les forces du vent.
Le mot de la fin revient à l’architecte Frédéric Maurel : « Nous sommes très satisfaits du résultat final. Entre les
ANTIGOON
Antwerpen | Anvers, 2021
croquis et la réalisation, beaucoup de choses peuvent se passer, mais dans ce cas, le résultat est très proche du projet initial. Et plusieurs années après sa livraison, le bâtiment a conservé son look d'origine. » (NR/JM) ■
• Terrein oppervlakte / Superficie du terrain : 220 m²
• Totale bebouwde oppervlakte / Surface bâtie totale : 1.590 m²
• Parkeerplaatsen / Places de parking : 7
ARCHITECTONISCH BETON | BÉTON ARCHITECTONIQUE:
• Zwaarste element / Élément le plus lourd : ca. 7 ton / env. 7 tonnes
• Hoogste element / Élément le plus haut : 3,4m
• Hoogte gevelbanden / Hauteur des bandeaux : 700 mm
• Dikte kolommen / Épaisseur des colonnes : 190 mm onderaan / en bas, 100 mm bovenaan / en haut
Prefab beton als solide en duurzame structuur voor kantoorgebouw
De omvangrijke kantoorsite Park 7 in Diegem, dicht bij de hoofdstad Brussel en gelegen op enkele minuten van Brussels Airport, krijgt steeds meer vorm. Met Xenon werd in 2024 het derde gebouw, na Amber en Onyx, opgeleverd. Binnen het ontwerp van Jaspers-Eyers Architects nv –in opdracht van Immogra nv – werd geopteerd voor een grotendeels geprefabriceerde betonnen structuur van Ergon nv. CIT Blaton nv trad op als hoofdaannemer, VK architects+engineers nv en Socotec bv waren de studiebureaus van dienst.
Park 7 voorziet in totaal zeven nieuwe gemeenschappelijke gebouwen om te wonen en te werken. De groene campus herbergt onder andere een hotel en biedt meerdere gedeelde faciliteiten. Vastgoedontwikkelaar en -investeerder Immogra detecteerde de behoefte aan toekomstgerichte werkruimtes die mee evolueren met de
huidige ontwikkelingen in de maatschappij en het milieu. “Daarom wordt Park 7 ontwikkeld met een focus op de mensen die er zullen werken en verblijven, niet de gebouwen zelf zijn het middelpunt”, klinkt het bij VK architects+engineers. Dat is althans de theorie en die kan best kloppen, maar wie de site na de realisatie van de eerste drie
gebouwen overschouwt, stelt vast dat de opmerkelijke architectuur van de gebouwen visueel eveneens een prominente plaats inneemt.
GEZONDSTE KANTOORSITE
Park 7 streeft ernaar de gezondste kantoorsite van België te worden door te investeren in milieuvriendelijke
PARK 7 DIEGEM
Le béton préfabriqué comme structure solide et durable pour un immeuble de bureaux
Le vaste site de bureaux Park 7 à Diegem, situé à proximité immédiate de la capitale et à quelques minutes de Brussels Airport, prend de plus en plus forme. En 2024, le troisième bâtiment — Xenon — a été achevé, après Amber et Onyx. Le projet, conçu par le bureau Jaspers-Eyers Architects sa pour le compte d’Immogra sa, repose sur une structure en béton largement préfabriquée réalisée par Ergon sa. L’entreprise CIT Blaton sa assurait le rôle d’entrepreneur principal, assistée par les bureaux d’études VK architects+engineers sa et S ocotec sprl.
Le projet Park 7 prévoit à terme sept nouveaux bâtiments communs destinés à accueillir bureaux et logements. Ce campus vert intègre notamment un hôtel et propose diverses facilités partagées. Promoteur et investisseur immobilier, Immogra a identifié le besoin d’espaces de travail tournés vers l’avenir, capables d’évoluer avec
les enjeux sociétaux et environnementaux actuels. « C’est pourquoi Park 7 a été pensé autour des personnes qui y vivront et y travailleront, et non autour des bâtiments eux-mêmes », explique VK architects+engineers. Une vision séduisante en théorie, mais lorsqu’on découvre le site après la réalisation des trois premiers volumes, force est
de constater que l’architecture remarquable des bâtiments occupe une place visuelle de choix.
LE CAMPUS DE BUREAUX LE PLUS SAIN DE BELGIQUE
Park 7 ambitionne de devenir le site de bureaux le plus sain de Belgique en misant sur des solutions respectueuses
oplossingen die het park bijna CO₂neutraal maken. Zonnepanelen, aangelegde natte zones en een grondgebonden systeem van warmtewisselaars zijn enkele voorbeelden van groene inspanningen. Het groen op het terrein en de sportfaciliteiten geven de campus de nodige duw richting BREEAM Excellent- en WELL Goldcertificatie. WELL biedt een holistische benadering van gezonde gebouwen, waarbij rekening wordt gehouden met het ontwerp en de werking van het
gebouw. Voor Park 7 worden door de WELL-certificering in de kern en in de schil van het basisgebouw fundamentele elementen geïmplementeerd, ten behoeve van de toekomstige huurders.
De Gold-score voldoet aan alle voorwaarden en aan minstens 12 optimalisaties. Daarbij wordt gebruik gemaakt van uitgebreide strategieën om onder andere een op de mens gerichte verlichting, een verhoogd akoestisch comfort en een biofiel ontwerp te realiseren,
Een belangrijke beslissing binnen het efficiëntieverhaal was om de kolommen voor de drie ondergrondse verdiepingen uit één stuk te maken.
Jaspers-Eyers Architects nv ontwierp het gebouw in opdracht van Immogra nv.
Le bâtiment a été conçu par Jaspers-Eyers Architects sa, sur commande d ’Immogra sa.
Une décision importante dans la recherche d’efficacité a été de réaliser les colonnes des trois niveaux souterrains d’un seul tenant.
de l’environnement, visant une empreinte carbone quasi nulle. Panneaux photovoltaïques, zones
humides aménagées et réseau de géothermie en sont quelques exemples concrets. Grâce à ses espaces verts et à ses infrastructures sportives, le site vise une double certification BREEAM Excellent et WELL Gold. Le label WELL propose une approche holistique des bâtiments sains, tenant compte tant de leur conception que de leur fonctionnement. À Park 7, cette certification se traduit par l’intégration dans le noyau et l’enveloppe des immeubles de base d’éléments fondamentaux au bénéfice des futurs occupants.
Pour atteindre le niveau Gold, le projet satisfait à toutes les conditions requises et à au moins 12 optimisations. Cela inclut notamment des stratégies avancées pour un éclairage centré sur l’humain, un confort acoustique accru et une conception biophilique, favorisant le lien entre l’homme et la nature. Des mesures spécifiques comme une ventilation à 100 % d’air extérieur ou l’utilisation de matériaux antimicrobiens sur les surfaces à fort contact contribuent à limiter la propagation des virus.
waarbij de nadruk ligt op het verbinden van mensen met de natuur. Speciale maatregelen, zoals meer ventilatie met 100% buitenlucht en het gebruik van antimicrobiële materialen voor oppervlakken met een hoog aanraakrisico, verkleinen de kans op de verspreiding van virussen.
Dat Park 7 zich wil profileren als 'gezondste kantoorsite van België' speelt zeker ook in de kaart van prefab beton als materiaal. Guy Lambrechts, projectingenieur bij Ergon: “Een betonnen gebouw beschikt over een hoge thermische inertie en middelt op natuurlijke wijze thermische pieken uit.
Dit zorgt voor een hoger comfort voor de mensen die erin leven en werken. Door het beton uit te voeren in prefab zorg je voor een veel sneller bouwproces en dus een kortere duurtijd van de werf, wat een positief effect heeft op de uitstoot tijdens de werken. Bovendien heb je in een productieomgeving een
De afgeronde hoeken van het gebouw vergden een bijzonder ingenieuze oplossing: balken met een uitkragende, gekromde bovenflens.
Les coins arrondis du bâtiment ont nécessité une solution particulièrement i ngénieuse : des poutres avec une aile supérieure en porte-à-faux, courbe en plan.
Er werd geopteerd voor een grotendeels geprefabriceerde betonstructuur.
Le choix s’est porté sur une structure en béton largement préfabriqué.
Park 7 streeft ernaar de gezondste kantoorsite van België te worden door te investeren in milieuvriendelijke oplossingen die het park bijna CO₂-neu traal maken. Park 7 ambitionne de devenir le site de bureaux le plus sain de Belgique en misant sur des solutions respectueuses de l’environnement, visant une empreinte carbone quasi nulle.
Ce positionnement en faveur de la santé bénéficie également à l’image du béton préfabriqué. Guy Lambrechts, ingénieur de projet chez Ergon : « Un bâtiment en béton présente une forte inertie thermique, ce qui permet d’atténuer naturellement les pics de température. Cela améliore le confort des usagers. La préfabrication permet en outre de réduire
considérablement la durée du chantier, avec un impact positif sur les émissions générées pendant les travaux. Et en usine, nous contrôlons bien mieux la qualité des matériaux et la consommation énergétique nécessaire à la production des éléments. »
De afronding van de gevel werd al in de balk voorzien zodat de gevelelementen geplaatst konden worden zonder extra aanstortingen.
L’arrondi a été directement intégré dans la poutre, ce qui a permis de placer les éléments de façade sans recours à des bétonnages comp lémentaires.
UN MAXIMUM DE PRÉFA
Le premier bâtiment de bureaux (5.000 m²), Amber, a été livré fin 2020 et héberge l’entreprise 3M sa. Le deuxième, Onyx (15.987 m²), a suivi en 2022. La construction du troisième, Xenon (10.933 m²), s’est achevée l’an dernier. Celui-ci compte neuf niveaux hors sol et trois en sous-sol, avec une structure composée de poutres, colonnes et dalles alvéolées précontraintes. « Tous ces éléments ont été produits et livrés par Ergon », précise Guy Lambrechts. « En fait, toute la structure béton est préfabriquée, à l’exception des noyaux coulés sur place. La consigne était claire : privilégier
veel betere controle op de kwaliteit van de materialen en op het energieverbruik dat nodig is voor het maken van de elementen.”
ZOVEEL MOGELIJK PREFAB
Een eerste kantoorgebouw (5.000 m²), Amber, werd eind 2020 opgeleverd en kreeg 3M nv als huisvader. Het tweede kantoorgebouw (15.987 m²), Onyx, is in 2022 opgeleverd en vorig jaar werd de bouw van nummer drie, Xenon (10.933 m²), afgerond. Xenon telt negen bovengrondse en drie ondergrondse niveaus en de structuur bestaat uit balken, kolommen en voorgespannen welfsels. “Al deze elementen werden geproduceerd en geleverd door Ergon”, vertelt Guy Lambrechts. “Eigenlijk de
Wanneer het studiebureau een 60 cm hoge gewapende balk voorschrijft en wij via een doordachte keuze hoogte kunnen winnen, dan zullen we zeker samen naar een optimalisatie zoeken.
volledige betonstructuur, met uitzondering van de ter plaatse opgetrokken kernen. De vraag die wij op ons bord kregen, was duidelijk: werk zoveel mogelijk van het structurele ontwerp uit in prefab. Het gedeelte ter plaatse gestort moest tot een absoluut
Dit project illustreert zeer goed de cruciale rol van een prefab betonproducent op het vlak van kostenefficiëntie op projectniveau.
Ce projet illustre parfaitement le rôle stratégique du béton préfabriqué dans la rentabilité d’un chantier.
autant que possible le béton préfabriqué. Le coulage in situ devait être réduit au strict minimum car trop chronophage et tributaire des conditions météo. Le préfabriqué élimine ces deux contraintes. »
LE BÉTON PRÉFABRIQUÉ AU
SERVICE DE L’OPTIMISATION
Ce projet illustre parfaitement le rôle stratégique d’un producteur de béton préfabriqué en matière de
minimum beperkt worden aangezien dit veel tijdrovender is en weersafhankelijk. Prefab elimineert uiteraard beide problemen.”
PREFAB VOOR OPTIMALE EFFICIËNTIE
Dit project benadrukt zeer goed de cruciale rol van een prefab betonproducent op het vlak van kostenefficiëntie op projectniveau. Guy Lambrechts: “Een belangrijke beslissing binnen het efficiëntieverhaal was om de kolommen voor de drie ondergrondse verdiepingen uit één stuk te maken. Dit levert op de bouwplaats zeer veel tijdswinst op omdat de handelingen met de kraan – en dus ook de kraantijd – sterk gereduceerd worden. Ook bovengronds
Xenon telt negen bovengrondse en drie ondergrondse niveaus en de structuur bestaat uit balken, kolommen en voorgespannen welfsels.
Xenon compte neuf niveaux hors sol et trois en sous-sol, avec une structure composée de poutres, colonnes et dalles alvéolées précontraintes.
rentabilité à l’échelle d’un chantier. Guy Lambrechts : « Une décision importante a été de réaliser les colonnes des trois niveaux souterrains d’un seul tenant. Sur le chantier, cela génère un gain de temps considérable, car le nombre de manœuvres de grue est fortement réduit — et donc le temps de grue. En surface, nous essayions en général de prolonger les colonnes sur deux niveaux, mais ici ce n’était pas possible : toutes les poutres reposent
sur le sommet des colonnes. Un appui par consoles sous les poutres était exclu à cause des techniques présentes et du faux plafond. »
Dans chaque projet, Ergon cherche à intégrer le béton préfabriqué de la manière la plus optimale. Guy Lambrechts poursuit : « Grâce à une qualité de béton plus élevée, nous pouvons par exemple prévoir des réservations dans les sections
Blaton
Blaton
Met Xenon werd in 2024 het derde gebouw van de omvangrijke kantoorsite Park 7 in Diegem opgeleverd.
En 2024, le bâtiment Xenon est venu compléter le triptyque de la vaste zone de bureaux Park 7 à Diegem.
de poutres et de colonnes. La classe de résistance minimale est C50/60, mais nous allons parfois jusqu’à C90/105. Malheureusement, nous sommes parfois limités dans ce qui est possible : les contraintes architecturales et de stabilité sont souvent déjà bien définies. Nous essayons malgré tout d’optimiser les plans existantsplanchers, faux plafonds, techniques… - en fonction du préfabriqué. »
« Si le bureau d’études prévoit une poutre armée de 60 cm de haut et qu’une alternative nous permet de réduire cette hauteur, nous explorons toujours cette piste ensemble. » Idéalement, Ergon intervient dès la phase d’étude. Guy Lambrechts : « Cela nous permet d’identifier très tôt des solutions pour gagner du temps et de l’espace.
Campus Park 7 voorziet in totaal zeven nieuwe gemeenschappelijke gebouwen om te wonen en te werken.
Le campus Park 7 comprendra à terme sept nouveaux bâtiments communs pour le logement et le travail.
proberen we steeds om de kolommen over twee niveaus door te trekken, maar dat was in dit project niet mogelijk omdat alle balken op de kop van de kolom rusten. Een opleg met consoles onder de balken was geen optie omwille van de aanwezige technieken en het valse plafond.”
In elk project zoekt Ergon naar de meest optimale manier om prefab beton te integreren. Guy Lambrechts vervolgt: “Dankzij een hogere betonkwaliteit kunnen we bijvoorbeeld uitsparingen voorzien in kolom- en balksecties. Een betonsterkte van C50/60 is het minimum maar we kunnen gaan tot een sterkteklasse van C90/105. Jammer genoeg worden we soms ook wel beperkt in wat mogelijk is. Architecturaal en stabiliteitstechnisch ligt er vaak al veel vast, waar wij dan rond moeten werken. De bestaande plannen van de vloeren, valse plafonds, technieken … proberen we wel altijd nog zo goed mogelijk te optimaliseren
La rapidité d’exécution reste un atout majeur du béton préfabriqué. Quand tout est bien planifié et détaillé, une dalle complète peut être montée en une semaine. Et si cela nous permet de réduire de 30 % le temps d’utilisation de la grue à tour, c’est une belle victoire pour le chantier. Les techniques des bâtiments deviennent de plus en plus complexes et envahissantes. L’espace sous les poutres est limité. C’est pourquoi nous tentons de réduire le volume des poutres dans certaines zones afin de libérer suffisamment de place. »
LE BÉTON PRÉFABRIQUÉ EN FAÇADE
Un point d’attention particulier lors de la réalisation de Xenon était les poutres de façade, sur lesquelles la façade est fixée directement. Ces poutres ont été conçues de manière à ce que leur face extérieure suive exactement l’alignement de la façade. Les panneaux de façade y sont ancrés par le dessus. Les coins arrondis du bâtiment ont nécessité une solution particulièrement ingénieuse : des poutres avec une aile supérieure en porte-à-faux, courbe en plan. L’arrondi a donc été
Blaton
Blaton
op het vlak van prefab beton. Wanneer het studiebureau een 60 cm hoge gewapende balk voorschrijft en wij via een doordachte keuze hoogte kunnen winnen, dan zullen we zeker samen naar een optimalisatie zoeken.”
Bij voorkeur wordt Ergon als prefab betonfabrikant al van in de studiefase betrokken. Guy Lambrechts: “Op die manier kunnen we meteen naar oplossingen zoeken om hier en daar al tijd en ruimte te winnen. Snelheid van uitvoering blijft een gigantisch grote troef van prefab beton. Als alles goed gepland is en gedetailleerd uitgewerkt is, kan een volledige verdieping in een week tijd gemonteerd worden. Als we daardoor de tijd van de torenkraan met 30 procent kunnen reduceren, dan is dat een bijzonder grote winst voor het project. De technieken in gebouwen worden steeds complexer en nemen steeds meer ruimte in. De ruimte onder de balken is dus beperkt. Daarom proberen we in bepaalde zones altijd
het bakvolume te verkleinen om voldoende ruimte te creëren.”
GEVELBALKEN
Een belangrijk aandachtspunt bij de realisatie van Xenon waren de gevelbalken, waaraan de gevel rechtstreeks werd bevestigd. De balken zijn dan ook zo ontworpen dat de buitenzijde van de balk meteen de uitlijning van de gevel vormt. De gevelpanelen werden boven op de balk vastgezet. De afgeronde hoeken van het gebouw vergden een bijzonder ingenieuze oplossing: balken met een uitkragende, gekromde bovenflens. De afronding werd dus al in de
balk voorzien zodat de gevelelementen geplaatst konden worden zonder extra aanstortingen.
Over de samenwerking binnen dit project kan Guy Lambrechts alleen maar lovend zijn. “Zowel met de bouwheer als met de aannemer verliep de communicatie heel vlot. De moeilijke knopen die er waren op het vlak van betonwerken hebben we samen kunnen uitwerken en de globale planning van het project hebben we goed kunnen aanhouden. Evident is dat niet, want productie en levering moeten alsmaar sneller gaan en dat is best uitdagend”, besluit hij. ■
Xenon is al het tweede gebouw op de campus waarvoor CIT Blaton nv als hoofdaannemer werd ingeschakeld.
Xenon est le deuxième bâtiment du campus réalisé avec CIT Blaton sa comme entrepreneur principal.
Si le bureau d’études prévoit une poutre armée de 60 cm de haut et qu’une alternative nous permet de réduire cette hauteur, nous explorons toujours cette piste ensemble.
directement intégré dans la poutre, ce qui a permis de placer les éléments de façade sans recours à des bétonnages complémentaires.
AANNEMER | ENTREPRENEUR: CIT Blaton sa STUDIEBUREAU | BUREAU D’ÉTUDES: VK architects+engineers nv en / et Socotec bv
PREFAB BETON | BÉTON PRÉFAB: Ergon nv
KERNCIJFERS | CHIFFRES CLÉS:
• 500 balken / poutres
• 260 kolommen / colonnes
• 16.000 m² holle vloerelementen / de dalles alvéolées
Guy Lambrechts se montre très satisfait de la collaboration sur ce projet. « La communication avec le maître d’ouvrage et l’entrepreneur a été fluide. Ensemble, nous avons pu résoudre les points techniques délicats liés au béton, et le planning général du projet a pu être respecté. Ce n’est pas une évidence, car la production et la livraison doivent aller toujours plus vite, ce qui représente un défi constant », conclut-il. ■
Blaton
Nieuwe inkomgalerij op een drafje gerealiseerd dankzij prefab beton
Sinds de grote opening in 1994 is Pairi Daiza – het welbekende dierenpark dat Eric Domb op poten zette in Brugelette, vlak bij Ath –blijven groeien. Vandaag ontvangt het miljoenen bezoekers per jaar, die zich volledig kunnen onderdompelen in de verschillende ‘Werelden’ dankzij de vele verblijfsaccommodaties die recent werden opgetrokken op de site. Reden genoeg om ook de ingang van het park een nieuw gezicht te geven, al ging de bouwheer veel verder dan de gebruikelijke comfort- en veiligheidseisen. Hoofdaannemer Dherte sa realiseerde een overdekte galerij die op zichzelf al een extra attractie vormt. Dat het bouwproces zo vlot verliep, is grotendeels te danken aan het maximale gebruik van p refab beton.
Galerie des Mondes is sinds februari 2023 de indrukwekkende toegangspoort van Pairi Daiza. De ruwbouw van deze 216 meter lange, 16 meter hoge en
12 meter brede eyecatcher werd door Dherte in amper vier maanden gerealiseerd en het volledige project werd in een jaar tijd afgerond. De keuze voor
prefab beton als structuur had uiteraard een belangrijke positieve invloed op de doorlooptijd, wat meteen ook de grootste uitdaging was in dit project. De ingenieurs van Dherte ontwikkelden een repetitief systeem op basis van prefabricatie, zodat ze nadien tijd konden winnen door de betonelementen ter plaatse in elkaar te schuiven.
Christophe Cardinael, CEO bij Dherte: "Het contract was amper ondertekend of we waren al begonnen met het modelleren van de metalen bekistingen voor de kolommen, vermits het laswerk enige tijd in beslag zou
Le béton préfabriqué pour une nouvelle entrée réalisée au galop
Depuis ses débuts en 1994 Pairi Daiza nv – le parc animalier créé par Eric Domb à Brugelette, près de Ath – n’a cessé de se développer au point d’accueillir aujourd’hui plusieurs millions de visiteurs par an. Les visiteurs s’immergent totalement dans les différents « Mondes » grâce aux hébergements construits récemment sur le site. Une telle affluence justifiait à elle seule de repenser l’entrée du parc, mais le maître d’ouvrage a largement dépassé les impératifs de sécurité et de confort pour construire, avec l’entreprise générale familiale Dherte sa, une galerie couverte qui constitue en soi une attraction supplémentaire. Le chantier devait être rondement mené et le fut effectivement, en grande partie grâce à un recours maximal à la pré fabrication.
Depuis février 2023, la Galerie des Mondes est l'impressionnante porte d'entrée de Pairi Daiza. Le gros œuvre de cette attraction de 216 mètres de long, 16 mètres de haut et 12 mètres de
large a été réalisée par Dherte en à peine quatre mois et l'ensemble du projet a été achevé en un an. Le choix du béton préfabriqué pour la structure a bien sûr eu une influence positive importante
sur le délai de réalisation, qui était également le plus grand défi de ce projet. Les ingénieurs de Dherte ont développé un système répétitif basé sur la préfabrication, afin de gagner du temps par la suite en imbriquant les éléments les uns dans les autres sur le chantier.
Christophe Cardinael, CEO de Dherte : « La commande n’était pas encore tout à fait signée que nous avions déjà enclenché la modélisation des coffrages métalliques pour la réalisation des colonnes, parce que le travail de soudure allait prendre un certain temps. Outre la rapidité, il fallait aussi veiller à une qualité d’aspect similaire
PAIRI DAIZA
nemen. Naast snelheid was het ook een belangrijke vereiste dat het beton van de kolommen en de tussenliggende prefab panelen een gelijkaardige esthetische kwaliteit zou hebben."
EEN LANGDURIGE SAMENWERKING
Het was niet de eerste keer dat Prefaco nv – als onderdeel van CRH Structural Concrete Belgium – zijn steentje bijdroeg aan de uitbreiding van het Pairi Daiza-park. De bouwheer, Dherte en Prefaco hielden er voordien
al een langdurige samenwerking op na. Een mooi voorbeeld hiervan is de Tijgertempel, een van de meest indrukwekkende gebouwen van Pairi Daiza. Onder de authentieke lavasteen waarmee het 25 meter hoge volume is bekleed, schuilen immers prefab betonelementen van Prefaco.
Voor de realisatie van de Galerie des Mondes ging Dherte op zoek naar een snel inzetbare prefab oplossing, met hoge eisen op het vlak van timing,
industriële esthetiek en personalisatie. Prefaco werd ingeschakeld als leverancier van de premuren en de balken, die gebruikt werden voor de structuur van de buitenmuren en de kernen. Een snelle en just-in-time levering zonder impact op de dagelijkse werking van het park was een absolute must.
Om projecten die een dergelijke operationele excellentie vereisen tot een goed einde te brengen, kan Prefaco rekenen op de slagkracht van CRH Structural
Sinds de grote opening in 1994 is Pairi Daiza blijven groeien. Vandaag ontvangt het miljoenen bezoekers per jaar. Depuis son ouverture en 1994, Pairi Daiza n’a cessé de se développer. Aujourd’hui, le parc accueille des millions de visiteurs chaque année.
entre le béton des colonnes et celui des panneaux préfabriqués s’insérant entre celles-ci. »
UNE COLLABORATION DE LONGUE DATE
Ce n’est pas la première fois que Prefaco nv – qui fait partie CRH Structural Concrete Belgium – contribue à l’extension du parc Pairi Daiza. On peut parler d’une collaboration de longue date entre le maître d’ouvrage, Dherte et
Prefaco. Ce fut par exemple le cas pour la construction du Temple des Tigres, l'un des bâtiments les plus impressionnants de Pairi Daiza avec ses 25 m de haut. Sous les authentiques pierres de lave qui l’habillent se cachent des éléments en béton préfabriqué de Prefaco.
Pour sa Galerie des Mondes, Dherte recherchait une solution préfabriquée rapidement déployable, avec des
exigences élevées en termes de timing, d'esthétique industrielle et de personnalisation. Prefaco a été sollicité en tant que fournisseur de prémurs et de poutres. Ceux-ci ont été utilisés pour la structure des murs extérieurs et des noyaux. La mission exigeait une livraison dans un délai très court, à flux tendu, sans impact sur le fonctionnement quotidien du parc.
Concrete Belgium, waartoe het net als Schelfhout en Ergon behoort, met een verhoogde flexibiliteit en efficiëntie als essentiële troeven. De groep profileert zich als een speler die volume, complexiteit en industriële esthetiek weet te verenigen in prefab oplossingen.
Voor dit project leverde Prefaco een zestigtal BENOR-gecertificeerde premuren (4.850 m² in totaal), vervaardigd uit beton met een sterkteklasse C30/37 en blootstellingsklasse EE2 aan beide zijden. De elementen hadden een breedte van 2,0 tot 3,5 meter en – in dit specifieke geval – een hoogte van
Naast snelheid was het een belangrijke vereiste dat het beton van de kolommen en de tussenliggende prefab panelen een gelijkaardige esthetische kwaliteit zou hebben.
4,73 meter, met een dikte van 20 en 25 cm. In functie van de plannen werden ze voorzien van uitsparingen, wapening en verbindingen op maat. Daarnaast leverde Prefaco 23 balken met uitstekende wapening aan de uiteinden.
Stefan Van Buggenhout, managing director bij CRH Structural Concrete
Het was niet de eerste keer dat Prefaco zijn steentje bijdroeg aan de uitbreiding van het Pairi Daiza-park. Ook voor de 'Tijgertempel', een van de meest indrukwekkende gebouwen van Pairi Daiza, werden elementen gemaakt.
Ce n’est pas la première fois que Prefaco contribue à l’extension du parc Pairi Daiza. D es éléments avaient également été fabriqués pour le Temple des Tigres, l'un des bâtiments les plus impressionnants de Pairi Daiza.
Pour mener à bien des projets exigeant une excellence opérationnelle comme celui-ci, Prefaco peut compter sur la force de CRH Structural Concrete Belgium dont font aussi partie Schelfhout et Ergon, pour une flexibilité et une efficacité décuplée. Le groupe se présente comme un acteur qui intègre volume, complexité et esthétique industrielle dans des solutions préfabriquées.
Pour ce projet, Prefaco a livré une soixantaine de prémurs certifiés BENOR (soit un total de 4.850 m²), fabriqués en béton de classe de résistance C30/37 et de classe d’exposition EE2
sur les deux faces. Les éléments présentaient une largeur moyenne de 2,0 à 3,5 mètres et – dans ce cas précis – une hauteur de 4,73 mètres, avec une épaisseur de 20 ou 25 cm. Conformément
Belgium: "Onze teams hebben blijk gegeven van een grote flexibiliteit, aangezien er in de loop van de uitvoeringsfase nog wijzigingen werden gevraagd in functie van een betere integratie van onze elementen in de structuur.
Die flexibiliteit maakt integraal deel uit van onze specifieke benadering van prefabricatie. Het gebruik van prefab beton vormde onmiskenbaar een enorme meerwaarde voor dit project. Vooral op het vlak van efficiëntie en uitvoeringssnelheid op de werf, wat cruciaal is voor een toeristisch park als Pairi Daiza."
De samenwerking met Nerva nv (vloerplaten) bleek essentieel voor de correcte uitlijning van de muren en vloeren. Dankzij een gezamenlijke planning, nauwkeurige plaatsingsplannen en
aux plans, ils étaient équipés d’ouvertures, d’armatures et de connexions sur mesure. En outre, Prefaco a fourni 23 poutres avec armatures dépassantes aux extrémités.
Outre la rapidité, il fallait aussi veiller à une qualité d’aspect similaire entre le béton des colonnes et celui des panneaux préfabriqués s’insérant entre celles-ci.
Stefan Van Buggenhout, managing director, CRH Structural Concrete Belgium : « Nos équipes ont également fait preuve d’une grande flexibilité, des modifications ayant été demandées en cours de chantier en vue d’une meilleure intégration de nos éléments dans la structure. Une telle flexibilité fait partie de notre approche de la préfabrication. Le recours au béton préfabriqué a apporté indéniablement une valeur ajoutée au projet. En termes d’efficacité et de rapidité sur le chantier notamment, ce qui est crucial pour un domaine touristique comme Pairi Daiza. »
La collaboration avec Nerva nv (hourdis) s’est révélée essentielle pour l'alignement correct des murs et des planchers. Grâce à une planification commune, à des plans de pose et à
een piekfijne coördinatie tussen de betrokken experts gedurende de ontwerpfase kon Prefaco bij de productie van de premuren en balken rekening houden met de plaatsingsdetails van de Nerva-vloeren.
VLOERPLATEN JUST-IN-TIME
GELEVERD
In maart 2022 leverde Nerva (sinds 2021 een 100% dochteronderneming van de Franse groep Rector) vanuit zijn fabriek in Harelbeke 3.600 m2
voorgespannen vloerplaten op de bouwplaats in Brugelette. Deze werden door hoofdaannemer Dherte gebruikt als dakvloer voor de nieuwe inkomgalerij. Een goed geoliede logistiek was een van de vereisten om de strakke deadlines te kunnen halen.
Nerva werkt regelmatig voor Dherte en andere klasse 8-aannemers. Voorgespannen vloerplaten (holle vloerelementen, n.v.d.r.) zijn ideaal voor gebruik op grootschalige werven. Ze zijn
Dat het bouwproces zo vlot verliep, is grotendeels te danken aan het maximale gebruik van prefab beton.
Le chantier a été rondement mené, en grande partie grâce à un recours maximal à la préfabrication.
Dherte voltooide de ruwbouw in amper vier maanden tijd, zodat een groot deel van de bouwplaats kon worden vrijgemaakt en de andere vaklieden aan de slag konden. Dherte a réalisé le gros œuvre en quatre mois pour libérer une gr osse partie du chantier de telle sorte que les autres corps de métier puissent travailler.
une coordination entre experts respectifs pendant la phase de conception, Prefaco a pu produire ses prémurs et ses poutres en tenant compte des détails de pose des planchers de Nerva.
DES HOURDIS LIVRÉS EN FLUX TENDU
En mars 2022, la société Nerva nv (filiale à 100 % du groupe français Rector depuis 2021) a fourni sur le chantier de Brugelette, depuis son usine située à Harelbeke, 3.600 m2 de hourdis précontraints. Ceux-ci ont été utilisés par l’entrepreneur général Dherte comme plancher de toiture de la nouvelle entrée. Une logistique bien huilée fut l’une des conditions du succès pour tenir les délais.
standaard 120 cm breed in tegenstelling tot gewapende elementen van 60 cm die meestal gebruikt worden in de woningbouw. Voor Galerie des Mondes van Pairi Daiza was de maximale lengte 12,75 meter, maar deze kan oplopen tot 18 meter bij een plaatdikte van 40 cm. Dherte koos niet alleen voor de vloerplaten van Nerva vanwege hun prijs, maar ook vanwege het vermogen van de fabrikant om ze tijdig te leveren, aangezien er niet kon worden onderhandeld over de opgelegde deadlines.
Nerva travaille régulièrement pour Dherte et d'autres entrepreneurs de classe 8. Les hourdis précontraints (dalles alvéolées, n.d.l.r.) sont idéals pour une utilisation sur des chantiers de grande ampleur. Ils ont une largeur standard de 120 cm, contrairement
Nerva kon rekenen op zijn intern studiebureau om een algemeen plaatsingsplan uit te werken. Op basis daarvan kon de aannemer de leveringen faseren in functie van de voortgang van de werken. Een gespecialiseerde Nervamedewerker plande vervolgens de leveringen in en zorgde ervoor dat de elementen in een specifieke volgorde op de vrachtwagens werden geladen om de uiteindelijke plaatsing te vergemakkelijken, met het oog op een maximale efficiëntie op de werf. Erik Geerts, commercieel directeur bij Nerva: "Voor ons heeft kwaliteit betrekking op het volledige proces. Dat begint al bij de voorstudie en de planning en loopt door tot de feitelijke productie en de levering. We stellen alles in het
De kwaliteit van de Nerva-producten wordt gegarandeerd door de BENOR- en NF-cert ificeringen.
La qualité des produits Nerva est garantie par les certifications B ENOR et NF.
werk om de klant in staat te stellen zo efficiënt en economisch mogelijk te bouwen. Onze doordachte plaatsingsplannen garanderen bijvoorbeeld
Onze doordachte plaatsingsplannen garanderen een optimale verdeling van de lading, waardoor het aantal afgelegde kilometers en de CO2-uitstoot worden gereduceerd.
Dat de fabriek slechts 75 kilometer van het park ligt en een goede connectie heeft met het snelwegennetwerk, vergemakkelijkte de just-in-timeleveringen.
Le fait que l’usine ne soit située qu’à 75 km du Parc et est bien connectée au réseau autoroutier a facilité les livraisons en flux tendu.
een optimale verdeling van de lading, waardoor het aantal afgelegde kilometers en de CO2-uitstoot worden gereduceerd. Dit heeft als bijkomend voordeel dat de klant sneller en efficiënter kan lossen op de bouwplaats. Onze projectcoördinatoren dragen bij tot een vlot en goed gepland verloop van het bouwproces."
De vloerelementen werden in een specifieke volgorde op de vrachtwagens geladen om de plaatsing te vergemakkelijken, met het oog op een maximale efficiëntie op de werf.
Les éléments de plancher ont été chargés sur les camions dans un ordre précis afin de fac iliter leur mise en place, dans le but d'optimiser l 'efficacité sur le chantier.
aux éléments armés de 60 cm qui sont généralement utilisés dans la construction résidentielle. Pour la Galerie des Mondes de Pairi Daiza, leur longueur maximale était de 12,75 mètres, mais celle-ci peut atteindre 18 mètres, avec une épaisseur de 40 cm. Dherte a choisi les hourdis Nerva non seulement pour leur prix, mais également pour la capacité du fabricant à livrer dans les délais, auxquels il n’était pas possible de déroger.
Nerva a cependant pu compter sur son bureau d’études interne pour établir un plan général de pose sur base duquel l’entrepreneur a pu phaser les livraisons au rythme de l’avancement du chantier. Un collaborateur spécialisé chez Nerva a ensuite planifié les livraisons en veillant à ce que les éléments soient placés sur les camions dans un ordre qui facilite la pose, pour une efficacité maximale sur le chantier. Erik Geerts, directeur commercial de Nerva :
Nos plans de pose bien pensés garantissent par exemple une répartition optimale du chargement, ce qui réduit le nombre de kilomètres parcourus et les émissions de CO2
« Pour nous, la qualité concerne l'ensemble du processus. Cela commence dès l'étude préliminaire et la planification, et se poursuit jusqu'au produit
De kwaliteit van de Nerva-producten wordt gegarandeerd door de BENORen NF-certificeringen. Erik Geerts: "Door onze activiteiten op de sterk gereguleerde Franse markt hebben we de dimensionele stabiliteit en de kwaliteit van ons beton nog verder geoptimaliseerd.” De ruwbouw van de nieuwe inkomgalerij van het park werd
216 meter lang, 16 meter hoog en 12 meter breed: sinds 18 februari 2023 verwelkomt Pairi Daiza zijn bezoekers in stijl in de imposante 'Galerie des Mondes'.
216 mètres de long, 16 mètres de haut et 12 mètres de large, avec la Galerie des Mondes, Pairi Daiza a offert le 18 février 2023 un espace d’accueil hors normes à ses visiteurs.
in sneltempo gerealiseerd door hoofdaannemer Dherte en ook de leveringen van de vloerplaten in maart 2022 verliepen erg vlot. Dat de Nerva-fabriek in Harelbeke op slechts 75 kilometer van het park ligt en een goede connectie heeft met het snelwegennetwerk vormde in dit opzicht een groot voordeel. (PS) ■
PAIRI DAIZA Brugelette, 2023
BOUWHEER | MAÎTRE D’OUVRAGE: Pairi Daiza nv
ARCHITECT | ARCHITECTE: Syntaxe srl
lui-même et à la livraison. Nous mettons tout en œuvre pour permettre au client de construire de la manière la plus efficace et la plus économique possible. Nos plans de pose bien pensés garantissent par exemple une répartition optimale du chargement, ce qui réduit le nombre de kilomètres parcourus et les émissions de CO2. Cela présente l'avantage supplémentaire de permettre au client de décharger plus rapidement et plus efficacement sur le chantier. Nos coordinateurs de projet contribuent à un déroulement fluide et bien planifié du processus de construction. »
AANNEMER | ENTREPRENEUR: Dherte sa PREFAB BETON | BÉTON PRÉFAB: Dherte sa (kolommen/colonnes), Prefaco nv (premuren en balken/prémurs et poutres), Nerva nv (holle vloerelementen/dalles alvéolées)
KERNCIJFERS | CHIFFRES CLÉS :
• Galerij van 216 meter lang, 16 meter hoog en 12 meter breed Galerie de 216 mètres de long, 16 mètres de haut et 12 mètres de large
• 60 premuren, 4.850 m² in totaal 60 prémurs, 4.850 m² au total
• 3.600 m2 voorgespannen holle vloerelementen, 27 cm dik, 120 cm breed 3.600 m2 de dalles alvéolées précontraintes, épaisseur 27 cm, largeur 120 cm
• 23 balken met uitstekende wapening aan de uiteinden 23 poutres avec armatures dépassantes aux extrémités
La qualité des produits Nerva est garantie par les certifications BENOR et NF. Erik Geerts : « Grâce à notre activité sur le marché français, très réglementé, nous avons encore optimisé la stabilité dimensionnelle et la qualité de notre béton. » Le gros œuvre de la nouvelle entrée du parc ayant été mené au galop par l’entrepreneur général et les livraisons de hourdis se sont succédé à bon rythme tout au long du mois de mars 2022. Le fait que l’usine de Harelbeke ne soit située qu’à 75 km du Parc et est bien connectée au réseau autoroutier a facilité les choses. (PS) ■
voor beton garandeert duurzame, milieuvriendelijke en toekomstgerichte infrastructuur
Lithobeton nv zocht en vond een oplossing om betonbuizen te beschermen tegen aantasting door biogene z wavelzuren. In samenwerking met een gespecialiseerde partner werd met Lithocoat een nieuwe – BENOR-gecertificeerde – epoxycoating ontwikkeld die alle mechanische en chemische testen volgens de strengste Europese normeisen heeft doorstaan. De uniek gecoate buis werd al in enkele kleinere (proef)projecten toegepast en recent werd ook voor de heraanleg van de Mariakerkelaan in Oostende gekozen voo r Lithocoat.
De voordelen van prefab beton als materiaal voor rioleringsbuizen zijn al jaar en dag gekend: gemaakt van natuurlijke materialen, sterke mechanische eigenschappen, handig om te plaatsen,
100% recycleerbaar en primus in duurzaamheid. Echter blijkt dat niettegenstaande het gebruik van SR-cementen aantasting van de buis onvermijdelijk is bij onvoldoende ontgassing van de
riool of bij een te hoge concentratie van zuren. Een probleem waar Tom Bulcke, vandaag zaakvoerder bij Lithobeton, al dertig jaar geleden een oplossing voor w ilde vinden.
DRIE CRUCIALE AANDACHTSPUNTEN
“Ik kwam bij het bedrijf in 1994 en toen was het inderdaad al een issue”, vertelt Tom Bulcke. “Aquafin koos toen voor ingestorte rib-linings in betonbuizen met grotere diameter, waarbij de verbindingen werden afgelast eenmaal de buis was aangelegd. Daarnaast
Lithocoat : une nouvelle technologie de revêtement du béton pour des infrastructures durables, écologiques et résilientes
Lithobeton nv a étudié et trouvé une solution pour protéger les tuyaux en béton contre la corrosion causée par les acides sulfuriques biogènes. En collaboration avec un partenaire spécialisé, Lithobeton a développé Lithocoat, un tuyau équipé d’un nouveau revêtement époxy certifié BENOR qui a passé avec succès tous les tests mécaniques et chimiques répondant aux normes européennes les plus strictes. Ce tuyau au revêtement unique a déjà été utilisé dans plusieurs projet s (pilotes) de petite envergure. Récemment, Lithocoat a également été choisi pour la reconstruction de la Mariakerkelaa n à Ostende.
Les avantages du béton préfabriqué comme matériau pour les tuyaux d'égouts sont connus depuis longtemps : fabriqué à partir de matériaux
naturels, il présente de remarquables propriétés mécaniques, est facile à poser, 100 % recyclable et offre une durabilité optimale. Cependant, et
malgré l'utilisation de ciments SR, la corrosion des tuyaux est inévitable en cas de dégazage insuffisant des égouts ou de concentration trop élevée d'acides. Un problème auquel Tom Bulcke, aujourd'hui directeur de Lithobeton, cherchait à répondre il y a déjà trente ans.
TROIS POINTS CRUCIAUX
« Je suis arrivé dans l'entreprise en 1994 et c'était déjà un problème à l'époque », explique Tom Bulcke. « Aquafin avait alors opté pour des revêtements
probeerden we rond de eeuwwisseling al een oplossing te bieden met een speciaal type aluminaatcement, maar ook dit bood geen 100% bescherming. Bij een proefproject bleek de cement na twaalf jaar toch niet zo resistent en werd de leiding gerenoveerd. We hebben onze horizon dan verruimd
en zo kwamen we bij een verffabrikant terecht die sterk inzette op epoxy. Samen ontwikkelden we een epoxy die volledig voldoet aan de vereisten voor mechanische hechting en vernetting, het proces waarbij de componenten uitharden tot een stevig en homogeen geheel. Daarnaast biedt de formule
Voor ons als fabrikant zijn drie zaken cruciaal: het product moet technisch helemaal in orde zijn, concurrentieel zijn tegenover andere materialen én mag geen extra handelingen vragen van de aannemer op de werf.
Pour nous, en tant que fabricant, trois éléments sont essentiels :
le produit doit être techniquement irréprochable, compétitif et ne nécessiter aucune intervention supplémentaire de la part de l'entrepreneur sur le chantier.
nervurés coulés dans des tuyaux en béton de plus grand diamètre, dont les joints étaient soudés une fois le tuyau posé. Au tout début des années 2000, nous avons également essayé d'apporter une solution avec un type spécial de ciment alumineux, mais celui-ci n'offrait pas non plus une protection à 100 %. Lors d'un projet pilote, le ciment s'est avéré moins résistant que prévu après douze ans et la
conduite a dû être rénovée. Nous avons alors élargi nos horizons et sommes tombés sur un fabricant de peinture qui misait beaucoup sur l'époxy. Ensemble, nous avons développé un époxy qui répondait parfaitement aux exigences en matière d'adhérence mécanique et de réticulation, le processus par lequel les composants durcissent pour former un ensemble solide et homogène. De plus, la formule offre une excellente
Bij de heraanleg van de Mariakerkelaan (tussen de Stuiverstraat en de Torhout sesteenweg) wordt ongeveer 155 m Litho coat gelegd. Dans le cadre de la rénovation de la Mariakerkelaan (entre la Stuiverstraat et la Torhoutsesteenweg), environ 155 m de tuyaux Lithocoat on t été posés.
Met Lithocoat ontwikkelde Lithobeton een oplossing om betonbuizen te beschermen tegen zuren.
Avec Lithocoat, Lithobeton a développé une solution pour protéger les tuyaux en béton contre les acides.
een uitstekende chemische weerstand tegen gassen. Voor ons als fabrikant zijn drie zaken cruciaal: het product moet technisch helemaal in orde zijn, concurrentieel zijn én mag geen extra handelingen vragen van de aannemer op de werf. Dus geen extra mof of moeilijke verbinding, geen bijkomende voorzorgen … De plaatsing moet eenvoudig en efficiënt kunnen gebeuren.”
Hendrik Vanlerberghe, zaakvoerder van hoofdaannemer Aannemingen Vanlerberghe, bevestigt: “Voor ons als aannemer is het zeer belangrijk om buizen zonder bijkomende hulpmiddelen snel en nauwkeurig te kunnen plaatsen en aansluiten. En dat is zeker het geval bij de Lithocoat-buizen. De arbeiders op de werf in Oostende zijn zeer lovend over het plaatsingsgemak van deze buis. Ook de combinatie met de gecoate inspectieputten is een grote meerwaarde. Dit nieuwe type buis en put combineert technische robuustheid met doeltreffende
Lithobeton a investi dans une ligne de production automatisée pour le revêtement de tuyaux en béton, où tout a été mis en œuvre pour garantir la qualité et la finition.
résistance chimique aux gaz. Pour nous, en tant que fabricant, trois éléments sont essentiels : le produit doit être techniquement irréprochable, compétitif et ne nécessiter aucune intervention supplémentaire de la part de l'entrepreneur sur le chantier. Donc pas de manchons supplémentaires ou de raccords complexes, pas de précautions particulières... La pose doit pouvoir se faire de manière simple et efficace. »
Lithocoat is vandaag de eerste betonbuis die beschermd wordt met een BENOR-gecertificeerde coating die getest werd onder de strengste Europese normen.
Lithocoat est aujourd'hui le premier tuyau en béton protégé par un revêtement certifié BENOR, soumis aux normes européennes les plus strictes.
Hendrik Vanlerberghe, directeur de l'entreprise générale Aannemingen Vanlerberghe, atteste : « En tant qu'entrepreneur, il est très important pour nous de pouvoir poser et raccorder rapidement et avec précision des tuyaux sans outils supplémentaires. Ce qui est clairement le cas avec les tuyaux Lithocoat. Les ouvriers sur le chantier à Ostende sont très élogieux quant à la facilité d'installation de ce tuyau. La combinaison avec les puits d'inspection traités constitue également une grande valeur ajoutée. Ce nouveau type de tuyau et de puits allie robustesse technique, protection efficace contre les acides sulfuriques biogènes et facilité d'installation. Nous ne pouvons que nous en réjouir. »
CADRE NORMATIF
Après une longue période de développement intensif et la création d'un cadre normatif, un premier époxy à application manuelle pour les puits d'inspection a été développé il y a une dizaine d'années, pour lequel un label BENOR a pu être demandé. Tom Bulcke : « Cette certification est bien sûr très importante comme label de qualité, mais le fait que le revêtement devait être posé manuellement n'était pas intéressant sur le plan économique. De plus, il était difficile de garantir l'épaisseur correcte de la couche. Notre partenaire a ensuite développé un époxy « frère » appartenant à la même famille et pouvant être appliqué à la machine. Nous avons
bescherming tegen biogene zwavelzuren én een eenvoudige plaatsing. Dat kunnen we alleen maar toejuichen.”
NORMEREND KADER
Na een intensieve en lange periode van ontwikkeling en het creëren van een normerend kader werd een tiental jaar geleden een eerste handmatig aangebrachte epoxy voor inspectieputten ontwikkeld, waarvoor een BENORkeurmerk aangevraagd kon worden. Tom Bulcke: “Die certificering is uiteraard zeer belangrijk als kwaliteitslabel, maar dat de coating handmatig aangebracht moest worden, was economisch niet interessant. Ook de controle
Lithobeton heeft geïnvesteerd in een geautomatiseerde proceslijn om betonbuizen te coaten waarbij alles in het werk is gesteld om de kwaliteit en afwerking te garanderen.
op de juiste laagdikte is minder gegarandeerd. Onze partner ontwikkelde vervolgens een ‘zuster’-epoxy die tot dezelfde familie behoort en die wel toeliet om machinaal gespoten te worden én we besloten om niet alleen de inspectieputten, maar ook de betonbuizen te betrekken in het verhaal. Met als heel belangrijk aandachtspunt dat we ook de mof en spie coaten en pas vervolgens de dichtingsring plaatsen. Zo wordt de aanleg van de buisleiding gerealiseerd waarbij een kwalitatieve, duurzame en hermetisch afgesloten bescherming over de ganse lijn is gegarandeerd.”
Lithocoat garandeert een kwalitatieve, duurzame en hermetisch afgesloten coating over de ganse lijn. Lithocoat garantit un revêtement de qualité, durable et hermétique sur tou te la ligne.
alors décidé d'inclure non seulement les puits d'inspection, mais aussi les tuyaux en béton. En outre, il était très important de revêtir le manchon et la clavette avant de placer la bague d'étanchéité. La pose de la canalisation est ainsi réalisée avec une protection de qualité, durable et hermétique sur toute la ligne. »
Lithocoat est aujourd'hui le premier tuyau en béton à être protégé par un revêtement certifié BENOR qui a été testé selon les normes européennes les plus strictes (certificat BENOR n°
BB-562-2775-0123-001 – PTV 562 / EN 1054-2 2775). L'époxy a également été testé avec succès sur du béton altéré chimiquement dans un environnement humide, ce qui a permis d'étendre la certification BENOR aux applications dans les travaux in situ (adhérence > 1,5 MPa sans formation de cloques, de fissures ou d'écaillage) et à la rénovation.
Tom Bulcke : « Lithobeton a investi dans une ligne de production automatisée pour le revêtement de tuyaux en béton, où tout a été mis en œuvre pour garantir la qualité et la finition.
Grâce à l'utilisation d'outils robotisés et de processus avec contrôles intégrés, cette ligne de production entièrement automatisée garantit notamment une épaisseur de revêtement uniforme et une enveloppe hermétique du béton. Le client peut ainsi utiliser nos tuyaux revêtus en toute confiance. La machine est désormais pratiquement au point, mais nous continuons à la perfectionner. Le chauffage et le maintien à température des deux composants de l'époxy restent notamment un processus délicat, mais nous le maîtrisons de mieux en mieux. »
Lithocoat is vandaag de eerste betonbuis die beschermd wordt met een BENOR-gecertificeerde coating die getest werd onder de strengste Europese normen (BENOR certificaat nr. BB-562-2775-0123-001 – PTV 562 / EN 1054-2 2775). De epoxy werd ook succesvol getest op chemisch aangetast beton in een vochtig milieu, waardoor de BENOR-certificatie is uitgebreid voor toepassingen in werken in situ (hechtsterkte van > 1,5 MPa zonder blaasvorming, scheurvorming of afschilfering) en bij renovatie.
Tom Bulcke: “Lithobeton heeft geïnvesteerd in een geautomatiseerde proceslijn om betonbuizen te coaten waarbij alles in het werk is gesteld om de kwaliteit en afwerking te garanderen. Deze volautomatische productielijn zorgt door het gebruik van gerobotiseerde tools en bewerkingen met ingebouwde controles voor onder meer een gelijke laagdikte en een hermetische dekking van het beton. Zo kan de klant in volle vertrouwen onze gecoate buizen toepassen. De machine staat nu min of
meer op punt, maar we blijven doorontwikkelen. Vooral het verwarmen en op temperatuur houden van de twee componenten van de epoxy blijft een delicaat proces, maar we krijgen het steeds beter onder controle.”
PROCES VAN LANGE ADEM
Het relaas van Tom Bulcke toont aan dat de ontwikkeling van deze unieke
UN PROCESSUS DE LONGUE HALEINE
Le récit de Tom Bulcke montre que le développement de ce tuyau unique est et reste un processus de longue haleine. « Nous consacrons énormément d'heures à ce projet, mais nous sommes convaincus que ce produit peut constituer une avancée majeure dans le secteur. Le béton est tout simplement le matériau idéal pour les égouts. Et ce sera d'autant plus vrai si nous parvenons à résoudre le problème de la corrosion. Lithocoat est une solution particulièrement durable. Non seulement en termes de durée de vie, mais aussi en termes de recyclage. Nous avons bien sûr pensé à cela aussi. La couche de revêtement est très fine – jusqu'à 1,5 mm maximum – et représente moins de 3 % du volume total du béton. De plus, comme l'époxy est un matériau inerte, il n'y a aucun risque de lixiviation comme c'est parfois le cas
buis een proces van lange adem is en blijft. “We steken zeer veel manuren in dit verhaal, maar het geloof dat dit product voor een doorbraak kan zorgen in de sector is bijzonder groot. Beton is nu eenmaal het uitgelezen materiaal voor riolering. En al helemaal als we het probleem van de aantasting kunnen oplossen. Lithocoat is een bijzonder duurzame oplossing. Niet alleen op Pas na het coaten van de mof en spie wordt de dichtingsring geplaatst. Le joint d'étanchéité n'est mis en place qu'après avoir revêtu le manchon et la clavette.
avec d'autres produits. Cela signifie que le revêtement peut être recyclé avec les gravats de béton. De plus, les particules
de revêtement peuvent être entièrement séparées lors du broyage en une fraction sableuse. »
Lithobeton
het vlak van levensduur, maar ook naar recyclage toe. Ook daar hebben we uiteraard aan gedacht. De coatinglaag is bijzonder dun – tot maximaal 1,5 mm – en bedraagt minder dan 3% van het totale betonvolume. Daarnaast is het epoxymateriaal inert, waardoor er geen risico is tot uitloging zoals bij andere producten. Dit betekent dat de coating mee kan gerecycleerd
De coating is zeer dun - tot maximaal 1,5 mm – en bedraagt minder dan 3% van het totale volume.
Le revêtement est très fin (jusqu'à 1,5 mm maximum) et représente m oins de 3 % du volume total.
PROJET À OSTENDE
Les avantages de Lithocoat ne sont pas passés inaperçus auprès de la ville d'Ostende et de l'entreprise de construction Aannemingen Vanlerberghe nv. Dans le cadre de la rénovation de la Mariakerkelaan (entre la Stuiverstraat et la Torhoutsesteenweg), environ 155 m de tuyaux Lithocoat de deux diamètres différents (500 mm et 700 mm) ont été posés. Hendrik Vanlerberghe : « Le béton est de toute façon un matériau très intéressant pour les applications d'égouts. Les tuyaux en céramique classiques pour les eaux usées sont plutôt fragiles et cassants, tandis qu'un tuyau en béton est beaucoup moins délicat à manipuler. Nous offrons ainsi une solution très robuste, mais aussi très durable. Comme entrepreneur, nous sommes en tout cas très convaincus des qualités de ce tuyau particulier et,
worden tot betonpuin. Bovendien kunnen de coatingpartikels bij vermaling tot een zandfractie volledig afgescheiden worden.”
PROJECT OOSTENDE
De voordelen van Lithocoat zijn Stad Oostende en Aannemingen Vanlerberghe nv niet ontgaan. Bij de heraanleg van de Mariakerkelaan (tussen de Stuiverstraat en de Torhoutsesteenweg) wordt ongeveer 155 m Lithocoat-buizen gelegd van twee verschillende diameters (500 mm en 700 mm). Hendrik Vanlerberghe: “Beton is sowieso een zeer interessant materiaal voor rioleringstoepassingen. Klassieke keramische buizen voor DWA zijn eerder broos en breekbaar terwijl een betonbuis veel minder gevoelig is bij verhandeling. Op die manier voorzien we een zeer robuuste, maar ook erg duurzame oplossing. Als aannemer zijn wij in ieder geval zeer overtuigd van de kwaliteiten van deze bijzondere buis en van de mensen op de werf hoor ik dat ook de plaatsing bijzonder vlot loopt.”
Tom Bulcke is zeer opgetogen met de werf in Oostende: “Enerzijds moeten opdrachtgevers en studiebureaus overtuigd zijn om een alternatief product zoals Lithocoat voor te schrijven. Anderzijds zijn we aannemer Hendrik Vanlerberghe erkentelijk om mee te werken aan dit referentieproject in Oostende waardoor dit innovatief product in praktijk wordt toegepast en de voordelen worden getoetst. Eenmaal de voordelen van dit product meer bekend zullen geraken, geloven we heel sterk dat er veel meer projecten zullen volgen. Tijdens de voorbije VLARIO-dag was de interesse alvast bijzonder groot.” ■
d'après les personnes présentes sur le chantier, la pose se déroule également très bien. »
Tom Bulcke est très satisfait du chantier à Ostende : « D'une part, les maîtres d'ouvrage et les bureaux d'études doivent être convaincus de prescrire un produit alternatif tel que Lithocoat. D'autre part, nous sommes également reconnaissants envers
MARIAKERKELAAN
Oostende, 2025
l'entrepreneur Hendrik Vanlerberghe d'avoir collaboré à ce projet de référence à Ostende, qui permet de mettre en pratique ce produit innovant et d'en tester les avantages. Une fois que les avantages de ce produit seront mieux connus, nous sommes convaincus que de nombreux autres projets suivront. Lors de la dernière journée VLARIO, on a déjà constaté un très fort intérêt. » ■
• 5 ongewapende Lithocoatbuizen DN500, lengte 2.825 mm
5 tuyaux Lithocoat non armés, DN500, longueur 2.825 mm
• 50 ongewapende Lithocoatbuizen DN700, lengte 2.825 mm
50 tuyaux Lithocoat non armés, DN700, longueur 2.825 mm
• 5 inspectieputten met epoxycoating 5 regards d'inspection avec revêtement époxy
INTERVIEW MET JURGEN VANHEE (FLUVIUS)
“Met prefab beton kunnen we de meest complexe rioleringen ontwerpen”
Fluvius is in Vlaanderen verantwoordelijk voor de aanleg en het onderhoud van nutsleidingen voor elektriciteit, aardgas, warmte en riolering. Voor die projecten maakt het bedrijf gebruik van uiteenlopende materialen. Een belangrijk materiaal is prefab beton, vooral toegepast bij rioleringswerken. Wij spraken met Jurgen Vanhee, technoloog riolering bij Fluvius, over de meerwaarde van prefab beton in hun rioleringsprojecten. “Prefab beton stelt ons in staat de meest complexe rioleringen te ontwerpen”, vertelt hij onder meer.
BETON: KAN U FLUVIUS KORT EVEN VOORSTELLEN?
JURGEN VANHEE: “Fluvius ontstond in 2019 uit de fusie van Eandis en Infrax. Wij staan in voor de bouw en het beheer van publieke nutsleidingen in Vlaanderen die elektriciteit, aardgas, warmte en riolering bij de burger
Jurgen Vanhee, technoloog riolering bij Fluvius
Jurgen Vanhee, technologue en égouts chez Fluvius
ENTRETIEN
AVEC JURGEN VANHEE
(FLUVIUS)
« Le béton préfabriqué nous permet de concevoir les réseaux d'égouts les plus complexes »
Acteur clé en Flandre dans la construction et l’entretien des réseaux publics d’électricité, de gaz naturel, de chauffage et d ’égouttage, Fluvius utilise une grande variété de matériaux pour s es projets. Le béton préfabriqué, notamment, joue un rôle essentiel dans la réalisation des réseaux d’égouts. BETON s’est entretenu avec Jurgen Vanhee, technologue en égouts chez Fluvius, pour en savo ir plus sur la valeur ajoutée de ce matériau. « Le béton préfabriqué nous permet de concevoir des réseaux d’égouts particulièrement complexes », explique-t-il e ntre autres.
BETON : POUVEZ-VOUS NOUS PRÉSENTER BRIÈVEMENT FLUVIUS ?
JURGEN VANHEE : « Né en 2019 de la fusion entre Eandis et Infrax, Fluvius est chargé de la construction et de la gestion des réseaux publics de distribution d’électricité, de gaz naturel, de chauffage et d’égouttage en Flandre. Dans le domaine spécifique des égouts, nous assurons la gestion dans 85 communes flamandes. Cela implique non seulement la gestion et la maintenance quotidienne des égouts de ces communes, mais aussi le raccordement
Jurgen Vanhee: “Prefab beton is uitermate geschikt voor de infiltratie van het hemelwater. De grote diameters hebben daarnaast een grote buffercapaciteit om de eerste flush bij hevige regenval op te vangen."
Jurgen Vanhee : « Le béton préfabriqué est particulièrement adapté à l’infiltration des eaux pluviales. Les grands diamètres offrent en outre une importante capacité de rétention pour absorber le premier flux lors de fortes précipitations. »
“Prefab beton wordt al jaar en dag toegepast in de rioleringssector. Het huidige patrimonium bestaat hoofdzakelijk
uit betonproducten.”
brengen. Wat dat laatste domein betreft: wij zijn rioolbeheerder in 85 Vlaamse gemeentes, wat dus inhoudt dat wij in die gemeentes instaan voor het dagelijkse beheer van de rioleringen, maar ook voor het erop aansluiten van de woningen en het aanleggen van nieuwe rioler ingsnetten.”
BETON: HOE ZAG UW PERSOONLIJKE CARRIÈRE IN DE RIOLERINGSWERELD ER TOT DUSVER UIT?
des habitations au réseau et la réalisation de nouveaux projets d’égouttage. »
BETON : À QUOI RESSEMBLE VOTRE PARCOURS PROFESSIONNEL DANS LE SECTEUR DES ÉGOUTS JUSQU'À PRÉSENT ?
JURGEN VANHEE : « Mon aventure dans le domaine des égouts a débuté en 2012, lorsque j’ai intégré Infrax en tant que chef d’équipe en maintenance et exploitation. Comme le titre l’indique, ma mission principale consistait à assurer l’entretien du réseau d’égouts existant. Ce poste m’a permis de toucher à une grande diversité de tâches : nettoyage des canaux, gestion des stations de pompage, rénovation des conduites… J’ai également eu l’occasion d’explorer une large gamme de matériaux et d’en comprendre les usages dans des contextes très variés. »
« En 2020, j’ai rejoint le département des égouts chez Fluvius. Avec mon équipe, nous sommes responsables du choix des matériaux, de la définition de leurs domaines d’application et de l’élaboration des méthodes de travail. Lorsqu’un problème survient, qu’il soit lié aux matériaux ou à leur mise en œuvre, nous collaborons étroitement avec les acteurs du secteur pour identifier des solutions adaptées. »
« En 2022, j’ai eu l’honneur de présider le groupe de travail sur l’évacuation des eaux usées privées et les zones rurales au sein du VLARIO. Cette plateforme flamande de concertation est aujourd’hui la référence en Flandre pour toutes les questions liées aux égouts, au traitement des eaux et à la gestion des eaux pluviales. J’ai succédé à Mario Moens, qui a pris sa retraite après de nombreuses années d’engagement. »
JURGEN VANHEE: “In 2012 ben ik gestart als teamleader onderhoud & exploitatie bij het toenmalige Infrax. Zoals de functietitel zegt, hield die job in om het bestaande rioleringspatrimonium in stand te houden. Dat betekende een heel divers takenpakket: van onderhoud van grachten en het beheer van pompstations tot het renoveren van de riolering. Door die functie kwam ik in aanraking met verschillende materialen in allerlei toepassingen.”
“In 2020 heb ik dan de overstap gemaakt naar de afdeling riolering bij Fluvius, waar het team en ik materiaalkeuzes maken, het toepassingsgebied ervan beschrijven en werkmethodes opstellen. Bij materiaal- of plaatsingsproblemen gaan we ook in overleg met de sector om tot oplossingen te komen.”
« Le béton préfabriqué est utilisé depuis longtemps dans le secteur des égouts. Le parc actuel se compose principalement de produits en béton. »
BETON : QUELLE EST LA MISSION CONCRÈTE DE CE GROUPE DE TRAVAIL ?
JURGEN VANHEE : « Le groupe de travail est structuré en quatre sous-groupes et traite toutes les questions pratiques concernant notamment les réseaux d’égouts, leur inspection, les projets de déconnexion et le traitement des eaux usées dans les zones rurales. Cela inclut des solutions comme le traitement
“In 2022 heb ik de fakkel overgenomen als voorzitter van de werkgroep Privéwaterafvoer en Buitengebied bij VLARIO, het Vlaamse overlegplatform voor afval- en hemelwater dat vandaag geldt als hét aanspreekpunt in Vlaanderen voor vragen rond riolering, waterzuivering en regenwaterbeheer. Ik volgde Mario Moens op, die met pensioen ging.”
BETON: WAT GEBEURT ER CONCREET IN DIE WERKGROEP?
JURGEN VANHEE: “De werkgroep bestaat uit vier deelgroepen en behandelt alle
praktische vragen over onder meer riolering, keuring van riolering, afkoppelingsprojecten en afvalwaterzuivering in het buitengebied, waaronder ook decentrale zuivering, drukriolering en systemen die huishoudelijk afvalwater van een enkel gebouw zuiveren, zogeheten IBA’s (IBA staat voor individuele behandeling van afvalwater, red.). In de werkgroep zetelen alle rioolbeheerders en andere actoren uit de rioleringssector, waaronder ook fabrikanten en leveranciers. Naast het beantwoorden van vragen, maken de leden van de werkgroep onderling praktische
« Même si le mot préfabriqué dans béton préfabriqué semble impliquer que chaque élément est identique au précédent, le béton préfabriqué peut tout à fait être fabriqué sur mesure. »
décentralisé, les égouts sous pression et les systèmes destinés à traiter les eaux usées domestiques d’un seul bâtimentcommunément appelés stations d’épuration individuelles (SEI). Ce groupe de travail rassemble tous les gestionnaires de réseaux d'égouts ainsi que d’autres acteurs du secteur de l'assainissement, y compris les fabricants et les fournisseurs. Ensemble, nous répondons aux questions, mais nous établissons aussi des accords pratiques pour améliorer la collaboration. Le partage de
connaissances avec les autres membres du VLARIO est également une composante essentielle de notre travail. »
BETON : COMMENT AVEZVOUS DÉCOUVERT LE BÉTON PRÉFABRIQUÉ ?
JURGEN VANHEE : « Le béton préfabriqué est un matériau bien établi dans le secteur des égouts. Le parc existant est d’ailleurs majoritairement constitué d’éléments en béton. J’ai donc été confronté à ce matériau dès mes débuts
afspraken om beter te kunnen samenwerken. En ook kennisdeling met alle andere leden van VLARIO is een belangrijk item.”
BETON: HOE BENT U VOOR HET EERST IN CONTACT GEKOMEN MET PREFAB BETON?
JURGEN VANHEE: “Prefab beton wordt al jaar en dag toegepast in de rioleringssector. Het huidige patrimonium bestaat hoofdzakelijk uit betonproducten. Ik kwam er dus al aan het begin van mijn carrière, bij Infrax, mee in aanraking. De laatste tien jaar bekijken we
Ook voor haar electriciteitscabines maakt Fluvius gebruik van prefab beton. Fluvius utilise également du béton préfabriqué pour ses cabines électriques.
chez Infrax. Au cours des dix dernières années, nous avons souvent examiné si d'autres matériaux n'étaient pas plus adaptés à certaines applications, mais le béton préfabriqué reste assurément un matériau très important pour le secteur de l'assainissement. »
BETON : POUVEZ-VOUS PRÉCISER LE RÔLE DU BÉTON PRÉFABRIQUÉ DANS LA CONSTRUCTION DES ÉGOUTS, DES SYSTÈMES D'ÉPURATION DÉCENTRALISÉS ET DES STATIONS D'ÉPURATION INDIVIDUELLE (SEI) ?
JURGEN VANHEE : « Les SEI en béton occupent une part de marché significative et ont largement démontré leur efficacité. Leur installation est simple
vaker dan vroeger of andere materialen voor bepaalde toepassingen niet geschikter zijn, maar prefab beton blijft voor de rioleringssector uiteraard een heel belangrijk materiaal.”
BETON: KAN U DE ROL VAN PREFAB BETON BIJ DE AANLEG VAN RIOLERING, DECENTRALE ZUIVERINGSSYSTEMEN EN SYSTEMEN VOOR DE INDIVIDUELE BEHANDELING VAN AFVALWATER (IBA’S) WAT CONCRETER MAKEN?
JURGEN VANHEE: “Betonnen IBA’s nemen een groot marktaandeel in en hebben hun deugdelijkheid al ruimschoots bewezen. Ze zijn ook vlot te plaatsen omdat ze al geprefabriceerd zijn en door hun hoge gewicht bestand zijn
tegen opdrijven, zowel tijdens de plaatsing als nadien. Ook voor grotere systemen is prefab beton een betrouwbaar en duurzaam product. Veel leveranciers gebruiken het als basiselement voor de opbouw van hun systeem voor decentrale zuivering.”
“In de traditionele riolering zal prefab beton een belangrijke rol blijven spelen. Zo is het materiaal uitermate geschikt voor buizen met grote diameters, die belangrijk zijn om een grote buffercapaciteit te creëren om de eerste flush bij hevige regenval op te vangen.”
“In de infiltratiewereld zal het belang van prefab beton alleen maar toenemen; de vele nieuwe producten
die ontwikkeld worden om ervoor te zorgen dat wij als rioolbeheerder het hemelwater kunnen laten infiltreren, zoals infiltratieputten en infiltratiekolken, zijn veelal van prefab beton. Ten slotte wil ik graag vermelden dat Fluvius naast de rioleringswereld ook veel prefab beton gebruikt voor de cabines voor gas en elektriciteit, maar dit is minder mijn vakgebied.”
BETON: IS FEBE DAAR EEN BELANGRIJKE PARTNER IN VOOR FLUVIUS?
JURGEN VANHEE: “FEBE is hét aanspreekpunt als het gaat over betonproducten. We hebben dan ook contact met de organisatie in heel wat overlegplatformen. Uiteraard bespreken we
Vanhee, hier op bezoek bij O Beton in Roeselare in het kader van een reportage door Kanaal Z: “Uiteraard bespreken we in projecten bepaalde zaken met de fabrikant van het prefab beton en de aannemer, maar als het algemene zaken betreft, zoals de algemene kwaliteit van het beton of plaatsingsvoorschriften, dan is FEBE onze gesprekspartner.”
grâce à leur conception préfabriquée, et leur poids élevé les rend particulièrement résistantes à la poussée hydrostatique, que ce soit lors de la pose ou après. Le béton préfabriqué est également un produit fiable et durable pour les systèmes de plus grande envergure. De nombreux fournisseurs l'utilisent comme élément de base pour la construction de leur système d’épuration décentralisé. »
« Le béton préfabriqué continuera à jouer un rôle important dans les réseaux d'égouts traditionnels. Ce matériau est en effet particulièrement adapté aux tuyaux de grand diamètre. Ces derniers permettent de créer des volumes de stockage importants, indispensables
Jurgen Vanhee, ici en visite chez O Beton à Roulers dans le cadre d'un reportage réalisé par Kanaal Z : « Bien sûr, nous discutons de certains aspects des projets avec le fabricant de béton préfabriqué et l'entrepreneur, mais lorsqu'il s'agit de questions générales, comme la qualité globale du béton ou les instructions de mise en œuvre, nous nous tournons ver s la FEBE. »
pour absorber les premières eaux de ruissellement en cas de fortes précipitations. »
« En matière d'infiltration, l'importance du béton préfabriqué ne fera que croître. Les nombreux nouveaux produits développés pour permettre aux gestionnaires de réseaux d'égouts d'infiltrer les eaux pluviales, comme les puits et les puisards d'infiltration, sont souvent fabriqués en béton préfabriqué. Je tiens aussi à mentionner qu'outre le domaine des égouts, Fluvius
utilise également beaucoup de béton préfabriqué pour les cabines de gaz et d'électricité, mais cela relève moins de mon domaine de compétence. »
BETON : LA FEBE EST-ELLE UN PARTENAIRE IMPORTANT POUR FLUVIUS DANS CE DOMAINE ?
JURGEN VANHEE : « La FEBE est notre interlocuteur privilégié pour tout ce qui concerne les produits en béton. Nous sommes régulièrement en contact avec la fédération dans le cadre de nombreuses plateformes de concertation.
Plaatsing van een prefab betonnen inspectieput door Fluvius bij de vernieuwing van riolering in Harelbeke.
Installation d'un puits d'inspection en béton préfabriqué par Fluvius lors de la rénovation du réseau d'égouts à Harelbeke.
Bien entendu, nous échangeons aussi directement avec les fabricants de béton préfabriqué et les entrepreneurs impliqués dans les projets. Cependant, lorsqu’il s’agit de questions plus générales - comme la qualité des matériaux, les prescriptions de mise en œuvre ou les nouvelles applications - c’est principalement vers la FEBE que nous nous tournons. Et la FEBE en informera bien sûr ses membres. »
BETON : QUELS SONT LES DÉFIS FUTURS DANS LE SECTEUR DES SEI, DES ÉPURATIONS DÉCENTRALISÉES ET LES ÉGOUTS TRADITIONNELS ?
JURGEN VANHEE : « Le défi majeur consiste à atteindre les objectifs de réduction des rejets, afin qu’aucune eau usée ne soit encore déversée dans nos cours d’eau. Ces objectifs doivent être atteints le plus rapidement possible et, pour cela, nous devons utiliser les
bons produits au bon endroit. Mais tout doit se faire dans le respect du budget. Lorsque nous investissons dans des égouts ou d'autres systèmes, nous voulons que les matériaux utilisés offrent une très longue durée de vie. Et nous voulons également connaître à l'avance les coûts d'entretien ».
BETON : PEUT-ON S’ATTENDRE À L’AVENIR À DES EXIGENCES OU À DES PRESCRIPTIONS QUI OBLIGERAIENT L’INDUSTRIE BELGE DU BÉTON À ADAPTER SES PRODUITS AFIN QU’ILS SERVENT ENCORE MIEUX LES GESTIONNAIRES DE RÉSEAUX D’ÉGOUTTAGE ?
JURGEN VANHEE : « L’aspect durabilité va également jouer un rôle de plus en plus important dans notre secteur. Nous devons donc réduire nos émissions de CO₂. Chaque maillon de la chaîne doit en tenir compte, y compris
rechtstreeks zaken met de fabrikanten van het prefab beton en de projectaannemer, maar als het algemene zaken betreft, zoals de algemene kwaliteit van het beton, de plaatsingsvoorschriften of nieuwe toepassingen, dan is FEBE onze gesprekspartner. FEBE koppelt dan vervolgens terug naar haar leden.”
BETON: WAT ZIJN DE TOEKOMSTIGE UITDAGINGEN IN DE SECTOR VAN DE IBA’S, DE DECENTRALE ZUIVERINGEN EN KLASSIEKE RIOLERING?
JURGEN VANHEE: “Vooral het behalen van de reductiedoelen, die ervoor moeten zorgen dat er finaal geen afvalwater meer geloosd wordt in onze waterlopen. Die doelstellingen moeten zo snel mogelijk behaald worden en
“Hoewel het woord prefab in prefab beton lijkt te impliceren dat elk element identiek is aan het voorgaande, kan prefab beton evengoed maatwerk zijn.”
les producteurs de béton. On considère généralement que le béton – ou plutôt le ciment utilisé – a une empreinte carbone importante. Cela s’explique en partie par l’utilisation fréquente de ce matériau, mais nous appelons néanmoins nos fournisseurs à miser au maximum sur des produits durables. Dans le cas du béton préfabriqué, cela signifie des liants alternatifs plus respectueux de l’environnement ou l’utilisation de granulats recyclés. »
BETON : AU COURS DE VOTRE CARRIÈRE, AVEZ-VOUS OBSERVÉ DES ÉVOLUTIONS IMPORTANTES DANS LE SECTEUR, POUR LESQUELLES LE BÉTON PRÉFABRIQUÉ A JOUÉ UN RÔLE DÉTERMINANT ?
JURGEN VANHEE : « Pas d'évolutions dans un premier temps, mais il est vrai que le béton préfabriqué nous permet de
daarvoor moeten we de juiste producten op de juiste plaats toepassen. Maar budgettair moet alles wel blijven kloppen. Als we investeren in riolering of andere systemen, dan willen we dat de gebruikte materialen een hele lange levensduur hebben. En we willen ook vooraf de kosten qua onderhoud kennen.”
BETON: ZIJN ER EISEN- OF VOORSCHRIFTEN TE VERWACHTEN IN DE TOEKOMST WAARDOOR DE BELGISCHE BETONINDUSTRIE
HAAR PRODUCTEN ZOU MOETEN
AANPASSEN ZODAT DEZE NOG BETER TEN DIENSTE STAAN VAN DE RIOOLBEHEERDERS?
JURGEN VANHEE: “Het duurzaamheidsaspect gaat, net als overal, ook in onze sector een steeds grotere rol spelen. Ook wij moeten daarom onze CO2uitstoot naar beneden halen. Elke schakel in de hele keten moet daar rekening mee houden, dus ook de betonproducenten. Algemeen wordt gesteld dat beton, of liever het gebruikte cement, een grote CO2-voetafdruk heeft. Dat is wel deels te wijten aan de veelvuldige toepassing van het materiaal, maar toch roepen wij onze materiaalleveranciers op om maximaal in te
zetten op duurzame producten. In het geval van prefab beton betekent dit milieuvriendelijkere alternatieve bindmiddelen voor cement of het gebruik van gerecycleerde granulaten.”
BETON: HEB U IN UW CARRIÈRE
BELANGRIJKE AANPASSINGEN
GEZIEN IN DE SECTOR DIE MEDE
DANKZIJ PREFAB BETON EEN
OPLOSSING HEBBEN GEVONDEN?
JURGEN VANHEE: “Aanpassingen niet meteen, maar het is wel zo dat prefab beton ons in staat stelt de meest complexe rioleringen, die waarbij meerdere leidingen toekomen in één inspectieput, te ontwerpen. Hoewel het woord prefab in prefab beton lijkt te impliceren dat elk element identiek is aan het voorgaande, kan prefab beton namelijk evengoed maatwerk zijn. Eenmaal alles op papier goed is uitgewerkt, kan de meest complexe constructie perfect in prefab beton geproduceerd worden om daarna op de werf te worden afgeleverd. Dat is
concevoir des systèmes d'égouts très complexes, dans lesquels plusieurs canalisations convergent vers un seul puits d'inspection. Contrairement à ce que le terme “préfabriqué” pourrait laisser penser, chaque élément peut être fabriqué sur mesure, en fonction des besoins spécifiques du projet. »
« Quand tout a été bien étudié au préalable, même les structures les plus complexes peuvent être parfaitement produites en béton préfabriqué, puis livrées sur le chantier. C'est là un des grands avantages du béton préfabriqué : il permet de gagner du temps sur le chantier tout en garantissant une qualité constante, grâce à une fabrication en environnement contrôlé. »
BETON : LE BÉTON PRÉFABRIQUÉ
SEMBLE DONC ÊTRE UN MATÉRIAU
IDÉAL POUR UNE UTILISATION DANS
een groot voordeel van prefab beton: de prefabricatie zorgt ervoor dat er op de werf sneller kan worden gewerkt. En het betekent ook een kwaliteitsgarantie, omdat het gemaakt wordt onder gecontroleerde omst andigheden.”
BETON: PREFAB BETON LIJKT DUS EEN IDEAAL MATERIAAL VOOR TOEPASSING IN DE INFRA/RIOLERINGSSECTOR.
KAN U AFSLUITEND NOG EENS SAMENVATTEN WAAROM?
JURGEN VANHEE: “Prefab beton is heel robuust en daardoor bestand tegen mechanische en verkeersbelasting. Het feit dat ook maatwerk geprefabriceerd kan worden, vormt een grote meerwaarde. Daarnaast zijn de gegarandeerde kwaliteit en de gemakkelijke plaatsing belangrijke troeven van prefab beton. Constructies in prefab beton worden niet ter plaatse bekist en gegoten en kunnen onmiddellijk belast worden wat een enorme reductie van de uitvoeringstermijn betekent.” (WP) ■
Un élément de pertuis en béton préfabriqué prêt à être installé pour un projet de canalisations, mené par Fluvius à Harelbeke.
LE SECTEUR DES INFRASTRUCTURES ET DES ÉGOUTS. POUVEZ-VOUS RÉSUMER POURQUOI ?
JURGEN VANHEE : « Le béton préfabriqué est très robuste et donc résistant aux contraintes mécaniques et au trafic routier. Sa capacité à être fabriqué
sur mesure représente une véritable valeur ajoutée, en plus de sa qualité constante et de sa mise en œuvre simplifiée. L'utilisation du béton préfabriqué permet de raccourcir les délais d'exécution, car les constructions ne doivent pas être coffrées et coulées sur place. » (WP) ■
Een prefab betonnen kokerelement ligt klaar om geplaatst te worden in een Fluviusrioleringsproject in Harelbeke.
Elke druppel hoort in de grond
Sinds 2023 geldt de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemelwater (GSVH 2023), die voor nieuwbouw- en verbouwprojecten in Vlaanderen op openbaar en privaat domein duidelijke richtlijnen vastlegt rond het beheer van hemelwater. Het bijhorende technisch achtergronddocument (TA), opgesteld door de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW), geeft verduidelijking bij de verordening en kreeg in juni 2025 een update (versie 1.2). Het uiteindelijke doel is te zorgen voor een klimaatbestendige omgeving, waarbij het hemelwater maximaal geïnfiltreerd, gebufferd en hergebruikt wordt. Maar hoe wordt dit gerealiseerd en waar dient men rekening mee te gehouden? In dit artikel beantwoorden we die vragen en staan we stil bij de oplossingen in en met p refab beton.
TOEPASSINGSGEBIED VAN DE GSVH
De GSVH is van toepassing voor volgende handelingen:
¬ Overdekte constructies bouwen of herbouwen, bestaande overdekte constructies uitbreiden of verbouwen met werken aan de afwatering;
¬ Verhardingen aanleggen, heraanleggen of uitbreiden;
¬ Aanleggen van een afwatering voor de constructies of de verhardingen hiervoor vermeld, waarvan het hemelwater voorheen op natuurlijke wijze in de bodem infiltreerde.
Voor handelingen op openbaar domein die volledig vrijgesteld zijn van vergunning volgens artikel 10 van het besluit van de Vlaamse Regering van 16 juli 2010 is de GSVH niet van
toepassing. De Code van Goede Praktijk Rioleringen, die ook invulling geeft aan de manier waarop bij grote projecten of projecten op openbaar domein met de GSVH kan worden omgegaan, blijft wel van toepassing.
BASISPRINCIPES
Vanaf het ontwerp dient nagedacht te worden over elke druppel hemelwater die op het terrein neerkomt.
LE BÉTON PRÉFABRIQUÉ PROPOSE DES SOLUTIONS EFFICACES POUR
UNE BONNE GESTION DES EAUX PLUVIALES
Chaque goutte doit retourner au sol
Depuis 2023, le GSVH (Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemel water 2023, le Règlement Régional 2023 sur les Eaux Pluviales) fixe des directives claires en matière de gestion des eaux pluviales pour les projets de construction et de rénovation en Flandre, tant sur les domaines publics que privés. Le document technique associé (TA), élaboré par la CIW (Commission de Coordination de la Politique Intégrée de l'Eau), a été mis à jour en juin 2025 (version 1.2). L'objectif final est de créer un environnement résilient au climat, dans lequel l'eau de pluie est autant que possible infiltrée, stockée ou réutilisée. Mais comment y parvenir concrètement et quels sont les points d’attention ? Cet article apporte des réponses, notamment sur les solutions utilisant le béton préfabriqué.
CHAMP D'APPLICATION DU GSVH
Le GSVH s'applique aux interventions suivantes :
¬ Construction ou reconstruction d'ouvrages couverts, transformation ou extension d'ouvrages existants avec modifications de l’évacuation ;
¬ Aménagement, réaménagement ou extension de surfaces imperméabilisées ;
¬ Installation d'un système d’évacuation pour les ouvrages ou les revêtements susmentionnés, lorsque les eaux pluviales s’infiltraient auparavant naturellement dans le sol.
Le GSVH ne s'applique pas aux interventions sur domaine public dispensées de permis conformément à l'article 10 de l'arrêté du Gouvernement flamand du 16 juillet 2010. Le Code de Bonnes Pratiques pour les réseaux d'assainissement, qui précise également la manière d’appliquer le GSVH aux grands
Hoe kan ervoor gezorgd worden dat deze druppel niet zomaar naar zee wordt afgevoerd? De GSVH 2023 is gebaseerd op de ladder van Lansink (zie figuur 1). Dit betekent dat afstroom van het hemelwater moet worden vermeden, door maximaal in te zetten op hergebruik of infiltratie.
AFSTROOM VERMIJDEN
De druppel die op een natuurlijke ondergrond valt kunnen we beschouwen als een slimme druppel,
die zal wel infiltreren. Elke druppel die echter op een afwaterend oppervlak (dak, carport, gesloten wegdek, bushokje …) valt heeft hulp nodig om zijn weg naar de ondergrond te vinden. Idealiter wordt het hemelwater dat op een afwaterend oppervlak valt, afgevoerd naar een onverharde zone op eigen terrein. Als deze onverharde zone een oppervlakte heeft die minstens 25% bedraagt van het afwaterend oppervlak en als hiervoor geen leidingen (uitgezonderd dakgoten en
Éviter le ruissellement
• Déminéraliser et minéraliser plus intelligent
Recueillir et récupérer l’eau
• Tamponnage de l’eau pour récupération
Infiltrer
• En surface, sous terre, revêtement perméable
Stocker l’eau et l’évacuer lentement
• Bassins d’attente vers cours d’eau
Évacuer dans l’évacuation d’eau de pluie
• Via les égouts vers les cours d’eau
Évacuer l’eau dans un égout mixte
• Drainage vers le traitement des eaux usées
Fig.
projets ou aux projets sur domaine public, reste toutefois d'application.
PRINCIPES DE BASE
Dès la phase de conception, chaque goutte d’eau de pluie doit être prise en compte. Comment éviter qu’elle soit simplement évacuée vers la mer ?
Le GSVH 2023 repose sur l' « échelle de Lansink » (voir figure 1), ce qui implique que l’écoulement doit être évité autant que possible, en favorisant la réutilisation ou l’infiltration.
ÉVITER L’ÉCOULEMENT
standpijpen) moeten worden aangelegd, is de GSVH niet van toepassing. Voor al het andere hemelwater moeten er dus maatregelen worden genomen.
HERGEBRUIK
Hemelwater bufferen voor hergebruik is bij particuliere projecten een logische keuze en gemakkelijk realiseerbaar. In de GSVH wordt vastgelegd hoe groot de regenwatertank dient te zijn, afhankelijk van het aantal bewoners en de aard van de nieuwbouw
Une goutte qui tombe sur un sol naturel s’infiltrera spontanément. En revanche, une goutte qui atterrit sur une surface imperméable (toit, carport, revêtement routier fermé, abri de bus...) a besoin d’être guidée vers le sol. Idéalement, ces eaux sont redirigées vers une zone non revêtue sur la propriété. Si cette zone couvre au moins 25 % de la surface imperméable et qu’aucune canalisation n’est nécessaire (hors gouttières et descentes), le GSVH ne s’applique pas. Dans tous les autres cas, des mesures doivent être prises.
RÉUTILISATION
Stocker les eaux de pluie pour un usage domestique est une option logique et facile à mettre en œuvre pour les projets privés. Le GSVH définit la taille de la citerne à prévoir selon le nombre d’habitants et la nature du projet. Sur domaine public, cette solution est moins évidente, mais envisageable. Pensons par exemple à des « ruesjardin » où un stockage collectif avec robinets permet aux habitants d’arroser leurs plantes. Les services communaux peuvent aussi utiliser cette eau pour l’entretien des espaces verts publics.
1 – Hemelwaterbeheer volgens het principe van de ladder van Lansink
Fig. 1 – Gestion des eaux pluviales selon le principe de l'échelle de Lansink
of verbouwing. Op openbaar terrein is deze keuze minder voor de hand liggend, maar daarom niet onmogelijk. Denk aan ‘tuinstraten’ in stedelijke omgevingen waarbij een collectieve opslagvoorziening met aftapkraantjes de burgers de mogelijkheid geeft om hemelwater te gebruiken voor bijvoorbeeld het bewateren van hun planten. Ook kan op openbaar domein het hemelwater worden opgeslagen zodat
de groendiensten deze watervoorraad kunnen gebruiken voor de besproeiing van het openbaar groen.
INFILTRATIE
Daarnaast dient het hemelwater maximaal de kans te krijgen om te infiltreren in de ondergrond. Hierbij moet rekening worden gehouden met zowel wettelijke eisen als met praktische, projectgebonden randvoorwaarden.
In bijlage bij de nieuwe versie van het TA zit een zeer handig stroomdiagram als hulpmiddel om te beslissen hoe het hemelwater het best kan infiltreren. Eerst en vooral moet worden nagegaan of de ondergrond infiltratie toelaat, want infiltratie voorzien bij een ondoordringbare ondergrond, zoals klei, heef t geen zin.
Burgemeesterspark Lochristi – Doorkruisbare wadi met prefab beton
Parc du bourgmestre Lochristi – Oued traversable avec béton p réfabriqué
INFILTRATION
L'infiltration doit être maximisée, dans le respect des exigences légales et des contraintes propres au projet. L’annexe du nouveau TA contient un organigramme utile pour déterminer la solution d’infiltration la plus adaptée. Il faut d’abord vérifier si le sol permet l’infiltration. En sol imperméable (ex : argile), cela n’a aucun sens.
Le GSVH impose des exigences dimensionnelles en fonction de la surface connectée : une surface d’infiltration d’au moins 8 % et un volume d’infiltration de minimum 33 l/m². Pour chaque projet, il convient de déterminer où placer quelle solution d’infiltration.
Il est également essentiel de veiller à ce que la solution reste au-dessus de la nappe phréatique. Il faut donc déterminer ce niveau avant la conception.
INFILTRATION EN SURFACE
Le GSVH impose d’examiner d’abord si une solution d’infiltration en surface est envisageable. Le TA cite plusieurs arguments :
¬ La disposition en surface permet une inspection plus aisée et un entretien simplifié ;
¬ Leur aménagement paysager offre une valeur écologique supplémentaire ;
Waterdoorlatende verharding met prefab beton en toch groen
Revêtement perméable en béton préfabriqué et p ourtant vert
¬ Leur présence visible sensibilise davantage la population ;
¬ Ils sont facilement extensibles pour intégrer de futures mesures ;
¬ Les systèmes souterrains, mal conçus, risquent de drainer l’eau souterraine.
Cependant, le GSVH et le TA ne rendent pas justice aux systèmes souterrains actuels. Lorsqu’ils sont bien conçus, ils permettent des inspections
moyennant l’utilisation de bons outils. Des préfiltres protègent efficacement le système d’infiltration en aval, à condition d’être entretenus régulièrement. Les systèmes naturels en surface manquent souvent de tels filtres, ce qui complique leur entretien lorsque le sol est colmaté ou pollué.
Ils demandent aussi un suivi après installation. Un bassin piétiné, par exemple, verra sa capacité d’infiltration
De GSVH stelt dimensionele eisen aan elke infiltratievoorziening in functie van de aangesloten afwaterende oppervlakte. De infiltratieoppervlakte moet minimum 8% bedragen en het infiltratievolume minimum 33 l per m² aangesloten afwaterende oppervlakte. Voor elk project en elke afwaterende oppervlakte moet dus worden bepaald waar men welke infiltratievoorziening plaatst.
Daarnaast is het belangrijk dat een infiltratievoorziening steeds boven de grondwatertafel blijft. Men moet bijgevolg voorafgaand aan het ontwerp van het infiltratiesysteem bepalen op welk niveau zich de gemiddelde grondwatertafel bevindt.
BOVENGRONDSE INFILTRATIE
De GSVH stelt dat eerst moet worden gekeken of een bovengrondse infiltratievoorziening mogelijk is. Hier zijn, volgens het TA, verschillende redenen voor:
¬ Bovengrondse systemen zijn veel beter inspecteerbaar en dus ook onderhoudbaar;
¬ Bovengrondse systemen zijn meestal voorzien van een groene aanleg, waardoor ze een ecologische meerwaarde kunnen betekenen;
réduite. Le béton préfabriqué peut apporter des solutions : garnissage de fossés pour lutter contre l’érosion, dalles pour rendre les bassins accessibles à la marche, ou revêtement perméable de la totalité du fond pour assurer l’infiltration dans le temps.
Un aménagement paysager est aussi possible au-dessus d’un système souterrain : cela favorise la biodiversité, offre des espaces ludiques ou de détente sans nuire à l’infiltration. Une signalisation adéquate permet de sensibiliser les citoyens à l’importance de ces dispositifs invisibles.
¬ Bovengrondse systemen zijn visueel waarneembaar, met een groter bewustzijn bij de bevolking tot gevolg;
¬ Bovengrondse systemen zijn makkelijk uitbreidbaar, wat toelaat om in de toekomst in te spelen op eventuele bijkomende maatregelen;
¬ Ondergrondse systemen liggen meestal dieper en kunnen – bij een slechte aanleg – ongewenst grondwater draineren.
De GSVH en het TA schetsen echter geen correct beeld van hedendaagse ondergrondse systemen.
Goed ontworpen ondergrondse systemen zijn doorgaans inspecteerbaar, eventueel met het gebruik van hulpmiddelen. Door, waar nodig, voorfilters toe te passen, wordt het achterliggende systeem gevrijwaard van de vervuiling. De voorfilter moet uiteraard op regelmatige basis gereinigd worden. Bij een bovengronds systeem ontbreekt deze voorfilter meestal, met alle mogelijke negatieve gevolgen.
De dichtgeslibde of vervuilde bodem van een natuurlijk bovengronds infiltratiesysteem reinigen vraagt meestal zeer ingrijpende werkzaamheden.
Ook na de installatie vraagt een natuurlijk bovengronds infiltratiesysteem de nodige aandacht. Als bijvoorbeeld een infiltratiekom of -veld
INFILTRATION SOUTERRAINE
Si des raisons techniques ou juridiques l’imposent, des dispositifs d’infiltration peuvent (en partie) être prévus en souterrain. Une justification est nécessaire. Le TA prévoit déjà plusieurs arguments recevables :
¬ L’évacuation vers une installation de surface ne peut se faire qu’à l’aide d’une pompe ;
¬ Les contraintes légales rendent impossible l’aménagement d’une solution en surface ;
¬ Le contexte existant n’offre pas l’espace nécessaire ;
¬ Un manque de place dans le profil de voirie ou conflits avec la mobilité ;
¬ Des risques d’inondation ou d’érosion en zones basses.
Infiltratiekolk type 1 (met aansluitende infiltrerende koker) uit prefab beton als voorfilter
Avaloir d'infiltration de type 1 (avec cadre d'infiltration raccordé) en béton préfabriqué comm e préfiltre
D’autres arguments peuvent également être valables. Chaque projet a ses spécificités et nécessite une solution sur mesure.
Il existe de nombreux produits en béton préfabriqué permettant l’infiltration souterraine des eaux pluviales :
tuyaux poreux classiques, puits ou avaloirs d’infiltration. Les fabricants innovent sans cesse pour développer des solutions souterraines toujours plus efficaces.
veelvuldig wordt betreden, denk maar aan spelende kinderen, bestaat de kans dat na verloop van tijd de infiltratiecapaciteit vermindert. Hier kan prefab beton een oplossing bieden. Zo kunnen grachten worden bekleed met prefab betonnen elementen om erosie tegen te gaan. Of in een infiltratiekom of -veld kunnen prefab betonnen elementen worden geplaatst zodat de voorziening ‘bewandelbaar’ is. In bepaalde gevallen kan het zelfs aangeraden zijn om de volledige bodem van een natuurlijk bovengronds infiltratiesysteem met waterdoorlatende verharding af te werken om de nodige infiltratiecapaciteit te garanderen in de tijd.
Boven een ondergronds infiltratiesysteem kan eveneens groen worden aangelegd. Dit kan de biodiversiteit ten goede komen, een speelzone voor kinderen vormen of een fijne plaats om te picknicken in een stadsomgeving. De infiltrerende werking wordt hier niet door gehinderd. Tegelijkertijd kan men de burger bewust maken van het belang van (ondergrondse) infiltratie door middel van signalisatieborden.
ONDERGRONDSE INFILTRATIE
Als het om technische of juridische redenen onvermijdelijk is, mogen infiltratievoorzieningen (gedeeltelijk) ondergronds worden voorzien. Dit dient gemotiveerd te worden. Zo staan in het TA al enkele aanvaardbare argumenten:
¬ De aanvoer van het afstromend hemelwater naar de bovengrondse infiltratievoorziening kan enkel met een pompsysteem gebeuren;
¬ Door wettelijke randvoorwaarden is er geen ruimte om een bovengrondse infiltratievoorziening aan te leggen;
¬ Door de bestaande context is er geen ruimte om een bovengrondse infiltratievoorziening aan te leggen;
¬ Plaatsgebrek binnen het geplande wegprofiel en mobiliteitsaspecten;
¬ Er bestaat een risico dat lagergelegen gebieden zullen overstromen of dat erosie optreedt. Uiteraard zijn andere verantwoordingen dan deze hierboven mogelijk. Elk project heeft zijn eigen randvoorwaarden en verdient zijn eigen ideale infiltratieoplossing.
Er bestaan tal van producten in prefab beton die toelaten om het hemelwater ondergronds te infiltreren. Denk maar aan de klassieke poreuze betonbuizen, de infiltratiekolken en poreuze putten. Fabrikanten ontwikkelen voortdurend nieuwe producten om het hemelwater efficiënt via een ondergronds systeem te laten infiltreren.
WATERDOORLATENDE
VERHARDINGEN
Een waterdoorlatende verharding is meer dan alleen een infiltrerende oppervlakteafwerking. De gehele structuur - vanaf de funderingsaanzet tot aan de bestrating - moet een open structuur hebben. Een goed ontworpen en geplaatste waterdoorlatende verharding laat het hemelwater, net zoals een onverharde oppervlakte, rechtstreeks infiltreren in de ondergrond. Daarom stelt de GSVH dat een waterdoorlatende verharding met een helling kleiner dan 2% niet moet worden meegerekend als een afwaterende oppervlakte.
REVÊTEMENTS PERMÉABLES
Un revêtement perméable est bien plus qu’une finition de surface infiltrante. L’ensemble de la structure, des fondations à la couche de roulement, doit être ouverte. Un revêtement bien conçu et posé permet à l’eau de pluie de s’infiltrer directement dans le sol, comme sur une surface non revêtue. Ainsi, selon le GSVH, un revêtement perméable avec une pente inférieure à 2 % n’est pas comptabilisé comme surface imperméable.
Mais cela ne signifie pas que les revêtements avec une pente supérieure à 2 % sont inutiles. Jusqu’à 5 %, pratiquement chaque goutte sera encore infiltrée. Toutefois, conformément au GSVH, ces surfaces doivent être comptabilisées comme surfaces imperméables (sauf si elles s’écoulent vers une surface
naturelle couvrant au moins 25 %) et raccordées à un dispositif d’infiltration via un dispositif de trop-plein (caniveau de collecte). Au-delà de 5 %, ces revêtements restent utiles moyennant des aménagements pour limiter l’écoulement, par exemple en compartimentant la fondation pour laisser le temps à l’eau de s’infiltrer.
Le béton préfabriqué offre de nombreuses possibilités pour réaliser ce type de revêtement : pavés en béton poreux, pavés à joints larges ou à ouvertures d’infiltration. Pour ces derniers, il est crucial que les joints représentent au moins 10 % de la surface après pose, pour garantir leur capacité d’infiltration à long terme. Il existe également des pavés hybrides combinant une base en béton poreux et une couche supérieure traditionnelle, ainsi que de grandes
dalles perforées renforcées pour supporter des charges plus lourdes.
REVÊTEMENTS PERMÉABLES COMME SYSTÈMES D’INFILTRATION
Selon la nouvelle version du TA, un revêtement perméable bien conçu et correctement posé peut être considéré comme un système d’infiltration (souterrain). Cela signifie que des surfaces imperméables peuvent y être raccordées. Une solution idéale, par exemple, pour un abri de bus ou un carport situé loin d’une zone non revêtue pour respecter les 25 % susmentionnés. Les toitures peuvent également être raccordées.
Les exigences dimensionnelles (8 % de surface d’infiltration et 33 l/m² de volume) doivent toutefois être respectées. Dans ce cas, la surface du revêtement perméable lui-même doit aussi
Dit betekent echter niet dat waterdoorlatende verhardingen met een helling groter dan 2% nutteloos zijn. Tot een helling van 5% zal quasi elke druppel die op de waterdoorlatende verharding valt door deze verharding en de onderliggende structuur infiltreren. Maar, conform de GSVH, moet een waterdoorlatende verharding met een helling groter dan 2% meegerekend worden in de afwaterende oppervlakte (als ze niet afstroomt naar 25% natuurlijke oppervlakte) en moet deze via een overloopconstructie (opvanggoot) worden aangesloten op een
infiltratiesysteem. Ook waterdoorlatende verhardingen met een helling groter dan 5% hebben hun nut, mits de nodige maatregelen worden genomen om afstroom te vermijden. Zo kan men door compartimenten te voorzien in de onderfundering het water de tijd geven om in de ondergrond te infiltreren.
Uiteraard biedt prefab beton zeer veel mogelijkheden om een waterdoorlatende verharding aan te leggen. Iedereen kent wel de poreuze betonstraatstenen en de betonstraatstenen met verbrede voegen of infiltratieopeningen.
Bij deze laatste is het zeer belangrijk dat voegen en de doorlopende openingen na plaatsing minstens 10% van de oppervlakte beslaan. Zo is gegarandeerd dat dergelijke waterdoorlatende verhardingen ook na verloop van tijd hun infiltrerende werking zullen blijven behouden. Naast deze twee goed gekende oplossingen bestaan er ook nog de hybride betonstraatstenen. Deze bestaan uit een onderlaag van poreus beton en een toplaag van traditioneel beton en combineren dus de voordelen van poreuze en traditionele betonstraatstenen. Tot slot zijn
er ook de grootformaattegels met infiltratieopeningen. Dit zijn gewapende producten en deze kunnen zwaardere belastingen aan.
WATERDOORLATENDE VERHARDINGEN ALS INFILTRATIESYSTEEM
In de nieuwe versie van het TA staat dat een goed ontworpen en geplaatste waterdoorlatende verharding kan worden beschouwd als een (ondergronds) infiltratiesysteem. Dit betekent dat op een waterdoorlatende verharding extra afwaterende oppervlakte kan worden aangesloten. Ideaal bij bijvoorbeeld een bushokje of een carport waarbij er niet direct een onverharde zone in de buurt is om aan die eerdere 25% te voldoen. Maar ook kunnen bijvoorbeeld dakoppervlakken afvloeien op een waterdoorlatende verharding.
Uiteraard moeten de dimensionele eisen (8% infiltratieoppervlakte en 33 l/m² infiltratievolume) worden gevolgd. Bij de bepaling van de afwaterende oppervlakte moet in dit geval wel de oppervlakte van de waterdoorlatende verharding zelf ook meegeteld worden, ook al heeft deze een helling
kleiner dan 2%. Het hemelwater dat op de waterdoorlatende verharding valt moet ook infiltreren via deze waterdoorlatende verharding. Als infiltratieoppervlakte mag de horizontale projectie van de waterdoorlatende verharding in rekening worden gebracht terwijl voor het infiltratievolume het werkelijk beschikbare volume meetelt.
Het is duidelijk dat de eis betreffende het infiltratievolume in dit geval de beperkende factor zal zijn. Algemeen kan worden gesteld dat de gehele structuur van een goed geplaatste waterdoorlatende verharding ongeveer 23% holle ruimtes, dus infiltratievolume, bevat. Omdat elk ontwerp en elke plaatsing toch verschillend is, kan best met een veiligheidsfactor 1,5 gerekend worden. Er kan dus worden uitgegaan van een buffercapaciteit van 15% voor de gehele structuur van een waterdoorlatende verharding. De ontwerper kan deze capaciteit echter verhogen door enkele eenvoudige ingrepen:
¬ Door de dikte van de (onder) fundering te verhogen wordt er meer open structuur gecreëerd
en ontstaat er dus meer infiltratievolume;
¬ Door een gedeelte van de (onder) fundering te vervangen door infiltratieblokken in (poreus) prefab beton vergroot het infiltratievolume aanzienlijk zonder dieper te moeten gaan met de funderingsaanzet;
¬ Door rondom de waterdoorlatende verharding de boordstenen vijf centimeter hoger te zetten en de toegang in helling aan te leggen, wordt er boven het bestratingsoppervlak een aanzienlijk extra infiltratievolume gecreëerd. Dit komt enkel onder water te staan bij hevige regenval en loopt snel weer leeg in de waterdoorlatende verharding.
BUFFERING EN VERTRAAGD AFVOEREN
Als hergebruik of infiltratie van het hemelwater echt niet mogelijk is, kan het hemelwater tijdelijk worden gebufferd om daarna vertraagd te worden afgevoerd naar de riolering. Dit dient echter steeds de ultieme oplossing te zijn. Ook hiervoor biedt prefab beton veel oplossingen. (RPI) ■
être incluse dans le calcul de la surface connectée, même si la pente est inférieure à 2 %. L’eau qui tombe sur ce revêtement doit également y être infiltrée. Pour le calcul de la surface d’infiltration, on prend en compte la projection horizontale du revêtement, tandis que le volume réel disponible est utilisé pour le calcul du volume d’infiltration.
Dans ce cas, c’est la condition concernant le volume qui sera le facteur limitant. En général, la structure complète d’un revêtement perméable bien réalisé contient environ 23 % de vides (donc de volume d’infiltration).
Par prudence, un facteur de sécurité de 1,5 est conseillé, ce qui donne une capacité tampon de 15 % pour la structure. Cette capacité peut être augmentée par des mesures simples :
¬ Augmenter l’épaisseur de la (sous-) fondation crée davantage de vide et donc de volume d’infiltration ;
¬ Remplacer une partie de la (sous-) fondation par des blocs d’infiltration en béton préfabriqué (poreux) augmente significativement le volume sans devoir creuser plus profond ;
¬ En surélevant les bordures de cinq centimètres et en créant un
accès en pente, on crée un volume d’infiltration supplémentaire au-dessus du revêtement, utile lors de fortes pluies et rapidement drainé ensuite dans le revêtement perméable.
TAMPONNEMENT ET ÉVACUATION
DIFFÉRÉE
Si la réutilisation ou l’infiltration ne sont pas possibles, l’eau pluviale peut être temporairement stockée pour ensuite être évacuée lentement vers l’égout. Cela doit toutefois rester une solution de dernier recours. Ici encore, le béton préfabriqué propose de nombreuses solutions adaptées. (RPI) ■
Een multifunctioneel gebouw met een duurzame prefab betonbasis
Op donderdag 27 november worden de FEBE Elements Awards uitgereikt in het Business Village Ecolys in Namen. Dit milieuvriendelijke en inspirerende gebouw – met een volledige kern en structuur uit prefab beton – vormt het ideale decor om de uitmuntendheid in prefab beton te vieren en de meest opmerkelijke projecten van het jaar in de schijnwerpers te zetten. Willy Naessens Industriebouw nv ontfermde zich – in opdracht van Actibel nv en naar een ontwerp van Olivier Godart – over zowel de productie als de plaatsing van de prefab beto nstructuur.
Actibel biedt al vele jaren op maat gemaakte bedrijfsruimten aan. Gematigde huurprijzen, beperkte en gedeelde kosten, veel flexibiliteit en oplossingen op maat zijn de stokpaardjes en ongetwijfeld een belangrijk onderdeel van het succes van de
sites. Ecologisch bouwen, duurzame ontwikkeling, hernieuwbare energiebronnen ... vormen de kern van het door het BEP (Bureau Economique de la Province de Namur) beheerde bedrijventerrein Ecolys. De focus ligt op infrastructuur en diensten geïntegreerd in
een hoogwaardige landschappelijke omgeving, met respect voor toekomstige generaties. Waarden die perfect overeenstemmen met die van FEBE: duurzaamheid, innovatie en betrokkenheid binnen de bouwsector.
Business Village Ecolys is een multifunctioneel gebouw met een totale oppervlakte van 32.000 m². Het herbergt het beroemde veilinghuis Rops, een hotel met 180 kamers, een slow-food restaurant met 300 zitplaatsen, een businesscentrum van 10.000 m² en een conferentiecentrum. De site is ideaal gelegen in Namen
BUSINESS VILLAGE ECOLYS
Un bâtiment multifonctionnel avec une ossature durable en béton préfabriqué
Le jeudi 27 novembre auront lieu les FEBE Elements Awards au Business Village Ecolys, à Namur. Ce bâtiment écologique et inspirant – doté d’un noyau et d’une structure entièrement réalisés en béton préfabriqué –constitue le décor idéal pour célébrer l’excellence du béton préfabriqué et pour mettre en lumière les projets les plus remarquables de l’année. Willy Naessens Industriebouw nv s’est chargé – pour le compte d’Actibel nv et sur base d’un projet conçu par Olivier Godart – à la fois de la production et du montage de la structure en béton préfabriqué.
Actibel propose depuis de nombreuses années des espaces professionnels sur mesure. Des loyers modérés, des coûts limités et partagés, une grande flexibilité et des solutions personnalisées constituent ses atouts majeurs et expliquent sans doute le succès de ses sites. La construction écologique, le développement durable et les énergies renouvelables sont au cœur du parc d’activités Ecolys, géré par le BEP (Bureau Économique de la Province de Namur). L’accent est mis sur des infrastructures et des services intégrés dans un environnement paysager de qualité, dans le respect des générations futures. Des valeurs qui correspondent parfaitement à celles de la FEBE : durabilité, innovation et engagement dans le secteur de la construction.
Le Business Village Ecolys est un bâtiment multifonctionnel d’une superficie totale de 32.000 m². Il accueille la célèbre maison de ventes Rops, un hôtel de 180 chambres, un restaurant slow-food de 300 couverts,
(Rhisnes), hoofdstad van het Waals gewest en gemakkelijk bereikbaar vanaf de A15, afrit 12 (Namur-Ouest).
Het energiezuinige gebouw met vijf verdiepingen, gebouwd op een terrein van 7,1 hectare, omvat eveneens een parking met 700 plaatsen en brede groene zones.
BOUWTEAM
Al van in de ontwerpfase schoof Willy Naessens Industriebouw mee aan tafel met architect en opdrachtgever.
“Dat geeft ons veel ruimte om mee te sturen en te denken”, vertelt Stefaan Vanderdonckt, technisch commercieel vertegenwoordiger bij Willy Naessens Industriebouw. “De dag van vandaag worden er steeds meer projecten op die manier uitgevoerd, met een bouwteam of in een design & build-formule. De grote meerwaarde is dan dat de architect en de aannemer direct samenwerken. Van in het begin was er dus nauw overleg, waardoor we konden anticiperen op het ontwerp van de
architect. Op die manier konden we ons bouwconcept – een volledige structuur uit prefab beton – binnen het ontwerp van de architect opt imaliseren.”
Wanneer in de productieafdelingen alles tot in de puntjes wordt voorbereid, gaat de montage op de werf bijzonder snel.
“Wanneer we in de vorm van een bouwteam werken, trekken we steeds naar de klant met een ruw high level budget en de melding: volgens uw programma dat opgemaakt is, maken wij ons sterk dat we het project kunnen realiseren binnen het vooropgestelde
budget van de klant”, gaat Stefaan Vanderdonckt verder. “En vervolgens zitten we samen met de architect om alles verder te optimaliseren en uit te werken, met als doel zo goed mogelijk naar dat budget toe te werken. Op dat moment zijn we zelfs nog niet zeker dat we het project mogen uitvoeren, maar hebben we doorgaans wel al een voorakkoord met de klant. Die aanpak is natuurlijk ook voordelig voor de klant want zodra wij het ontwerp van de architect op tafel krijgen, zullen we er alles aan doen om productie en uitvoering zo economisch mogelijk te houden.”
DUBBELE EFFICIËNTIE
Het is geen geheim dat Willy Naessens Industriebouw een van de grootste prefab betonbouwers in België is. Stefaan Vanderdonckt: “Wij hebben al onze prefab productie in eigen handen, op verschillende sites. Een cascobouw zetten wij volledig prefab, met zelf geproduceerde betonelementen. Dat is
De volledige structuur van het gebouw werd opgetrokken in prefab beton. L’ossature complète du bâtiment a été érigée en béton préfabriqué.
un centre d’affaires de 10.000 m² et un centre de conférences. Le site bénéficie d’une localisation idéale à Namur (Rhisnes), capitale de la Wallonie, et est facilement accessible depuis l’A15, sortie 12 (Namur-Ouest). L’immeuble basse énergie de cinq niveaux, érigé sur un terrain de 7,1 hectares, comprend également un parking de 700 places et de vastes zones vertes.
ÉQUIPE DE CONSTRUCTION
Dès la phase de conception, Willy Naessens Industriebouw a pris place à la table de l’architecte et du maître d’ouvrage.
Stefaan Vanderdonckt, représentant technico-commercial chez Willy Naessens Industriebouw : « Cela nous donne beaucoup de marge pour orienter et réfléchir ensemble. Aujourd’hui, de
Lorsque
tout est préparé dans les moindres détails en usine, le montage sur chantier est extrêmement rapide.
plus en plus de projets sont réalisés de cette manière, en équipe de construction ou via une formule design & build. La grande valeur ajoutée est que l’architecte et l’entrepreneur collaborent directement. Dès le départ, il y a eu une concertation étroite, ce qui nous a permis d’anticiper la conception de l’architecte et d’optimiser notre concept constructif – une ossature complète en béton préfabriqué – dans le cadre du projet architectural. »
« Lorsque nous travaillons en équipe de construction, nous présentons toujours au client un budget indicatif de haut niveau avec le message suivant : selon votre programme établi, nous sommes convaincus de pouvoir réaliser le projet dans le budget prévu. Ensuite, nous collaborons avec l’architecte pour optimiser et développer le projet, afin de coller au mieux à ce budget. À ce stade, il n’est même pas encore certain que nous exécuterons le projet, mais nous avons en général déjà un préaccord avec le client. Cette approche est évidemment avantageuse pour le client : dès que nous recevons le plan de l’architecte, nous faisons tout pour que la production et l’exécution soient les plus économiques possibles. »
absoluut een van onze sterktes en we zijn er honderd procent van overtuigd dat dit een meerwaarde is voor onze klanten. Vooral omdat we zo hard focussen op een efficiënte uitvoering en zo kort mogelijke bouwtijd. En dan is
prefab beton gewoon de meest ideale oplossing, geproduceerd in optimale omstandigheden en netjes binnenshuis geprefabriceerd. Wanneer alle elementen op voorhand worden berekend en uitgetekend, en ze daarna definitief in productie gaan, gaat de montage op de werf bijzonder snel. In vergelijking met ter plaatse gestort beton is de bouwtijd exponentieel korter.”
DOUBLE EFFICACITÉ
Il n’est un secret pour personne que Willy Naessens Industriebouw est l’un des plus grands constructeurs en béton préfabriqué de Belgique.
Stefaan Vanderdonckt : « Nous maîtrisons toute notre production de
préfabrication, répartie sur plusieurs sites. Nous réalisons le gros œuvre fermé entièrement en béton préfabriqué avec des éléments produits en interne. C’est incontestablement l’une de nos forces et nous sommes convaincus à cent pour cent que cela représente une valeur ajoutée pour
Dat Willy Naessens Industriebouw naast de productie ook de bouw zelf voor zijn rekening neemt, zorgt voor dubbele efficiëntie. “Dat is absoluut waar”, aldus Stefaan Vanderdonckt. “We zijn een grote speler, maar kunnen op die manier wel heel flexibel zijn en intern snel schakelen. Het is indrukwekkend hoe snel onze projecten uit de grond rijzen. Op enkele maanden tijd kunnen we een paar tienduizenden vierkante meters realiseren. En dat was bij dit project in Namen niet anders.
Al van in de ontwerpfase schoof Willy Naessens Industriebouw mee aan tafel me t architect en op drachtgever.
Dès la conception, Willy Naessens Industriebouw a collaboré avec l ’architecte et le maîtr e d’ouvrage.
Op enkele maanden tijd kan Willy Naessens Industriebouw een paar tienduizenden vierkante meters realiseren. En dat was bij dit project in Namen niet anders.
En quelques mois, Willy Naessens Industriebouw peut réaliser plusieurs dizaines de milliers de mètres carrés. Ce fut également le cas à Namur.
nos clients. Surtout parce que nous nous concentrons sur une exécution efficace et des délais de construction aussi courts que possible. Le béton préfabriqué est alors tout simplement la solution la plus idéale : produit dans des conditions optimales et fabriqué à l’abri, en usine. Lorsque tous les éléments sont calculés et dessinés à l’avance, puis mis en production, le montage sur chantier se déroule extrêmement rapidement. Comparé au béton coulé sur place, le délai de construction est exponentiellement plus court. »
Behalve de fundering, die ter plaatse werd gestort, is het gebouw volledig in skeletvorm opgetrokken in een raster van verticale kolommen, horizontale verdiepingsbalken, horizontale dakbalken en holle voorgespannen welfsels voor de verdiepingsvloeren. De volledige structuur, inclusief het dak, namen wij dus voor onze rekening. De klant zelf nam de binnenafwerking en het aluminium schrijnwerk op zich.”
UITDAGENDE MONTAGE
Gesneden koek dus, dit project. Of toch niet? Stefaan Vanderdonckt: “Ieder project heeft zijn specifieke
uitdagingen, ook dit project. Het ontwerp betreft een gelijkvloers en twee gelijkaardige verdiepingen, met daarboven nog eens twee kleinere volumes. Op die vijf niveaus werd ook plaats voorzien voor een platform voor de technieken. Op vlak van montage was dat behoorlijk uitdagend omdat we op een bepaald moment ‘blind’ moesten monteren. Dat betekent dat er een montagekraan aan de buitenkant stond en we over bepaalde structuren heen moesten monteren, met een zeer beperkt zicht voor de kraanmachinist. Dat was niet evident, maar uiteindelijk is dit wel gewoon prima en onder het goedkeurend oog van de klant gelukt.”
Naar energiezuinigheid toe is prefab beton als structuur een zeer goede keuze omwille van de thermische inertie.
Een deel van de montage gebeurde ‘blind’ omdat er over bepaalde structuren heen moest worden gemonteerd. Een hele uitdaging. Une partie du montage a été réalisée ‘à l’aveugle’, certains éléments devant être posés au-dessus de structures existantes –un vrai défi.
En termes d’efficacité énergétique, le béton préfabriqué est un excellent choix grâce à son inertie thermique.
Le fait que Willy Naessens Industriebouw assure non seulement la production mais aussi l’exécution entraîne une double efficacité. « C’est tout à fait exact. Nous sommes un acteur majeur, mais nous pouvons malgré tout rester très flexibles et réactifs en interne. C’est impressionnant de voir à quelle vitesse nos projets sortent de terre. En quelques mois, nous pouvons réaliser plusieurs dizaines de milliers
de mètres carrés. Et ce fut encore le cas pour ce projet à Namur. À l’exception des fondations, qui ont été coulées sur place, le bâtiment a été intégralement érigé en ossature : colonnes verticales armées, poutres de plancher horizontales, poutres de toiture horizontales et dalles alvéolées précontraintes pour les planchers. L’ensemble de la structure, y compris la toiture, relevait donc de notre responsabilité.
“Maar algemeen bekeken was dit project naar productie en uitvoering toe inderdaad iets wat helemaal binnen onze kraam past”, gaat Stefaan Vanderdonckt verder. “Onze modus operandi is doorgaans gelijkaardig. We maken uitvoeringsplannen op die ook volledig in 3D worden uitgetekend. Eenmaal die plannen zijn goedgekeurd, is eigenlijk de belangrijkste en vaak meest tijdrovende horde genomen.
Bij dit project lag de focus op een efficiënte uitvoering en een zo kort mogelijke bouwtijd. En dan is prefab beton gewoon de meest ideale oplossing.
Pour ce projet, l’accent a été mis sur une exécution efficace et un délai de construction le plus court possible. Le béton préfabriqué s’est avéré la solu tion idéale.
Le maître d’ouvrage a pris en charge les finitions intérieures et la menuiserie aluminium. »
MONTAGE COMPLEXE
Un jeu d’enfant, ce projet ? Pas vraiment. Stefaan Vanderdonckt : « Chaque projet comporte ses défis spécifiques, et celui-ci ne fait pas exception. La conception comprend un rez-dechaussée et deux étages similaires,
Het prefab betonskelet bestaat uit een raster van verticale kolommen, horizontale verdiepingsbalken, horizontale dakbalken en holle voorgespannen welfsels voor de verdiepingsvloeren.
L’ossature en béton préfabriqué comprend un réseau de colonnes verticales, de poutres de plancher horizontales, de poutres de toiture horizontales et de dalles alvéolées précontraintes pour le s planchers.
surmontés de deux volumes plus petits. Ces cinq niveaux abritent également un plateau technique. En matière de montage, ce fut assez complexe : à un certain moment, nous devions monter ‘à l’aveugle’. Cela signifiait qu’une grue de montage était installée à l’extérieur et que nous devions placer des éléments par-dessus certaines structures, avec une visibilité très limitée pour le grutier. Ce n’était pas évident, mais le tout s’est finalement déroulé parfaitement, sous l’œil approbateur du client. »
« Globalement, ce projet correspondait parfaitement à notre savoir-faire en matière de production et d’exécution. Notre modus operandi est généralement le même : nous établissons des plans d’exécution entièrement dessinés en 3D. Une fois ces plans
Vervolgens worden de productietekeningen en identificatiefiches van alle afzonderlijke elementen doorgegeven aan onze productieafdeling en dan gaat het snel. Uiteraard zijn kleine aanpassingen dan nog mogelijk, maar dat proberen we echt wel tot een minimum te beperken.”
THERMISCHE INERTIE
Het gebouw werd voor een groot deel geïsoleerd langs de buitenzijde. Stefaan Vanderdonckt: “Tegen de massieve betonnen gevelelementen werd isolatiemateriaal geplaatst, met daartegen dan een gevelafwerking in crepi. Naar energiezuinigheid toe is
prefab beton als structuur sowieso een zeer goede keuze omwille van de thermische inertie. In combinatie met isolatie krijg je dan een zeer energiezuinig gebouw dat je in de zomer efficiënt kan koelen en in de winter efficiënt kan verwarmen”, besluit Stefaan Vanderdonckt. (NR) ■
approuvés, la principale – et souvent la plus chronophage – étape est franchie. Ensuite, les plans de production et les fiches d’identification de chaque élément sont transmis à notre département de production, et les choses s’enchaînent rapidement. Bien sûr, de petites adaptations restent possibles, mais nous essayons de les limiter au maximum. »
INERTIE THERMIQUE
Le bâtiment a été en grande partie isolé par l’extérieur. Stefaan Vanderdonckt : « Sur les panneaux de façade en béton massif, nous avons placé un isolant, recouvert ensuite d’un enduit crépi. En termes de performance énergétique, le béton préfabriqué constitue de toute façon un excellent choix grâce à son inertie thermique. Associée à l’isolation,
cette caractéristique permet d’obtenir un bâtiment très économe en énergie, qui peut être efficacement rafraîchi en été et chauffé en hiver. » (NR) ■
Business Village Ecolys is 27 november het decor voor de uitreiking van de FEBE Elements Awards 2025.
Le Business Village Ecolys a ccueillera, le 27 novembre, la cérémonie des FEBE Elements Awards 2025.
FEBE-lid PREBEL moderniseert zijn productiehal met het oog op meer efficiëntie en duurzaamheid. Het bedrijf, opgericht in 1980, produceert vandaag voorgespannen holle vloerelementen en investeerde recent in nieuwe technologieën van Echo Precast Engineering.
De modernisering omvat onder meer de Slipformer S-Liner® T30, de productiemachine voor holle vloerelementen. Dankzij het gebruik van zero-slump beton wordt daarbij minstens 20% cement bespaard en verkort de verblijftijd op de baan van 24 naar 16 uur. Met deze machine kunnen verschillende types holle vloeren worden geproduceerd, waaronder standaard vloerelementen, elementen openingen, uitsparingen en varianten in uiteenlopende hoogtes en breedtes. Daarnaast zorgt de SmartJet-plotter voor digitale precisie met automatische markeringen en het boren van ontwateringsgaatjes.
Tot slot maakt de betonzuiger het mogelijk om complexe elementen ergonomischer te produceren.
Raymond Palm, co-zaakvoerder van PREBEL, benadrukt dat de modernisering in de eerste plaats gericht was op het beperken van het cementverbruik. Een bijkomend voordeel is de kortere verblijftijd op de baan: “Waar we vroeger 24 uur nodig hadden, volstaan nu 16 tot 18 uur, zonder verwarming van de banen”
Met deze investeringen speelt PREBEL in op de stijgende vraag naar voorgespannen holle vloerelementen én op strengere duurzaamheidsnormen.
PREBEL investit dans une modernisation durable
PREBEL, membre de la FEBE, modernise son hall de production afin de gagner en efficacité et en durabilité. Fondée en 1980, l’entreprise produit aujourd’hui des dalles alvéolées précontraintes et a récemment investi dans de nouvelles technologies d’Echo Precast Engineering.
La modernisation comprend notamment le Slipformer S-Liner® T30, la machine de production pour dalles alvéolées. Grâce à l’utilisation d’un béton zéroaffaissement, elle permet d’économiser au moins 20 % de ciment et de réduire le temps de séjour sur la piste de 24 à 16 heures. Cette machine permet de produire différents types de dalles alvéolées, qu’il s’agisse d’éléments standards, d’éléments avec réservations ou ouvertures, et dans diverses hauteurs et largeurs. En complément, le traceur SmartJet assure quant à lui une précision digitale avec marquages automatiques et percement des trous de drainage. Enfin, l’aspirateur à béton permet de réaliser des éléments complexes de manière plus ergonomique.
Raymond Palm, co-directeur de PREBEL, souligne que la modernisation visait avant tout à limiter la consommation de ciment. Un avantage supplémentaire réside dans le temps de séjour réduit sur la piste : « Là où nous avions besoin de 24 heures auparavant, 16 à 18 heures suffisent aujourd’hui, sans chauffage des pistes. »
Avec ces investissements, PREBEL répond à la demande croissante en dalles alvéolées précontraintes ainsi qu’aux normes de durabilité de plus en plus strictes.
Softwareoplossingen voor: Solutions logicielles pour :
˛
Verhoogde efficiëntie bij het ontwerpen Une efficacité accrue dans la conception
˛ Volledige transparantie bij het plannen Une transparence totale dans la planification
˛ Gegarandeerde kwaliteit tijdens de productie Une qualité assurée en production
www.progress-psd.com
FEBE werft aan !
Bouw mee aan de slimme bouwoplossingen van morgen.
Marketing- & Communicat iespecialist
Met creatieve campagnes en doelgerichte communicatie vergroot je de zichtbaarheid en impact van FEBE bij architecten, beleidsmakers en bouwprofessionals. Je laat hen ervaren dat bouwen met prefab beton gewoon slimmer is.
Ingenieur
Jij versterkt het FEBE-team met jouw (bouwkundige) expertise. Samen met collega’s ondersteun je onze leden, werk je aan innovatieve oplossingen en vertaal je duurzaamheid in tastbare meerwaarde voor de sector.
Productmanager Gebouwen
Jij combineert een passie voor architectuur met technische expertise. Je onderhoudt contacten met architecten en overheden, volg t normen en wetgeving op en organiseert studiedagen en beurzen. Zo geef je onze productverenigingen een sterke en inspirerende stem.
Wij bieden: een vast contract, aantrekkelijk loonpakket met extralegale voordelen, deels thuiswerk en de kans om écht impact te maken in de bouwsector.
Solliciteer nu via www.febe.be/jobs
FEBE recrute !
Construisez avec nous les solutions de construction intelligentes de demain.
Spécialiste Marketing & Communication
Par des campagnes créatives et une communication ciblée, vous renforcez la visibilité et l’impact de FEBE auprès des architectes, des décideurs politiques et des professionnels de la construction. Vous leur faites découvrir que construire en béton préfabriqué, c’est tout simplement plus malin.
Ingénieur
Vous apportez votre expertise (en construction) au sein de l’équipe FEBE. Ensemble avec vos collègues, vous soutenez nos membres, développez des solutions innovantes et transformez la durabilité en une réelle valeur ajoutée pour le secteur.
Product Manager Bâtiments
Vous alliez passion pour l’architecture et expertise technique. Vous entretenez des contacts avec les architectes et les autorités, suivez de près les normes et la législation, et organisez des journées d’étude et des salons. Ainsi, vous donnez aux associations de produits de FEBE une voix forte et inspirante.
Nous offrons : un contrat à durée indéterminée, un package salarial attractif avec avantages extra-légaux, du télétravail partiel et l’opportunité de réellement avoir de l’impact dans le secteur de la construction.
Postulez dès maintenant via www.febe.be/jobs
L'actu du béton
HOLCIM NEEMT DE GROEP ALKERN OVER
Holcim kondigt de overname aan van de groep Alkern, waaronder het Belgische Alkern VOR, lid van FEBE. Holcim is een wereldwijd bouwmaterialenconcern met hoofdzetel in Zwitserland en activiteiten in cement, granulaten, beton en bouwoplossingen. Alkern is een toonaangevende producent van prefabbetonoplossingen met meer dan 50 sites in Frankrijk en België en zo’n 1.000 medewerkers. Voor 2025 wordt een omzet van 255 miljoen euro verwacht.
De overname past in Holcims strategie NextGen Growth 2030, waarbij bouwoplossingen tegen 2030 de helft van de groepsomzet moeten vertegenwoordigen. De afronding wordt verwacht in de tweede jaarhelft van 2025, onder voorbehoud van de gebruikelijke goedkeuringen.
HOLCIM REPREND LE GROUPE ALKERN
Holcim annonce l’acquisition du groupe Alkern, auquel appartient également l’entreprise belge Alkern VOR, membre de la FEBE.
Holcim, dont le siège est en Suisse, est un acteur mondial des matériaux de construction, actif dans le ciment, les granulats, le béton et les solutions pour la construction. Alkern est un producteur de référence de solutions en béton préfabriqué, comptant plus de 50 sites en France et en Belgique et quelque 1.000 collaborateurs. Son chiffre d’affaires attendu pour 2025 s’élève à
the date et envoyez un e-mail à mail@febe.be. 27-11-2025 Business Village Ecolys Namur - Namen
Souhaitez-vous, en tant que professionnel du bâtiment, assister à la remise des FEBE Elements Awards ?
Save the date et envoyez un e-mail à mail@febe.be
Wilt u als bouwprofessional de uitreiking van de FEBE Elements Awards vanop de eerste rij meemaken?
Save the date en stuur een e-mail naar mail@febe.be
Precast Transformed: bouwsector zoekt toekomst in samenwerking
Op 9 september organiseerde CRH Belgium in het iconische Evoluon (Eindhoven, NL) het evenement Precast Transformed – The Future of Smart Construction. Zo’n 150 professionals uit België, Nederland en de rest van Europa verzamelden zich rond één duidelijke oproep: de bouwsector moet sneller, slimmer én vooral sámen transformeren.
Het Engelstalige programma, vakkundig gemodereerd door journalist Lieven Van Gils, bracht inspirerende keynotes en scherpe panelgesprekken over technologie, beleid, duurzaamheid en ketensamenwerking. In hun opening onderstreepten Romain Mille (Managing Director CRH Benelux en Spanje) en Stefan Van Buggenhout (Managing Director CRH België) dat de uitdagingen in de bouwsector te complex zijn om geïsoleerd aan te pakken. Enkel via samenwerking over de volledige keten kunnen echte doorbraken gerealiseerd worden.
Futurist Richard van Hooijdonk schetste hoe AI, digital twins en robotisering het bouwen fundamenteel zullen veranderen. Tijdens het aansluitende debat deelden vertegenwoordigers uit de architectuur, de overheid, de industrie, de aannemerij en de academische wereld hun visie. De oproep tot snellere vergunningsprocedures, doorgedreven digitalisering, standaardisatie én een mentaliteitswijziging was unaniem.
De Future Talk over CARBIP, een circulair prefab isolatiesysteem met aerogel, illustreerde hoe samenwerking tussen innovatieve scale-ups en gevestigde bedrijven tot baanbrekende ontwikkelingen leidt.
Keynote spreker Rik Vera sloot af met een vurige oproep om disruptie niet te vrezen, maar te omarmen als een kans om het bouwsysteem radicaal te herdenken.
Precast Transformed bewees dat de wil tot samenwerking er is. Nu is het tijd om die om te zetten in actie.
Precast Transformed : le secteur de la construction explore son avenir à
travers
la collaboration
Le 9 septembre, CRH Belgium a organisé l’événement
Precast Transformed – The Future of Smart Construction dans le bâtiment emblématique Evoluon à Eindhoven (NL). Environ 150 professionnels venus de Belgique, des Pays-Bas et du reste de l’Europe se sont réunis autour d’un message clair : le secteur de la construction doit se transformer plus vite, de manière plus intelligente –et surtout ensemble.
Le programme en anglais, habilement animé par le journaliste Lieven Van Gils, a mêlé keynotes inspirantes et tables rondes percutantes sur la technologie, les politiques publiques, la durabilité et la collaboration en chaîne. Dans leur discours d’ouverture, Romain Mille (Managing Director CRH Benelux & Espagne) et Stefan Van Buggenhout (Managing Director CRH Belgique) ont souligné que les défis actuels sont trop complexes pour être abordés en silos. De vraies avancées ne seront possibles qu’en unissant les forces de tous les acteurs de la chaîne. Le futurologue Richard van Hooijdonk a montré comment l’IA, les jumeaux numériques et la robotisation transformeront fondamentalement la construction. Lors du débat qui a suivi, des représentants de l’architecture, des pouvoirs publics, de l’industrie, des entrepreneurs et du monde académique ont partagé leur point de vue. Tous ont appelé à des procédures de permis plus rapides, à une digitalisation poussée, à une standardisation accrue et à un changement de mentalité.
La Future Talk autour du projet CARBIP, un système isolant circulaire en béton préfabriqué intégrant de l’aérogel, a illustré comment la collaboration entre start-ups innovantes et entreprises établies peut générer des solutions révolutionnaires.
Enfin, le conférencier Rik Vera a clôturé la journée avec un plaidoyer passionné : il faut voir la disruption non comme une menace, mais comme une opportunité de repenser en profondeur le système constructif.
Precast Transformed a démontré que la volonté de collaborer est bien présente. Il est maintenant temps de passer à l’action.
FEBEwebinar over
hemelwaterinfiltratie
Op dinsdag 21 oktober 2025 om 12u30 organiseert FEBE een praktijkgericht webinar over het Technisch Achtergronddocument v1.2 bij de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemelwater (GSVH 2023, zie ook pagina 38)).
Het webinar licht toe hoe het stroomschema uit dit document toegepast wordt om tot een correcte uitvoering van hemelwaterinfiltratie te komen.
Het programma richt zich tot ontwerpers, architecten, bouwheren en vergunningsverleners.
Inschrijven kan via de QR-code.
Webinaire FEBE sur l’infiltration des eaux pluviales (Flandre)
Le mardi 21 octobre 2025 à 12h30, FEBE organise un webinaire pratique consacré au document technique de référence v1.2 lié à la Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemelwater (GSVH 2023 – Règlement régional flamand sur les eaux pluviales, voir page 38).
Le webinaire expliquera comment utiliser le schéma de décision contenu dans ce document afin de garantir une application correcte de l’infiltration des eaux pluviales.
L’inscription est possible via le code QR.
Roosens Bétons (1906)
Familiale traditie en innovatie, van generatie
Er zijn maar weinig sectoren met zo'n rijke geschiedenis als de betonindustrie. FEBE verdedigt al bijna negentig jaar de belangen van de prefab betonsector in België en telt vandaag 66 leden. In deze rubriek duiken we in de geschiedenis van onze leden, van de oudste tot de nieuwste. Met bijna 120 jaar op de teller prijkt Roosens Bétons op de tweede trede van ons virtuele podium.
Het verhaal van Roosens Bétons startte in 1906. Onder de naam Bétons de la Croyère - Vanbellingen spitste het bedrijf zich aanvankelijk toe op de productie van betonnen buizen, omheiningselementen en betonblokken.
De bedrijfssite in Familleureux zoals hij eruit zag in 1978.
Le site de Familleureux tel qu’il était en 1978.
op
generatie
Evolueren dankzij visie
Oprichter Adolphe Vanbellingen was een visionair die in die tijd al het belang van prefab inzag. Zijn zoon, Joseph Vanbellingen, maakte tussen de twee wereldoorlogen een moeilijkere periode door, maar bouwde uiteindelijk toch verder op de betonexpertise die hij had overgeërfd van zijn vader. In 1961 blies de derde generatie het bedrijf nieuw leven in onder de naam Roosens-Vanbellingen. Al snel volgden strategische investeringen die een grotere, betere en geautomatiseerde productie mogelijk maakten. In de jaren 1970 investeerde het echtpaar Roosens-Vanbellingen in drie geautomatiseerde productielijnen voor betonblokken, waardoor het bedrijf uitgroeide tot de grootste producent van betonblokken in België (5.200 m²/dag). Deze investeringen maakten het ook mogelijk
Roosens Bétons (1906)
PARTIE 2
Tradition familiale et innovation, de génération en génération
Peu de secteurs ont une histoire aussi riche que celui du béton. Avec aujourd'hui 66 membres, la FEBE défend depuis près de 90 ans les intérêts du secteur du béton préfabriqué en Belgique. Dans cette rubrique, nous nous plongeons dans l'histoire de nos membres, des plus anciens aux plus récents. Avec près de 120 ans au compteur, Roosens Bétons monte sur la deuxième marche de notre podium.
La société débute ses activités en 1906 sous le nom Bétons de la CroyèreVanbellingen et est active dans la production de tuyaux en béton, éléments de clôture et blocs de béton.
Évoluer grâce à une vision
Le fondateur, Adolphe Vanbellingen, est un visionnaire, identifiant déjà à l’époque l’importance de la préfabrication. Son fils, Joseph Vanbellingen, connaît une période plus compliquée entre les deux guerres mais cultive l’héritage de son père dans la connaissance des bétons. Dès 1961, la troisième génération relance l’activité sous le nom Roosens-Vanbellingen avec, très vite, des choix stratégiques liés à des investissements qui permettent des productions plus importantes, de meilleure qualité et automatisées. Dans les années 1970, les époux Roosens-Vanbellingen investissent en effet dans trois lignes de production
automatisées pour la production de blocs en béton, devenant le plus important producteur de blocs en béton en Belgique (5.200 m²/jour). Ces investissements permettent également d’étendre la gamme de produits aux planchers en béton, aux pavés et bordures et au béton prêt à l’emploi. La génération actuelle gère l’entreprise depuis les années 1975-1985. Elle relance des investissements importants et fait évoluer la gamme des produits. Elle élargit également l’activité en investissant dans de nouveaux sites de production en Belgique, à Hermalle-sous-Argenteau et à Charleroi, ainsi qu’en Pologne. La tradition familiale se perpétue donc à travers les générations avec comme valeurs principales l’investissement, l’innovation
om het productgamma uit te breiden met betonvloeren, straatstenen en stoepranden en stortklaar beton.
De huidige generatie staat sinds 19751985 aan het roer van het bedrijf. Zij trok de stijgende lijn door met opnieuw grote investeringen en een verdere uitbreiding van het productgamma. Daarnaast opende ze ook nieuwe productiesites in België – in Hermalle-sous-Argenteau en Charleroi – en Polen. De familiale traditie wordt dus van generatie op generatie voortgezet, met investeringen, innovatie en ontwikkeling als belangrijkste kernwaarden, wat getuigt van de vooruitstrevende visie van de familie Roosens.
Vandaag wordt het bedrijf nog steeds geleid door de vierde generatie: Danny Roosens, bijgestaan door zijn broer Eddy Roosens. De vijfde generatie is al aan boord en heeft de intentie om het familiale karakter van het bedrijf in ere te houden.
Innoveren voor een duurzame toekomst
Sinds zijn oprichting bijna 120 jaar geleden is het bedrijf generatie na generatie gegroeid en geëvolueerd, met name dankzij investeringen in nieuwe productielijnen, een forse uitbreiding van het productgamma en innovaties die verband houden met de toepassing van de producten. De huidige en toekomstige doelstellingen liggen in het verlengde van de familiale traditie: investeren in nieuwe innovatieve projecten om de duurzaamheid van de sector te waarborgen. Sinds 2014 heeft Roosens Bétons zijn beleid dan ook toegespitst op het streven naar CO2-neutraliteit. Het bedrijf hanteert vandaag een proactieve aanpak die gebaseerd is op het principe van een regeneratieve economie. Toekomstige producten zullen lokaal gefabriceerd worden door lokale arbeidskrachten die
nauw betrokken zijn bij het plaatselijke gemeenschapsleven (school, opleiding, sport, gezondheidszorg). De grondstoffen zullen hoofdzakelijk afkomstig zijn uit de sloop van bestaande constructies (circulaire economie). De eindproducten zullen CO2-neutraal zijn en zullen kunnen worden hergebruikt zonder ze eerst nog verder te moeten verwerken. Dit alles met een gegarandeerde kwaliteit en technische prestaties en met behoud van het concurrentievermogen.
Omdat innovatie ook een collectief gegeven is, onderhoudt Roosens Bétons bovendien nauwe banden met onderzoekscentra, universiteiten, competitiviteitsclusters en andere materiaalproducenten, met als doel zijn leidende positie in de sector te bestendigen. (PS) ■
et le développement, reflétant la vision de la famille Roosens.
Aujourd’hui, l’entreprise est toujours dirigée par la quatrième génération : Danny Roosens, assisté par son frère Eddy Roosens. La cinquième génération est déjà à bord, s’engageant dans la continuité de l’esprit familial de l’entreprise.
Innover pour un avenir durable
Depuis sa création, l’entreprise a évolué au fil des générations, notamment grâce à des investissements dans de nouvelles lignes de production, un élargissement de la gamme de produits et des innovations liées à la mise en œuvre des
Roosens Bétons beschikt over vier vestigingen. De hoofdze tel bevindt zich in Familleureux, in de provincie Henegouwen. Roosens Bétons possède quatre implantations, dont la principale est située à Familleureux, dans le Hainaut.
produits. Les objectifs actuels et futurs de l’entreprise s’inscrivent dans la continuité de la tradition familiale : investir dans de nouveaux projets innovants pour assurer la durabilité du secteur. Dès 2014, Roosens Bétons s’est ainsi engagée dans une politique de neutralité carbone. L’entreprise soutient aujourd’hui activement une approche basée sur l’économie régénérative. Les futurs produits seront fabriqués localement, utilisant de la main-d’œuvre de proximité, participant à la vie locale (école, formation, sports, santé). Les matières premières seront prioritairement issues de la déconstruction (économie circulaire). Les produits finis seront neutres en carbone et seront réutilisables sans passer par une phase de destruction. Le tout avec une qualité et des performances techniques avérées et en restant compétitif d’un point de vue économique.
L’innovation étant aussi une démarche collective, Roosens Bétons scelle des relations fortes avec les centres de recherche, universités, pôles de compétitivité et producteurs de matériaux, ayant comme objectif de rester leader dans son sec teur. (PS) ■
PROGRESS GROUP www.progress.group info@echoprecast.com
SIKA BELGIUM nv bel.sika.com info@be.sika.com
WHITEBOX bv www.rfem.be info@rfem.be
XELLA nv www.xella.be ytong.be@xella.com
Zin in No(o)rd - BXL
Winner FEBE Elements Awards 2023
Precast in Structures
Samen bouwen aan een duurzame toekomst
Construire ensemble un avenir durable
De zorg voor veiligheid, gezondheid, milieu en kwaliteit staat in het middelpunt van het Ergon-beleid. Hiervoor beschikt Ergon over diverse kwaliteits- en milieucertificaten.
Au sein d'Ergon, la sécurité, la santé, la qualité et le souci pour l'environnement sont au centre de nos préoccupations. Ergon possède plusieurs certifications environnementales et de qualité.