RD Magazine | 12 oktober 2024 | Thema Zorg

Page 1


Eénerf, twee voordeuren

Deborah mag

altijdbij oma

binnenlopen

METBLIJDSCHAP

Theo vander Kooij is mantelzorger voor zijn vrouw Aaltje

OMHEMHEEN

Meneer VanDam kan thuis blijvenwonen dankzij eengeliefdnetwerk

OPGESLOTEN

De laatste maandenvan de moeder vanfotograaf

MariekeBoon wareneenzaam

Ter plekke

Omringdmet liefde:datdoet wonderen

INHOUD

Blikopener

Erwordtsteedsvaker gebruikgemaaktvanhospices

Column

Zullenweelkaar(enonszelf) heelhouden?

Schoonheid

Mijnmoederkwamopeenplek waarzenietwildezijn

Cultuur

Blootzijnallemensen gelijk

Portretten

Eénerf,tweevoordeuren, driegeneraties

Gezond

Goedevoedingversterkthet effectvanimmuuntherapie

07

19 30 41 50 59 65 67 68 71 73 75

Tips

Overeenharpistediehaar dromendeeltenmeermoois

Tips Eenindringendepreekvan ThomasBoston

Kits

Ietsheelleuksvooropa's enoma's

Puzzels

Sudoku,Zweedsepuzzel

Puzzel Cryptogram

Het laatste woord Geheim(II)

Het gesprek

TheovanderKooij:

EriseenToekomst

Verdieping Delaatsteverhuizing inhetleven

Buiten

InhetlandvanWellishet goedwandelen

Recept Rijstzoalsvroeger, meteentwist

Helpt u Oscar sleutelen?

VERZEKER U VAN EEN MOOIE PLAATS

Automonteur, dat is waar de 7-jarige Oscar van droomt. Soms ziet hij zichzelf al onder de motorkap van een auto sleutelen. Helaas zijn de ouders van Oscar overleden Voor de toekomst van weeskinderen als Oscar is christelijk onderwijs onmisbaar.

Dankzij uw gift krijgen zij onderwijs, horen ze over de Heere Jezus, en hebben ze een toekomst. Misschien wel als automonteur…

Uw gift is welkom op NL74 RABO 0335 3074 50, met de QR code of via stephanos.nl/ikhelp

Doneer 4 kinderbijbelsvoor €25 of sponsor een kind voor € 22,50 per maand

www.stephanos.nl

verhuur seizoen 2025

Camping de Klimberg: een christelijke familiecamping, gelegen in het prachtige Vechtdal, met ruime comfort kampeerplaatsen, sfeervolle verhuuraccommodaties en teveel faciliteiten om op te noemen!

V.A. 29 NOV.

KAMPEERPLAATSEN

NÚ TE BOEKEN Ook met privésanitair

Verhuur van:

• Chalets

• Stacaravans

• Familiehuis

• De Waard tenten

• Safari tenten

www.deklimberg.nl • Van alles te beleven voor het hele gezin

ZOEK EN BOEK voor 2025

VOORWOORD

Zorg

Degedachtezitregelmatiginm’nhoofd:hoemoethetals mijnoudersintensievezorgnodiggaankrijgen?OoitverhuisdeikvoormijnwerkvanWest-NederlandnaarOost-Nederland.Deafstandtussenmijnhuisendatvanmijnouders, 110kilometer,isdeafgelopenjarensteedsgrotergaanvoelen. Hoemoetdatdanstráks?

Ikbenvastnietdeenigedieditweleensdenkt Dezorgis aanallekantenuitgekleed,waardoorfamilieenvriendenvan ouderenvaakmóétenbijspringen.Veelmensendoendatdan ook,uitliefde.Zoalsbijde100-jarigemeneerVanDam(pagina20),dienogaltijdthuiswoont.

DevrouwvanTheovanderKooij(pagina8)kreegdementie. Hijisheelblijdathijsamenmethaarineenmantelzorgwoningkongaanwonen,bijzijnzoonenkleindochterophet erf.NetalsinAfrikaveelgebeurt,waarallebeidegezinnen hebbengewoond.

Datgeneratiesdieeenerfdelennietalleenouderenvreugde geeft,bewijzendeportrettenvanafpagina50 Wantwatdoe jealsjeomavlakbijwoontenjeneteennieuwejurkhebt gekregen?Diegauwevenaanhaarlatenziennatuurlijk

Mariska Dijkstra mariska@rd.nl

Ze delen hun erf, zoals ook in Afrika veel gebeurt

Werken waar liefde woont

Cedrah maakthet verschil door een thuistebiedenvoorouderen,vanuit de Bijbelse opdracht omnaarelkaar om te zien. Maak jij ookhet verschil voor de anderenwil jij totzegen zijn? Welkombij Cedrah!

Een greep uit onze vacatures:

Huishoudelijk medewerker Assistent zorg en welzijn BBL-student verzorgende IG/verpleegkundige

cedrah.nl/ werkenbij

Verzorgende IG Helpende Activiteitenbegeleider

Amandelhof Capelle a/d IJssel Beth-San Eben-Haëzer Hebron Nebo Rehoboth Uitzicht

Moerkapelle Middelburg Nieuwerkerk Zwijndrecht Goes Vlaardingen

VERSTERK VERVOLGDE CHRISTENEN MET EEN BIJBEL

Wereldwijd hebben miljoenen vervolgde christenen nog altijd geen eigen Bijbel. Terwijl de Bijbel het geloof van christenen versterkt om stand te kunnen houden in vervolging De Bijbel geeft hoop voor de toekomst en laat de liefde van God voor ieder mens zien.

WIE GEEF JIJ EEN

BIJBEL VANDAAG?

Voor elke 10 euro kan Open Doors een vervolgde christen een Bijbel geven. Of ga naar: opendoors.nl/bijbel

Je kunt ook een

Cees van der Wal

Deze zaterdag is de Internationale Dag van de Palliatieve Zorg, dat is de zorg die gegeven wordt in de laatste fase van iemands leven, wanneer er geen kans meer op genezing is. Palliatieve zorg kan verleend worden in een zorginstelling, aan huis of in een hospice Er wordt steeds meer gebruikgemaakt van een hospice, een kleinschalige voorziening waar 24 uurszorg aanwezig is voor de cliënt en familie. Hospice Elim in Moerkapelle –waar deze foto gemaakt is– geeft deze zorg vanuit een christelijke visie, waardoor euthanasie er niet wordt uitgevoerd.

beeld

Watdrijftiemandinzijnofhaarleven?Hoeishijofzij gevormd?Indezerubriekeenpersoonlijkinterviewmet eenmeerofminderbekendpersoonuitdebreedtevan desamenleving.Dezeaflevering:TheovanderKooij. Volgendeweek:JolandavanderMaas.

Altijd dienstbaarmet blijdschap

HetlevenvanTheovanderKooij(78)werd gestempelddoordienen.Eerstophet zendingsveld,toeninhetonderwijs,daarnaonder drugsverslaafden.Nuishijmantelzorgervoorzijn dementerendeAaltje.„Hetisnietaltijdgemakkelijk, maarwehebbenhetsamenheelgoed.”

Dezijgevelvanhetoudevrijstaande huisinApeldoornisbedektmetwijnranken.Metdevruchtishetdroevig gesteld.Ookhetbladzieterniet florissantuit.„Meeldauw”,zegtCarolavander Kooij,diebezigismethetmaaienvanhetgras. „Wezullenditjaarweinigoogsten.”

Derestvandebescheidenhofzieterfraaiuit.

Aandeachterzijdeligteentuinhuisjemetervoor eenhoutentuinseteneenverrijdbareplantenbak,alsmobieleafscheiding.Alleeninsiders wetendatditdemantelzorgwoningvanTheoen AaltjevanderKooijis.Beginvorigjaarverwisseldenzehunwoningvoorhetnieuweonderkomen.ZoonWilfredenschoondochterCarola trokkenmethungezininhetouderlijkhuis.

Aaltjezitaandetafelinhetbescheiden kamertjevannoggeen20vierkantemeter,inclusiefkeukentje.Wachtendopdetaxidiehaarnaar dedagopvangzalbrengen,alweetzezelfniet waaropzewacht.

„Zo,wegaanjeschoenenaantrekken”,zegt

Theo

„O,ikganietbarrevoets”,lachtAaltje.

„Nee,jegaatnietbarrevoets.”

„Waargaiknaartoe?”

„NaarEzra,weetjewel?Lekkerindetuinwerken,groentesnijden…”

„Oja…”

Nadathijzijnvrouwindetaxiheeftgeholpen, zetdeervarenmantelzorgerkoffievoorzijnbezoek.Zelfgaathijvoortheeuiteenthermoskan. Daarmeekanhijevenvooruit.

Hoebeleeftuhetwonenhier?

„Alseenzegen.Wezijnerzóontzettendblij mee.Dithuisjeisonspaleisje.Hetplekjeisfijn, debuurtisprettigenwehebbennuelkedag kinderenenkleinkinderenomonsheen.Aldie jarenwoondenwemetveelplezierinhethuis, maarhetwerdvooronstegrootenteonhandig. Aaltjeheeftdriekeerinhetziekenhuisgelegen doorvalpartijen.Daarnazijnweindeserregaan slapen.Datging,maarhetwasergkrap.Ditisde idealeoplossing.”

Hoekekendekinderenertegenaan?

„Belangrijkisdatzeerallemaalachterstaan.Dat

Huib de Vries

wasbijonsgelukkiggeenprobleem.Allekinderenwildenwelbijonskomenwonen,maardan komendepraktischebezwaren.DemanvanAnnelies,onzeoudste,iszzp’erinAlmere.Bastiaan geeftlesophetIchthusCollegeinVeenendaal. GertjanheeftzijnwerkinMonster.Ariewoont inMozambique,dusdievielsowiesoaf.Elsbeth isgetrouwdmeteenboer;met120koeienishet lastigverhuizen.

WilfredenCarolablevenover.Diewoonden alinApeldoorn.Zelfhaddenwegeenvoorkeur, allekinderenzijnonsevenlief.MetWilfred enCarolahebbenwewelveelgemeen.Ookzij vertrokkenalsjongpaarnaarAfrikaenhebben daarjarenlanggewerkt.Datgeefteengelijke maniervandenkenenleven.Wilfrednoemtdit deKooijen-compound.InAfrikaishetvanzelfsprekenddatdekinderenophetterreinvanhun oudersgaanwonen.Geregeldzittenwesamenin detuinteeten.”

Uhebtnietdeneigingzichnogalshoofdbewonertegedragen?

„Geenmoment.Ikvindhetgeweldigdatdetuin nuvoormewordtgedaanendatikmijnschuur mochtbehouden.Daarbenikvaakbezig.Als Aaltjenaardedagopvangis,doeikookweleens eenklusjebijanderen.”

Jullieleverdenwelveelruimtein.

„Wezittenhiersomsmetz’ntwintigen,datlukt prima.Alshetlekkerweeris,staandedeuren open.Danishetnetofjebuitenzit.Enmetz’n tweeënhebjeweinignodig.Aaltjeheeftéén paarschoenen,iktwee.Werkschoenenennette schoenen.Zodoenwehetmetalles.”

HoevindtAaltjehethier?

„Zesnapthetsomsniethelemaal.Alsze’snachts wakkerwordt,vraagtzeweleens:„Waarbevindik mij?”’sMorgenskomterthuiszorgomhaaruit bedtehelpenentewassen.Datisprettig,want anderszouzedeheledagblijvenliggen.In2021 isdediagnosedementiegesteld.Ikmerkteer nognietzoveelvan,dekinderenhaddenhetal langerindegaten.Haarkortegeheugenissnel achteruitgegaan.Dingenvanvroegerweetze nog,dievanvijfminutenterugnietmeer.Zekan vierkeerachterelkaarvragenwelkedaghetis. Datisnaar,maaralsikdeverhalenvanandere mantelzorgersmeteendementemanofvrouw hoor,zegik:DankUwel,Heere.Wehebben zoveelomdankbaarvoortezijn.Aaltjeisnog steedsvrolijk,heefthumor,genietvandekinderenenkleinkinderen.Ja,wehebbenhetheel

goedmetelkaar.Tweebroersvanmezijnhun vrouwverloren.IkhébmijnAaltjenog.”

Hethartwordtnietdement,steltpsychogerontoloogHuubBuijssen.

„Datismooigezegd.Samenpratenwordtlastiger,maarikhoudnognetzoveelvanhaarals voorheen.”

Uwwereldwerdwelklein.

„Datvaltmee.DriekeerindeweekgaatAaltje naardedagopvang.Datgeeftmijdegelegenheid omlangeretijdindeschuurtewerken,materialentehalenbijdeHornbach,bijiemandop bezoektegaanofeenlangefietstochttemaken. Alszethuisis,makenwesameneenrondje,zij ophaardriewielerfiets.Hebikietsteklussen, dandoeikdatopdiedagenhierbinnen.Aanhet glas-in-loodraamdaar,methetwapenvande familieVanderKooij,werkteikalsAaltjethuis wasindekamer,opeenpaarschragen.”

Watdoetdedementiemetjulliegeestelijk contact?

„Ookopdatgebiedhieldenweveelover.We kunnennogsamennaardekerk.Enelkedag citeertAaltjedetekstophetkaartjedatwevan zendelingJohanCommelinkregen.„Thebestis yettocome!”„Andthatistrue”,zegtzeerdan achteraan.Hetbestekomtnog,datiszeker.Op zulkemomentenervaarjesterkdeblijvende geestelijkeverbondenheid.”

WanneerkwamGodinjullieleven?

„BijAaltjegebeurdedataljong.Hetverongelukkenvaneenbroeriservoorgebruikt.Bijmijveranderdehetgeestelijkinmijnstudietijd,doorde predikingvands.L.Huisman.Zijnverkondiging

„In Afrika is het vanzelfsprekend dat de kinderen op het terrein van hun ouders gaan wonen”
Theo van der Kooij, mantelzorger

Theo Anthonie van der Kooij (1946) groeit op in Schipluiden als boerenzoon in een gezin met negen jongens. Na de hbs studeert hij aan de hts werktuigbouwkunde. Op 22-jarige leeftijd vertrekt hij voor Zending Gereformeerde Gemeenten naar Nigeria. Op een kort intermezzo in Nederland, van 1974 tot 1976, volgt een tweede uitzending, tot 1984. Na repatriëring, voor de kinderen, wordt hij docent aan het Plancius College in Rotterdam. In 1989 maakt hij de overstap naar de verslavingszorg. Eerst bij stichting De Hoop in Dordrecht, vanaf 2001 bij stichting Horeb in Beekbergen. Theo van der Kooij is gehuwd met Aaltje Mekelenkamp. Ze ontvingen zeven kinderen, van wie het eerste bij de geboorte overleed, en achttien kleinkinderen. Het echtpaar is lid van de gereformeerde gemeente te Apeldoorn.

raakteme.IkhebdeHeeregevraagdofikHem zoumogendienen,maargraagwelmetmijn handen.Daarkomenjehoofdenjehartnatuurlijkbij,maarikbeneenechtedoener.Aaltjeen ikleerdenelkaarkennenopdeevangelisatiepost vandeGereformeerdeGemeenteninMerksem. WimvanKranenburg,detoenmaligeevangelist, hadinhetjongerenbladDaniëleenoproepgedaanomhemeenpoosjetekomenhelpen.Dat warenbijzondereweken.Toenhebikmijnhart aandeHeeregegeven. ”

Hoekwamudaarnaindezendingterecht?

„Ds.Huisman,ookeenboerenzoon,kwamgeregeldbijonsopdeboerderijomevennaardekalfjestekijken.Opeendagzeihijtegenme:„Ikheb werkvoorjou.”HijwaslidvanhetzendingsdeputaatschapvandeGereformeerdeGemeentenen wistdatzeinNigeriaeentechnischemannodig haddenvoordebouwvaneenBijbelschool,een weeshuiseneenziekenhuisje.Doordebezoeken aanonsgezinhadhijgemerktdatikhandigwas. Alleswatkapotging,wistikweerterepareren.De trapnaaimachinevanmijnmoederhadikomgebouwdtoteenfiguurzaagdiejemethetpedaal konbedienen.

DebehoefteaaneentechnischemanwasontstaandoordeburgeroorloginNigeria,tegende Igbo-stam.DeIgbo’swarenzeervooruitstrevend enleverdendoorhethelelandbekwamemen-

sen.Datgaffrustratiebijdeanderestammen.Op eengegevenmomentsloegdevlamindepan HetleiddetoteenmoordpartijdiedeIgbo’snaar hunstamlanddeedvluchten.Daarhebbenzede republiekBiafrauitgeroepen,waaropeenbloedigestrijdmetdefederaleregeringvolgde.Ophet zendingsveldzatenzeineenszonderbekwame verpleegkundigen,automonteurs,technici…”

Hoekekenjullieouderstegendeuitzending aan?

„Zewarenallebeibetrokkenopzending,zeker devadervanAaltje Diebezorgdeoveralinzijn woonplaatshetzendingsbladPaulus,zelfsbijde pastoor.Maartoeneeneigendochterzeinaar hetzendingsveldtegaan,vondhijdatlastig,al heefthijhetonsnietontraden.Wehaddenaleen paarjaarverkering,dusikzaghetnietzozitten ominmijneentjetevertrekken.Daaromzijnwe versneldgetrouwd.InEngelandvolgdenweeen stoomcursusEngels,omdietaalbeterteleren beheersen.Toenhetvisumbeschikbaarkwam, zijnwedirectnaarNigeriavertrokken.”

EnbetradenjullievoorheteerstAfrikaans grond.

„Dievoeldeheelsnelvertrouwd.Wegenotenvan dezon,denatuur,demensenendeeenvoudige maniervanleven.Geldenspullenhebbenons nooitgeïnteresseerd.Ikgenietvancontacten.

Theo van der Kooij
„Ze hadden niks, waren vrolijker dan wij en zouden niemand passeren zonder te groeten”

HeteerstejaarinAfrikahebbenweweleenpaar verdrietigedingenmeegemaakt.Driemaanden naonsvertrekkreegmijnvadereenernstig ongeluk Telefonischcontactwasnietmogelijk, dusmijnfamiliestuurdeeentelegram.Datwerd gewoonindepostbusgedaan,60kilometer bijonsvandaan,dusdieleegdenwenietelke dag.Toenwehettelegramlazen,washetaleen weekoud.MetJohanCommelinzijnwenaarde hoofdstadLagosgereden,eenreisvanveertien uur.Daarmoestenwenogeentijdzoekennaar eenpostkantoormetfunctionerendetelefoon. IkkrijgmijnbroerArieaandelijn.Opmijnvraag hoehetmetpawas,antwoorddehij:„Theo,je hebtgeenvadermeer.”Datwaseenenormeklap. Wehebbenbeslotenomnietterugtegaannaar Nederland.Hetwasdestijdseenwereldreis.Ik weetnogsteedsnietofheteengoedbesluitwas Eenhalfjaarlaterwerdonseerstekindjedood geboren.Denavelstrengzatomhethieltje.De verpleegkundigedieerbijstond,zeitegenme: „Thebestmedicineforyourwifeistohaveanotheroneassoonaspossible.”Wehebbendaarna nogzesgezondekinderengekregen,maardie eerstevergeetjenooit.”

Watbrachtjullieertoeomin1974terugte keren?

„Hetonderwijsvandekinderen.Mijnplaatsis ingenomendooreenanderetechneut,maar datliepnietzoalsverwacht.Naanderhalfjaar vroegendezendingsdeputatenofiknogeenkeer terugzouwillenvoortweejaar.Erzoudaneen onderwijzeresmeegaan.Hettrokmewel,maar ikwasbangdatdeterugkeernaarNigeriaeen vluchtzouzijn,wantbijvormingsinstituutDe Poort,waarikwerkte,hadikhetnietnaarmijn zin.

Wehebbenersamenveelovernagedachten voorgebeden.Antwoordkwamerniet.Wesliepenernietvanenkregenhetsteedsbenauwder Totwevoorhetnaarbedgaaneenstukjelazen uiteendagboekvanSpurgeon.Eenkopieervan ligtnogsteedsvoorinonzeBijbel Detekstwas: „DeHeerezalugedurigleiden.”WatSpurgeon daaroverschreef,wasvanhetbegintotheteind vooronsgeschreven.Alsofhijalonzegesprekkenhadaangehoord.

Dienachthebbenwenauwelijksgeslapen.Het wasineensduidelijk:hetisgeenvlucht,deHeere roeptons.WehebbenonshuisverhuurdenreisdenopnieuwnaarNigeria.Debeoogdetweejaar werdeneracht.Tweebroersvanmekwamenwat wekenhelpenbijdeopbouwvanhetziekenhuis. Eenvanhenisarchitectenheefthetziekenhuis

getekend.HetwerdprefabvanuitNederland aangeleverd.”

Ginguhetzendingswerkandersbezien?

„Nee.Erwarensomsspanningenbinnenhet team,maarikkanmegemakkelijkoverlastige dingenheenzetten.Daarbijwerdikgeholpen doordeAfrikanenmetwieiksamenwerkte. Prachtmensen!Zehaddenniks,warenvrolijker danwijenzoudenniemandpasserenzonderte groeten.IkwaandemevaakindeBijbelsetijd.”

Wasuookbetrokkenbijdeverkondiging?

„Indiezindatikgeregeldopzondagineenvan dedorpjessprakineensimpelkerkje:eenopen ruimteondereendakopstokken.Prekenwil ikhetnietnoemen.Ikverteldegewoonwatuit deBijbel,zoalsAaltjedatdeedvoordeweeskinderen.Hetmooistevondikhetzingen,met handgeklap.Devrouwenkwamzingendhet kerkjebinnen,geweldig.Eerstmaaktenzezelf liederen,laterzongenzeverzenvandeMethodistChurchdieinhunstamtaalwarenovergezet. Nadedienstwerdjesteevastergensuitgenodigd enkreegjeeenfeestmaalwaarvoordiemensen dagenmoestenwerken.”

Luktehetomnarepatriëringweerdedraaite vindeninNederland?

„Matig.AlsjenaarAfrikagaat,hebjeeenhalfjaar nodigomtewennenaandenieuwemaniervan leven.AlsjeterugbentinNederlandblijftereen hoekjeinjehartdatvraagt:watdoeikhier?Je misthetgroetenvandemensen,hetgastvrije, hetongecompliceerde.IkvondwerkbijhetPlanciusCollegeinRotterdam,eenreformatorische vmbo-schooldienetwasgestart.Heteerstejaar gafikerEngels.Daarnawerdikdocentalgemene techniek–bandjeplakken,beetjetimmeren–, vervolgensdocentmechanischetechniek. VanwegemijnverblijfinAfrikaliepikin kennisvandetechniekvijftienjaarachter.Door watcursussenhaaldeikdieachterstandaardig in,maarhetonderwijsaanpuberswasnietecht watikwilde.ToenhetziekenhuisinDirksland eenhoofdtechnischedienstzocht,hebikgesolliciteerd.Enkeledagendaarnakreegiktehoren dateenanderekandidaatdevoorkeurhad.Kort daaropzagikinhetbladVisieeenadvertentie vanstichtingDeHoop,waariniemandwerd gevraagdvoorhetopzettenvaneenmetaalconstructiebedrijfbinnenDeHoop.Omverslaafde mannenhetvakteleren.Toenikdatlas,dacht ik:yes!Diecombinatievantechniekenmensen ligtme.

HetverzoekvanuitDirkslandomopnieuw voorgesprektekomen,omdatdebeoogdekandidaatertochnietvoorvoelde,hebikafgeslagen.TerwijlikbijDeHoopnogopgesprekmoest Datpaktegoeduit.Ikhebhetdaargeweldignaar mijnzingehad.Webegonnenaltijdmeteen dagopening,daarnagingenweaandeslag Door mijnoverstapnaarHoreb,eenwoon-enleefgemeenschapvandeHoopinBeekbergen,zijnwe in2001vanPiershilindeHoekseWaardnaar Apeldoornverhuisd.VooralbijHorebhadik onderhetwerkvaakmooiegesprekkenmetde mannen. ”

HoevoeldeuzichalslidvandeGereformeerdeGemeentenindieevangelischewereld?

„Alseenvisinhetwater.Hetzendingswerkin Nigeriawerddestijdsverrichtonderdeparaplu vandeMethodistChurch.Daarzongenzeook nietophelenoten.SindsAfrikabenikinsommigeopzichteneenbeetjeeenvreemdeeendinde bijtvandeGereformeerdeGemeenten,maarwe zullenernietweggaan.Wewillentrouwblijven opdeplekwaarGodonsheeftgeplaatst.”

Uwhelelevenwasdienen.Vanwiehebtudat?

„Ja,vanwiehebikdat?VandeHeere.Ikhebhet zomaarontvangen.Watkunnenbetekenenvoor mensenenvoorGodsKoninkrijkvindikmooi. Ikleesgraaguithetdagboek”GeheelvoorHem”, vanOswaldChambers.Datkreegikooitvaneen collegavanHoreb.DeboekenvanJ.C.Rylesprekenmeookaan.Praktischenrechtvoorz’nraap Daarhoudikvan.”

Ubenteenlezer?

„Ikleesinderdaadgraagenveel.Tolkien,C.S. Lewis,VonnevanderMeer,PaulMaier,ds J.T.Doornenbal…Nubenikbezigmet”Shake handswiththedevil”vanRoméoDallaire,die alsluitenant-generaalvanhetCanadeselegeren leidervandevredesmissievandeVNinRwanda degenocidein1994nietheeftkunnenvoorkomen.DoordesituatievanAaltjeleesikdelaatste tijdookveeloverdementie.”Hersenschimmen” vanJ.Bernlef,deboekenvanTeunToebes,”Ik mismezelf”vanLisaGenova Aangrijpende boeken.”

Voorurealiteit.Tochoogtublijmoedig. „Datbenikook.Toenwetrouwden,kregenwe vands.G.Schipaanboorddetekstmee:„Hij reisdezijnwegmetblijdschap.”Dieblijdschap, ongeachtdeomstandigheden,komjeoveralin deBijbeltegen.VaneenAmerikaansechtpaar

„Ik vraag de Heere wel geregeld of Hij Aaltje eerst tot Zich neemt voordat ik aan de beurt ben”

kreegikinNigeriaeengrammofoonplaatmet liederen.Eenervangaatelkedagweleenkeer doormijnhoofd.„Andeverlastingjoyshallbe upontheirheads”,woordenuitJesaja51.„Alzo zullendevrijgekochtendesHeerenwederkerenenmetgejuichtotSionkomen;eneeuwige blijdschapzalophunhoofdwezen;vreugde enblijdschapzullenzijaangrijpen,treuringen zuchtingzullenwegvlieden.”Datisdetoekomst, maardieblijdschapisernuookal.”

Talvananderegelovigenkennenveelsomberheid,waaromuniet?

„Daarzalmijnkarakterinmeespelen.Ookdat hebikvandeHeeregekregen.Alleswatikheb, dankikaanHem.”

Twijfelkentuniet?

„Datzaliknietzeggen.Ookmijbespringt weleensdegedachte:hebjehetnietallemaal verzonnen?MaaralsikdeBijbellees,onderde predikingzitofeenversjezing,verdwijntdat weer.DanweetikdatereenGodisendatikdoor genadeZijnkindben.”

Hoezietudetoekomst?

„Ikmaakmedoormijnkarakternietsnelzorgen. Alshetomditaardselevengaat,denkiknietverderdanmorgen.IkvraagdeHeerewelgeregeld ofHijAaltjeeersttotZichneemtvoordatikaan debeurtben.Ikwilernietaandenkendatze naareenverpleeghuismoet.

ErisookeenToekomstmeteenhoofdletter Erkomteennieuweaardezonderzonde,zonder zorgen Hoeprecies,datweetikniet,maarhetzal erheerlijkzijn AltijdbijdeHeere,altijdblij.Wat wiljenogmeer.”

> rd.nl/hetgesprek

„ZCOLUMN

WimvanEgdomschrijftoverhetdagelijksleven.Enmeer. Somsmeteenknipoog.

Zorgelijk

wim@rd.nl

ullenweervoorzorgendatweelkaar heelhouden?”zeiiemandmetwie ikeenbestwellastiggesprekmoest voeren.Datenezinnetjebleefbijme haken.Zorgenisnietalleenhetwerkvandearts ofdeverpleegkundige.Wehebbenooktezorgen voorelkaar.Envooronszelf.

Watzijnwoordentochbelangrijk.Jekuntelkaar ermeekwetsen.Somszelfsonbedoeld.Maarhet uitsprekennaarelkaardathetjeintentieisomde ander”heel”tehouden,kandannethetvangnet zijn waardoor het gesprek goed kanverlopenéngoedkaneindigen.

Daarmoestikaandenkentoenik hetthemavanditmagazinehoorde.Overdeinstitutionelezorgis veel te schrijven. En het is voor niemandeengeheimdatikoverdiezorgergpositiefben.Datheeftvanzelfsprekendallestemaken metm’neigenervaringen.Endatkan,zorealiseer ikmeweldegelijk,vooriemandmetnegatievezorgervaringenweerheelanderszijn.

zorgookdatomvat:zorgenvoorelkaar.Nietin dezinvanmantelzorg,nietinhetrijdenvaneen ziekebuurvrouwnaar het ziekenhuis –hoebelangrijkengoedook–maarinhetgewonezorgen voorelkaarterwijljemetelkaaromgaat.Inwelk verbanddanook.Alscollega’s,alsvrienden,alsfamilieofalsmensendieelkaarzomaarergenstegenkomenenzichtotelkaarhebbenteverhouden. Datzorgen voor elkaar kan zelfszoietssimpels zijnalsdatjealsautomobilistevenstoptvoordie volstrektonbekendeouderemeneerdiedestraat wiloverstekenendoordedruktedekans maar nietkrijgt.

Nietvoor jezelf kunnen zorgen is tendiepsteheel zorgelijk

Nuwetochwatnaardediepteafsteken:hetisnietalleenbelangrijkominhetalledaagselevente zorgenvoorelkáármaarookvoor jezélf.Eneerlijkgezegdisdatmisschiennogwelhetmoeilijkstevan alles.Nee,datheeftnietstemakenmetegoïsme. Enhetisooknieton-Bijbels.Integendeel.Zegtjuist deBijbelnietdatweanderenliefmoetenhebben alsonszelf?Enhoekunjejezelfliefhebbenalsje nietvoorjezelfkuntzorgen?

Toen mijn gesprekspartner zei datweervoor moestenzorgen elkaarheeltehoudenineen moeilijkgesprek,besefteikineensdathetthema

Zondergoedezelfzorgzuljetendiepsteookniet inalleoprechtheidvooreenanderkunnenzorgen. Ennoemdatgerustheelzorgelijk

Omringd metliefde. Watwileen mensmeer?

MeneerVanDamiseenvande ruim2500honderdjarigenin Nederland.Hijwoontnoginzijn eigenhuis.Zonderthuiszorg, familieenburenzoudatniet mogelijkzijn.

De 100-jarige Gerrit van Dam (m.) uit Kampen woont nog zelfstandig. Op de foto: Van Dam met zijn mantelzorgers en de professionals die hem ondersteunen. beeld Sjaak Verboom

Behoorlijkdoofishij,ennietmeer zomobiel.Maarverdermaghijniet klagen.Eenefficiëntedenkerishij, dieperscootmobielnogzelfnaarde supermarktgaat,daarinéénmoeitedooreen sociaalpraatjemaaktomdanpreciestotaande achterdeurterijden,waarAnnie,zijnhulp,klaarstaatomdeboeluitteladen.Eensleutelkastje waarmeedethuiszorgzichzelfbinnenlaat,een magnetronoptafel,eenstapelboekenbinnen handbereik,zoredtGerritvanDam(100)zich.En dankzijhetbelangrijksteineenmensenleven: eenliefdevolnetwerk

Wasdatnetwerkeenpiramide,danstaatVan DamsjongstedochterWillySegers(58)bovenaan.Alsenigevandezeskinderenwoontze netalshaarvaderinKampen.Vrijweldagelijks komtzebijhemoverdevloer.Alscoördinatorbij thuiszorgorganisatieCuradomiheeftzeruime ervaringmetouderenenhunleefwereld,en kortelijntjesmetdezorg.„Vanochtendzijnmijn vadersorenuitgespoten”,zegtzelachend,terwijl zedevoordeurvandeseniorenwoningopendoet.„Hijiserhelemaalklaarvoor. ”

InzijnbruinlerenstoelzitmeneerVanDam tewachten:eenechteheermeteenheldereblik eneenkrachtigehanddruk.Alsermomenteel tegende2600honderdplussersinNederland zijn,enruim80procentvanhenvrouwis,moet Nederlandongeveer520mannelijkehonderdplusserstellen.Hoeveelvanhennogzelfstandig thuiswonenisnietbekend.DatVanDamerdaar eenvanmagzijn,beschouwthijalseengroot voorrecht.„Lichamelijkmoetjewatinleveren. Maarikhebmijnaandachtnog.Iklees,ikmaak eenwoordzoekertje,eenpuzzeltje…vervelendoe ikmeniet.”

Hijgrijpteenboekvandestapel.„”Dedrie gezellinnen”,vanprofessorWisse.Weetjewie datzijn?Geloof,hoopenliefde.”Hetliefstleest hijpreken,somsweltweeperdag.Hijwijstnaar eenlagekastgevuldmetprekenbundels.„Mijn vrouwwistprecieswelkeboekenwehadden,ik niet.Ikgrijpergewoonietstussenuit.Deeen beschrijfthetwatandersdandeander,maarik hebgeenvoorkeur.”

HoewelmevrouwVanDam(NeeltjevanDamBart)nietmeerleeft,iszegeenafwezigetijdens hetgesprek.Vanafeenfotokijkthaaropgewekte gezichtdekamerin.Anderhalfjaargeleden

overleedzevrijplotseling.MeneerVanDam:„De avondervoorhaddenwesamennogpsalmen gezongen.Ikhadnietdoordatzijerminderaan toewasdananders.Devolgendeochtenddachtenwedatzebuikgriephad.Maarzelfzeize:Ik gasterven.Datzijndelaatstewoordendieikvan haargehoordheb.Toenhebikjougebeld.”Hij kijktnaarWilly.Willy:„Ikhadmamavast.Wezijn ersamenbijgeweest.”

„Hetlevenvloeidezouithaarweg”,zegtVan Dam.„Weleefdeneigenlijknaarheteindetoe Zijwas94enikwas98.Ikmoetzeggendatikhet weduwschapheelandersdraagdanikmehad voorgesteld.Voorafdachtik:danzitjedaarop jehogeleeftijd,deheledagalleen.Maarikheb haastgeentranengelaten.”Metnattewangen: „Somsvroegikmeaf:benikdanzoongevoelig? Maarikbenalleenmaardankbaardatikhaarzo langhebmogenhebben.Ennuwordikomringd doorheellievekinderen.Eneenheelbestehulp.”

HijkniktnaarAnnie,diealsamenmetzijn vrouwdestofdoekzwaaideennuopdebank zijnwaszittevouwen.Anniekomttweekeerin deweekdeboelschoonhouden.Ensomsmag zeplantjesverpotten,ooitdetaakvanmevrouw

beeld Sjaak Verboom

De kleinkinderen kijken heel vaak om het hoekje. Om gewoon even te vragen: hoe is het?

Rengert (34) en Gerdien Segers (37)

„Van heel het netwerk wonen wij het dichtst bij opa, op de buurman na. We staan hoog op de bellijst voor als er wat is. Verder zijn we manusje-van-alles voor hem, en doen we allerlei klusjes die op dat moment nodig zijn. De ene keer is dat een boodschap, de andere keer een lampje verwisselen. Gerdien is ook opa’s kapper Voordat de thuiszorg twee keer per dag kwam, hielden we goed in de gaten of de gordijnen ’s ochtends wel open waren. Of we gluurden even door het raam. Nu worden ook wij door de zorg ontzorgd. Maar we kijken nog steeds heel vaak

om het hoekje. Gewoon even vragen: Hoe is het?

We vinden het altijd fijn om bij opa langs te gaan. Hij is erg humoristisch, en weet altijd alles van iedereen. Ook van de kinderen, die het heel bijzonder vinden om op school te kunnen vertellen dat ze een (over)opa van honderd hebben. Opa heeft belangstelling voor van alles en nog wat, en vraagt iedereen de hemd van het lijf Laatst zei hij bijvoorbeeld tegen een meisje van de thuiszorg: Gefeliciteerd, je hebt nu een jaar verkering!”

Jan van Dam (69)

„Als oudste zoon werd mij zonder discussie de financiële administratie van mijn vader toebedeeld Ook als er iets is met de notaris, de belasting, een accountant of bij bankzaken vertegenwoordig ik hem. Mijn vader is nog heel helder, maar ik neem dit nu vast van hem over om te voorkomen dat er bij zijn overlijden hobbels op financieel gebied zouden zijn om dingen te regelen.

Mijn vader is digitaal niet vaardig: hij heeft geen mobiele telefoon, geen tablet, alleen een laptop om de diensten zondags te beluisteren. Zelfs geen wifi. De kerkdiensten volgt mijn vader wel digitaal, maar daarvoor mogen we de wificode van de buren gebruiken. Net als voor de digitale fotolijst.

Wij wonen in Bodegraven en komen zo ongeveer eens in de drie weken een dag op bezoek.

Mijn vrouw kookt dan.

Als er bijvoorbeeld een gift of factuur overgemaakt moet worden, belt mijn vader en heeft hij alle gegevens keurig bij de hand. Nee, ik beslis niets zelf, ik voer alleen zijn besluiten uit. Laatst wilde hij een gift overmaken aan kinderen en kleinkinderen. Ik deed daarvoor een voorstel, maar dat ging niet door. Mijn vader houdt zelf de regie.

Het is niet zwaar om hem bij te staan, omdat hij wederkerig ook in alles met ons meeleeft.

Een poosje geleden gingen we met alle broers en zussen een fietstocht maken op de Veluwe.

Toen belde hij aan het begin: Zijn ze er allemaal?

We zijn dankbaar dat de onderlinge verhoudingen zo goed zijn, en dat we de zorg voor onze vader echt met elkaar doen. Dat vind ik een groot geschenk.”

VanDam.„Somsvraagikmeafwievanalle mensendieikgekendhebnoginlevenzijn”, zegtVanDam.„Defranjevanhetlevengaateraf. MaarhetzijndegoedertierenhedendesHeeren dieoverblijven.”

Daarhorenookzijnzeskinderenbij–drie zoons,driedochters,metaanhang.Zewonen overalverspreid;in’sHeerHendrikskinderen, Markelo,Veenendaal,Bodegraven,Elspeet…De eenkomtvakerdandeander,maardeonderlingebandishecht.MeneerVanDam:„Ikhebeens gelezenvaneenpredikantvoorwiehetsterven werd Zevroegenhemofhijverlangdeheente gaan.Hijzei:Ikzounoggraageenpoosblijven levenmetmijnkinderen.Datleeftookeenbeetje bijmij.”

Willy:„Wehebbeneenbezoekroostergemaakt.Elkeweekkomenerinprincipetwee kinderen.Zelfkomikgewoonalshetkan. Sowiesobrengenwevaakavondeten.Mijnvader heefteentijdjemaaltijdenvanUitgekooktgehad, maardatbevielhemnietzo.”

MeneerVanDam:„Uitgekooktbeldeomte vragenwaaromikermeestopte.Zezeiden:U gaattochgeenmaaltijdenindesupermarkt halen?Ikzei:Mevrouw,ikben98jaar,magikdat alstublieftzelfweten?”

Willy:„Ikkookgewoonwatextra,behalveop dedagendatereenbroerofzuskomt,wantdan kokenzijvoormijnvader.Verderbenikervoor hand-en-spandienstenzoalsmeenaardedokter gaan.MijnmanWillemJangaatookgeregeld bijpapalangs.Bijvoorbeeldom’savondsde maaltijdvoordevolgendedagtebrengenende zondagsekerkdienstopdelaptopklaartezetten. Daarnaispapaderestvandezondagaltijdbij ons,ofwijzijnhier.”

Trouwkaart

KaasenbroodkopendoetWillyvoorhem, maarVanDamgaatzelfnaardeJumbo,waar hijbehalvelevensmiddelenookgezelligheiden aanspraakhaalt.VanDam:„Aldiemeisjesdaar lopeninlangebroeken.Nietdatikmedaaraan ergerhoor.Maaropeendagwasereentjebijdie eenrokjedroeg.Toenikhaareenkeertjealleen bijdekassatrof,vroegik:BenjevandeGereformeerdeGemeenten?Nee,zeize:vandeOudGereformeerdeGemeenten.Iksprakgeregeldmet datmeisje.Mijnvrouwvondhetweleenbeetje tegek.Maaropeengegevenmomenttrouwde zeengingzeinZeelandwonen.Ikkreegnogeen trouwkaartvanhaar.”

ToenmevrouwVanDamnogleefde,werd haarmanaltweekeerperweekgedouchtdoor

dethuiszorg.Inmiddelskomterelkeochtenden avondiemandhelpenbijhetwassenenaankleden.„Ikhebdateenpoosjevanmeafgeschoven, maarnubenikerheelblijmee”,zegtVanDam, diezichquaontbijtdanweerprimaredt.„Ik maakeenpapjevoormezelf.Dateetgemakkelijkenjehebternietveelopruimwerkvan.Ik verplaatsmemetderollatorenheballesbijde hand.Bovenkomiknietmeer.”

Willy:„Mamawasnognietbegravenofpapa wasalhardopaanhetdenken:mijnbureautje moetnaarbeneden,hettweepersoonsbedmoet eruit,eenseniorenbederin Mijnvaderiseen echteregelaar.”

Altijdvolkoverdevloer

ZoheeftmeneerVanDamookzijndagendoorgaanskeurigoporde:rondachtuurkomtde thuiszorg,daarnaontbijt,lezen,eenpuzzeltje, nahetmiddageteneenhalfuurtjedutteninde stoel…Nooitdenkthij:watduurtdedagtoch lang.„Dekranthoudikmetaandachtbij.Ikkijk erstraksechtweernaaruit.Ikkanhierheerlijk zittenlezen,mitsikgoedlichtheb.Enikheb altijdveelaanloop.”Bijvoorbeeldvanbuurman Hartman,dieookopdebellijstvandefamilie staateneendagelijksoogjeinhetzeilhoudt.Van Dam:„Hartmankijkteerstaltijddoorhetraam.

Alserniemandis,komthijbinnen.Hijzeipas: Hetlijktwelofjealtijdvolkoverdevloerhebt.”

Alsomdattebewijzenkomtkleinzoon

RengertnetmetzijnzoontjeCarlosnietsvermoedenddeachtertuininlopen.Rengert,dezoon vanWilly,enzijnvrouwGerdienwonenmet hunvierkinderenpalachterhun(over)opaen komenheelregelmatigzomaaraanwippen,net alsdeanderevierkleinkinderendieinKampen ofIJsselmuidenwonen.

OpgeteldbestaathetnetwerkvanmeneerVan Damuitweltwintigmensen.Deeenkniptzijn haar,deanderdoetspelletjes,eneenderdevoert hetbewindoverdetuinoffinanciëleadministratie

Onvoorwaardelijkeliefde

VanDamhooptdathetzonogeenpoosjekan blijven.„Ikbenheelrijkmetdezorgdieikthans krijg.Ikkijknietverderdandedaglangis.Indie honderdjaardatiknuleef,hebikveelveranderingenmeegemaakt.Ikweetnogdaterbericht kwamdatmensenopdemaanwarengeland,iets watmijnmoederzichnietvoorkonstellen. Ennuiserinternet.Ikbenweleensbangdat hetegoïsmedaardoortoeneemt.Hetpersoonlijkecontactdatwijnuhebben,istocheenaangenaamverpozen.Ikdenknogweleensterugaan detijddatalmijnkinderenomdetafelzaten

Daarzijnnogfoto’svan.Watmooiwasdat Dat hebiktoenmisschienteweiniggewaardeerd.”

OokWillyhooptdathaarvadernogeenpoosje thuiskanblijvenwonen.„Papaisergverknocht aanalleverpleegstertjesdiehierkomen.Desnoodskunnenzevierkeerperdagkomen.Het enigerisicoisvalgevaar Dethuiszorgheefthem aleensopdevloergevonden,omdathijzijn alarmnietopzakhad Daarzijnnubetereafsprakenvoorgemaakt.”„Alshetechtnietmeergaat, isermogelijkvoormijeenplekbijGonneke,zij werktzelfookindezorg.”

Alsjezooudbentgaathetleveneenbeetje langsjeheen,zegtVanDam.Erzijngeenwerkzaamhedenofverplichtingenmeer Mettranen inzijnogen:„Maarikwordomringdmetliefde. Watwiljemeer?”

Willy:„Hetisnooitzwaaromvoorpapate zorgen.Iedereenkomthiergraag.Papablijftaan onsallemaalonvoorwaardelijkeliefdegeven, welkewegenweookgaan.Alswevroegerbenedenkwamen,lagmijnvaderopz’nknieëninde kamer Nukanhijnietmeeropz’nknieënzitten, maarikweetdathijmetgevouwenhandenop diestoelzit.Datiseenonuitsprekelijkezegen. ” Moeheidkentdehonderdjarigenogaltijd niet.Nee,ooknietnaeenlangvraaggesprek.Met eenondeugendeblik:„Jesteldemaareenvoudige vragen. ”

beeld Sjaak Verboom

Mirjam Smelt (54)

Mirjam is als wijkverpleegkundige van Curadomi Thuiszorg Kampen al een paar jaar betrokken bij meneer Van Dam. Samen met hem en de familie stelde ze een zorgplan op, dat ze samen met het team zorgvuldig bewaakt en aanpast bij eventuele veranderingen.

„Met elkaar kijk je: wat kan het netwerk doen, en wat blijft er over voor professionele zorg?

Toen mevrouw Van Dam overleed, kwam er een knik in de situatie. Zij zette koffie, kookte, waste, verzorgde zijn ontbijt. Bij echtparen op zeer hoge leeftijd zie je vaak dat ze elkaar in balans houden. Als de een echter wegvalt, redt de ander zich niet meer, en overlijdt dan soms ook snel. Het zegt iets over de veerkracht van meneer Van Dam dat dit bij hem niet zo was Maar het was bijvoorbeeld wel de vraag hoe het met zijn ontbijt moest. Van Dam kan zonder hulpmiddel moeilijk staan of lopen. De thuiszorg een bord Brinta klaar laten maken ligt moeilijk qua regelgeving. Dochter Willy dacht mee. Zelf een pak melk en een schaaltje op tafel zetten lukt haar vader nog wel. Ze zei: „Pa,

als we de magnetron dan ook gewoon op tafel zetten, redt u zich wel”, wat ook zo bleek te zijn

Op andere punten moest meneer Van Dam juist intensiever geholpen worden, zoals bij zijn lichamelijke verzorging Van Dam was eerst terughoudend in het accepteren van deze zorg, maar met de juiste begeleiding, ook van zijn dochters, heeft hij zich hier overheen gezet. Hij toont zich dan ook erg dankbaar jegens ons team.

Een proactief meedenkend netwerk is belangrijk. Maar ik wil er wel bij zeggen dat dit niet voor iedereen is weggelegd. Er zijn wat dat betreft heel schrijnende situaties. Ik zie meneer

Van Dam als een gezegende man. Zo helder van geest, zo veel mensen die hem stutten en steunen, goede onderlinge verhoudingen… Dat zijn randvoorwaarden om zelfstandig te kunnen blijven wonen, die niet overal aanwezig zijn.

Ouderen met kinderen met wie het contact verbroken is, kleinkinderen die helemaal uit beeld zijn, geen lid zijn van een kerkelijke gemeente, dus minder omzien naar elkaar… Dat is helaas óók anno 2024.”

“Marisa ervaart nu het gewone leven in leren, wonen en werken”

Marisa Heiboer is een vrolijke, spontane en levendige vrouw. Ze woont sinds het voorjaar van 2023 bij Adullam, op Kroonheim in Uddel. Dat is voor haar een uitstekende locatie, want hier kan ze zowel wonen, leren als werk doen dat bij haar past.

Marisa is actief, ze houdt van de natuur en ze werkt ook graag buiten. Dat doet ze hier dan ook dagelijks Energiek als ze is, zie je haar het liefst buiten, met een paar kuub hout om te kloven zodat het weer aan particulieren verkocht kan worden. “Gaat het goed, Marisa?” vragen we haar terwijl we op haar toelopen “Ja, ik heb het naar mijn zin hier. En hout kloven doe ik graag,” lacht ze. Marisa’s begeleider vult aan: “Het gaat zeker goed met Marisa. Met haar vrolijkheid en spontane levendigheid brengt ze sfeer aan op de groep.”

Daar gaat wel iets achter schuil. Want hiervoor woonde Marisa achtereenvolgend in diverse instellingen. Zelfs met één-op-één begeleiding, maar ze liep er toch vast. Nu gaat het veel beter met haar. Bij Adullam wordt Marisa gezien in haar talenten, behoeften en verantwoordelijkheden en krijgt ze de begeleiding die bij haar past. In combinatie met zinvol werk en een zo alledaags mogelijk leven, bloeit ze op. “Overdag werk ik. Ik pak schroeven in, ik schil

aardappels en ik kloof hout. Ik vind het heerlijk om houtblokken te sjouwen en ze daarna met een houtkloofmachine te kloven,” zegt Marisa.

Doelen halen

Een positief gevolg van de intensieve begeleiding is, dat het lukt om doelen met Marisa te behalen. “Ons eerste grote doel was, om Marisa’s leven overzichtelijker te maken door middel van een voorspelbaar dagprogramma en betrouwbare begeleiders. Dat zien we nu gebeuren. Hierdoor kunnen we gaan werken aan de afbouw van sommige medicatie. Medicatie weegt bij Adullam nooit op tegen begeleiding En dus zetten wij vol in op persoonlijke begeleiding, inspelend op Marisa’s mogelijkheden, verantwoordelijkheden en behoeften. En dat heeft zichtbaar resultaat, want ze gebruikt al minder medicijnen.”

Verder was het doel dat Marisa zou integreren in de groep met nog vier andere bewoners. Dat is gelukt. Eén-op-één begeleiding is niet meer nodig, Marisa volgt haar volledige dagprogramma in de groep Marisa vindt het ook fijn om dienstbaar te zijn op één van de andere groepen op Kroonheim Ze helpt bijvoorbeeld een bewoner met drinken Dat gaat goed ook. Hoe mooi is dat!” zegt haar begeleider “Marisa is nu veel rustiger. Ze heeft heel duidelijk baat bij onze begeleiding vanuit ASBM. Haar begeleiding zit hem met name op het mentale vlak, ze moet altijd een lijntje met een begeleider hebben. Je hoeft niet heel de dag naast haar te zijn, maar ze moet zich gezien weten door ons Voor Marisa is dat noodzakelijk, anders wordt zij angstig.”

Onvoorwaardelijke steun

“Vanuit onze visie mag iedereen het gewone leven ervaren, vanuit een Bijbelse levensovertuiging. Wij bieden de begeleiding die Marisa hierbij nodig heeft Welk gedrag zij ook vertoont, we blijven altijd ons dagprogramma volgen en structuur bieden. Ook al ervaart zij spanning. Dat geeft haar, maar ook de andere mensen op de groep, veel houvast. Zo blijven we altijd voorspelbaarheid en rust bieden. Hiermee maken we waar dat we altijd de veilige, nabije ander

blijven, ongeacht hun gedrag. Daarnaast blijven we altijd neutraal reageren, ook al reageert Marisa heftiger dan anders. Daarmee stralen we uit dat we de betrouwbare, nabije ander zijn. Ook letterlijk, want tijdens zulke momenten bieden we ook meer fysieke nabijheid. Dat geeft haar rust. En op de momenten dat Marisa meer ontspannen is, dan kun je het lijntje dat je met haar hebt, weer wat laten vieren.”

“Ik heb een klik met Marisa, zij reageert ook leuk op mij. Dat scheelt denk ik wel. Ze is puur, ze maakt grapjes en ze zegt wat ze denkt. Ze zegt gerust tegen me: ‘Hej, wat heb je leuke schoenen aan.’ En ze heeft veel energie. Na het werken in de ochtend, gaan we ’s middags als het kan een eind wandelen over de heide en door het bos, zes kilometer is niks voor haar. Dat doet haar goed en ons ook natuurlijk.”

"Ikvindhet heerlijkom houtblokkente sjouwenenze daarnatekloven"

Dezelfde leefsfeer

Hoe beweeglijk Marisa ook is, in de kerk is ze heel gefocust en rustig. Elke zondagmorgen gaat ze mee. Want de Bijbelse identiteit van Adullam, is ook Marisa’s identiteit. “Soms vertelt ze een paar woorden terug van de preek. Met Bijbellezen merk je dat Gods Woord belangrijk is voor haar. Soms stelt ze daar vragen over. Ze zegt regelmatig dat we om een nieuw hart moeten vragen. Marisa is daar veel mee bezig, dat kun je merken. Met pastorale bezoeken doet ze altijd actief mee. Psalmen zingen doet ze graag, dat geeft haar rust. Bij Adullam staat het leven in eeuwigheidsperspectief. Ook dat is een wezenlijk onderdeel van het gewone leven. Wat is het dan belangrijk, dat de identiteit bij Adullam aansluit bij wat Marisa gewend is.

De schoonheid van het dagelijks leven en hoe mensen zich daarin bewegen in al hun pracht, kracht, kwetsbaarheid, eenzaamheid en soms absurditeit is voor Marieke Boon (Delft, 1966) een terugkerende bron van inspiratie en verwondering. Zij maakt seriematig werk en fotodocumentaires, waarin eenzaamheid, melancholie en vergankelijkheid steeds terugkerende thema’s zijn.

1985 op, 1986 af

Langzaamsloopvasculairedementiehetleven vanmijnmoeder,endusookmijnleven,binnen.

Naeenaantaljarenwasverhuizingnaareen woon-zorgcentrumnodig

Naeenhersenbloedingwerddezogevreesdegeslotenafdelingineenverpleeghuishaarwereld. Zewistaljareneerderwatermogelijkkomen ging.Haaroma,moederenvijfzussenwaren haarvoorgegaan.

Bijnavierjaarheeftzeopdezegeslotenafdelingdoorgebracht.Hetwaslastigtepeilenwatze ervanmeekreeg.Afasie–taalstoornisalsgevolg vandementie–maakteeengespreknietmeer mogelijk.Deeersteperiodewaszeopstandig, langzaammaaktedatplaatsvooreenvormvan berusting.

Ophetmomentdatzeduidelijkverder achteruitging,zehaarmedicatieuitspuugdeen weigerdeteeten,begonikmijncamerameete nemen.Ineersteinstantieommijnvader,die nietmeerinstaatwashaartebezoeken,enmijn inhetbuitenlandwonendezusopdehoogte tehouden.Deimpactvanhetbeeldwerdme alsfotograafalsnelduidelijk.Alsdochterheb ikerlangmoeitemeegehadnaardebeelden tekijken.Ikzagmetveelpijninmijnhartmijn dementemoeder,opgesloteninhaarlijfen geestopeenplekwaarzeoverduidelijkniet wildezijn.

Uiteindelijkneemtzeweervoedingtotzichen hebikdelaatstenegenmaandenvanhaarleven haarkwetsbaarheideneenzaamheidkunnen

vastleggen.Ergebeurdeelkdagweerveelom haarheenophaarafdeling.Zelfkonenwildeze daarnietsmee;zeslootzichermeestalvolledig vooraf.

Dezefotoseriebestaatnaastdeportretten vanmijnmoederenbeeldenuithaaromgeving uiteenaantalstillevensmetverwijzingnaarde symboliekvandegebruiktebloemen.Heteerste stillevenmetdecyclaamisvoormijalseenportretvanmijnmoeder Desymbolischebetekenis vandecyclaamgaatoverhetmeevoelendeen toegewijdehart.Hetiszoalsmijnmoederinde jarenzestigwas:kleurrijk,indebloeivanhaar levenenvolopbezigmethetmoederschap.Het stillevenmetdeverwelkteamaryllissymboliseerthetallerlaatstestukvanhaarleven.Met deomslagdoekwaarzezichaanvastklampte, voorzienvanhaarnaameneenbarcode.Een verwelkteamaryllis,symboolvoortrots,kracht envastberadenheid.Datalleshadzeindelaatste jarenvanhaarlevenmoeteninleveren.

Denaamvandezeserieisdecodevanhaar afdeling.Vierjaarlangzagikmensenopzoek gaannaardeuitgang.Opzoeknaarhuneigen, vertrouwdeleven.Eenmaalgevondenbleekde deurdicht.Nogmeerverwarring,boosheiden uiteindelijkberusting.Hetlevenbuitenloste langzaamop.Hetsporadischebezoekkonwelin enuitenleekhetgeheimvandiewereldbuiten weltekennen.Enzobezochtikmijnmoederin haarlaatstelevensjarenmeteencodeinmijn hoofd:1985op,1986af.

Ik zag met veel pijn in mijn hart mijn demente moeder, opgesloten in haar lijf en geest op een plek waar ze overduidelijk niet wilde zijn

Het stilleven met de verwelkte amaryllis symboliseert het allerlaatste stuk van haar leven

u bloedverdunners?

Vraagsneluwgratis Antistollingspas aan

Vraagde pas aan.

GRATIS

Alsubloedverdunners gebruikt stoltuwbloed minder snel, waardoor uook minder snel eentrombosekuntkrijgen,zoals eenhart- of herseninfarct of eenlongembolie.Maarubloedt ookheviger en langer danzonderbloedverdunners

MetdeAntistollingspaskunnenuwbehandelaars beter inspelen op uw medische situatie.Ook in gevalvan nood!

GebruikuwAntistollingspasbij eenbezoekaan de huisarts, specialist,tandarts, apotheek,pedicure, fysiotherapeut, mondhygiënistetc

Ja, stuur mij de GRATIS Antistollingspas

S.v.p.ditformulierinbloklettersinvullen.Veldenmeteen*zijnnietverplicht

■ Dhr ■ Mevr Voorletter(s):

Achternaam:

Straat:

Huisnr.: Postcode:

Plaats:

Geboortedatum:

Telefoonnummer:* Wiekan in Nederlandgebeld worden bij ongelukken?

DoorhetinvullenvanuwtelefoonnummerstemtuermeeindatdeTrombosestichting ubeltomuteinformerenoverhaarwerken/ofuwsteuntevragen(max.2xperjaar).

Noodtelefoonnummer1:

Noodtelefoonnummer2:

Dr

NTICOAGULANT

PASS V Voorbeeldnaam

FactorVLeiden opmerkingen notes 1612345678 xaban o) agenoverdeantistollingsbehandelingneemcontactopmet eofquestionsonanticoagulationtreatment,pleasecontact:

Zo vraagt uuwAntistollingspas aan

Vulonderstaandformulierinenstuurdezeineengesloten envelopzonderpostzegel naar:

TrombosestichtingNederland Antwoordnummer 10099 2250 VB Voorschoten

Nogsnelleraanvragen? Gadannaar trombosestichting.nl/rd ofbel071-5617717

Uw bloedverdunner(s)

■ acetylsalicylzuur ■ clopidogrel ■ rivaroxaban

■ apixaban ■ dabigatran ■ carbasalaatcalcium ■ acenocoumarol ■ fenprocoumon

Anders, namelijk:

Uw huisarts

Naam huisarts:

Telefoon huisarts:

Extragegevens*

Ruimtevooraanvullendeinformatie.Dezetekstwordtook opdeAntistollingspasafgedrukt.Maximaal40tekens.

Wilt udedigitale nieuwsbrief vande Trombosestichtingautomatischontvangen? ■ Ja ■ Nee

E-mailadres:*

De Trombosestichtingisniet verantwoordelijk voor onjuistheidvan uw gegevens op de antistollingspas of onjuist gebruik ervan. Controleertudegegevens daarom s.v.p. zorgvuldig Uw medischegegevens (type bloedverdunner),deopgegevennoodtelefoonnummer(s) en de gegevens vanuwhuisarts worden eenmalig gebruikt voor de vervaardigingvan uw antistollingspas. Binnen 4weken na de vervaardigingvan uw pasworden deze gegevens weer verwijderd. Bij de vervaardigingvan de antistollingspas wordtdoor de Trombosestichting eenverwerkeringeschakeld.Erzijnpassendetechnischeenorganisatorischebeveiligingsmaatregelengetroffenomeenveiligeverwerkingvangegevenstewaarborgen.Hetgegeven datu een antistollingspas aanvraagt(en dus bloedverdunnersgebruikt) zal door de TrombosestichtingNederlandniet voor commerciële doeleindengebruikt worden De Trombosestichtinggebruikt uw naam- en adresgegevens voor hetversturen vandeantistollingspas én om uper post te informerenoverhet werk vandeTrombosestichting of om uw steun te vragen. Uw e-mailadresen/ of telefoonnummer worden hier ook voor gebruikt,maar alleen voor zoveru hier prijs op stelt. Leest uook onzevolledige privacyverklaringop trombosestichting.nl/privacy-statement

Ontdaan vanalle franje

Veertigjaargeledenmaakteikde overstapvanhetziekenhuisnaarde journalistiek.Eenongebruikelijke overgang,zoalsookmijnkomstnaar hetziekenhuisnietdoorsneewas.

Naeenafgebrokenpabostudiewildeikniet nogmaalsopkostenvanmijnouderseenopleidingbeginnenzonderduidelijkemotivatie. Vandaardekeuzevoordeinserviceopleiding totverpleegkundige,waarmeeikmeteeneen bescheidensalarisverdiende.Totmijnverbazingwasdiekeuzeeenschotinderoos.De huisopleidingwaszogedegendatik nogsteedseenforsedosismedische kennisheb.

Tochishetnietindeeerste plaatsdezekenniswaardooriktot vandaagcontentbenmetmijn oudeloopbaan.Ikdeedvooral mensenkennisop.Enikraakte gewendaanongewoneofzelfs bizarresituaties.Opeenavondreed eenverslaafdecrimineelmeteenauto detrapvoorhetziekenhuisop,dwars doordedeurdehalin,waarhijomzichheen begonteschieten.Eenagressievepatiëntopde chirurgischeafdelingwaarikwerkte,dreigde zichzelfvanhetleventeberovendoornaar buitentespringen.Dick,hetafdelingshoofd,had demoedombijhemnaarbinnentegaan.We hoordeneenenormeklapengerinkelvanscherven.Enkelesecondenlaterkwamonzeheldnaar buitenmeteengapendehoofdwond,veroorzaakt doordescherfvaneentegendewandgesmeten urinaal.Depolitiearriveerdemetgetrokkenre-

volvers,maarzondervangnet.„Hetisnietdebedoelingdat julliehemdoodschieten”,zeiDick.

Niets werkt zo nivellerend als een ziekenhuis

Deafdelingenneurologieenpsychiatriewaren gecombineerd.Iemandmeteenherniakonnaast eenpatiëntmeteendepressiekomenteliggen. Ookoverdebouwwasnietnagedacht.Depersoneelskamerlagachterindegang.Alseen psychotischepatiëntmeteenmesnaderde, zatjealseenratindevalenmoestjehalsoverkopdedeuropslotdraaien.Hadjedaar geentijdmeervoor,danresttenietsanders danmeteenkrukdetegenaanvalinzetten. Inmijnnieuweberoep,alsalgemeenredacteurbijeenfamilieblad,sprakikdeenedageen boer,dedageropeenpredikant,watdagenlater eenhoogleraar.Datwasbijalhetonbekendevertrouwd. Inhetziekenhuishadikzeookalontmoet,ontdaanvan allefranje.„Blootzijnzeallemaalgelijk”,zeieencollega. In”Nogietstezeggen?!”,hetprachtigeboekjeoverde dagenrondzijnernstigehartinfarct,schreefwijlends.J vanderVlies:„Jewordtbinnengedrageninwatsommigen noemen,heeldeftigwoord,”ambtsgewaad”.Maardatis danookheteerstewatuitmoet.”Nietswerktzonivellerend alseenziekenhuis.Eenhospitaaltoontmensenzoalsze zijn.Ikbennogaltijddankbaarvoormijnongebruikelijke vooropleiding.

Oudebomen moetje(niet) verplanten

Ouderdomkomtvaakmetgebreken.Liefst blijvenmensenzolangmogelijkinhun vertrouwdehuiswonen,maarsomsgaat ditnietmeerenmoetiemandnaareen verpleeghuis.Moetjezo’n‘oudeboom’wel willenverplanten?

Mirjam van der Sleen

ToenmeneerS.inhetverpleeghuis kwamwonen,washijergonrustig.Hij kwamuiteenmooi,vrijstaandhuisen deoverstapnaardezorginstellingwas groot.MeneerS.–dieaanbeginnendedementie lijdt–hadhetsteedsovereensleuteldiehijbij moesthebben.Zorgmedewerkersbrakenzicher hethoofdover:wattedoen?Toteenvanhenop hetideekwamomvanoudesleutelseenbosje temaken.SindsdienliepmeneerS.elkedagmet datbosjeaaneenkoordomzijnnek.Enwashij nietmeeronrustig.

Hetisinveelgevallendelaatsteovergangin iemandsleven,maarmisschiendaardoorookde ingrijpendste:deverhuizingvanthuisnaareen verpleeghuis.InNederlandwonennaarschattingvanouderenorganisatieActizruim122.000 mensenineenverpleeghuis.Nogeensruim 22.000mensenstaanopdewachtlijst.Ongeveer 3procentvandebevolkingheeftverpleeghuiszorgnodig

Herinneringen

ZorgmedewerkersJarinavanderEnde,Edine KooleenSannevanEsvanHuizeWinterdijkin Goudazieninhundagelijkswerkwathetmet ouderendoetalszevanhunvertrouwdestekin eennieuweomgevingterechtkomen.„Zekerop mensendienoggeendementiehebben,heeft heteenbehoorlijkeimpact”,verteltVanderEnde, eerstverantwoordelijkverpleegkundige(EVV’er), dietotnutoedeoverstapvandrienieuwebewonersbegeleidde „Eerstwonenzeopzichzelfen krijgenzewellichtviadewijkverplegingeenpaar keerperdagzorg,dankomenzeopeenwoongroepmetveelalmensenmetdementie,metwie zesomsgeengesprekkunnenvoeren.Mensen metdementiediehierkomenwonen,zijnaan hetbeginvaakzoekend:waarmoetikslapen,wat eenkleinbed,kanmijnmanernietbijliggen?”

BijHuizeWinterdijkisdesituatieweliets andersdanbijdemeesteverpleeghuizen.Veel bewonerszijnallanger‘onderdepannen’:ze wonenvaakalineenvandeappartementendie ookbijWinterdijkhorenenwaarzealthuiszorg vanuitdeinstellingkunnenkrijgen.Deoverstap ishemelsbreeddusnietzogroot;welbetekent heteennieuweomgeving,wonenmetnieuwe mensenenanderezorgmedewerkers.Eenenkele ouderekomtdirectvanuitheteigenhuisnaar Winterdijk,verteltEdineKoole,teamleidervan verpleegafdelingHetBaken.

Datdeoverstapvanthuisnaareenverpleeghuisalseengrotesprongwordtervaren, islogisch.Sommigeouderenwonentientallen

jareninhetzelfdehuis,kregenerhunkinderen,verlorenerhunpartner,maakten,kortom allerleibelangrijkegebeurtenissenmeediezich hoedanookalsherinneringenaanhetmeubilair hebbengehecht.Nietvoornietsisereenspreekwoorddatluidt:menmoetgeenoudebomen verplanten.Enjuistouderenmoetenrelatief vaakverhuizen:vanhuisnaarhetziekenhuis, vanhetziekenhuisnaareenrevalidatiecentrum, envandaarnaareenverpleeghuis.Ofdezorgvraagneemtaljarentoemaardeovergangnaar eenverpleeghuiswordtuitgesteld,waardoorer uiteindelijkeencrisisopnamenodigis–metalle spanningvandien.

Tinyhouse

Ishetvooroudereninderdaadlastigeromte verhuizendanvoorjongeren?Ziterietsin hetspreekwoord?HildeVerbeek,hoogleraar zorgomgevingvoorkwetsbareouderenaan MaastrichtUniversityenvoorzittervande AcademischeWerkplaatsOuderenzorgLimburg, vindtvanniet. „Hetisnietwetenschappelijk onderzochtofouderendaadwerkelijkminder flexibelzijndanjongeren.Ikzieommeheen juistveeldiversiteitonderouderen:erzijnerbij dievijftigjaarinhetzelfdehuishebbengewoond enermoeilijkafstandvankunnendoen,maarik kenookouderendiegraagwillenverhuizennaar bijvoorbeeldeentinyhouse.Hetisalleenlastig ietstevindenwataansluitbijdewensen. ”

Voormensendieophogeleeftijdnaareeninstellingverkassen,veranderterheelwat,schetst Verbeek.Datkunnenpositieveveranderingen zijn,zoalseenbetereomgeving,eennieuwedagstructuur,meermensenomhenheen,wonenop eenplekwaardesocialevoorzieningendichtbij zijn.Maaranderzijdsooknegatieve,zoalshet

„Verhuizen is voor iedereen een ingrijpende gebeurtenis, voor jongere mensen ook”

Hilde Verbeek, hoogleraar zorgomgeving aan Maastricht University

verliesvanvrienden,zorgdieonvoldoende aansluit,ofhetjuistmoeilijkvindenomnieuwe mensentelerenkennen.„Sommigemensenmogenzelfnieteenseenhaakjeindemuurslaan”, zegtVerbeek.„Datdoetietsmetje.”

OpditmomentlooptervanuitMaastrichtUniversityeengrootschaligestudienaar verhuizenbinneneenverpleeghuis,waarvannet eendeelstudieonderhonderdpersonenklaaris.

Watblijkt:tentijdevanhetverhuizenhebben deoudereneennegatieverestemming,maardie hersteltookweernazesmaanden.„Jekuntzeggen:verhuizenisvooriedereeneeningrijpende gebeurtenis,voorjongeremensenook.Ouderen kunnenprimaverhuizen,ookophogereleeftijd, alshetmaaropeengoedemaniergebeurt.”

Koffiedrinken

Verbeekbenadrukthetbelangommensenbij hetprocestebetrekkendoormethenerover tepratenenopbezoektegaaninzorglocaties.„Wantdatisweleenverschilmetjongere mensen:alszijverhuizen,kiezenzevaakzelf waarnaartoe.Eenoudere,enzekeriemandmet dementieofeenernstigebeperking,heeftdaar minderinvloedop.”

Deoverheidziethetliefstdatouderenzolang mogelijkthuiswonen.Verbeekheefterhaar bedenkingenbij.„Somsisheteigenhuisgeen

thuismeer,omdatiemandernietmeergoedkan wonen.Maarandersomkanhetnatuurlijkook.”

Alsdeoverstapnaarhetverpleeghuisdanonvermijdelijkis,gebeurtditvaakophogeleeftijden vanuiteencrisissituatie.Hoekandatbeter?

OverdievraagboogLindsayGroenvynck zichvoorhaarpromotieonderzoek.Op3juni promoveerdezeaanMaastrichtUniversityende KatholiekeUniversiteitLeuvenopdetransitie vanmensenmetdementievanuithunhuisnaar hetverpleeghuis.Zeonderzochthiervoorde ervaringenvandezeouderen,hunmantelzorgersenzorgverleners. Groenvynckziet,netals dezorgmedewerkersuitHuizeWinterdijk,dat verhuizeneengroteimpactheeftopouderenen hunnaasten.„Mensenmoetenhunvertrouwde omgevingachterlaten,eennieuwesettingherontdekken.Zezijnsomsenormopzoeknaarwie zezelfzijn.”

OmdatGroenvynckspecifiekfocusteopouderenmetdementie,heeftzenietelkedeelnemer aanhetonderzoekbevraagd;nietelkeoudere wasnamelijkvandeverhuizingopdehoogte Tweeouderenuithaaronderzoekwarennog voldoendecommunicatiefsterkomtekunnen verwoordenwatdeverhuizingmethendeed.„Ze gavenaandatzedeeerstetijdhetgevoelhadden geleefdteworden”,verteltGroenvynck De reactiesdiezekreegwarenverdererggemengd,

„Door een herkenbare identiteit voelen mensen zich sneller thuis”

sommigemensenervoerendeverhuizingook positief.

Groenvyncksonderzoekrichttezichophet proces,vanafhetmomentdateenoudereop eenwachtlijstterechtkomt–vaaknadediagnose vandementie–totenkelewekennadeverhuizing.Hetvielhaaropdateenverhuizingvaak abruptgaat.Hoewelmensensomsaleentijd opdewachtlijststaan,komthetmomentdater verhuisdmoetwordenvaaktochonverwachts.

„Danwordtergebeldenmoetenmensenbinnen eenweekverhuizen.”Deoverheidvoertdaarbij ookhetbeleidomouderenzolangmogelijk thuistelatenwonen Pasalsdezorgtezwaaris, komtiemandinaanmerkingvooreenplekinhet verpleeghuis.

Cruciaalisvolgenshaaromjuistoptijdte gaanpratenoverdeoverstapnaareenzorginstelling.„Dankunjegoedrondkijkenwater zoalisaanzorginstellingen.Gaereenskijken, koffiedrinken,probeerkennistemakenmeteen toekomstighuis.Opdiemanierisdeovergang daarnaminderabrupt.”

Identiteit

Hoekunjeje,alsgepensioneerdedienogingoedegezondheidverkeert,nualvoorbereidenop eeneventueletoekomstwaarbijjeverpleeghuiszorgnodighebt?SannevanEswerktalswijkverpleegkundigebijHuizeWinterdijk,enheefteen appartementencomplexdatonderdevlagvan deinstellingstaattothaarwerkterrein.Mensen–vaakzeventigersentachtigers–komenerwonen methetoogopdetoekomstenkunneninhun appartementzorgkrijgen.Zoalsbijnaoveralzijn ookhierwachtlijstenenmoetzo’nhuurwoning financieelhaalbaarzijn.VanEszietdatzekerde zestigersgoedkunnenwenneninzo’nnieuwe omgeving.„Zezijnvaaknogsamenenkunnen dandeomgevinggaanverkennenenanderegezelligedingendoenhier.Alsjerondjezeventigstehiergaatwonen,benjeiniedergevalvastin debuurtmochtjemeerzorgnodighebben.”

Bovendienkunjedooreentijdigevoorbereidingeenhuisuitkiezendatpastbijjeidentiteit; zekervoormensenmeteenreformatorische

levensovertuigingeenbelangrijkpunt.Alledrie dezorgmedewerkersvanHuizeWinterdijk–datuitgaatvandeGereformeerdeGemeentenin Nederland–benadrukkendatdeidentiteitvoor mensenbelangrijkisomzichthuistevoelen.De zorginstellingtrektdaaromookmensenuiteen grotereregiodanGouda;zowonenerdiverse mensenuitKatwijk.„Dooreenherkenbare identiteitvoelenmensenzichsnellerthuis”,zegt VanderEnde.„Deidentiteitisdenkikbelangrijkervoormensendandatzeineenomgeving terechtkomendiedichtbijhunvoormalige huisis.”InWinterdijkkomtdeidentiteitonder meertotuitingdoorhetBijbellezenaantafel, hetpsalmzanguurtjeopzondagenbepaalde uiterlijkheden,zoalseenrokvoorvrouwelijke bewonersenhetpersoneel.„Mensengevenaan datzeblijzijnmetonzeidentiteit,zekeralsze bijvoorbeeldtijdelijkineenanderhuisofinhet ziekenhuisverbleven”,aldusKoole „Hetisook belangrijkdatercontactblijftmetdeoorspronkelijkekerkelijkegemeente.”Doordiegedeelde identiteitkomenmensensnellermethunburen incontactengaanzebijvoorbeeldgemakkelijker benedenkoffiedrinken,zietVanEs.

Deouderemoet,ofhijofzijnudementie heeftofniet,enofdeovergangnugeleidelijkisofabrupt,altijdbetrokkenwordenbij dezoektocht,zegtookGroenvynck Hetgaat tenslotteomzijnofhaartoekomstigewoonplek. Endebehoeftenvaniemanddieomsomatische redenennaarhetverpleeghuisgaat,zijnniet andersdandievaniemandmetdementie:hijwil zicherthuisvoelen.Daarvoorzijndriedingen belangrijk,zobleekuitGroenvyncksonderzoek: autonomie–dingenzelfkunnenblijvendoen–, persoonlijkheid–eigengewoontenvastkunnen houden–ensocialecontacten–demogelijkheid omzelf,indeeigenleefomgeving,bezoektekunnenontvangen.

HuizeWinterdijkprobeertzoveelmogelijk aandiewensentevoldoen,vertellenKooleen VanderEnde.NatuurlijkishetnietaltijdzosimpelalsinhetgevalvandefictievemeneerS.,die rustigwerdzodrahijzijnsleutelbosbijzichhad. Maarhetisweleenmooieillustratievanhoeeen

zorginstellinghaarbestkandoenomiemand zichthuistelatenvoelen.Endatgaatuiteraard nogomveelmeeranderedingen Mensen mogeninHuizeWinterdijkhuneigenspulletjes meenemen,kunnenhunlievelingsstoelinde woonkamerzetten.Aandemuurvandekamer mogeneigenschilderijtjesenfoto’swordenopgehangen.OpHetBakenwoontzelfseenvogel, eigendomvaneenvandebewoners.Ookkijkt

EVV’erVanderEndeopdedagvandeopname samenmetdefamilienaardegewoontenvan denieuwebewoner.„Bijvoorbeeldwatiemand graageet,welkeroutineszijnerrondomhetnaar bedgaan,watmensengraagoverdagdoen.”Op diemanierprobeerthetteamzoveelmogelijk rekeningtehoudenmetdespecifiekepersoon. DeeerstedagenzijnVanderEndeenhaarcollega’sgoedaanhetobserverenenrapporteren. „Datkoppelikweerterugnaardefamilieenzo

„Ga er eens kijken, koffiedrinken, probeer kennis te maken met een toekomstig huis”

Lindsay Groenvynck, promoveerde op de verhuizing naar een verpleeghuis

probeerikgoedopdenieuwebewonerintespelen.”Koole:„Hetisbelangrijkdatwedemensen goedkennenenwetenhoezevroegergeleefd hebben.”

Eengeleidelijkeovergang,zoalsGroenvynckbepleit,isvooreenverpleeghuisnietaltijd haalbaar,blijktuithetrelaasvandezorgmedewerkers.Sommigemensenkomenvanuitde appartementennaardedagbestedingbinnen HetBaken,maardewoongroepzitdoorgaans alvol.Vaakkomthetneerophetbezoekenvan dekamerindeweekdatdeverhuizinggepland staat,verteltVanderEnde.

Taboe

Naverloopvantijdvindendemeestebewoners hunplekjebinnenhetverpleeghuis,merkende zorgmedewerkers.Hetheeftweltijdnodig.„Vaak zijndemensenaanhetbeginstilletjes”,aldus

VanderEnde.„Laterkomenzemeerlosenbeginnenzeuitzichzelfeenpraatje.Zeontwikkelen ooknieuwegewoonten.Alszebijvoorbeeldvroegergraagdewasopvouwdenofopeenandere manierbehulpzaambezigwaren,verzinnenwe klusjeszodatzehierookwatkunnendoen.”

Datlaatsteiseenbelangrijkpuntindeouderenzorg,steltHildeVerbeek.Tevaakzietzedat hetuitgangspuntvandezorgmedewerkersisom ouderenzoveelmogelijkrusttebieden.Maar, zozegtze,rustroest „Onzehypotheseisdathet juistbelangrijkisvoorouderenommeetedoen. Datkanomeenvoudigedingengaan,zoalseen kindvoorlezenofeendierteetengeven.Alsje nogietskuntdoen,danhebjeeendoelomjeaan tekledenenergensnaartoetegaan. ”

Metditinhetachterhoofdzijnerzorgboerderijenopgezet,opdiverselocatiesinhetland.Op dezorgboerderijdraaienmensenmetdementie meeinhetverzorgenenvoerenvandedierenen doenzeandereklusjes.Uiteerstestudiesblijkt datmensenmobielerblijvenbijdagelijkseactiviteiten,aldusGroenvynck.

Verbeeknoemteenandervoorbeelduitde praktijk.Eenregulierverpleeghuiszetteeendierenverblijfop.„Opdenduurzagjedatsommige ouderendezorgmedewerkerskwamenhelpen metdeverzorging.Eenmandieeerstchagrijnig was,konnuietsbetekenen.” Dehoogleraaruit

Maastrichtgaatnogeenstapverder.Liefstzouze ziendatdeverpleeghuiszorgonderdeelvande maatschappijwordt,inplaatsvaneenopzichzelf staandsysteem. Daarzijnalenkelevoorbeelden van:bijvoorbeeldDeTirrelinNoordoost-Groningen,waarinééngebouweenschool,verpleeghuisensportschoolgevestigdzijn(zie”Alterna-

AANG ENBRUG lectro

DewitgoedspecialistvanZeeland

Nieuwwitgoednodig?

Metruim30jaarervaringleverenwe witgoedvandebeteremerkenvoor elkbudget.Daarbijstaanwebekend omhogeserviceenpersoonlijkadvies.

Komlangsinonzeshowroomofbekijk dezeonlineinonzevernieuwde webshop.

Witgoedkapot?

Onzemonteursstaanklaar

Dagelijksrijdenonzeervarenvakmensendoor heelZeeland.Zemakenonzeklantenblijmet serviceenreparatievanallerleiwitgoed.En ishetdefectonherstelbaar?Danhelpenzij directmetdekeuzevooreenalternatief, entrekkenwedeonderzoekskostenaf vandenieuwprijs.

OudeZandweg24|Westkapelle|0118-572427|aangeenbrugelectro.nl

Onzeklantenwaarderenonzeadviseurs,monteursenservicemeteen9,5 onze monteurs

Almeerdan30jaardéwitgoedspecialistvanZeeland | Komtwelgoed

tievewoonvormen”).OfLivInninHilversum, eencomplexmetverpleeghuisplekken,woningenvoorjongerenmetautismeen–omdatde buurtdatzograagwilde–eenkroeg.

Opeendergelijkemanierzorgorganiseren, kandeverpleeghuiszorgookafhelpenvanzijn taboe Wantdatereentaboeopdezezorgrust, daaroverzijnVerbeekenGroenvynckhetroerendeens.VolgensVerbeekhebbennietalleen ouderenenhunfamilielastvandittaboe,maar ookzorgmedewerkersdieindeverpleeghuiszorg werken.„Indemaatschappijwordteenverpleeghuistocheenbeetjegezienalshetvoorportaal vandedood.Jekomternietmeeruit.Vaakwordt jeautonomiejeafgenomen.”Doorercreatiever meeomtegaan,ookbinnenreguliereverpleeghuizen,kandittaboedoorbrokenworden. Groenvynck:„Zetdedeurenopen,laathetverpleeghuiseenwoon-zorgcentrumzijn.Gewoon eenhuismetmeerzorg.Alseenverpleeghuis wordtgezienalsonderdeelvandecommunity, helptdattegenhettaboe.”Datvraagtwelomeen systeemverandering,beseftVerbeek.Bijvoorbeeldflexibelerkijkennaarzorgendiecreatiever inrichten.„Derolvanhetmanagementende zorgmedewerkerszaldaarmeeookveranderen.”

Eenoudeboomkunjedusverplanten,maar doehetvoorzichtig.Neem–indewoordenvan Groenvynck–wataardemeedieronddewortels lag.Enpraatertijdigovermetelkaar Hierzit

Alternatieve woonvormen

Niet iedereen past in een regulier verpleeghuis, waar zorg geleverd wordt vanuit de Wet langdurige zorg. Er zijn ook alternatieven, waar in meer of mindere mate zorg geboden kan worden. Vaak particulier, soms ook opgezet vanuit een woningbouwcooperatie of gesteund door een kerk. Een greep uit de initiatieven:

● Huize Blaak in Geldermalsen. Een kleinschalig woon-zorgcentrum dat uitgaat van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

● Linquenda Domus. Deze stichting heeft vier appartementencomplexen voor ouderen uit de Gereformeerde Gemeenten in Nederland onder zijn hoede. Er zijn locaties in Geldermal-

meteendemoeilijkheid.Wanthetgesprekover deverhuizingaangaanmeteenouderekanlastig zijn,omdateenverpleeghuisonherroepelijkook hetlaatstehuisopaardeis.Duszalzo’ngesprek ookgaanoverheteindevanhetleven.Verbeek zietdatvooralfamiliehiermeeworstelt,maar ookdezorgprofessionalswetennietaltijdhoeze zo’ngesprekmoetenaanvliegen.„Mensenwillen hiervaaknietovernadenkenofpraten.Ikvind dathierbinnendezorgteweinigaandachtvoor is.Terwijlhetdezeonderliggendelevensvragen zijndiebepalenwelkekeuzesjemaakt.”

„Het is belangrijk voor ouderen om wat te doen, bijvoorbeeld een kind voorlezen of een dier te eten geven”

Hilde Verbeek, hoogleraar zorgomgeving aan Maastricht University

sen, Barneveld, Hendrik-Ido-Ambacht en Elspeet.

● Huize Eben-Haëzer in De Valk-Wekerom. Een kleinschalig woon-zorgcentrum, dat gesteund wordt door de plaatselijke gereformeerde gemeente De pakweg zestien bewoners ontvangen zorg vanuit RST.

● Oranjehof in Elspeet. Een christelijk complex met woningen voor ouderen, mensen met een beperking en mensen met dementie. Daarnaast levert de Oranjehof dagbesteding en bevat het een wijkontmoetingscentrum waar elke inwoner van Elspeet welkom is.

● De Tirrel in Groningen. Twee scholen, een verpleeghuis, kinderop-

vang, sportvoorzieningen en recreatie in één gebouw. Deze minisamenleving werd op 23 mei officieel geopend.

● Liv Inn in Hilversum. Hier wonen ouderen, studenten en jongeren met autisme door elkaar. Er zijn een open keuken, een theater, een soos en een familiekamer. Bewoners staan zelf aan het roer en verlenen lichte zorg aan elkaar. Verder zijn er zorgmedewerkers om de ouderen te helpen die zwaardere zorg nodig hebben.

● Zorgboerderij. Door het hele land zijn er boerderijen te vinden waar ouderen (met dementie) kunnen wonen, zorg kunnen ontvangen en meedraaien in het boerenbedrijf.

Hoeheterf degeneraties bijeenhoudt

Eénerf,tweevoordeurenendriegeneraties.Datis erfdelen.Waarhetvoordevierkleinkinderenovergaat? Overnieuweklerendiejeiedermomentvandedag aanomakuntlatenzien,oversamenkoffiedrinkenop zondag,maarookovereentuinhekjedatopslotkanals omabehoefteheeftaanrust.

Marjolein Snoeij-de Pee
beeld Carel Schutte

Salomé van Maren (7) met haar opa (73) en oma (69) uit Achterberg: „Ik zie opa en oma iedere dag. Ons huis bestaat uit twee gedeelten. In het ene deel wonen opa en oma en in het andere woon ik met papa, mama en mijn zusjes. Dat opa en oma onze buren zijn, vind ik heel gezellig. Soms mag ik met oma mee boodschappen doen. Opa kan heel mooi voorlezen uit ”Het Grote Voorleesboek” van W.G. van der Hulst. En als we geluk hebben, gaan we met elkaar naar het bos om een wandeling te maken.”

Iedereen rendement

Vastgoedbeleggingen waar iedereen wat aan heeft

Als mensen zich goed voelen in hun omgeving, heeft dat een positieve impact op de waarde van vastgoed Dat geldt voor zorg, supermarkten en wonen. Voor al ons vastgoed hanteren we dan ook heldere selectiecriteria:

Hart voor de zaak

Inclusief

Smaakvol

Transparant

Kritisch

Lees er alles over op onze website.

rendement per jaar

• Looptijd 7 tot 10 jaar

• Deelname vanaf € 10.000 7-9

SUPERMARKTEN - WONEN - ZORG

Let op: aan beleggen zijn risico’s verbonden Dit is een reclame-uiting.

Laura Bazen (11) met haar oma (87) uit Bennekom: „Oma en ik zijn op dezelfde dag jarig. Dan komt ze hier ontbijten en cadeautjes uitpakken. Dat is erg gezellig. Wij wonen in een twee-onder-een-kapwoning. Mijn oma heeft een eigen huisnummer en een eigen voor- en achterdeur. Eerst stond er één huis op deze plek Daar woonden opa en oma met hun gezin. Nog voor mijn geboorte is die woning gesloopt en is ons huis en dat van oma gebouwd. Ik heb een goede band met oma. Ik breng de krant rond en als het regent, hangt ze iets lekkers aan de deur.”

Wil jij flexibele werktijden?

Solliciteer bij de Schutse!

Ben jij op zoek naar een baan in de zorg?

Bij De Schutse hebben we verschillende mogelijkheden en zoeken we enthousiaste medewerkers om ons team te versterken. Wij bieden veelzijdige functies in de zorg, flexibiliteit en een team waar je gezien en gewaardeerd wordt

Interesse? Neem contact op met onze recruiter Mirjam Hardeman via 06 39 36 75 89.

De Schutse

Zorg wat er écht toe doet

Scan de QR-code voor meer informatie of kijk op www.werkenbijdeschutse.nl

Voor ambitieuze vastgoedbeleggers

Vastgoedbelegger met 75 jaar ervaring

Verwacht rendement 8,4% - 75% winstdeling*

Uitkering rendement: per kwartaal

Familiebedrijf met veel ervaring

Deelname vanaf €100.000

Bewezen track-record

Kijk voor meer informatie en ons track-record op opti-investments.nl/start

Deborah van den Brink (9) met haar oma (80) uit Kootwijkerbroek: „Aan de buitenkant lijkt het alsof we in hetzelfde huis wonen, maar oma heeft een eigen voordeur. Ik ga iedere dag naar oma toe. Voor het avondeten en op dinsdagochtend. Mama moet dan werken en oma kan mijn haar beter invlechten dan papa. Als ik bij oma op bezoek ga, hoef ik niet te kloppen. Het is altijd goed dat ik kom.”

Kom jij werken bij het zonnigste bedrijf

Storemanager

van Nederland?

Richard

Haaljijgraaghetbesteuitdewinkel?Wordonzenieuwe storemanagerenmaakvanelkedageensucces!

Scan voor vacatures

Almelo-Utrecht

#werkenbijtuinmeubelshop

KantoorTIel

Weekendverkopers

Ben jij op zoek naar een leuke bijbaan voor in het weekend? Kom ons team versterken en werk met de mooiste producten in een gezellige sfeer!

Medewerker klantenservice

Alle locaties (12)

Benjijklantgerichtenoplossingsgericht?Komons teamversterkenalsklantenservicemedewerker!

Storemanager

Haal jij graag het beste uit de winkel? Word onze nieuwe storemanager en maak van elke dag een succes!

KantoorTiel

Almelo - Utrecht

Medewerker klantenservice

Ben jij klantgericht en oplossingsgericht? Kom ons team versterken als klantenservicemedewerker!

Kantoor Tiel

Fulltime verkopers

Heb jij passie voor verkoop en wil je klanten echt adviseren? Word fulltime verkoper en kom ons team versterken!

Stylist(e)

Alle locaties (12)

Hebjijeengevoelvoorstyling,trendsendecoreren? Wordonzenieuwestyliste!

Medewerker product beheer

Allelocaties(12)

Heb jij oog voor detail en passie voor producten en webshop? Word onze nieuwe medewerker productbeheer!

Kantoor TIel

Stylist(e)

Pastéénvandezevacaturesperfectbijjou?

Heb jij een gevoel voor styling, trends en decoreren? Word onze nieuwe styliste!

Alle locaties (12)

NeemcontactopmetDitsyenontdekhetzelf!Jekuntookeendagjemeelopen;jebentvanhartewelkom!Bel ofappDitsyvia0629439495.Directsolliciteren?Stuurjecvnaarpersoneelszaken@tuinmeubelshop.nl.

Past één van deze vacatures perfect bij jou?

Neem contact op met Ditsy en ontdek het zelf! Je kunt ook een dagje meelopen; je bent van harte welkom! Bel of app Ditsy via 06 29 43 94 95. Direct solliciteren? Stuur je cv naar personeelszaken@tuinmeubelshop.nl.

Linda Mostert(10) methaar opa(79) en oma(76)uit

Oosterwolde: „Wij wonenopeen boerderij.Opa en oma wonenineen kleinerhuisdat ookopons erfstaat. Vroeger washet andersom.Toenwoondenopa en oma op de boerderij en wij in hetkleine huis.Tweejaargeleden zijn we gewisseld. Ik ga iederedag even naar opa en omatoe om te kletsen.Enmijnzusjevan driekruipt regelmatig nog even lekker bij heninbed.”

Zorgen voor stervenden

Als klein meisje droomde ze ervan om als zorgmedewerker op missie te gaan, nu is Willianne Kramer (26) teamleider palliatieve zorg op ziekenhuisschip de Global Mercy in Sierra Leone. Wat houdt haar functie precies in? En hoe ervaart ze Gods aanwezigheid in haar werk?

Willianne wist als kind al dat ze later op een ziekenhuisschip wilde werken „Ik was al bezig met palliatieve zorg en toen ik erachter kwam dat Mercy Ships, naast operaties, deze zorg biedt. Toen wilde ik graag op missie.” Inmiddels werkt ze al anderhalf jaar als vrijwilliger op de Global Mercy in Sierra Leone. „Ik geef zorg aan mensen die niet meer door Mercy Ships behandeld kunnen worden, bijvoorbeeld omdat ze kanker of HIV hebben Patiënten die niet meer kunnen genezen en waarschijnlijk binnen een jaar zullen overlijden komen bij ons Met ons kleine team verlaten we het schip en zoeken we hen in hun eigen omgeving op. Vaak hebben deze patiënten tumoren in hun gezicht Ze isoleren zich, worden ontslagen en hebben torenhoge medische rekeningen. We zien mensen met ondragelijke pijn en grote wonden Als verpleegkundige palliatieve zorg probeer

ik leven in de dagen te brengen die ze hebben, door symptoommanagement, wondzorg en emotionele ondersteuning. Alle patiënten zijn erg arm. Samen met hen zetten we bedrijfjes op, zodat ze zelf inkomsten kunnen genereren Verder bekijken we de situatie van hun gezin. Kunnen de kinderen naar school? Hoe kunnen de patiënten hun familie goed achterlaten?”

Daarnaast verleent Willianne geestelijke zorg. „Indien mogelijk probeer ik Gods Woord door te geven. Veel patiënten zijn moslim of houden zich bezig met voodoo en traditionele helingen, maar God doet wonderen Vorig jaar was er een moslimpatiënte met alvleesklierkanker. Omdat haar Sierra Leoonse dokter haar niet de waarheid vertelde over haar situatie, moesten wij haar vertellen dat ze niet lang meer te leven had. We kwamen wekelijks bij haar op bezoek om haar te verzorgen en daardoor Gods liefde door te geven. Op

de dag waarop ze overleed, straalde ze vrede en dankbaarheid uit. Ze hief haar handen omhoog, begon te zingen en zei: „Jezus, hier ben ik.” Wat bijzonder om te merken dat iemand zo is veranderd en God heeft gevonden in de laatste weken van haar leven We hopen dat haar familie ook iets mag proeven van de liefde van Jezus.”

Willianne ervaart Gods kracht dagelijks in haar werk. „Ik kan mijn werk volhouden, doordat God mij helpt. Ik voel me bevoorrecht dat God mij gebruikt om Zijn liefde te delen met mensen die de hoop verloren hebben.”

Ook aan de slag op een ziekenhuisschip? Meld je aan voor een informatieavond om te ontdekken of het iets voor jou is. Zie mercyships.nl/info.

Mercy Ships Nederland

+31 (0)10 4102877 recruitment@mercyships.nl www.mercyships.nl/info

Willianne K ra mer

GEZOND

WetenschapsjournalistWimvanHengelvolgtnieuwsover medisch-wetenschappelijkonderzoek,voedingeneengezondeleefstijl

Zoute neusdruppels helpen

Neusdruppelsmeteenzoutoplossing verkortendeduurvaneenverkoudheidbij jongekinderenmetgemiddeldtweedagen: zesinplaatsvanachtdagenvergelekenmet kinderendiegeendruppelskregenmaar standaardzorg.Datblijktuitonderzoek doorSchotsekinderartsenbij300kinderen totzesjaar.Ookremmendedruppelsde overdrachtvanverkoudheidsvirussennaar

anderefamilieleden,zobleekuitdestudie. Deoudersdiendendekinderenvierkeer perdagdeneusdruppelsmetopgelostzeezout(2,6procent)toetotdatdeverkoudheid voorbijwas.Zoutbestaatuitnatriumen chloride.Extrachloridestimuleertdeslijmvliescellenvandeneusendeluchtwegen totdeproductievanmeerhypochloorzuur. Ditremtdevirusvermenigvuldiging.

Hulpmiddel

Deonafhankelijkewebsitehulpmiddelenwijzer.nlpresenteert ruim675hulpmiddelendienuttig kunnenzijnvoorouderenmet eenziekteofeenbeperking.De sitebevatdaarnaast120tipsvan ergotherapeuten.Wiebijvoorbeeld opzoekisnaareenscootmobiel zieteenduidelijkoverzichtvande verschillendetypen,aldanniet metoverkapping,metofzonder houdervooreenrollatorenzelfs eenaanhangwagengemaaktom eenscootmobielmeetevervoeren. Steedskomtaanbodofeen hulpmiddelinaanmerkingkomt voorvergoeding.Alleinformatie staatgerangschiktinverschillende rubriekenzoals:communiceren, etenendrinken,huishouden,persoonlijkeverzorging,verzorgen, werkenenstuderen,voortbewegen enwonen.Dehulpmiddelenzijn onderverdeeldnaarallerleiaandoeningenzoalsdementie,COPD, hartklachtenenreuma.

Goede voeding versterkt effect immuuntherapie

DeMoermanvereniging zetophaarwebsiteenkele studiesopeenrijwaaruit blijktdateengezonddieet heteffectvanimmuuntherapiebijkanker(melanoom enasbestkanker)positief kanbeïnvloeden.Zo’ndieet heefteengunstigeffectop hetmicrobioomvande darm.Dedarmbacteriën stimulerenophunbeurtde talrijkeimmuuncelleninde darmwand.

Depreciezewerkingvan dezeinteractiesisnogniet ontrafeld,maardepositieve effectenzijnwelwaargenomen.Zobleekuiteen Brits-Nederlandsestudiein 2023dateenvezelrijkmediterraanvoedingspatroon metveelgroenten,fruit, volkorengranen,noten, visenolijfolieervoorzorgt datimmuuntherapiebeter werktbijpatiëntenmeteen gevorderdmelanoomende tumorgroeiremt

Ineenrecentestudie kekenBritseonderzoekersnaarpatiëntenmet asbestkanker.Zezagendat patiëntendiehetbestereageerdenopdeimmuuntherapiemeerdarmbacteriën bijzichdroegendiegedijen bijvezelrijkevoeding.

Op weg naar heling

In stilte worstelde ik met de vraag of ik iets moest zeggen. Ik vind het moeilijk om mijn gevoelens en mijn eenzaamheid te tonen

We waren in de kerk en hadden een gezamenlijke maaltijd met als doel elkaar beter te leren kennen en een diepere verbondenheid met elkaar aan te gaan.

Elke keer lezen we samen twee hoofdstukken uit een boek en bespreken we onze indrukken. Dit keer was het thema ‘eenzaamheid en verbondenheid’. Terwijl ik luisterde naar anderen, voelde ik een diepe droefheid in mijzelf opwellen. De gesprekken waren levendig, interessant en uitdagend, maar toch voelde ik me leeg en eenzaam Gedachten flitsten door mijn hoofd: we kennen elkaar nauwelijks, we delen zelden iets persoonlijks, ik weet niets over de worstelingen van anderen, niemand weet over wat ik mee draag. En toch spreken we over het zien van elkaar, het delen en het ervaren van verbondenheid.

Dat was het moment waarin ik worstelde met de vraag of ik iets moest zeggen. Ik heb het niet gedaan.

Een paar dagen later begeleidde ik groepstherapie bij De Hoop Ik zag een vrouw die haar boosheid op haar stiefkinderen richtte, iemand anders vertelde dat ze geen gevoelens meer had voor haar echtgenoot, weer een ander gaf aan te worstelen met eenzaamheid, en nog iemand anders vertelde boosheid jegens God te voelen vanwege alle ellende in haar leven.

Ik zag hun verlangen om gezien te willen worden en begrepen te worden, hunkerend naar een plek waar het veilig is om jezelf te zijn. Hun openhartigheid creëerde ruimte voor verbondenheid. Ik voelde het diep in mijn binnenste, als een warme golf die door mij heen stroomde. Ik zag hoe openheid en verbondenheid helend kunnen werken. Ze luisterden naar elkaar, voelden met elkaar mee. Soms bleven ze stil, vol respect voor elkaars pijn. Een blik, een gebaar, een vraag, een woord. Op verschillende manieren waren ze betrokken bij elkaar. Samen zijn ze bezig stappen te zetten op weg naar heling.

Ik besefte wat voor een geschenk het is wat zij elkaar en mijzelf gaven. Keer op keer werd ik eraan herinnerd dat we elkaar nodig hebben. En soms, niet altijd, durf ik meer van mezelf te laten zien, durf ik een stap te zetten richting anderen in de kerk, de buren, vrienden. Op weg naar heling.

Andreea van Peer, GZ-psycholoog bij De Hoop

GELOOF & WERK COMBINEREN? werkenbijdehoop.org

Te koop en te huur Luxe chalets voor vakantie, 2e woning of verhuur, centraal op de Veluwe.

Van 2 tot 17 personen. Zondagsrust

Familie Bos - www.uddelermeer.com Tel. 0577 - 40 12 31

leuk

Vind jij het leuk om kinderen te zien ontwikkelen en draag je hier graag aan bij? Wij zijn op zoek naar enthousiaste, lieve

Pedagogisch Medewerkers met een christelijke achtergrond.

Hoofdadres: Jan Dorrekenskade Oost 22, 2741 HW Waddinxveen

Rijstepap,net alsvroeger

marielle@rd.nl

Alshetzoulukkenomwekelijksopfamiliebezoektegaan,danzoudenwede vrijdaguitkiezenommijnmoederte bezoeken.Danstaaternamelijkpatat metgebakkenvisophetmenu.

Natientallenjarenvoorhaargezingekookttehebben,eetzenuvrijwelaltijdmeemetdekeukenvan hethuis.Alsikdemenulijstbekijk,begrijpikbest waarom.Hoewelerveelvertrouwdetenopstaat –vlees,gekookteaardappelsofpuree,tweegroentesoortenperdag,somsietsalsrijstmetkipkerrie–iserzekerafwisseling.Jekuntzelfstweehalve portiesvragen,alsjeénsperziebonenénrodekool

wilt.Enpashoordeikietsovereenvegetarische Mexicaanseschotel.Datisdanmeteeneenvande meestexotischedingen.Opzaterdagschaftdepot meestalnasiofmacaroni.

Bijdevisenfrietiserzelfsrauwkost.Enappelmoes.En–netalselkedag–eentoetje,ookalzo luxe.Voorverpaktinsterielebakjes,datwel.Ikkan mezomaarvoorstellendatjealleenomdiereden alsomstochheimweehebtnaarvoorbijetijden, toenjewarmerijstepapuitdiepebordenat.Met eenklontbotereneenschepbruinesuiker.Voor numaakikrijstmeteentwist:metcitroenschil enwarmeappels.

Rijst metcitroen en gebakken appels

Ingrediënten: (nagerecht voor 4tot 6 personen): 1liter vollemelk,150 g dessertrijst, schil vaneen halve citroen, snuf zout,6middelgrote appels, klontroomboter om in te bakken, kaneel naar smaak, (bruine) basterdsuiker naar smaak.

Bereiding:

1. Doe de melk metderijst, de citroenschilletjes en hetzoutineen ruime pan. Breng aan de kook en laat de rijstoplaag vuur in 10 tot12 minuten gaar worden.

2. Schil intussendeappels, haal het klokhuis eruit en snijd ze in plakken vanongeveer een halvecentimeter dik.Smelt de boter in een ruime koekenpan. Legdeappelplakkenin één laag in de pan. Laat ze in enkele

minuten aanbeide kanten goudbruin worden. Ze zijn danzacht vanbinnen. Herhaal dittot de appelschijven op zijn. Legtot slot alle gebakken appels in de panenwarm nogevendoor.

3. Serveer de warmerijstepap metde warme appels.Kaneel erbij smaakt lekker, maar hoeft zekerniet. Liever een zoet(er) nagerecht? Strooi er dan

bruine of lichtbruine basterdsuiker over.

Tip:Als de pap langerstaat,gaart hij nogdoorendikt hijverder in. Wil je een niet te dikkerijstepap,kook de papdan hetliefsttijdens heteten. Watextramelktoevoegen voor het serverenendan nogevendoorwarmen is ook een optie.

Wandelen

Locatie

Baanbrekerpad

Start Wellsedijk 29, Well

Lengte 11 km

InhetlandvanWell

Voor een kaartje en de routebeschrijving: rd.nl/buiten

Weelderigbegroeideuiterwaarden,eenoudveerhuisalsstartpunten halverwegedetochteenmiddeleeuwskasteel.Daaroptrakteerthet

Baanbrekerpad

Netalsveelandereliefhebbersvanklompenpaden wisselenwehetherhalen vantoppersafmethet verkennenvaneennieuwpad.Daaromstaanwenubij’tWellseVeerhuis, eenrestaurantaandeMaasinhet BrabantseWell.Vanafdeparkeerplaats voertdewandelingdirectnaarde uiterwaarden,langseenkuddekoeien dieweomzichtigpasseren.Daarna kunnenwezorgeloosgenietenvanhet rivierenlandschap.Rechtsdedijkmet hetsilhouetvaneenkerkje.Linksde riviermetherendereenstrandjeen schependiekalmvoorbijglijden.VerderopvaarthetpontjedatdeverbindingvormttussenBernenHerpt. Aanbiodiversiteitontbreekthet hierniet,totvreugdevannatuurliefhebbers.Methethelgelejakobskruiskruidzullendeboerenmindercontentzijn.Ookdenatuurbrengtsinds Genesis3naastgezondkruidgifvoort Napakwegeenkilometervoerende schildjesmeteenklompjeonslandinwaarts.Tusseneenmaïsveldeneen braakliggendeakkerdoorwandelen

wenaardedrukberedenBergseMaasdijk.Aandeoverzijdevervolgenwe detochtlangsdeafgedamdeMaastot weopnieuwlandinwaartswordengewezen,nunaardeSlijkwellsedijk.Het officiëlepadlooptaandeonderzijde vandedijk,wijkiezenvoorerop.Dat wordtbeloondmeteenfraaiuitzicht

AanheteindvanSlijkwellslaan weafnaardeMolenachterdijk,een geasfalteerdepolderwegtussende

bomen.Weaccepterenhetinhetbesef datzelfshetlekkerstegerechtingrediëntenheeftdiewatmindersmaken. Langduurthetniet.Welopennog maarnetopdeWeigraafalsweweer hetveldinmogen.Eensmalpaadje langseenboerensloot,datovergaat ineenkarrenpad.Heteindigtbijde kassenvanHappyKamille,aande randvanWordragen.Daargaatde routeverderdoorhetSijsenbosje,dat uitkomtopdedoorgaandewegvan debuurtschap.Allehuizenentuinen ogenevenverzorgd.Hetiseennijver volkjeinWordragen.

Het is een nijver volkje in Wordragen

OvereensmaleendenpadwandelenwerichtingAmmerzoden,langs hetimponerendeKasteelAmmersoyen.Daarbeginnenweaanhetslot vanonzewandeling.Viaeenslinger doorhetdorpbelandenweweerbijde dijk.Bijeenjachthaventjemogenwe opnieuwdeuiterwaardenin.Daardooreindigenwezoalswebegonnen, flanerendlangsderivier.Debalans kanwordenopgemaakt,deuitslagis gunstig.Dezekomtbijdewandelingen diewegraagnogeensoverdoen.

Huib de Vries

TIP #1

Kasteel Ammersoyen

Het middeleeuwse Kasteel Ammersoyen valt tegenwoordig onder Geldersch Landschap & Kasteelen. Het schervenlab biedt een beeld van alle brokstukken die in de slotgracht werden gevonden en van het verhaal erachter.

TIP #2

Koffietip

Wie onderweg graag een kop koffie drinkt, kan terecht in de taveerne bij het kasteel. Als die gesloten is bij bakkerij Jack de Wit, waar je ook kunt lunchen. Een uitstekende locatie voor liefhebbers van banket en goede koffie.

Meer ruimte en rust in Elim en Maranatha

Wonen op een gesloten afdeling? Dat is verleden tijd in woonzorgcentrum Maranatha in Rijssen. Bewoners krijgen een optimale vrijheid, voor zover dat veilig kan. In Barneveld ondergaat verpleeghuis Elim met hetzelfde doel een verbouwing. „We denken nu creatiever.”

Vrijnaarbuitenwandelen isnauwelijkseenoptie, remtzorgcoördinator

AnitaMaasvanMaranathadeverwachtingen.„Meestalkunnenonzedementerende bewonersnietmeermetverkeer omgaan.”Maarbinnenhebbenze veelmeervrijheiddanvoorheen. „EenbewonervandeverpleegafdelingkannubijvoorbeeldzelfstandigzijnvrouweldersinMaranatha bezoeken.Ditmaakthemhelemaal gelukkig.”DitmerktAnitavaker: „Bepaaldeklachtenvanbewoners nemenaf,doordatdemensenzich weerserieusgenomenvoelen.En zekunnenhunenergieenbewegingsdrangkwijt.”

Leefcirkels

Elkebewonerheeftopmaat gemaaktebewegingsvrijheid, dankzijdrieelektronischbegrens-

de”leefcirkels”inhetwoonzorgcentrum.„Sensorenbijdeurendie eennieuweleefcirkelontsluiten, lezenhetpolsbandjevanelkebewoner:magdeautomatischedeur openofniet?”Meteenstappenplanbepaalthetzorgteamvoor elkebewonerderuimsthaalbare leefcirkel.

Bewegingssensor

InElimwerktverpleegkundige AriezadeKoningopdegesloten afdelingOase.Met„heellieve bewoners”,wierdementiehun vaardighedensteedsverder inperkt.Mobielebewonersgaan huneigengangoverdeafdeling. Endoordebinnentuin:„Dedeur erheenheefteenbewegingssensor.”Automatischebinnendeuren komennog.„Dehuidigeverbouwingmaaktditmogelijk.”Het personeelbereidtzichzelfende

bewonershieralopvoor:„Als eenbewoneronrustigisen“naar huis”wil,lopenwesamende afdelingaf.Vaakgeeftdatalrust, enwildebewoneralsnelterug. ,,Ookopanderevlakkenbeperken dezorginstellingenonvrijwillige zorgtothetminimum,oplastvan de“nieuwe”wetZorgenDwang. Zogaatdekamdoorallemedicatieplannen,meldtArieza:„Isdie rustgevendemedicatieechtnodig?Zoja:kandedoseringlager? Envaltdezebewonerechtzonder hekuitbed?Dienieuwezorgwet maaktonscreatieverenmeer bewustvandekansen.”

Woonzorgcentrum Maranatha maranatha-rijssen.nl; 0548 - 536536

Verpleeghuis Elim elim-barneveld.nl; 0342 - 403400

beeld

1

Muziektipsvanredacteur GertdeLooze

Gitaar en orgel in Wassenaar

Decombinatiegitaarenorgelisweinigtehoren.Gitarist GeorgeReijndersenorganistIddovanderGiessenspelen inWassenaarseDorpskerkde”Fantasiaparaungentilhombre”vandeSpanjaardJoaquínRodrigo DeorkestpartijklinktnuophetromantischeorgeldatCharlesMutin rond1905bouwde.

Dromen van een jonge harpiste

HarpisteShamátiWillemsedeelthaardromen.ZespeeltCanoninD vanPachelbel,eenPreludevanBacheneenWiegenliedvanBrahms. VerderklinktonderanderewerkvanHasselmans,EinaudienSalzedo WillemsestudeertaanhetconservatoriuminZwollebijManjaSmits.

> web.familystream.com/album/dreams-of-a-young-harpist

2

3

Broers Jussen spelen Mozart

DebroersLucas(31)enArthur(28)Jussenzijnbeiden pianist.Zetredenvaaksamenop.Genietvandeinteractietussendezetalenteninhetconcertvoortweepiano’s enorkest,KV365,vanWolfgangAmadeusMozart.De NederlandsebroersspelensamenmethetDuitseWDR Sinfonieorchester.

Laurens vertelt verhalen in Leuven

LaurensdeMankreegditjaardeNederlandseMuziekprijs.Alseerste organistooit Opeenvanzijntweedebuut-cd’sspeelthijstukkendie eenverhaalvertellen.MuziekvanBach,Kuhnau,MozartenKurtág klinktophetContiusorgelinLeuven.

> rd.nl/nieuwverschenen

4 5

Gorcum Boys Choir in Gorinchem

HetGorcumBoysChoirgaatbinnenkortnaarEngeland.Hetkoor werktermeeaanevensongsinonderanderedeLondenseSt.Pauls Cathedral.Op19oktoberzingthetkoortijdenseenChoralEvensong inGorinchemwerkendieookinEngelandzullenklinken.

> rd.nl/concertvandeweek

Origineel

uit Bolesławiec

Bunzlau

Minimaal 30% voordeliger wegens directe inkoop in Polen

Dé plek voor inspiratie en ontmoeting

• Groot assortiment in de winkel

Zet onderstaande datum vast in je agenda!

D.V. 17 en 18 januari 2025

• Of te bestellen via de webshop beautifulblue.nl

• Ook Unikat assortiment (handgeschilderd) op voorraad

• Donderdag, zaterdag en op afspraak geopend

Beautiful Blue

Verbrandestraat 1-3 • 4691 CL Tholen 06 30791152 • info@beautifulblue.nl www.beautifulblue.nl

www.christelijkloopbaanevent.nl

KIJK D.V. 17 OKTOBER

OM 20.00 UUR MEE.

TE GAST ZIJN ONDER MEER:

• Ank Bijleveld, voorzitter van het Kapittel voor de Civiele Orden, oud-minister van Defensie

• Pieter Verhoeve, burgemeester van Gouda

MINICONCERT

Harm Hoeve zorgt voor de muzikale omlijsting.

En weer een LEUKE QUIZ! Lees de Terdege van 8 oktober goed door, doe mee en win een van de mooie prijzen!

Hoofdprijs: WEEKEND/MIDWEEK WEG

VOOR 4 PERSONEN in periode januari

t/m maart bij Den Dikken Boom in Ouderkerk a/d IJssel t.w.v € 560,-.

Tweede prijs: CADEAUBON van MADELEINE INTERIEUR

t.w.v. € 75,- , te besteden op madeleineinterieur.nl of in de winkel in Achterberg. Derde prijs: 1 DUO TICKET van JULLIE FEESTJE t.w.v € 25,- en een WAARDEBON van € 35,- te besteden in DE BRASSERIE VAN KLEIN VANENBURG (alleen tijdens de beurs geldig)

Hoofdprijs: Midweek of weekend weg voor 4 pers.

Binnenof buiten

„Zondaren,watdenktu,zijn degenendiebinnenzijn gelukkigofniet?Oordeel zelfeens!Maarwaarom wiltúdannietbinnenkomen?Christus’huisisnog nietvol.”ThomasBoston isindeeerstepreekinhet geschenkboekje”Dwing henintekomen”(uitg.De Banier,83blz.,€10,95)directbijdekern.Dezepreek handeltoverLukas14:23b. Detweedepreekgaatover degeschiedenisvanZacheus.„Hoeweldezonvanhet Evangelieinonzedagen slechtsisalseenwinterzon, diewellichtgeeftmaarweinigwarmte,moetenuenik tochijverigzijn.Wedoener danookgoedaanomons daartebegevenwaarChristusvoorbijtrekt.”Latenwe dezeprekenblijvenlezen, ookinonzekerken.

Leestipsvanboekhandelaar Pleun-JanHeistek

kwijtgeraakt

Carmenisalleskwijt; vadergestorven,moeder gestorven,hetgeldop,uit huisgezet.Carmenstaat helemaalalleen.Zekomtin eenweeshuisvanGeorge Müllerterecht.Daarhoort zevoorheteerstoverde HeereJezus.Datverandert haarlevenvolledig.”Weesmeisje”(uitg.Lumen,128 blz.,€14,95)vanHenk-Jan vanEwijkiseenwaargebeurdverhaal,verteldvoor kinderen.Allenegentien hoofdstukkensluitenaf meteenkadertekstmet interessanteweetjes,onder andereoverGeorgeMüller WienogmeeroverGeorge Müller(1805-1898)enzijn werkwilweten,kanhet vorigjaarverschenenboek vandrs.H.J.vanEwijk,”De bankdienooitfaillietkan gaan”,lezen.

Verborgen

prins

Parijsisindewintervan 1798eenellendigestad.Luc probeertwatteverdienen metdeverkoopvanminiatuur-Bastillesdiezijnvader gemaaktheeft.Tijdenszijn werkbeleefthijhetenena hetandereavontuur.Hij wordtverliefdopClaire, dedochtervandebeul.Hij ontmoetgeneraalNapoleon.Uiteindelijkkomt LucmetdeFransevlootin Egypteterecht.Weerterug inFrankrijkkomtLucerachterdatzijndoodgewaande moedernogleeft.OndertussenwordterinParijs eenprinsverborgen.Op eendagzaldezeschaduwprinskoningvanFrankrijk worden.Oftochniet?

”Schaduwprins”(uitg.Den Hertog,254blz.,€17,90)is eenspannendboekdatjein éénademuitleest.

Zelfgemaakte3D-kaarten,prachtigbeschilderde onderzettersofeenmetschelpenbeplaktfotolijstje.

Voordemeestekinderenzijndiedingengesneden koek,maarvoordemeesteopa’senoma’sook.Verras heneensmetietsanders.Meteen”zine”bijvoorbeeld

Marjolein Snoeij-de Pee

Getipt

Voor kinderen die geen genoeg krijgen van creatief bezig zijn en die de Familiedagen in Gorinchem hopen te bezoeken, staat er in het Kits Magazine van 8 oktober een kleurplaat. Je kunt hem ook downloaden van kits.nl Van 29 tot en met 31 oktober kun je de plaat inleveren op de Familiedagen. Je ontvangt een aardigheidje en er zijn ook nog eens drie prijzen te winnen.

Een zine?

Een zine is een klein tijdschriftje. Van een vel papier vouw je een klein boekje dat je naar eigen inzicht kunt versieren. Geef de zine een prachtige voorkant, vul een bladzijde met een mooie tekening of een foto en beschrijf het leukste, het grappigste of het mooiste wat je ooit met opa en oma meemaakte. Wil je je grootouders liever trakteren op een zelfgeschreven verhaal of een grappige strip?

Ook dat mag. Jij bent de baas over jouw minitijdschrift.

Zo maak je een zine

Om een zine te maken heb je een A4’tje nodig. Je kunt een wit of een gekleurd papier gebruiken.

Vouw vervolgens de beide zijkanten naar het midden.

Leg het papier dubbelgevouwen op tafel met de open kant van je af Maak daarna met een schaar een inkeping tot de vouwlijn.

Vouw het papier opnieuw in de lengte dubbel.

Vouw het papier in de lengte dubbel. Klap het daarna weer open. 1 2 3 4 5 6 7

Door de vier ‘bladzijden’ op elkaar te leggen, ontstaat er een boekje.

Je zine is af. Nu is het tijd om hem te gaan versieren en te vullen.

Wilt u dat uw vermogen

voor u werkt?

U profiteert met ValueMachinesFund samen met onsde oprichters van Beterinbeleggen.nl - van de strategie van ’s werelds meest succesvolle belegger…

137,2% Rendement sinds de start op 1 juni 2018 (14,6% op jaarbasis) Vrijblijvend meer informatie én maandelijks over het rendement geïnformeerd worden?

Om wat voor fonds gaat het?

ValueMachinesFund is een beleggingsfonds geïnspireerd op de inzichten van ’s werelds meest succesvolle beleggers zoals Warren Buffett.

De beleggingsstrategie komt er simpel gesteld op neer gespreid te beleggen in aantrekkelijk gewaardeerde ‘compounders’ oftewel bedrijven met een heel sterke competitieve positie, mogelijkheden een fors deel van de winst te herinvesteren en met een aandeelhoudersvriendelijk management

Volledig belegd

ValueMachinesFund is opgericht naar aanleiding van verzoeken van beleggers. Voortdurend zal het fonds vrijwel volledig belegd zijn.

Goed geïnformeerd

Aan het begin van iedere maand wordt u geïnformeerd over de participatieprijs, de vermeende intrinsieke waarde en de korting.

Wij doen het werk voor u

Overweegt u te participeren indien u de strategie van ValueMachinesFund onderschrijft maar u niet zelf actief wilt, kunt of mag beleggen.

Vul de lege hokjes in met een getal van 1 t/m 9. Gebruik elk cijfer een keer in elke rij, elke kolom en elk vak van 3 x 3.

Oplossing vorige keer:

Zweedsepuzzel

Prijspuzzel

Onder de inzenders van de goede oplossing wordt een prijs weggegeven. Stuur uw oplossing voor 17 oktober bij voorkeur per mail naar puzzel@rd.nl of anders per briefkaart naar Reformatorisch Dagblad, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

De prijs voor deze week is het boek ”Moedermorgen”, door Cocky Minderhoud (uitg. De Banier).

Vorige week is de prijs gewonnen door Willy Paans uit Sint-Maartensdijk.

Regelmaat Bepaald persoon Bewijzen Tijdsindeling

Doemeemet DateNightNovember!

Vraag de Date Night November Box aan

De christelijke zorgverzekeraar doet méér dan alleen verzekeren. We helpen ook bouwen aan sterke relaties. Een sterke relatie heeft een positieve invloed op je gezondheid, levenskracht en dagelijks leven. We hebben een online relatieprogramma, webinars, podcastseries, werkboekjes en speciale vergoedingen uit onze aanvullende verzekeringen.

November is Date Night November. Meld je aan via sterkerelaties.nl en krijg de Date Night November Box met inspiratie voor 4 date nights cadeau. Het kost je niets. Je maakt óók nog eens kans op een relatieweekend.

Meer informatie: sterkerelaties.nl

Cryptogram

Horizontaal

1 Van deze coryfee staat een deel boven een krantenartikel (7); 6 Die slons haalt het net op (7); 7 Wat van halmen is gemaakt, gaat men verspreid neerwerpen (8); 11 Juist keurig (3); 12 In overeenstemming met de persoonlijkheid (10); 13 Een dierengeluid is een handreiking zonder egard (6); 14 De functie van een ros scheepsaffuit (8); 15 Jonge weggebruikers (11); 17 Het zijn eenvoudig maar wat nootjes, zoals de Engelsman zei (7); 18 Terugspringen voor een ongezocht ontmoeten (7); 20 De bloemen van die plant puilen uit (6).

Verticaal

2 Trefpunt (18); 3 Tap waar men overheidssteun voor krijgt (13); 4 Een deel van de vogelhuid veroorzaakt houtzwam (9); 5 Die hoort bij de VS en de provincie (9); 8 Daarin zetten veehouders hun voertuigen (7); 9 Ronduit een fotografiestijl (8); 10 Dat klinkt alsof hij trots is op de onvoldoende (4); 16 Ze zitten hard te praten terwijl ze drinken (8); 19 Die vogel laat een klinker nog eens horen (4).

Oplossing vorige puzzel

Horizontaal: 4 Beverwijk; 6 kaakjes; 9 bellenbaan; 10 erbij; 12 stampei; 14 erven; 15 prospectus; 16 roos; 17 bajadère; 19 tawny; 21 anglicisme; 22 rots; 23 vakkennis.

Verticaal: 1 reiken; 2 separatist; 3 kwajongensstreek; 5 kostenverzwaring; 7 persorgaan; 8 plaatstaal; 11 bingo; 13 présence; 18 essaai; 20 yttrium.

#werkmetovertuiging

Redacteur buitenland

„Democratie en samenleving hebben baat bij goede journalistiek. Datgegeven motiveert enorm.”
-Arij

De redactiebuitenland zoekteen nieuweredacteur.Volg jij hetbuitenlandsenieuws metmeer dan gewone belangstelling?Vind je hetbovendien eenuitdagingdaar helder en begrijpelijk overteschrijven?Jebentvan harte welkom!

Denkjij datdezefunctie bij jou past?

Neem eens contactopmet Richardomdit te ontdekken. Eendagje meelopen is ookeen optie Belofapp Richardvia 06-53638147

Meer info

Als ErdeeMedia Groephebben we de belangrijkemissie christenen te informeren,teverbindenentoe te rusten.Dit doen we onder anderevia hetReformatorisch Dagblad, Terdege, De Banier, KerktijdenenDigibroninApeldoorn. Draag jij bijaan ditmooie doel? Kijk op werkenbijemg.nl voor meer informatie en alle vacatures

COLOFON

RDMagazine is een wekelijkse uitgave bij het Reformatorisch Dagblad.

Directie Ir. C. Heutink

Hoofdredacteur

Dr. ir. S. M. de Bruijn

Redactie Margreet van den Berg, Miranda van de Bruinhorst, Mariska Dijkstra, Janette Hertog, Clasina van den Heuvel, Chris Klaasse, Jaco van der Knijff, Rudy Ligtenberg, Mariëlle Oussoren, Roosmarijn Reijnoudt, Mirjam van der Sleen, Marjolein Snoeij

Ontwerp Corné van der Horst

Vormgeving André Kikkert, Hans Kraayeveld

Redactie

RDMagazine

Postbus 670

7300 AR Apeldoorn

055-5390222

rdmagazine@rd.nl

Abonneeservice

Postbus 613

7300 AP Apeldoorn

055-5390498 abonneeservice@erdee.nl

Adverteren

055-5390499 advertentie@erdee.nl

Tips voor de inhoud van RDMagazine? rdmagazine@rd.nl WhatsApp 06-43020391

EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van een overeenkomst en om hen te informeren over producten en diensten. Voor meer informatie over het privacybeleid en de algemene voorwaarden van EMG, zie erdeeservice.nl.

Geheim(2)

„Dieindeschuilplaatsdes Allerhoogstenisgezeten.”

Psalm 91:1

DeschuilplaatsvandeAllerhoogste.Datisdatje leeftonderdebeschermingvanGodZelf.Maar, zozegtdeNaardenseBijbel,voorhetwoordje schuilplaatskunjeook”hetgeheim”lezen. Eenvertalingdie,opheteersteoog,helemaal nietlijktophetwoordschuilplaats,beschutting ofbescherming Tochwel,zegtdeStudiebijbel, wantvoorschuilplaatskunjeookvertalen”het verborgene”Godsschuilplaatsiseengeheime, verborgenplekbuitendekennisenhetbereikvan devijanden.

LAATSTE WOORD

Ronaldmaakteeen

carrièreswitch:

vanverzekeringsadviseur naar jeugdhulpverlener.

“Met jongeren oplopen wasmijn passie,nuis hetook mijn werk.”

Benieuwd naar de reis van zij-instromer Ronald?

Scan de QR-code of ganaar www.werkenmetwaardering.nl/rd

Is Lelie zorggroep ook jouw volgende halte?

Start een reis volwaardering! Wijwerkenvan Middelburgtot Assen en van Rotterdam tot op de Veluwe.

Ambulant (jeugd)hulpverleners Verpleegkundigen VerzorgendenIG Medewerkers hulp bijhuishouden

Bekijk de video van Ronald

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.