ANDREPROSABØKERAVJONFOSSE
Raudt,svart.Roman1983,2023
Stengdgitar.Roman1985,1993,2021,2023
Blod.Steinener.Forteljing1987,2024
Naustet.Roman1989,1991,1998,2001,2016,2023
Flaskesamlaren.Roman1991,2024
Blyogvatn.Roman1992,2003,2024
Toforteljingar.1993,2023
Prosafråeinoppvekst.Kortprosa1994,2023
MelancholiaI.Roman1995,1997,1999,2016,2023
MelancholiaII.Roman1996,1997,1999,2016,2023
Eldrekortareprosa.1998
Morgonogkveld.Roman2000,2001,2016,2023
DeterAles.Roman2004,2005,2016,2023
Andvake.Forteljing2007,2008
Kortareprosa.2011
Olavsdraumar.Forteljing2012,2013
Kveldsvævd.Forteljing2014
Trilogien .Andvake.Olavsdraumar.Kveldsvævd.Roman2014,2015, 2023(pocket),2023(ib.)
Levandestein.Kortareprosa2015,2024
Detandrenamnet.SeptologienI–II.Roman2019,2020
Egereinannan.SeptologienIII–V.Roman2020,2021
Eitnyttnamn. SeptologienVI–VII .Roman2021,2022
Septologien.Roman2022
Kvitleik.Forteljing2023,2024
JonFosseharogsåskriveskodespel,dikt,essay,barnebøkerog omsettskjønnlitteratur.
Sjåwww.samlaget.no
Samlaget
Oslo2025
©DetNorskeSamlaget2025 www.samlaget.no
Omslag:StianHole
Førtrykk:Type-itAS,Trondheim
Skrift:12/17pkt.AdobeGaramond
Papir:100gMunkenPremiumCream
Trykkeri:LivoniaPrint
PrintedinLatvia
ISBN978-82-340-1248-8
Dennebokaertryktpåmiljøvenlegpapir.
Materialetidenneutgjevingaervernaetteråndsverklova.Deter diforikkjetillateåkopiera,avfotograferaellerpåandremåtargjeatt elleroverføraheileellerdelaravinnhaldetiutgjevingautanatdeter heimlailovellerfølgjeravavtalemedKopinor.
Deterforbodeåbrukaheileellerdelaravutgjevingasominndataellertreningskorpusigenerativemodellarsomkanskapatekst, bilete,film,lydellerandretyparinnhaldoguttrykk,utansærskild avtalemedrettshavarane.
Brukavmaterialefråutgjevingaistridmedlovelleravtalekan føratilinndraging,erstatningsansvarogstraffiformavbøtereller fengsel.
Så,saeg,såvarvider,saegogdrogmegigjennomskjegget,dettegrånandeskjegget,nokon ungdomdetvaregslettesikkjelenger,menhelleringengamling,aldrandekunneeinvelseia, einaldrandemannja,korkjemeirellermindre ognofekkdetvelsnartvertasluttpådesseheisaturanetilBjørgvin,kvahaddedetvelføreseg åtasegdit,åliggjatilkaisvedBryggjaderi Bjørgvinogikkjenyttatidtilannaennåsitjapå skjenkjestoverogpåkaféar,jahelstpåFuglen, deiplakallastaden,menògiMathallenogpå SisteBåten,ogpåKaffistova–annaennåhalda segpåslikestaderelleråhaldasegikahyttavart detjoaldritil,jaufyrstedagen,ellerdagane, vardetjoeitkvartsomskullehandlast,jastøtt 7
det,eittoganna,deteineogdetandreeghadde tenktkunnetrengast,ogsomeghaddeskrive nedpåeitarksomlågderpåstovebordetheime, sliktsomikkjevaråfåkjøptpåVaimHandelsbu,mensomkunnetrengast,detkunne verasåymist,jaetterkvartsåhaddeegalteg trongogvelsådet,meneisynålogsvarttrådtil åsyfastlauseknapparmed,jadettrongkjøpast iår,mendetvarsantåseialangtvanskelegare enneinskulletruåfåkjøptsegeieinastesynål ogeieinastesnellemedsvartsytrådiBjørgvinby,iNoregsneststørsteby,detvarnesten ikkjetilåtrukorvanskelegdetskullevera,ein skullemestatruatkjøpmenneneogtriseneikkje bryddesegomåseljanokosålitesomeisynålog eisnellemedsytråd,foreghaddegåttfråkonfeksjonsbutikktilkonfeksjonsbutikkmeningen staderhaddedeisliktåselja,nei,sadei,neidet førerviikkje,ogdetvarikkjefrittforatdet varhånisvaret,ogiandletetbakdet,ogdåeg spurdeomkvarsliktkunneveraåfåkjøptså varsvaretstøttdetsame,neidetvisstedeiikkje, 8
ogkanskjemedtilleggetatder,ideirabutikk, derseldedeiikkjenålogtråd,berreferdigsydde klede,ogomegnoville,ellerkunne,kjøpameg nyeklede,ogdetvarvelikkjeheiltfrittforat einellerogeiogfleiremeirennymtaomatdet kunnetrengast,menegtrongikkjenyeklede, egklardemegmeirenngodtnokmeddeiegalt hadde,foregsågdåslettesikkjeutsomnokon slauregnei,endådetvelvarsommesommeinte ateggjordejustdet,menidessekonfeksjonsbutikkanehaddedeijoflustmedklede,ogdet varvelgrunnentilymtinga,ogtilatdeiikkje villeseljanålogtrådtilmeg,mentilsistvardet einbukkande,dresskledd,jajammenvarikkje slipsethansrosa,somsaatomegvillekjøpameg synålogeisnellemedsvartsytrådsåmåtteeggå tileinskreddar,ogdåegdristamegtilåspørja kvaregkunnefinnaeinskreddarsålerdenne butikkdrengen,ellerkanskjevardetbutikkeigarenforaltegvisste,medvidopenmunnhøgtog lengeogsåsahanatneimenomhanvisste,og såsahanatføritidavardetalltideinskreddari 9
Skostredet,mendetvarjoføritida,fordetvar joføritidaatdetfanstskreddarariBjørgvinog velderutepåStrilelandetòg,sahanogsåkom eitkvinnemenneskeutfråeidørbakdiskenden dresskleddemedrosaslipsstodogstøddeseg tiloghospurdenokoampertomegikkjefekk hjelpoghanmeddressogrosaslipssaatjau då,jaudå,ogsåmumlaegframateggjerne villekjøpaeisynålogeisnellemedsvartsytråd oghospurdeomegtrongdettilåsyfastlause knapparogegsvaraatslikvardetja,oghosa atdetkunnehoskaffaja,ogsåforsvannhoinn gjennomdørahonystvarkomenutfråoghan medrosaslipssaatja,jaderserduja,althan ikkjevissteomogikkjekunne,ogegspurdeom hannyleghaddeteketilåarbeidaibutikkenog hansaathanhaddegjortdetallsindag,fråhan gutungevar,forhosomnovargåttforåhenta nålogtråddetvarmorhans,ogetterathans sælefardøyddealtforungsåvardetmor,som hansa,jadetvarhosomdåhaddeåttbutikken, oghanhaddealdrikomesegvidareilivetenn
tilåveradiskenspringarforsieigamor,sahan ogho,detkunnehanseiaforvisst,vartruande tilåseljakvasomhelst,jasieigabestemorom detsåskullevera,jaslikeinplaseiaomdriftigekjøpmenniBjørgvin,sahan,sånovarnok morhansgåttovanpå,tilhusværetdeira,forå finnanålogtrådisysakenesine,detvarikkje fyrstegongenhodetgjorde,jahentanokofrå husværetforåseljadet,garderobentilfarhans haddevorteborteslik,rettnokhaddedetteke sitid,menaltvartselt,såegkomnoktilåfå kjøptnålaogtrådenmin,sahansomaltsåson var,ogsåvartviståandedertagale,ogsåopna dørabakdiskensegoghosjølvkomut,ogfram lyftehoeisnellemedsvartsytrådogeinålvar stukkeninnitråden,detkunneegsjåogjaher hardunålaogtrådendin,sahosomenkje,mor oginnehavaravkonfeksjonsbutikkiBjørgvin var,jakvaharvelikkjeegåselja,saho,kanskjenokobyrgimålet,ogsonenidressogmed rosaslipsskuttaseg,ognokonungdomdetvar hanikkjenett,helstforeimannlegattergløyme 11
åsjåtil,menkorleiskanegtenkjaslik,forsant åseiavaregikkjemindreattergløymesjølv,vel hellermeir,foregtyktestdåveramykjeeldre ennhandersonenmedrosaslips,ogdessutanså varegdåslettesikkjenokokvinnfolk,neislettes ikkje,menhander,sonen,dendresskledde,han medrosaslips,jahankunnelikegjernehavore kvinnfolksommannfolk,ogdetvarveldiforeg haddekomepådetteordet,jaattergløyme,og morhanshobådeteddesegogsågvelmykje godtutsomeitmannfolkmedsynålstukken innieitrådsnelleihandahoretteutframforseg oghosågmotmeg
Detverttohundreogfemtikronerdet,saho ogegstokktil,tohundreogfemtikronerfor eisnellemedsvartsytrådogeisynål,jadesse bjørgvinaranevissteåtasegbetalt,detvardå elleseikjendsak,mendettevardåidrygaste lagetendåtiliBjørgvin,jameirenndet,dette varblodpris,jadetmåttevelveraordet,blodpris,ikkjeanna,foregkunnejohakjøptmegeit nyttklesplagg,jafleire,fordenprisenogdess12
utanhasloppebryetmedåsyiknappen,foreit brydetvardetjoalltids,berredetåfåtrædd nålakunneeghaldapåmedilangetider,synet varikkjedetbeste,ogforåkunnasjåeitnålauga hjelptehellerikkjebrillersåmykje
Ja,sahosomstodderogbryskasegbakom disken
Jakvavertdettil,saho
ogegmåttevelberrekjøpanålogtrådav dettehersenskvinnemennesket,innehavarav einkonfeksjonsbutikkiBjørgvinby,ogmortil einsonmedrosaslips,neiannavardetvel ikkjeågjera,tenkteegogtokframlommeboka fråjakkelomma,mendettegjekkeigentlegikkje an,åbetalasåmykjeforeilitasynålogforlitt sytrådpåeisnellederdetmesteavtrådensynlegnokaltvarbrukt,jafordetegkunnesjå vardetberreattlitttrådpåsnella,kanskjeikkje eingongnoktilåsyfasteineinasteknapp,nei dette,menhaddeeinfyrstsagtalauteinseiab, somdetseiest,ogomegtrektemegfråhandelennosågjordeegmegliten,jaegkomveldå 13
tilåveraeinfattigmanniaugotilmadammader bakomdisken,ognettdetunnteeghenneikkje, dengledaskullehoikkjefå,dåunnteeghenne hellerdennokotvilsamegledaavåhasnyttein mann,avåhasnyttendåeindumstril,tenkte egderegstodmedlommebokaihandaogtok uttohundrelapparogeinfemtilappoglafrå megpådisken,utanåseiaeittordlaegpenganepådiskenogikkjeførhaddeeglagtdeifrå megsåvarsetlaneihendenepåfruentimmeret, ogsåstodegderdåsomeintoskogsågimot snellamedeisynålstukkeninnidetsomvar attavdensvartesytrådenoghosomvarinnehavaravdennekonfeksjonsbutikkeniBjørgvin saingentingogegingenting,gledaaveitsvar detskullehoikkjefåogsonen,hanmedsvart dressogrosaslips,kvarvarhanvortenav?egsåg megkringomibutikkenogdetvareinstorog staselegbutikk,detmåtteegvedgå,ogder,der langtinneilokalet,ogframforeinspegel,der stodsonenogfjongaseg,straukoverhåretmed handflata,rettesåpåslipset,stiltesegoppsom 14
omhanstrektesegutisifullelengdoggjorde segsåsmalhanberrekunneogegputtasnella ognålailommaogtenkteatno,janofekkeg komamegutfrådennehelsikesbutikkendifør dibetreogeggjekkmotdørautanåseiaeittord, ogbakmeghøyrdeegmorogsonseiasommed éirøystvelkomentilbake,takkforhandelen, detskulleikkjeveranokomeirherrenynskte ellertrong,velkomentilbakeogtakkforhandelen,lyddestdet,ogordasomljomaiøyromine jamveldåegvarkomenutpådenneavBjørgvinsgaterogaldrimeir,aldrimeirskulleegsetja mineføteridenderkonfeksjonsbutikken,aldri, aldri,tenkteeg,forverresnyttennderhadde egknappastvortelivsdagenlang,tenkteeg,og nofekkegsnartkomamegheimatttilVaim, tenkteeg,ogkvifortokegnostendigdesseseglasanetilBjørgvin,detvarikkjemeiningskapti det,idesseturane,haddeegnokredagarfrifrå arbeidet,jasådrogegtilBjørgvin,mensåofte vardetnohellerikkje,tenkteeg,ikkjenoiseinareåriallefall,jaimangeårnohaddeegberre 15
tekemegéintursommarsdagenmedanegføri tida,iungdomsår,jadåvaregstøttogstendigi Bjørgvin,einfridagellertosålaegut,ogdentid varegjamleggjestpåskjenkjestovene,oggrunnenvarnokeivoneghadde,ogsomegknapt nokvillevedkjennameg,jaeivonomåmøta eieg,jakunnedelalivetmed,somdetheiter, mendengongei,jasomdetheiter,ognoereg sågammalvortenatdenvonersvunnen,eger åleineogvertåleine,jaslikerdetmeddensak ogslikskaldetvertaverande,janosåtokegmeg jodesseturanetilBjørgvinforåfåkjøptdeteg ikkjekunnefåkjøptpåVaimHandelsbu,men eigentlegvarogerdetliteoginkje,fordetmeste seldedeider,jaalskens,berresliktsomdenne synålaogdennetrådsnellalautegtilBjørgvin foråfåfatti,endå,strengtteke,einknappfrå ellertilikkjetyddesåmykjeslikegstullarog stelleråleine,ihusetmitt,iheimenmin,ibarndomsheimensomdeiseier,dervartegfødd,og dervonaregategskaldøy,slikbeggeforeldra minefekkandautder,egbuddedermedandei
levdeogetteratdeivardøde,jadåbuddeegder åleine,einebarnsomegvar,jaheilelivethareg buddderibarndomsheimen,ognonåregbur deråleineerdetingensomserellermerkarseg omdetfattasteinknapp,jaomdeterieibrok kanegjohaldahennepåplasskringlivetmed eitbelte,ogbeltedetharegjoflustav,ellermed eintaustumpfordendel,komikkjeder,men påhisida,janålogtråderjogodtåha,detmå kunnaseiast,ogeghardetjoheiltsikkertòg,det erberresåleisateghargløymtkvareghardet liggjande,ellerjaudå,detliggtemmelegsikkert idenskuffaiskatolletdereghardeiandresysakenemine,deiegervdeettermor,detmesteav detholétettersegfekkegkasta,endådettoksi tid,mendetegkunnefåbrukfor,jasomsynål ogsytråd,dettokegnokvarepå,størretiltosk detvaregikkje,men,jamenkviforskulleegdå pådødoglivreisatilBjørgvinforåkjøpanålog trådendåeg,mesttruleg,harnøgdaheime,ja berreegtenktemegomsåvardetnokhelstslik, såegtrongvelberreeitpåskotforåtaseglasentil 17
Bjørgvinnodåeghaddesommarferieogikkje tronggåpåarbeid,endåegkanskjevar,jaom ikkjeleiavdesseseglasane,jasåhaddedettrulegvorekjekkareomegikkjealltidsigldeåleine, berreeineinastegonghaddeeghattselskap, somdetkanskjeheiter,ogdetvardåEliasvart medmeg,mendetvarmangeårsidanno,ogdet tokògårevisførEliasgjekkmedpååvertamed megtilBjørgvin,egspurdehanfleiregonger omhanvillevertamed,menhandrogpådet, saathanikkjevarsjøvan,athanalltidhadde kjentsegutryggpåsjøen,mentilsist,einvakkersommardagdåhanvitjamegogegnemnde påeinseglastilBjørgvinsåsahanjammensantenja,ogdagenetterstodhanderitunetmed eingammalgråryggsekkpåseg,ogsågjekkvii båtenoglaut,mennokotilmannskapdetvar hanikkje,dengodeElias,hanbleiknaetterlitt sjøgangogdetvarlitepratihan,forhansatno berreder,bleikognokoforkomen,ogsådåvi haddelagttilkaisvedBryggjaiBjørgvinvardet litepratihan,ogdåegnemndepåatvikanskje 18
kunnetaosseinturpåStrilepoletvarthansom heiltfælenogsaneinei,ogdeterdeteinasteeg kanminnastathansapåheileturen,ogsjølvsagtvartdetikkjetilatEliasvartmedmegfleire gongeribåten,menpåvitjingtileinannangår vidåofte,jaeingongivekaellernokosliktser haninnomtilmeg,ellereginnomtilhan,deri detveslehusethans,endåsåulikeviersåheldvi saman,jaegkantrygtseiaathanerdeneinaste venen,ellerkameraten,eghariVaim,jaEliasja, eghugsarikkjenårhankomtilVaimogflytte innidetderhuset,menmangeårsidandetvar det,ogegminnesthellerikkjenårvivartkjende ogbyrjavitjaeinannan,menmangeårsidan detvardet,sikkertvarògategetterdenhellermislykkaturentilBjørgvinaldrifleiregongerspurdeomhanvillevertamedmegibåten, heiledenderbjørgvinsturenvartaldrinemnd, omsantskalseiast,venteleggavdetkorkjehan ellermeggledeåtenkjapåhan,mendeterno godtategharEliasåpratamed,fordeteringen andreegmøtestmedderiVaim,ogdenseglasen 19
tilBjørgvinjaegminnestkanskjebestoppsynet tilEliasdåegspurdeomviskullegåpåStrilepolet,pådentidhendedetategtokmegeintur ditnåregvariBjørgvinogkjøptemegeiflaske spritellerto,menioppsynettilEliasdåegspurde omviskullegådit,jadetlågnoknokoderhan kanskjehelstvillegløyma,mendetpratastvialdri om,sådengongenvartdetingenturtilStrilepolet,ognovardetmangeårsidansisteghadde voreder,ogStrilepoletvardetnokkallameddi detlågiSjøgata,forstrilarhaddealltidkome sjøvegentilBjørgvinoglagttilvedBryggja,ja endånodåmangehaddeeigenbilvardetmange somgjordedetslik,jadrogtilBjørgvinmed eigenbåt,ogdeiflestefråStrilelandethandladå detdeiskulledrikkapåStrilepolet,ogsådeisom haddeeigenbil,jaslikvarogernodet,tenkte egogegmerkaknappastateggjekkpåeigate, såoppøstvaregoverdettekjøpetavnålogtråd, eiknappasthalvfullsnellemedsvarttrådogei synålhaddekostamegtohundreogfemtikroner,mengjortvargjort,sånofekkegkoma 20