03 december 2013 © Het Financieele Dagblad
ASSociAtieoVereenkomSt
Door betogers belaagde Oekraïense president belooft Europese Unie beterschap
Janoekovitsj toont zich in telefoongesprek met Brussel bereid om weer te praten Van onze redacteuren Amsterdam/Brussel De onrust in de straten van Kiev en andere Oekraïense steden over de vermeende anti-Europese koers van president Viktor Janoekovitsj is gisteren overgeslagen naar de markten. De kosten van kredietverzekeringen en de rente op staatsleningen schoten omhoog. De centrale bank, die zelf door betogers werd omsingeld, riep burgers en bedrijven op vertrouwen te bewaren in de banken en hun geld te laten staan. Er zijn nog geen beperkingen opgelegd aan het kapitaalverkeer. Een groot deel van de bevolking pikt het niet dat Janoekovitsj afgelopen vrijdag weigerde zijn handtekening te zetten onder een reeds uitonderhandelde associatieovereenkomst met de Europese Unie. Dat akkoord belooft geen lidmaatschap, maar zou het land daar in economisch en maatschappelijk opzicht wel op voorbereiden. In een telefoontje naar Brussel toonde Janoekovitsj zich gisteren toch weer bereid tot praten. Een van de oppositieleiders, bokskampioen Vitali Klitschko, vroeg gisteren niet alleen om nieuwe verkiezingen, maar om verandering van het gehele politieke systeem. Het in onduidelijk of er genoeg stemmen zijn om de regering van premier Nikolai Azarov vandaag bij een vertrouwenssteming ten val te brengen. Er zouden wel enkele partijgenoten van Janoekovitsj zijn overgelopen naar de oppositie. Toch denken deskundigen dat er nog steeds een vreedzame oplossing mogelijk is. Volgens Ian Bond, directeur buitenlands beleid bij de Londense denktank Center for European Reform, is het in ieder geval van groot belang dat een omwenteling zich binnen de bestaande grondwet voltrekt. ‘Onconstitutionele verandering kan dit land niet gebruiken, onderdrukking trouwens evenmin.’ Bond erkent dat de situatie gespannen is. Het besluit van Janoekovitsj om de associatieovereenkomst met de EU — naar hij zegt onder druk van Rusland — te tekenen, draagt daaraan bij. ‘Als je een kind vertelt dat het een barbie krijgt en dat gaat niet door, is de teleurstelling groter dan wanneer je nooit iets hebt beloofd. Janoekovitsj had de mond vol over de Europese toekomst van zijn land.’ De situatie is extra ingewikkeld doordat de oppositie niet op één lijn zit. ‘Er lopen ook figuren tussen die uit zijn op een ordinaire vechtpartij’, zegt Bond. Hij gelooft niet dat de wegens corruptie opgesloten
oppositieleider Joelia Timosjenko een rol kan spelen. Haar vervangers hebben in zijn ogen niet dezelfde statuur. Klitschko zou een geloofwaardig alternatief kunnen zijn. Ook de Nederlandse ondernemer Ruud Meij, die sinds 2007 met zijn bedrijf Governance & Integrity werkt aan vermindering van de ambtelijke corruptie in de westelijke stad Lviv, ziet wel een rol weggelegd voor Klitschko. Maar hij signaleert een kloof tussen protesterende studenten op straat en de officiële oppositie. ‘Daarom zal het nog niet meevallen om de breedgedragen verontwaardiging over het geweld, dat in mijn ogen echt het morele failliet van de regering aantoont, politiek te verzilveren. Janoekovitsj gaat proberen de zaak uit te zitten en de oppositie uit te putten.’ De Oekraïense president vroeg gisteren een telefoongesprek aan met de voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso. Daarin zou hij weer enige bereidheid hebben getoond om te praten over de associatieovereenkomst. Volgens de woordvoerder van Barroso bevestigde Janoekovitsj tevens dat er een diepgaand onderzoek komt naar het geweld tegen
Betogers gisteren op een barricade in de Oekraïense hoofdstad Kiev. Foto: VaSIlY FEDoSEnKo/ rEutErS
Vertrouwen centrale bank bezweert burgers spaargeld op bank te laten economie ‘europese bedrijven zetten hun plannen nu even in ijskast’ Belangen nederland is op twee na grootste investeerder in oekraïne
demonstranten en dat de uitkomst openbaar zal worden gemaakt. Barroso is bereid een Oekraïense delegatie te ontvangen, maar peinst er niet over de onderhandelingen te heropenen. Volgens Meij kan het telefoontje erop duiden dat de president probeert zonder gezichtsverlies bij te draaien. Aan de andere kant vereist een akkoord ingrijpende hervormingen van het rechts- en verkiezingsstelsel, die Janoekovitsj moeilijk kan inwilligen zonder zijn machtsbasis te ondergraven. Volgens de president laat de EU hem letterlijk in de kou staan in zijn relatie met de Russische president Vladimir Poetin, die dreigt de gaskraan dicht te draaien als Oekraïne in zee gaat met de EU. Meij zegt dat dit dreigement in de straten van Lviv en Kiev geen enkele indruk maakt. ‘Daar hoor ik nooit iemand over. Dit gaat over zelfrespect. Dat energieprobleem speelt niet.’ Dat neemt niet weg dat de impasse de Oekraïense economie, die er al niet zo goed voorstaat, nu al geld kost. Wouter van Vliet, partner bij dienstverlener Larive International, dat Europese bedrijven helpt bij het opzetten van productiefaciliteiten of joint ventures in Oekra-
ine, denkt dat alleen al het nieuws over de onlusten repercussies zal hebben onder potentiële klanten. ‘Mensen die rondliepen met investeringsplannen zetten die hierdoor in de ijskast.’ Van Vliet: ‘We zitten nu in een politieke spagaat, het kwartje kan beide kanten op vallen. Valt het de Russische kant op, dan zal de interesse van Europese bedrijven wel afnemen. Maar het kan nog positief uitpakken. Concurrent Richard Bell van Next Step Oekraïne gelooft dat Nederlandse bedrijven die al in de Oekraïne zitten niet van de protesten zullen schrikken. ‘De Nederlandse bedrijven die actief zijn in Oekraïne en zakelijke relaties met het land hebben opgebouwd, zijn natuurlijk wel wat gewend’, zegt Bell, die zelf van Oekraïense afkomst is. ‘Er is hier de afgelopen decennia genoeg gebeurd.’ Nederland is met $ 5,26 mrd op twee na grootste investeerder in Oekraïne en de nummer 8 op de lijst van exporteurs met meer dan $ 1,12 mrd. Shell tekende in januari van dit jaar een overeenkomst over de winning van schaliegas in Davos, in bijzijn van Janoekovitsj en premier Rutte.