Cobouw 14 maart 2024

Helemaal

ViA15: minister terug naar de tekentafel

Nieuws

Pagina 3

Reportage

Dromen over groot Dijnselburg

Pagina 8/9

Interview

Bouwmeester in bevingsgebied

Pagina 10/11

Opinie

Pagina

EIB: ‘Door stikstof 1,2 miljard euro productieverlies bij weginvesteringen’

DOOR ALEXANDER LEEUW

Stikstof raakt aanleg- en uitbreidingstrajecten bij het hoofdwegennet het hardst, becijfert het Economisch instituut voor de Bouw (EIB). Maar ook bij grote woningbouwlocaties zijn er “serieuze stikstofrisico’s”.

Stikstof zorgt tot 2030 voor een productieverlies van 1,2 miljard euro bij weginvesteringen. Door het wegvallen van de bouwvrijstelling kunnen sommige wegenprojecten in opdracht van het Rijk, gemeenten en provincies niet doorgaan. Overheden kunnen budgetten verschuiven, maar toch zal er volgens het onderzoeksbureau de komende jaren sprake zijn van een netto productieverlies. 800 miljoen euro hiervan wordt geleden bij Rijksprojecten. Grotendeels bij aanleg- en uitbreidingsprojecten en veel minder bij vervangingsen renovatieprojecten.

De bouwvrijstelling viel weg in november 2022. Deze vrijstelling hield in dat er bij bepaalde bouwactiviteiten geen rekening gehouden hoefde te worden met de stikstofuitstoot. Voor een vergunningsaanvraag was dan alleen de uitstoot tijdens het toekomstige weggebruik van belang. De Raad van State oordeelde echter dat de bouwvrijstelling niet voldoet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. Nu moet er voor een vergunning een beoordeling worden gemaakt en dat zorgt voor vertraging.

De eerstvolgende jaren zal het productieverlies het grootst zijn. “In 2024 en 2025 gaat het naar schatting om een totaal productieverlies van respectievelijk 10 procent en 14 procent van de jaarlijkse gww-investeringen in wegen”, schrijft het EIB. “In latere jaren gaat het om een productieverlies van 3 procent.”

Stikstofrisico’s

Ook wegenprojecten in opdracht van lokale overheden zullen last ervaren: 17 procent van het gemeentelijke wegennet en 35 procent van het provinciale wordt ge-

Foto: Shutterstock

troffen door stikstof. Voor deze schatting keek het instituut naar de gemiddelde stikstofuitstoot tijdens de aanleg en de afstand tot Natura2000-gebieden. Naar verwachting wordt het geleden productieverlies door onderuitputting 175 miljoen voor gemeenten en 125 miljoen voor provincies. Er zijn bovendien “serieuze stikstofrisico’s bij grote woningbouwlocaties met infrastructurele ontsluiting”.

Het kabinet wil op negentien woonlocaties de komende decennia in totaal 500.000 woningen laten bouwen. Naast de bouw zelf is hier ook infrastructuur nodig. Dat zal leiden tot hoge stikstofuitstoot en de kans is groot dat dit zorgt voor vertraging.

Het EIB schat in, op basis van de afstand van de woningbouwprojecten, dat stikstof voor 11 van de 19 projecten problemen zal opleveren. “Het zijn met name de grotere projecten waarbij het in totaal gaat om 460.000 van de 500.000 woningen.”

Men zou de pijn voor infrastructuur kunnen verzachten door budgetten te verschuiven van uitgestelde projecten naar onderhoud. Maar dat is niet eenvoudig en volledige verschuiving zal volgens het EIB niet plaatsvinden. “Ervaringen bij eerdere budgetverhogingen laten zien dat extra budget vaak niet volledig wordt uitgeput. Het is moeilijk om hiervoor tijdig nieuwe projecten op te starten of projecten naar voren te halen.”

Onderzoeksraad start onderzoek naar dodelijk brugongeluk

Veiligheid - De Onderzoeksraad voor Veiligheid gaat het bouwongeval in Lochem nader onderzoeken. Zowel de directe oorzaak als achterliggende factoren worden onderzocht.

DOOR PETRA PLATSCHORRE EN JOOST ZWAGA

Drie medewerkers van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) snelden zich in februari direct na het ongeval naar Lochem om onderzoeksinformatie te verzamelen. Die gegevens, zo blijkt nu, zijn voldoende om te besluiten een diepgaander onderzoek te starten. De OVV kijkt niet alleen naar de directe oorzaak van het ongeluk, waarbij een brugboog uit de takels van twee kranen viel, maar wil ook inzicht krijgen in de achterliggende factoren. “Door het voorval te onder-

Lochem

zoeken wil de Onderzoeksraad lessen trekken om herhaling in de toekomst te voorkomen”, staat in een korte verklaring. De onderzoekers hopen binnen een jaar hun bevindingen rond te hebben.

Bij het ongeval kwamen een Belg en een Pool om het leven. Twee anderen, beiden met de Belgische nationaliteit, raakten gewond. De vier slachtoffers werkten voor onderaannemers die hoofdaannemer BAM assisteerden bij de bouw van de brug.

Deel beelden

Ook de Nederlandse Arbeidsinspectie doet onderzoek naar de toedracht van het fatale ongeluk. De inspectie riep omstanders deze week in onder andere Opsporing Verzocht op hun beelden van het ongeval te delen. Omdat de hijswerkzaamheden een feestelijk hoogtepunt moesten zijn van het project, waren er op de bewuste dag meerdere toeschouwers, fotografen en cameraploegen aanwezig. Persbureau ANP meldt dat er bij de Arbeidsinspectie ongeveer tien tips zijn binnengekomen.

Over de toedracht is nog weinig bekend. Het onderzoek van de inspectie kan nog maanden duren, vertelde projectmanager Jane Tijssen deze week aan Cobouw. Eerder bespraken experts met Cobouw hun vermoedens over hoe de brugboog naar beneden kon storten. BAM heeft aan ANP laten weten dat de werkzaamheden op de bouwplaats nog niet zijn hervat.

Marktontwikkeling - Boskalis heeft wederom een goed jaar achter de rug. Maar er zijn ook zorgen. Voor verdere groei kijkt de baggeraar naar Abu Dhabi.

DOOR ALEXANDER LEEUW

Het gaat Boskalis voor de wind. De maritiem dienstverlener zag zijn nettowinst vorig jaar met 150 procent toenemen naar 601 miljoen euro. De omzet steeg ook, van 3,6 miljard in 2022 tot 4,3 miljard in 2023. De orderportefeuille bleef vrijwel gelijk en kwam uit op 6 miljard euro. Maar de baggeraar wil verder kunnen groeien. Daarom “wordt ter aanvulling op het hoofdkantoor in Nederland een tweede kantoorpoot ontwikkeld in Abu Dhabi”. Nu al zijn daar driehonderd werknemers met twintig verschillende nationaliteiten actief. Boskalis verwacht dat dit aantal de komende jaren verdubbelt. De Telegraaf meldde donderdag dat Boskalis naar het Midden-Oosten wil verhuizen, maar dat spreekt algemeen directeur Peter Berdowski tegen.

Het bedrijf uit Papendrecht overweegt de statutaire zetel te verplaatsen naar Abu Dhabi, zegt Berdowski, maar dat betekent niet dat het hoofdkantoor uit Nederland verdwijnt. “De hele discussie over waar de zetel wel of niet zou moeten zijn loopt nog”, zegt Berdowksi tegen persbureau ANP. “We zijn nu aan het evalueren, in de loop van het jaar willen we hierover een conclusie trekken. Maar het is meer een zeteldiscussie dan een kantoordiscussie.” Toch hangt de flirt met een verhuizing samen met zorgen over het Nederlandse ondernemingsklimaat. Boskalis is onder meer kritisch over politieke voornemens om de komst van buitenlandse kenniswerkers te beperken.

Over de resultaten van het afgelopen jaar schrijft het bedrijf dat alle divisies hebben bijgedragen. “Waarbij de grootste absolute toename afkomstig was van de offshore windactiviteiten.” Dat bedrijfsonderdeel zag de omzet met 41 procent stijgen. De helft van de opbrengsten van de divisie was afkomstig van offshore wind. Ingenieursbureau Fugro meldde onlangs ook dat de windparken op zee goed lopen.

Boskalis wil in 2050 CO2-neutraal zijn. Het afgelopen jaar is “goede vooruitgang” geboekt om dit doel te halen. Als voorbeeld van een investering om de milieu-impact te beperken, noemt het bedrijf de bestelling van een “nieuwe state-of-the-art sleephopperzuiger die zal worden uitgerust om op methanol te werken”. Daarnaast, zegt Berdowski, was Boskalis druk met “diverse klimaatadaptieve projecten, zoals de kustbescherming bij Togo/Benin en dichter bij huis de versterking van de Markermeerdijken ten noorden van Amsterdam.”

‘Extern salderen mag, maar het heeft wel voorwaarden’

Infra - De verbreding van de A12/A15 blijft onzeker. De minister moet de voorgestelde maatregelen voor stikstofcompensatie eerst beter onderbouwen.

DOOR NOUSKA DU SAAR

Het tracébesluit voor het aanpakken van de A12 en de A15 (ViA15) is bijna rond, aldus de Raad van State in een uitspraak over het door stikstof geplaagde wegenbouwproject. De minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) krijgt een half jaar de tijd om maatregelen voor compensatie van de stikstofuitstoot nader te onderbouwen.

“Het tracébesluit is bijna in orde, maar nog niet helemaal”, zei de voorzitter van de afdeling bestuursrechtspraak, Rosa Uylenburg, woensdagochtend. Bijna achthonderd mensen keken mee met een livestream van de uitspraak. “Extern salderen mag, maar het heeft wel voorwaarden”, verklaarde ze, verwijzend naar de voorgestelde compensatiemaatregelen. “Het stikstofonderzoek bevat nu nog te weinig informatie om een oordeel te vellen.”

Natuurgebieden

Om de verwachte stikstofuitstoot van het toekomstige verkeer op de verbrede A12 en A15 te compenseren, heeft het ministerie naar partijen gezocht die stikstofruimte over hebben. “Om de ViA15 mogelijk te maken moeten zes agrarische bedrijven hun activiteiten geheel of

deels stoppen. Die stikstofwinst moet de extra stikstofneerslag als het ware goedmaken”, licht Uylenburg toe. Maar om dat te kunnen beoordelen, wil de rechter eerst weten hoe de omliggende natuurgebieden ervoor staan. Op dit moment bevatten de stikstofonderzoeken die de minister liet uitvoeren nog te weinig informatie om dat voor de Gelderse natuurgebieden afzonderlijk vast te stellen. Het verwijzen naar algemene maatregelen uit landelijke programma’s voor stikstofreductie en natuurverbetering vindt de rechter onvoldoende.

Beter motiveren Volgens een woordvoerder van het ministerie IenW biedt de uitspraak gelegenheid om een verdere onderbouwing in te dienen en alsnog een eindoordeel te krijgen. “We bestuderen de uitspraak en gaan in overleg met de provincie Gelderland als partner in het project. We gaan aan de slag om binnen de gestelde termijn aan het verzoek van de Raad van State te voldoen, zodat er alsnog een einduitspraak kan volgen.”

Ook bij een vorige tussenuitspraak in de ViA15-zaak, die al sinds 2021 bij de Raad van State voorligt, kreeg de minister een half jaar de tijd om stikstofzaken beter te motiveren. De deadline werd vorige keer niet gehaald: de minister

vroeg extra tijd om een nieuwe rekenafstand voor stikstof te bepalen. De uitkomst daarvan was wel dat de rechter de nieuwe rekenafstand voor stikstof, 25 kilometer, goedkeurde.

op de A12 richting Duitsland. Foto: ANP clusief ontwerpen, bouwen en onderhouden door te zetten.

Een handvol landelijke en lokale milieugroepen vecht het project al jaren aan via de bestuursrechter. Ze vinden dat er te losjes wordt omgesprongen met de milieu- en stikstofregels, vertelden ze eerder deze week aan Cobouw. Met de uitspraak deze woensdag eindigt voor de meeste partijen de juridische strijd. Hun bezwaren over de ‘passende beoordeling’ - hoe de minister heeft beoordeeld dat de negatieve effecten door stikstof tóch ecologisch toelaatbaar zijn - verklaarde de rechter ongegrond.

Stichting Natuur en Milieu Gelderland maakte als enige bezwaar tegen het extern salderen, oftewel de manier waarop de verwachte stikstofuitstoot van toekomstig verkeer wordt gecompenseerd. “Dit geeft altijd gemengde gevoelens”, zegt beleidsmedewerker Maarten Witberg over de uitspraak. “Maar we zijn op zich blij dat de rechter ons lijkt te volgen in ons pleidooi dat de argumentatie over het extern salderen van stikstof beter moet.”

Verdere vertraging Arno Visser, voorzitter van Bouwend Nederland, ziet het als goed nieuws dat het tracébesluit bijna in orde is. “Aan de andere kant moeten we weer een half jaar langer wachten en moet nader onderzoek plaatsvinden.” Toch ziet hij de uitspraak als extra aanmoediging om de transitie naar emissiearm en natuurin-

Het contract voor het ViA15-project, met een projectwaarde van 1,4 miljard euro, is in 2019 door Rijkswaterstaat gegund aan de combinatie GelreGroen (Dura Vermeer, Besix, Hochtief en John Laing). De partijen zullen opnieuw in gesprek moeten over de kosten, liet de topman van Dura Vermeer, Job Dura, een jaar geleden al doorschemeren. De gestegen bouwkosten en het langdurige stilliggen maken het lastig om het project voor de in 2019 afgesproken aanneemsom te herstarten.

Het ViA15-project moet de doorstroming in de regio Arnhem en Nijmegen verbeteren, door onder meer de A15 bij knooppunt Ressen over het Pannerdensch Kanaal door te trekken naar de A12. Volgens Rijkswaterstaat en de provincie Gelderland levert dit ook een rechtstreekse verbinding op tussen de Rotterdamse haven en Duitsland. Om al dat extra verkeer aan te kunnen willen de opdrachtgevers de A12 en A15 ook verbreden.

De ViA15-zaak gaat weliswaar over één project, maar heeft al jarenlang impact op de hele bouwsector. Vooral de natuurvergunningen van wegenbouwprojecten werden geraakt. Zo werd vastgesteld dat de stikstofuitstoot van dit soort projecten altijd berekend moet worden en dat soms ook compensatie nodig is. Mede hierdoor zorgt de stikstofcrisis tot 2030 voor een productieverlies van 1,2 miljard euro bij weginvesteringen, bleek deze week uit onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouw.

Minister De Jonge wil met nieuwe wet duidelijkheid en voorspelbaarheid brengen

‘Het

is onvermijdelijk

dat we kleiner gaan bouwen’

Woningbouw - Als het aan demissionair minister Hugo de Jonge ligt moeten gemeenten met een te klein aanbod aan sociale huurwoningen straks flink aan de bak. Twee derde van de nieuwbouw moet betaalbaar worden. Met een nieuwe wet gaan er landelijk uniforme definities gelden.

Gemeenten met weinig goedkope huurwoningen worden verplicht ten minste 30 procent sociaal te bouwen. Gemeenten die bovengemiddeld veel sociale huurwoningen hebben - en dat zijn vooral de grotere steden - moeten 40 procent van hun nieuwbouwopgave voor middeninkomens bouwen. Dat staat in het voorstel voor de Wet versterking regie volkshuisvesting dat demissionair woonminister De Jonge donderdag naar de Tweede Kamer stuurde.

Met omgevingsplannen kunnen gemeenten sturen op wat er waar gebouwd gaat worden. Maar tot nu toe kon iedere gemeente zijn eigen definitie van betaalbaar wonen hanteren. Daar wil De Jonge vanaf. Met de nieuwe wet gaan er landelijk uniforme definities gelden: voor een sociale huurwoning betaal je maximaal 880 euro per maand, voor middenhuur geldt 1.100 euro (eventueel plus nieuwbouwtoeslag) en een sociale koopwoning is niet duurder dan 390.000 euro. “Als iedereen zijn eigen definitie gaat hanteren, dan is dat gekmakend voor marktpartijen”, vindt de minister.

‘‘Als iedereen zijn eigen definitie gaat hanteren, dan is dat gekmakend voor marktpartijen’’

Als marktpartijen sociaal bouwen, dan geldt de verplichting om de woningen minimaal 25 jaar in het sociale segment te houden. De 30-procenteis voor sociale woningbouw en 40 procent voor middenhuur geldt niet per project, maar per regio. Lokale partijen moeten in eerste instantie zelf onderling bepalen hoe ze die betaalbare woningen over projecten en bouwende partijen verdelen.

Vrijblijvend

Met de Wet versterking regie volkshuisvesting wil De Jonge woningmarktregio’s dwingen om twee derde van hun nieuwbouw betaalbaar te maken. Zo ontstaat een “betere balans in de woningvoorraad in de regio en per gemeente en krijgen zowel middeninkomens als

Hugo de Jonge vorige week tijdens de start van de bouw van De Suikerzijde, een nieuw stadsdeel op het terrein van de voormalige Suikerfabriek in Groningen. Foto: ANP

lagere inkomens in de hele regio weer meer kansen op een passende woning”. De afgelopen jaren maakte het Rijk met provincies al bestuurlijke afspraken over de woningbouwprogrammering. Die zijn wat de minister betreft nog te vrijblijvend. “Er is doorzettingsmacht nodig.” Kleiner bouwen

Vooral in kleine gemeenten is het aandeel sociale huurwoningen nu te laag, vindt De Jonge. Gemiddeld hebben gemeenten 27 procent sociale huur. Slechts een kwart van de gemeenten zit boven dit gemiddelde. Dat de wet tot gevolg heeft dat er meer kleine woningen zullen worden gebouwd, vindt de minister niet bezwaarlijk. Het aantal eenpersoonshuishoudens neemt namelijk rap toe. “Het is onvermijdelijk dat we kleiner gaan bouwen.”

De nieuwe wet eist daarnaast dat gemeenten voldoende woonruimte creëren voor “aandachtsgroepen”, zoals ouderen en studenten. Rijk, provincies en gemeenten worden straks verder verplicht een “volkshuisvestingsprogramma” vast te stellen. Daarin staat hoeveel, waar en voor wie provincies en gemeenten gaan bouwen. De provincies krijgen de opdracht om samen met gemeenten te zorgen voor voldoende bouwlocaties, waarbij ze moeten inzetten op 130 procent van de plancapaciteit, omdat er altijd wel projecten uitvallen of vertraging hebben.

Als gemeenten om wat voor reden dan ook treuzelen met het aanwijzen van locaties, heeft de provincie de bevoegdheid om een knoop door te hakken. Als de provincie er niet uitkomt met de gemeente, kan de minister in het uiterste geval locaties aanwijzen, dat wil

zeggen: een gemeente verplichten om ergens te bouwen. “Er zijn heel veel locaties waar te lange discussies gevoerd worden over of er gebouwd kan worden”, vindt De Jonge.

Mantelzorgwoning

Een partij dwingen om te bouwen, kan de wet niet. “Er geldt geen bouwplicht voor ontwikkelaars met eigen grond”, lichtte een ambtenaar van het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening toe. Maar met “flankerend beleid”, zoals startgeld voor bouwplannen die bijna rond zijn, probeert Den Haag projecten een extra zetje te geven. In totaal is in de afgelopen kabinetsperiode 11,5 miljard euro in de woningmarkt gepompt. De Jonge: “Betaalbare woningen kosten nu eenmaal geld.”

Ook andere oplossingen voor de woningmarkt krijgen met de wet meer ruimte. Zo wordt het bouwen aan de rand van steden en dorpen, het zogeheten “straatje erbij”, minder ingewikkeld gemaakt. Ook het plaatsen van een mantelzorgwoning in de tuin wordt makkelijker. Gemeenten konden al een vrijstelling verlenen voor een huisje in de tuin, maar straks moeten alle gemeenten een mantelzorgwoning op het erf vergunningsvrij maken.

De wet moet er ook voor zorgen dat bezwaarmakers projecten niet te lang tegen kunnen houden. Projecten met “zwaarwegende maatschappelijke belangen” wil de minister in een verkort traject langs de Raad van State laten gaan, waarbij de rechtbank wordt overgeslagen.

De Raad van State had in november vorig jaar geadviseerd het verkorten van de procedures uit de wet te halen. Maar De Jonge zegt dat hij het heeft laten staan, omdat hij snelheid wil maken. “De meeste bezwaarprocedures gaan door naar de Raad van State. Dat is echt dubbel werk.”

“De meeste bezwaarprocedures gaan door naar de Raad van State. Dat is echt dubbel werk”

De tijdwinst door het verkorten van de procedures kan volgens de bewindsman oplopen tot een jaar. Nieuwbouwprojecten met twaalf of meer woningen komen in het korte traject. Daarmee zou volgens een studie van de Rijksuniversiteit Groningen 22 procent van de woningbouwprocedures bij de Raad van State komen te liggen.

Voorspelbaarheid

Volgens De Jonge biedt zijn voorstel een wettelijke basis voor het “hernemen van de regie op de volkshuisvesting”. Het is een “codificatie van wat het kabinet de afgelopen jaren in gang heeft gezet en geeft invulling aan de grondwettelijke opdracht van de overheid om te zorgen voor voldoende woongelegenheid”. Het wetsvoorstel biedt bovendien “duidelijkheid en voorspelbaarheid die overheden, corporaties en marktpartijen nodig hebben om de woningbouwopgave de komende jaren op te pakken”.

Het woningtekort is opgelopen tot boven de vierhonderdduizend woningen. Er zijn onvoldoende locaties om te bouwen. Tot en met 2030 zijn er 981.000 nieuwe woningen nodig. Het aanbod van woningen sluit ook niet aan op de vraag. De Jonge: “De afgelopen jaren is gebleken dat de markt niet automatisch voorziet in wat er nodig is. Er zijn vooral dure woningen gebouwd, terwijl er voor huishoudens met een lager of middeninkomen maar beperkt betaalbare woningen zijn bijgekomen […]. Gezien de omvang van de volkshuisvestelijke opgave, is de maatschappelijke urgentie van dit wetsvoorstel dan ook groot.”

Ontdek het Handboek Aanbestedingspraktijk Jouw ‘gids’

in het aanbestedingsdoolhof!

Ga naar vakmedianetshop.nl/boeken/handboek-aanbestedingspraktijk

Sterke groei spoorwerk vraagt om onorthodoxe maatregelen

Spoor - Gaf spoorbeheerder ProRail in 2020 nog 1 miljard euro uit aan vernieuwing en -onderhoud, dit jaar ligt het budget al op 1,7 miljard. Voor aannemers betekent dit steeds vaker overdag werken in plaats van ‘s nachts.

We lopen tegen de grenzen aan van wat mogelijk is”, zei John Voppen van ProRail tijdens een persbijeenkomst in Amersfoort. “We ontkomen er niet aan om meer overdag te werken.” Door het werk beter te spreiden, is het beter te plannen en kunnen mensen efficiënter ingezet worden. Bovendien is het met minder grote pieken makkelijker om alternatief vervoer voor reizigers te regelen.

Afgelopen najaar werd rond Rotterdam Centraal en station Schiphol al veel gewerkt tijdens kantooruren. Ook de werkzaamheden dit jaar voor de ombouw van emplacement Leeuwarden worden deels buiten de vakanties gepland.

ProRail kampt met een personeelstekort. Verreweg de lastigste groep spoorwerkers om te vinden zijn monteurs. In de periode voorafgaand aan de coronacrisis viel het tekort volgens Voppen nog wel mee, maar door de energietransitie zijn elektromonteurs nog schaarser geworden. Ook bij de netbeheerders zijn ze immers gewild.

Nachtwerk

Bijkomend voordeel van de verschuiving van het werk ’s nachts naar overdag is dat de spoorbranche aantrekkelijker wordt, verwacht Voppen. Bij ProRail zien ze nogal eens dat jongeren het in het begin fantastisch vinden om in de nacht te werken, maar als ze eenmaal een gezin hebben begint het te knellen. Daar komt bij dat overdag werken gezonder is, stelt de ProRail-topman. Een nadeel is dat meer overlast voor reizigers niet te voorkomen valt.

Een andere maatregel om het personeelstekort te verkleinen is een eigen mbo-opleiding Railtechniek die ProRail samen met onder meer enkele spooraannemers gestart is. Deelnemers worden in een werk-leertraject opgeleid tot monteur elektrotechniek, gespeciali-

seerd in energievoorziening of treinbeveiliging.

Overigens hangt de krapte aan personeel sterk samen met de aard van het werk, nuanceert portfoliomanager Martijn Blokker. “Civieltechnische mensen zijn iets makkelijker te vinden.” Die wetenschap is van belang bij de planning. Vijftig wissels vervangen bijvoorbeeld kost volgens hem meer hoofdbrekens dan vier tunnels aanleggen. Innovaties kunnen eveneens helpen om met minder mensen toe te kunnen, stelt Blokker.

De sterke groei in het werk heeft vooral te maken met de leeftijd van de infrastructuur. Een groot deel van het spoor is vlak na de Tweede Wereldoorlog aangelegd. ‘’Aangezien het spoor zo’n veertig jaar meegaat, zitten we dus nu aan het einde van een tweede cyclus van vervanging’’, legt Voppen uit. Er is al een paar jaar een stijgende lijn te zien en dat zal de komende jaren zeker zo blijven. Dit jaar is meer werk gepland dan ooit met zo’n vierhonderd grotere en kleinere projecten en onderhoudsklussen, waar zo’n negenduizend mensen aan werken. In omvang van het werk is het een groei van 12,5 procent ten opzichte van het geplande werk in 2023.

1,7 miljard Voor de werkzaamheden in 2024 heeft ProRail 1,7 miljard euro uitgetrokken:

900 miljoen aan onderhoud, 600 miljoen aan vernieuwing en 200 miljoen aan inrichting van de omgeving rondom het spoor. Daarbij gaat het onder meer om vernieuwing van de sporen aan de westkant van station Amersfoort Centraal, de uitbreiding van Amsterdam Centraal die nog doorloopt tot 2030, de aanpassing om de spoorzone Ede geschikt te maken voor de verwachte reizigersgroei en de aanleg van een ov-terminal en extra sporen bij station Amsterdam Zuid.

‘‘We willen niet dat de werkdruk te hoog wordt, anders ga je fouten maken”

Bij de planning probeert ProRail zo veel mogelijk werkzaamheden te combineren. Bijvoorbeeld wissels vervangen op een moment dat toch al een bouwproject op stapel staat. Dat levert soms dilemma’s op, zegt Voppen. Bij uitstel van het project kun je natuurlijk besluiten om dan ook maar te wachten met de wissels. De consequentie is wel dat de kans op storingen groter wordt en daarmee de kosten stijgen.

De komende jaren verwacht ProRail jaarlijks 1,8 miljard euro nodig te hebben voor vernieuwing en onderhoud. Ook als de infrastructuur die nu het ein-

de van de levensduur bereikt heeft vervangen is, blijft de hoeveelheid werk op hetzelfde niveau, voorziet Blokker. Er blijft immers ook nog nieuwe infrastructuur aangelegd worden. Hij erkent dat er zeker nog ‘budgetuitdagingen’ zijn om die gelden daadwerkelijk te krijgen.

Veiligheid

Ongeacht de hoeveelheid werk blijft veiligheid de eerste prioriteit. Daardoor kan het soms nodig zijn om de werkperiode te verlengen of het werkpakket te verkleinen als een aannemer ineens te weinig personeel heeft, zegt Blokker. “We willen niet dat de werkdruk te hoog wordt, anders ga je fouten maken.” Materiaaltekorten spelen ProRail nog steeds parten, zij het niet meer zo erg als vlak na de inval van Rusland in Oekraïne. De spoorbeheerder had toen vooral last van de hoge staalprijzen en niet geleverde spoorstaven als gevolg van de plotseling gestegen energiekosten. Nu zijn er weer andere geopolitieke omstandigheden die de planning in de war sturen. Zo moest een deel van het werk aan de Schipholtunnel uitgesteld worden doordat onderdelen voor de spoorstaafbevestiging niet op tijd geleverd konden worden. Ze kwamen per schip uit China, maar de aanvallen van Houthi-rebellen op schepen in de Rode Zee, dwongen de rederijen om een veel langere, alternatieve route te kiezen.

Gemeente en ontwikkelaar steggelen over woningbouwplannen

De goede vrede is even zoek op Zeister landgoed Dijnselburg

Woningbouw - Een kleine projectontwikkelaar heeft grote woningbouwambities voor een stuk voormalige kerkgrond in Zeist, en loopt te hoop tegen gemeentelijke plannen. ‘‘Op deze manier samen met de gemeente woningbouwplannen maken is zinloos.’’

Het is de grootste verkooptransactie van een kerkelijke instelling in de afgelopen tien jaar. Het

Philosophicum Dijnselburg verkocht zijn voormalige seminarie met 27 hectare bosrijke grond in 2017 aan Project Stroet voor bijna 4 miljoen euro. De kleine projectontwikkelaar wil er het landhuis in oude glorie herstellen en een idyllisch woonbos aanleggen waarbij natuur en wonen met elkaar verweven zijn. Maar de gemeente Zeist heeft andere plannen: die wil vooral op het nabijgelegen recreatieterrein woningen bouwen.

Een buste van de in 1987 overleden kardinaal en aartsbisschop Bernard Alfrink staat in de hal van het hoofdgebouw op het landgoed, laat Bastian Bogaards van Project Stroet bij een

rondleiding zien. Het was zijn schoonvader die het landgoed in 2017 kocht. Bogaards is net als zijn schoonvader, die een paar jaar geleden overleed, protestants opgegroeid. De aankoop, destijds in handen van de katholieke kerk, gebeurde volgens hem op gevoel. Hij noemt het ‘een parel’ tussen het andere bezit van het vastgoedbedrijf, dat onder andere bestaat uit molens, woningen, industrieel vastgoed, kantoren en kerken.

Houtnerven “Het is een fantastisch gebouw. Ik ben enthousiast”, zegt Bogaards in het landhuis, waar ook het vastgoedbedrijf is gevestigd. De “cultuur-historische tijdlagen” van het gebouw verrukken hem. Hij pakt een hoge schuifdeur, die door een kunstenaar is voorzien van niet van echt te onderscheiden houtnerven. Bogaards wil bij de herontwikkeling reke-

ning houden met de rijke geschiedenis van deze omgeving.

Zeventig jaar lang huisde het aartsbisdom Utrecht op het landgoed, een bordje bij de ingang verwijst er nog naar. In 1947 kocht het Nederlandse hoofdbisdom het gebouw uit 1883 om er priesters en diakenen op te leiden en te huisvesten. Dat duurde even: net na de Tweede Wereldoorlog waren de bouwkosten hoog en de bouwmaterialen schaars. Daarom kon aartsbisschop en kardinaal Bernard Alfrink pas in 1951 de eerste steen leggen. In 1952 werd het complex geopend en ingewijd, inclusief het philosophicum voor de filosofiecolleges en een kapel, die later ook gebruikt werd door de plaatselijke parochie. Verkoop onafwendbaar Al vrij snel na de opening begon het aantal priesters in opleiding af te nemen. De priesteropleiding verhuisde

eind jaren zestig naar Utrecht. Wel werden op het landgoed tot 2007 diakens opgeleid, en waren er afdelingen van het aartsbisdom gevestigd.

Rond 2009 was het bisdom bijna failliet, herinnert Hans Zuijdwijk zich. Volgens de econoom en woordvoerder van het bisdom kon landgoed Dijnselburg zichzelf niet bedruipen. De verkoop van het terrein werd onafwendbaar. In de economische crisis die was uitgebroken, lukte het echter niet meteen een koper te vinden. Zeker niet omdat de gemeente Zeist woningbouw op een deel van het landgoed niet zag zitten, waardoor projectontwikkelaars afhaakten.

Pas in 2017 lukte het een geïnteresseerde te vinden. “De eigenaar is niet katholiek, maar zo kijken wij niet, het is niet zo dat katholieken een streepje voor hebben”, zegt Zuijdwijk. Het zakelijk belang stond voor de katholieke instelling voorop. “We zijn niet schathemeltjerijk, dus gaat het om het meeste geld dat we er voor kunnen krijgen. Met dien verstande dat we het natuurlijk niet zouden verkopen aan een handelaar, of een exploitant van een bordeel.”

Voor een kleine 4 miljoen euro kocht Project Stroet het landgoed, inclusief opstallen. In oktober 2017 werd in de kapel de laatste mis opgedragen.

Gemeentelijke visie Tegen die tijd was ook de gemeente van gedachten veranderd. In januari 2017

‘‘De eigenaar is niet katholiek, maar zo kijken wij niet. Het is niet zo dat katholieken een streepje voor hebben”

besloot de gemeente Zeist dat de woningbouw opgevoerd moest worden, omdat het woningtekort sinds de kredietcrisis was opgelopen. Alle potentiële locaties werden in kaart gebracht, inclusief recreatiepark Dijnselburg, dat naast het landgoed ligt.

Op 30 november wisselde het landgoed van eigenaar en drie weken later besloot het college een “integrale gebiedsvisie” op te stellen voor de omgeving van het landgoed. Naast het seminarie vielen ook een camping, zwembad, atletiekbaan, sporthal, benzinestation en een Chinees restaurant onder de gebiedsplannen. Doel: “Tot een grotere ruimtelijke kwaliteit te komen voor dit gebied.”

Recreatiegebied

Ook BPD rook kansen in Zeist. De grootste projectontwikkelaar van Nederland kocht in 2020 het aan landgoed Dijnselburg grenzende, verouderde recreatiepark van twee hectare. Vastgoedondernemer Hans Achterberg kreeg er 3,8 miljoen euro voor en ontvangt laterwaarschijnlijk als het gebied een woonbestemming krijgt - nog eens 2,6 miljoen euro, blijkt uit de koopakte. Op het park staan nu nog verouderde recreatiewoningen die onderdak bieden aan Oekraïense vluchtelingen. Zij mogen er nog drie jaar wonen, belooft BPD. In ruil daarvoor mag de projectontwikkelaar van de gemeente plannen maken

voor permanente woningbouw op die locatie.

De gemeente denkt aan een “woonbos”, waarin honderd woningen op het recreatieterrein en vijftig woningen op het landgoed dicht bij elkaar staan. Wat de gemeente betreft kan in 2027 de schop in de grond. Het college wil tot en met 2030 vierduizend nieuwe woningen bouwen in Zeist.

Bogaards wil ook een woonbos, maar ziet liever dat de honderdvijftig geplande woningen meer verspreid worden over het hele plangebied. Zijn wens is om niet overmatig veel woningen op een klein stukje grond te plaatsen. “Dan krijg je een Vinex-klomp.” Hij wil naar eigen zeggen ‘parkinclusief’ ontwikkelen, zodat wonen en natuur met elkaar verweven zijn.

Met het verschil van inzicht tussen de gemeente en Boogaards lijkt de goede vrede op het landgoed even zoek. Bogaards voelt zich al jaren “niet serieus genomen als ontwikkelende partner”. Op deze manier samen met de gemeente woningbouwplannen maken is zinloos, vindt hij. Aan de gemeente schrijft hij begin dit jaar: “De trein blijft maar doorrijden, terwijl u weet dat wij niet aan boord zijn gestapt.”

Eigen koers

Bogaards vaart ondertussen zijn eigen koers. Hij laat een ontwerp zien voor een vijver die in een van de zichtlijnen van het landhuis moet komen te liggen.

Ook denkt hij erover nog een aantal schuurwoningen te plaatsen. Knarrenhofjes voor senioren zijn ook een optie.

De projectontwikkelaar is alvast begonnen het verwaarloosde gebouw stapje voor stapje op te knappen. De begane grond is inmiddels in oude glorie hersteld. In de kamers van het aanpalende gebouw, waar vroeger de priesters in opleiding woonden, verblijven nu 125 voornamelijk internationale studenten op kamers. Hun schoenen staan in de lange gangen naast hun voordeuren.

De eerste verdieping van het landhuis deed vroeger dienst als “huis der professoren”. De kamers van de leraren, met elk een bed en een wasbak, zijn onaangeroerd. Katholieke kruisjes hangen nog aan de muur en gebruikte matrassen staan tegen de wand.

Rode wijn

Als Bogaards de deur van de kapel op een kier zet, is er zicht op de activiteiten van de Wijnacademie die hier is neergestreken. Tientallen vinologen-in-opleiding worden er geïnstrueerd, de rode wijn draait rondjes in hun glazen, hun neuzen duiken in hun glas.

De grote ruimtes werden onder de marktprijs verhuurd aan onder meer zangkoren, zegt Bogaards. Bij elkaar houdt Project Stroet er een “goed rendement” aan over. De meeste inkomsten worden gebruikt voor de restauratie van de in verval geraakte panden. Tot nu toe

heeft zijn bedrijf al 2,5 miljoen euro geinvesteerd, zegt hij. En er zijn meer plannen. Zo wil het vastgoedbedrijf de theekoepel, de veranda en de luiken die ooit het gebouw sierden in ere herstellen.

Koeien en dassen

Bogaards denkt verder dan alleen vastgoed of woningbouw. Op het eigen terrein, vlak achter de parkeerplaats, houdt hij koeien. Een kwart van het vlees dat die koeien opleveren, wil Bogaards aan de voedselbank doneren.

Om een goede beheerder van het landgoed te zijn, liet hij zich scholen over bomen en ecologie. Zo weet hij bijvoorbeeld dat er een das leeft op Dijnselburg. “Die is vriendjes met een das van het aangrenzende landgoed Vollenhoven. Jammer genoeg is dat gebied afgescheiden door een autoweg.”

Bogaards droomt over een “groot Dijnselburg” met bospaden naar de aangrenzende woonwijken en natuur. Het landgoed wordt waarschijnlijk zijn levenswerk. “Ik ben nu veertig, als ik tachtig ben wil ik iets moois achtergelaten hebben.”

Dit is deel 2 in de serie Heilige grond. Lees alle verhalen op cobouw.nl

Regiobouwmeester bijt zich vast in versterkingsaanpak

‘Ik herken veel van de ongelijkheid en de kafkaiaanse situaties’

Groningen - Minder snel slopen, meer inbreng van bewoners en meer nieuwe architectuur die past in het Groningse landschap. Dat zijn enkele adviezen van stedenbouwkundige Enno Zuidema na zijn eerste honderd dagen als regiobouwmeester voor het aardbevingsgebied.

DOOR YVONNE TON

In zijn drie eerste maanden als regiobouwmeester voerde Zuidema al vele gesprekken met de vijf gemeenten in het gebied, de provincie Groningen, de zes corporaties, bewoners en de collega’s van NCG (Nationaal Coördinator Groningen), de uitvoeringsorganisatie van de versterkingswerkzaamheden in het aardbevingsgebied. Zijn bevindingen verwerkte hij in een tienpuntenadvies om de ruimtelijke kwaliteit te waarborgen bij het versterken of vernieuwen van gebouwen. De ongeveer 170 door NCG gekwalificeerde bouwers heeft hij nog niet gesproken, maar wel volop aan het werk gezien. Want wie denkt dat er niets gebeurt, heeft het volgens hem mis. “Er wordt superveel gebouwd in het gebied.”

Zuidema’s aanstelling vloeit voort uit het rapport van de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen van begin vorig jaar, die daarin vroeg om meer aandacht voor ruimtelijke kwaliteit. Als reactie besloot het kabinet in een van de vijftig maatregelen dat een regiobouwmeester daar invulling aan moest gaan geven. Is het niet vreemd dat die aandacht er nu pas komt terwijl de versterking al geruime tijd loopt. “Het heeft geen zin om met een vingertje te wijzen”, vindt Zuidema. “Als we een kans zien om het beter te doen, dan moeten we die grijpen. En die kans is er nu.”

Arbiter

Hij kende de regio waar hij nu als regiobouwmeester drie dagen in de week verblijft al goed voordat hij begon. Inmiddels is Zuidema teruggekeerd naar de Randstad, maar samen met zijn gezin woonde hij vijftien jaar in een boerderij aan de rand van het aardbevingsge-

bied. Hun huis hoefde niet versterkt te worden, maar had wel aardbevingsschade. De afhandeling daarvan verliep moeizaam omdat de NAM aanvankelijk niet wilde erkennen dat de schade ontstaan was door de gaswinning. Er moest uiteindelijk een arbiter aan te pas komen. Door zijn eigen ervaringen kan hij zich goed verplaatsen in bewoners in vergelijkbare situaties. “Ik herken veel van de ongelijkheid en van de kafkaiaanse situatie waarin bewoners soms terechtkomen.”

Het tempo moet flink omhoog om de versterking in 2028 af te ronden zoals het kabinet wil, concludeerde het Staatstoezicht op de Mijnen medio vorig jaar. Gaat meer aandacht voor ruimtelijke kwaliteit wel samen met het tempo opvoeren?

“We hebben in Nederland altijd een goed ruimtelijke ordeningsbeleid gehad, dat vervat is in allerlei omgevingsvisies, welstandsnota’s, procedures en regelingen. Iedereen die aanpassingen aan een pand doet moet een vergunning aanvragen om constructieve en welstandelijke redenen. Dat is ook goed. Ik zie wel dat in de Groningse versterkingsaanpak net gedaan wordt alsof welstand niet belangrijk is. Als het wel belangrijk is voor een uitbouw, zou het dan niet belangrijk zijn voor de versterking van je woning? Omdat er veel gestuurd wordt op snel, snel, snel, vergeten mensen dat wat voor iedereen geldt natuurlijk ook voor de versterkingsaanpak geldt.”

Zuidema wijst erop dat er met de vijftig maatregelen van het kabinet extra werk is bijgekomen. Zo is nu ook verduurzaming van woningen belangrijk. Daarnaast is het inzicht gegroeid dat een versterkingstraject voor een woning, buurt of straat in één keer goed moet verlopen. Voordat er nog maar een bouwplan ligt, moet je volgens hem goed nadenken over de juiste aanpak. “Dat betekent in principe ook een versnelling van dat traject met minder faalfactoren, minder teruggestuurde vergunningen en minder gedoe bij welstand. En door eerder een architect erbij te betrekken komen cruciale vragen eerder op tafel.”

‘‘Ik heb liever dat we met de huidige inzichten en vormentaal een nieuwe architectuurtaal weten te vinden die past binnen Groningen”

Is er tot nu toe onvoldoende rekening gehouden met ruimtelijke kwaliteit?

“Je hebt er gewoon mee te maken. Op het moment dat je vindt dat dat niet zo is en je denkt ‘dat probleem schaffen we wel als we bij de welstand zitten’, dan heb je je werk niet goed gedaan. Je kan ook aan het begin van het traject bedenken wat je nodig hebt. Bouwers zijn zich daar goed van bewust en weten in tenders heel goed risico’s te benoemen. De basis voor ruimtelijke kwaliteit moet niet moeilijk zijn. Vervolgens heb je nog een ander niveau. Als de versterkingsaanpak leidt tot veel nieuwbouw, wat betekent dat dan voor dorpen, wijken en gemeenschappen?”

Interview

Hoe zorg je ervoor dat het oorspronkelijke karakter van dat gebied niet verloren gaat?

“Het is niet voor niets dat er grote commotie ontstond over het plaatsen van cataloguswoningen of hele eenvoudige en doelmatige woningen in een monumentale context en aan dorpsranden. Daardoor zeiden mensen: ‘we herkennen ons dorp en Groningen niet meer’. De vraag is hoe we met bewoners het gesprek kunnen voeren over wat voor hen ideaal is en hoe ze willen wonen. Het gaat niet alleen om het toenemend aantal cataloguswoningen. De versterking nadert steeds meer de historische kernen van de dorpen. De mate en schaal van de bebouwing is daar vaak kleiner. Klein, maar fijn. Voordat je het weet wordt een woning veel groter omdat mensen een grotere woning willen en wordt die wens klakkeloos gevolgd zonder de ruimte te nemen om tot slimme oplossingen te komen. Plotseling staan er dan gigantische woningen in een heel poppig straatje.”

Er zijn toch wel regels om grootschalige bouw op zulke plekken tegen te gaan?

“Natuurlijk, er zijn bestemmingsplannen. Soms moet dat poppige straatje, ook poppig blijven. Toch zijn er bouwers en architecten die het gewoon voorstellen. Maar er zijn ook plekken waar geen bescherming geldt voor zulke karakteristieken en er meer mogelijk is in het bestemmingsplan om binnen de context terug te bouwen. Dan is nog steeds de vraag: wat is de bedoeling op deze plek en wat levert een bijdrage aan een goede woonomgeving? Dat gesprek wordt te weinig gevoerd. Dat moeten we wel doen en dat gaan we ook doen. Daarover ben ik al in gesprek met gemeenten en NCG. Er wordt nu per object gekeken wat nodig is voor de veiligheid binnen de kaders van NCG. We moeten naar het geheel kijken en daar ruimtelijke kwaliteit en de context van een gebouw bij betrekken.”

Prijsvragen

Met het organiseren van prijsvragen voor ontwerpers en bouwers, een van Zuidema’s tien adviezen, wil de regiobouwmeester creatieve ideeën voor nieuwe architectuur stimuleren. Hij doet dat in samenwerking met bestaande netwerken, de Rijksbouwmeester en de bouwbranche. Exact terugbouwen na sloop heeft niet zijn voorkeur. “Ik heb liever dat we met de huidige inzichten en vormentaal een nieuwe architectuurtaal weten te vinden die past binnen Groningen, zoals dat ook in de jaren twintig en dertig gebeurde met de Groninger School met architecten als Reitsma en die specifiek Groningse gebouwen heeft opgeleverd.”

Een van die prijsvragen die in de loop van dit jaar start wordt gericht op het behoud van boerenschuren die binnen de versterkingsaanpak vallen. Het grootste deel daarvan is niet beschermd, zegt Zuidema, en zo dreigen voor Groningen typische gebouwen te verdwijnen. Hij pleit ervoor om niet zo maar te slopen, maar eerst goed te kijken wat je kunt behouden, zoals de constructie, de schil of de contouren. Lukt dat niet, ontwerp dan een nieuwe Groninger schuur. “Ik vind het heel belangrijk om bij dat soort prijsvragen ook de aannemers en boeren te betrekken, zodat we niet alleen mooie ideeën krijgen, maar ook functionele en realiseerbare.”

Ook om duurzamer te gaan bouwen is de inbreng van aannemers zeer gewenst, vindt hij. In een tweede nog te organiseren prijsvraag roept hij bouwers dan ook op om te kijken naar manieren om biobased en circulair te versterken en te bouwen en waar gesloopt moet worden om dat circulair te doen. “Op dit moment worden nog heel veel woningen geheel of van binnen gesloopt. Al dat materiaal eindigt op een grote berg sloopafval. Als we Groningen goed willen doorgeven, laten we dan allereerst zorgen dat er minder bouwmateriaal verdwijnt en dat nieuwe materialen biobased en regionaal geproduceerd zijn.”

LEES MEER OVER DIT ONDERWERP OP COBOUW.NL

De vijf-meter-stijging te lijf met kustmeren en hogere dijken

Waterbouw - Nederland kan zich beschermen tegen een zeespiegelstijging van vijf meter, maar dan moeten er wel tijdig keuzes gemaakt worden over ruimtegebruik.

DOOR NOUSKA DU SAAR

Om Nederland te beschermen tegen een zeespiegelstijging tot wel vijf meter moet de politiek nu al gaan nadenken over het reserveren van genoeg geld, ruimte en bouwmaterialen. Met dat advies kwamen enkele onderzoeksteams die in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en de Deltacommissaris hebben gekeken naar de stijgende zee op lange termijn.

In november bleek al dat de huidige dijken en watersystemen bestand zijn tegen een zeespiegelstijging van drie meter. Dat moment nadert volgens klimaatmodellen van het KNMI net na 2100. Op nog langere termijn, grofweg een eeuw later, kan sprake zijn van een stijging van vijf meter of meer. Het Kennisprogramma Zeespiegelstijging onderzocht wat er nodig is om een dergelijke verhoging aan te kunnen.

Historische keuzes

Drie gemengde consortia van ingenieurs- en adviesbureaus als Deltares en Sweco, waterbouwers als Van Oord en Boskalis, kennisinstellingen en ambtenaren rekenden het afgelopen jaar tot in de puntjes de scenario’s uit. Elk team volgde daarbij een andere denkrichting,

van bescherming tegen overtollig water tot het benutten van de ruimte op zee en aangepast landgebruik om ruimte te maken voor water. Ze presenteerden hun bevindingen tijdens het congres van het Kennisprogramma Zeespiegelstijging in Bussum.

Verzilting

De meeste aandacht ging uit naar historische langetermijnkeuzes over de primaire waterkeringen en riviersystemen. Kan de Rotterdamse haven nog wel zeeén binnenvaart accommoderen als door de hogere zeespiegel sluizen vaker dicht moeten? Behouden we de Randstad door er extra ringdijken omheen te bouwen? In welke rivieren en meren laat Nederland in de toekomst het peil bewust stijgen? Blijft het Rijnmond-systeem open, met meer wateroverlast in bepaalde gebieden als gevolg, of wordt het gesloten, waardoor er meer water weggepompt en afgevoerd moet worden? En waar bergt Nederland al dat extra water?

Daarnaast is er oog voor verzilting en afnemende beschikbaarheid van water. Dat is een van de eerste problemen waar Nederland tegenaan zal lopen bij een stijgende zeespiegel. Vooral grootverbruikers in de landbouw en industrie gaan dat merken.

De drie consortiums van ingenieurs,

architecten en bouwers hebben alle keuzes ingetekend op kaarten en alle ingrepen doorgerekend. Dijkversterkingen en -verhogingen, zandsuppleties voor de kust, meer grote pompgemalen, extra waterbergingen en afsluiting van bepaalde rivierarmen achten zij haalbare ingrepen in voorbereiding op de vijf-meter-stijging.

Het kost 200 miljard euro om deze werkzaamheden tweehonderd jaar lang vol te houden. Oftewel: 1 miljard euro per jaar. Ter vergelijking: het jaarlijkse budget voor het Hoogwaterbeschermingsprogramma, dat de bestaande primaire waterkeringen moet versterken, bedraagt een kleine 400 miljoen euro per jaar.

Voor zandsuppleties om de kustlijn in stand te houden bij een zeespiegelstijging, moet Nederland bovendien alvast voldoende zand reserveren. Er is tussen de vier en elf miljard kubieke meter zand nodig. Nu brengt Rijkswaterstaat jaarlijks nog zo’n twaalf miljoen kubieke meter zand aan op de Nederlandse kust.

Nieuw kustmeer

De onderzoeksteams hebben ook enkele grote, nog duurdere ideeën uitgewerkt. Zoals een immense waterberging voor de zuidwestelijke delta om per seconde duizenden kubieke meter water uit de Rijn en Maas zeewaarts te pompen. Aanleg- en materiaalkosten voor het kustbassin zijn volgens Alex Hekman, zakelijk directeur Water bij Sweco, tussen de 30 en 35 miljard euro. Dat is nog exclusief kosten voor de aansluiting met waterkeringen en verdere gebiedsinrichting.

Andere scenario’s zijn volgens de ingenieurs en architecten minder haalbaar, zoals het verhuizen van de economisch belangrijke Randstad. Ook grootschalige woningbouw op terpen in lager gelegen gebieden zien de onderzoeksteams niet zitten.

De onderzoekers houden veel opties open en wagen zich niet aan tijdlijnen. Veel van de gepresenteerde denkrichtingen zijn met het huidige tempo van de zeespiegelstijging immers niet op korte termijn nodig. Al moet de overheid wel rekening houden met enkele decennia aan voorbereiding en uitvoering.

Over het ruimtegebruik moeten wel nú politieke keuzes gemaakt worden, zegt de nieuwe Deltacommissaris Co Verdaas. “We hebben nog tijd, maar we moeten wel tijdig besluiten nemen over het reserveren van ruimte voor extra bassins, ook in de Noordzee, en het verbreden van keringen.” Nieuwe woningen of belangrijke economische activiteiten vlak bij of buiten de dijken kunnen die ingrepen in de weg staan. Het beleid uit Den Haag om water en bodem ‘sturend’ te laten zijn bij het maken van ontwikkelplannen is een eerste aanzet, zegt Verdaas. “Dat is de nieuwe werkelijkheid geworden.”

Wat de toekomstscenario’s zijn voor Nederland, en hoe en waar er voldoende ruimte gereserveerd kan worden, is de komende jaren onderwerp van nader onderzoek. In 2026 moet deze nieuwe kennis bijdragen aan het herijken van het Deltaprogramma en de strategie voor de Nederlandse delta op de lange termijn.

Elk circulair blok in de computer getekend voor zijn plek in de boog

Duurzaamheid - Fieldlab

The Green Village heeft er een boogbrug bij van gerecyclede materialen. Het droogstapelsysteem is volgens de bedenkers breed toepasbaar in de bruggenbouw.

DOOR EDO BEERDA

De veertien meter lange boogbrug onderging, vóór plaatsing over de ‘slotgracht’ van de proeftuin op TU Delft Campus, al zijn eerste proefbelasting. Mensen van de TU Delft zetten er twee grote containers bovenop. Deze werden vervolgens elk gevuld met duizend liter slootwater. De experimentele constructie van losse blokken gaf geen krimp, ook niet toen initiatiefnemers Peter Eigenraam, Rob Nijsse, Ate Snijder erop klommen. Bij elkaar ruim 2.200 kilo. “De vervorming was minimaal, zo’n 2 centimeter. Ongeveer zoals vooraf berekend”, vertelt Rob Nijsse, emeritus-hoogleraar Structural Design aan de TU Delft. “Een boogbrug is natuurlijk ook een beproefde constructie en ontzettend veilig als hij goed is opgelegd. Dat wisten de Romeinen al.”

Niets nieuws onder de zon dus in constructief opzicht, maar des te meer wat betreft het materiaalgebruik. Het loopvlak bestaat namelijk uit drie soorten elementen vervaardigd uit circulaire materialen. Er zijn grote blokken van uit beton gewonnen zand en granulaat (Circuton) en blokken van geopolymeerbeton, met gerecyclede toeslagmaterialen en geopolymeren als bindmiddel. Daarnaast bevat de boog kleinere blokjes van hergebruikt keramiek. Het gaat vooral om gemalen bakstenen, maar ook om wasbakken en toiletpotten. Andere onderzochte materialen, zoals gerecycled glas, kunststof en bagger, bleken vooralsnog te kostbaar voor toepassing in de experimentele brug.

Zonder lijm

Elk blok is in de computer getekend voor zijn plek in de boog. Op basis daarvan zijn in de betonfabriek polystyreen-mallen gemaakt. Met de in totaal 206 ongewapende blokken die dat opleverde, bouwden BAM Infra Nederland en onderaannemer GKB afgelopen weken de brugconstructie op. Dat gebeurde zonder lijm of cement. Uiteraard, want de fiets-voetgangersbrug moet aan

het einde van zijn levensduur weer uit elkaar kunnen. De blokken zijn dan herbruikbaar om er elders een brug mee te bouwen.

Het Delftse experimentele exemplaar kan extreem lang meegaan. Anders dan doorsnee stalen bruggen heeft een boogconstructie niet te maken met vermoeiing. Een hoge betonsterkteklasse is daarom niet nodig voor het circulaire bouwwerk. De boogvorm vergt weliswaar relatief veel materiaal, maar als het afkomstig is uit gesloopt materiaal, is dat milieutechnisch gezien geen bezwaar.

Houten ondersteuning

De opbouw van de 27 ton zware brug gebeurde op het land. Eerst zetten de bouwers een houten ondersteuningsconstructie in elkaar. Vervolgens werden de genummerde blokken er een voor een opgelegd, netjes tegen elkaar. Na verwijderen van de ondersteuning houdt de zwaartekracht de boog bij elkaar. Dat is mede mogelijk door de speciale vorm van de blokken, die door een welving in elkaar grijpen. “Alleen in het midden hebben we een krimpvrije mortel toegepast om de toleranties op te vangen in de keramiekstenen”, vertelt Nijsse. “Verder is alles droog gestapeld.” Verder is tussen alle blokken in het brugdek een laagje van 2 millimeter polyoxymethyleen (POM) aangebracht, om oneffenheden uit te vlakken. Dit voorkomt ook dat

de blokken ‘koud’ tegen elkaar drukken.

Aangezien de constructie nog naar zijn definitieve locatie moest worden gehesen, werd deze tijdelijk voorzien van trekstangen. “De stangen waren bevestigd in de buizen in de buitenste blokken van het brugdek”, wijst projectleider Tim Jonathan van The Green Village. “De horizontale krachten die ontstaan tijdens het hijswerk worden op die manier opgevangen.” Nadat een 160tons kraan de brug vrijdag op zijn plek had gehesen, konden de trekstangen er weer uit.

Tijdens het vervolgonderzoek de komende jaren krijgt vooral de oplegging van de boog veel aandacht. Een flauwe boogconstructie zoals in Delft moet zijn grote oplegkrachten kwijt kunnen op de landhoofden. Die moeten dus hun mannetje staan. De betonnen steunpunten zijn daarom elk stevig gefundeerd op zeven schoor geslagen palen, die de spatkrachten opvangen. De komende jaren worden de vervormingen in de opleggingen nauwkeurig gemonitord en getoetst aan de computerberekeningen. Zijn de vervormingen te groot, dan kunnen altijd de trekstangen nog worden teruggeplaatst.

Vervangingsopgaven

De gebruikte bouwmethode maakt overspanningen mogelijk tot zo’n dertig meter in diverse booghoogtes en breedtes. Maar meer zou ook kunnen, denkt Nijs-

se. Het zou alleen zwaardere stenen vergen. De belangstelling vanuit de grond-, weg- en waterbouw is mede daarom groot. “Hoe zwaar je precies kunt bouwen op deze wijze, kunnen onze computerprogramma’s voor elke locatie berekenen”, zegt hij. “Maar in principe is dit bouwsysteem geschikt voor veel van de vervangingsopgaven die eraan komen in Nederland.” De bedenkers broeden nog op een mogelijke circulaire fundering voor de brug. Die zou de horizontale spatkrachten moeten opnemen met kabels en de verticale krachten met schroefpalen.

Proefproject

De Circulaire Boogbrug op The Green Village vervangt een deels glazen proefbrug die er de afgelopen vijf jaar lag. Deze krijgt een plekje elders op de TU Delft-campus. Het nieuwe exemplaar is gefinancierd met subsidie van de TU Delft en een bijdrage van de betrokken partijen. Behalve de ontwikkelaars ENS engineers (Peter Eigenraam, Rob Nijsse, Ate Snijder) gaat het om de ReStruct Group faculteit Bouwkunde, TU Delft | directie Campus Real Estate & Facility Management, SQAPE, Jansen BV, C2CA, Strukton, Zilverschoon Randwijk, BAM Infra Nederland, GKB, 4Risk, Beamix en The Green Village.

Congestie zal bij huidige beleid naar verwachting toenemen

De scenario’s zijn duidelijk: groei wegverkeer zet door

Infra - Het personen- en goederenvervoer zal de komende jaren naar verwachting groeien. En dan vooral via de weg. De trein kampt met achterblijvende aantallen reizigers.

De mobiliteit is in 2022 sterk gestegen na een enorme afname tijdens de coronacrisis met de bijbehorende lockdowns, maar was nog niet terug op de piek van 2019, het laatste jaar voor corona. De laatste coronamaatregelen eindigden in maart 2022, dus de cijfers voor 2023 zullen naar verwachting hoger uitkomen.

Gemiddeld reist een Nederlander volgens het CBS 30,2 kilometer per dag, verdeeld over 2,7 verplaatsingen en 72,7 minuten. Dat omvat alle soorten verplaatsingen, zoals woon-werkverkeer, boodschappen doen, de kinderen van school halen en een rondje door het park lopen.

De meeste kilometers worden afge-

legd tussen werk en woning, en dat doen we dan vooral met de auto: in 2022 betrof dat 66 procent van alle kilometers, 2 procentpunt meer dan in 2019.

Corona

Voor het voorspellen hoe de mobiliteit zich de komende jaren zal ontwikkelen, zijn de groei van de bevolking en van de economie belangrijke indicatoren. En er zijn meerdere onzekerheden. Marije Hamersma, senior wetenschappelijk onderzoeker bij het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid: “We weten nog niet precies wat de structurele effecten van corona zijn op bijvoorbeeld het thuiswerken. En slaagt het openbaar vervoer erin de kwaliteit op peil te houden?”

Het Kennisinstituut werkt daarom met drie scenario’s per vervoersmodaliteit. In de basisraming komt het totale

wegverkeer op Nederlands grondgebied in 2023 boven het gemiddelde van 2019 uit, waarna een verdere stijging volgt. Het fietsverkeer oversteeg al in 2022 het niveau van 2019. Bus, tram en metro komen volgens de basisraming in de looptijd van deze prognose (tot en met 2028) niet boven het niveau van 2019, en dat geldt ook voor de trein.

‘‘We gaan toe naar een landelijk dekkend netwerk van hoogwaardige fietsroutes’’

Hamersma: “In alle scenario’s verwachten we groei voor het wegverkeer. Dat komt vooral doordat de bevolking en de economie naar verwachting groeien en daardoor het verkeer op de weg toeneemt. Thuiswerken heeft wel een dempend effect, maar niet zoveel dat het de groei tenietdoet. De congestie zal bij het huidige vastgestelde beleid dus naar verwachting gaan toenemen.”

Het openbaar vervoer had in 2022 te maken met een afname in reizigerskilometers van ongeveer 23 procent (bus, tram, metro) tot 30 procent (trein) ten opzichte van 2019. Dat is deels te verklaren door thuiswerkend kantoorpersoneel, dat daardoor niet of minder met

de trein naar het werk gaat. “Ook worden er minder zakelijke reizen gemaakt sinds corona”, zegt Hamersma. “Daarnaast is het aantal mensen dat bij voorkeur het ov gebruikt voor vrijetijdactiviteiten afgenomen. De veranderingen lijken grotendeels structureel van aard. De pandemie is overigens niet de enige reden voor het verminderde ov-gebruik. Ook andere factoren spelen een rol, zoals een hoge inflatie en een gedaald ov-aanbod.”

Groei e-bikeverbindingen

Een vervoermiddel dat duidelijk in de lift zit, is de e-bike. “Elektrisch fietsen gaat deels ten koste van de gewone fiets”, zegt Hamersma. “Maar het vervangt ook voor een deel woon-werkverkeer met de auto over korte afstanden. Het aandeel van de e-bike binnen de fietskilometers gaat van 24 procent in 2019 naar ongeveer 45 procent in 2028, denken wij.”

De e-bike is een alternatief voor andere vervoersvormen bij afstanden van 15 tot 20 kilometer, zegt Hillie Talens van kennisplatform CROW. “De toekomst is aan lange afstand-fietsverbindingen. We gaan toe naar een landelijk dekkend netwerk van hoogwaardige fietsroutes. De routes lopen meestal parallel aan het spoor, auto(snel)wegen en ook bestaande wegen of fietspaden kunnen beschik-

Foto: Shutterstock

baar worden gesteld. Wel zijn de kunstwerken die onder andere nodig zijn voor de kruisingen met andere hoofdroutes zoals auto(snel)wegen, waterwegen en spoorwegen nog een wegenbouwkundige, financiële en landschappelijke uitdaging.”

Uit de stad

Talens wijst erop dat er een kentering in de ontwerpwereld gaande is, waarbij de auto steeds meer uit de stad wordt ge-

weerd en eerst ruimte voor voetgangers, fietsers en ov gezocht wordt. “Dat is nu vooral een oplossing voor de hoge parkeerruimtekosten bij nieuwbouw. Maar het gaat uiteraard ook om duurzaamheid.” Ze ziet in dat verband nieuw enthousiasme voor mobiliteitshubs aan de randen van de steden, waar mensen kunnen overstappen van ov en fiets naar de auto en andersom. Deze hubs zouden aangevuld kunnen worden met flexwerkplekken, horeca en retail.

Het binnenlandse goederenvervoer kwam in 2022 uit op 126,4 miljard tonkilometer, een daling van circa 4 procent ten opzichte van 2021 en het laagste niveau sinds 2013. Dit hangt onder andere samen met tegenvallende economische ontwikkelingen.

Binnenvaart

De meeste vracht wordt vervoerd over de weg, gevolgd door de binnenvaart. In het laatste decennium is het relatieve aandeel van vrachtwagens toegenomen ten koste van binnenvaartschepen.

“De binnenvaart heeft dit jaar ook last gehad van de lage waterstanden. Op middellange termijn voorzien we 1 procent daling voor het goederenvervoer ten opzichte van 2019”, zegt Hamersma. “Het wegvervoer daalt in het basisscenario in 2028 met 0,5 procent en de binnenvaart daalt 5 procent. Het spoorgoederenvervoer groeit in de periode 2019-2028 met circa 18 procent.”

LEES MEER INSIGHTS-ARTIKELEN OP COBOUW.NL

Uit de woonfabriek

BERLINDA VAN DAM/ANP

In de oude Rosmolenwijk in Zaandam heeft woningcorporatie Parteon de afgelopen jaren 472 woningen gebouwd. De komende jaren komen daar nog 228 woningen bij, waarvan een groot deel circulair en duurzaam is. Een deel hiervan, 96

sociale huurwoningen wordt gefabriceerd door Homes Factory en bestaan uit twee modules die in een fabriek worden gemaakt. Het bouwen van de industriële woningen duurt ongeveer 6,5 week. Daarna is nog drie weken nodig voor het aansluiten en woonrijp maken van de omgeving.

‘Force majeur’ dwingt gevelbouwer Rollecate tot aanpassingen

Flexibel familiebedrijf met een lichte rivaliteit tussen ‘rood’ en

‘blauw’

Marktontwikkeling - Hoge (brandstof)prijzen, materiaaltekorten en algehele malaise: net als de rest van de bouwsector kreeg gevelbouwer Rollecate, die dit jaar het zeventigjarig bestaan viert, ermee te maken. “Het was force majeur die ons dwong om na te denken over onze toekomst”, zegt algemeen directeur Jos Mulkens.

Mulkens, met 35 jaar ervaring in tal van leidinggevende functies in de bouwwereld, nam anderhalf jaar geleden het roer over bij Rollecate. Hij kon meteen vol aan de bak. “Door de oorlog in Oekraïne en de naweeën van de corona-epidemie werden we geconfronteerd met omstandigheden die we nog niet eerder hadden meegemaakt. Vanuit de aandeelhouders en de raad van commissarissen kwam de vraag: hoe gaan we in de toekomst om met dit soort onvoorziene omstandigheden? Met andere woorden: hoe maken we ons bedrijf toekomstbestendig?”

Om te beginnen door schaalvergroting, luidde het antwoord. Het trof daarbij dat het bedrijf uit Staphorst al sinds 2015 nauw samenwerkt met Kolf&Molijn uit Emmeloord, waar Mulkens twee jaar eerder als directeur was aangetreden. Waar Kolf&Molijn zich toelegt op gestandaardiseerde massaproductie van aluminium ramen en deuren voor de woning- en utiliteitsbouw, richt Rollecate zich met name op ‘speciale projecten’ in de gevelbouw. “We zijn daarin echt toonaangevend, met projecten die internationaal in het oog springen. Zoals de Zalmhaventoren in Rotterdam.”

Marktsegment

Rollecate en Kolf&Molijn vullen elkaar perfect aan, aldus Mulkens. “Ze bedienen grotendeels hetzelfde marktsegment en dezelfde doelgroep, maar met andere diensten en producten. Beide werkten al nauw samen. Een fusie was dus een logische stap. Dankzij die schaalvergroting kunnen we onze marktpositie verder versterken, kosten besparen door efficiënter te werken

én onze leverbetrouwbaarheid vergroten. Het geeft ons ook een bredere basis: als het in de woningbouw minder gaat, kunnen we dat opvangen met onze speciale projecten.”

Het gefuseerde bedrijf gaat verder onder de naam Rollecate BV, dat zich met ongeveer 350 medewerkers en een jaaromzet van 90 miljoen euro het grootste gevelbouwbedrijf van Nederland mag noemen. Rollecate is een familiebedrijf waarvan alle aandelen nog steeds in handen zijn van de nazaten van ‘opa’ Roelof Roo, een van de drie oprichters. Een van die aandeelhouders is kleindochter Eline Roo, die als manager business development werkzaam is bij Rollecate.

Slingerende auto

Na een studie financieel management werkte ze bij een private equitybedrijf en bij ING, voor ze – alsnog – toetrad tot het familiebedrijf. “Ik wilde dat nooit. Ik vond het verschrikkelijk als mijn vader vroeger langs projecten van Rollecate reed. ‘Kijk dat hebben we ook gemaakt.’ En die auto maar slingeren. Maar bij ING miste ik het ondernemerschap en na een goed gesprek met mijn vader zag ik in dat ons mooie familiebedrijf veel kansen biedt. Nu rijd ik zelf graag langs onze projecten.”

‘‘Doordat er nu eenheid is in onze werkwijze, zijn we veel flexibeler”

Om beter in te kunnen spelen op de zich snel ontwikkelende bouwmarkt en efficiënter te kunnen produceren, voerde Mulkens een nieuwe bedrijfsstructuur in, met vijf business units die zich richten op de verschillende delen van die markt: woningbouw, utiliteitsbouw, specials, staal en de kleinzakelijke markt. “We wilden meer vanuit de klant gaan denken, dus van buiten naar binnen. Wat wil die klant en hoe kunnen we daar zo goed en kostenefficiënt mogelijk op inspelen? De businessunits hebben eigen accountmanagers die de contacten met de klanten onderhouden, maar bijvoorbeeld ook eigen calculatoren en andere specialisten. Daarmee kunnen we veel beter inspelen op het verschil in dynamiek tussen een relatief eenvoudig woningbouwproject en een echte special, zoals de Zalmhaventoren. Het is een vorm van specialisatie waarmee we onze efficiency enorm hebben verhoogd.”

Eén proces

Ook de interne processen werden gestroomlijnd. “We hebben nu één proces voor de hele organisatie, van de offerte tot en met de montage en de uitvoering. Dat was ook nodig, want de verschillende projectgroepen hanteerden vaak hun eigen werkwijzen, hun eigen manier van offreren en calculeren. Doordat er nu een-

heid is in onze werkwijze, zijn we veel flexibeler.” Punt van aandacht is nog wel het verschil in bedrijfscultuur tussen Rollecate en Kolf&Molijn. “Het is een verschil tussen rood en blauw. Letterlijk, want de huisstijl van Rollecate is blauw en die van Kolf&Molijn was rood. Beide bedrijven werkten al wel samen, maar er was toch onderlinge rivaliteit. Daar moeten we vanaf. We zijn één bedrijf met één cultuur en we doen het samen. Maar van alle facetten van een bedrijf is de cultuur het lastigst te beïnvloeden. Het duurt nog wel even voor we echt één bedrijfscultuur hebben.”

Integraal onderdeel

Hoe dan ook kan Rollecate door de herstructurering beter en sneller inspelen op de ontwikkelingen in de markt en de veranderende functie van de gevel. Mulkens: “De tijd dat een gevel bestond uit bakstenen en een raampje met een gordijntje ligt al lang achter ons. Een gevel is een essentieel onderdeel van het gebouw geworden, met tal van functies, zoals energiebesparing, koelen, verwarmen etcetera. Eigenlijk is de gevel een integraal onderdeel geworden van het totale gebouwensysteem. Mede daarom zitten wij als gevelbou-

Eline Roo en Jos Mulkens van familiebedrijf Rollecate. Foto: Johan Nebbeling wers tegenwoordig vaak al in het voorlopig-ontwerpstadium aan tafel met opdrachtgevers en andere partijen. We zijn een wezenlijk onderdeel van de hele keten.”

Daarbij, zegt Mulkens, stellen architecten steeds complexere eisen aan de gevel. “Robuuste betonnen structuren komen amper nog voor. Je ziet nu vooral grotere glasoppervlaktes en slankere dimensies. Die maken ons werk ook complexer en uitdagender, zowel in de engineering als in de productie.”

Maatwerk

Die productie vindt plaats in twee productieafdelingen: het maatwerk - de complexere gevelelementen voor de speciale projecten - wordt in de fabriek in Staphorst gemaakt. Het standaardwerk – kozijnen en deuren voor de woningbouw – in een al even geautomatiseerde productiehal in Emmeloord. Rollecate heeft daarnaast een eigen staalfabriek in Hongarije en kantoorvestigingen in onder meer Dordrecht en Wormer.

Rollecate heeft een eigen engineeringafdeling in Nederland, maar ook een in de Indiase stad Bangalore.

Die bestaat dit jaar tien jaar. “Mijn vader zag er kansen vanwege het grote aanbod van gekwalificeerde werknemers in India en de goede arbeidsmoraal. Het tekent het ondernemerschap dat Rollecate altijd heeft gekenmerkt, dat hij het heeft aangedurfd om daar een vestiging te beginnen”, zegt Eline Roo, die naar verwachting over enkele jaren het stokje van Mulkens zal overnemen.

Hoe ziet zij de toekomst van Rollecate? “Duurzaamheid en circulariteit worden bepalend voor de hele bouwsector en dus worden dat ook voor ons key factors. We kunnen nu nog niet 100 procent circulair werken, maar daar streven we wel naar. Ik zie productielocaties voor me die veel verdergaand zijn gerobotiseerd en geautomatiseerd. Ook AI zal bij ons zijn intrede doen.”

Circulair bouwen

Met circulair bouwen deed Rollecate overigens al ervaring op bij de bouw van de tijdelijke rechtbank in Amsterdam. “Die is zo ontworpen, dat hij na afloop van het proces makkelijk gedemonteerd kon worden. Wij leverden de demontabele gevel. De rechtbank is in-

middels gedemonteerd en ligt klaar om opnieuw opgebouwd te worden in Enschede.”

Duurzaamheid heeft wat Roo betreft ook betrekking op de medewerkers. “We willen goede mensen aantrekken én behouden door hen opleidingen, trainingen en carrièrekansen te bieden. Wie wil, moet kunnen doorgroeien. Dat is in het belang van onze mensen, maar ook van het bedrijf.”

Wat in ieder geval niet zal veranderen: de trots op het bedrijf, die wordt gemaskeerd door nuchterheid en een ‘doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg’-houding. “Wij vinden het niet nodig om ons op de borst te slaan. We weten waar we staan: een gezond familiebedrijf met een solvabiliteit van 30 procent, dat investeringen uit eigen middelen betaalt en daarvoor geen bank nodig heeft. Bij ons gaat het niet om de cijfers, maar om het verhaal achter de cijfers. Ondernemerschap zit in ons DNA. Dat maakt ons sterk, ook in de toekomst. Wij zijn er voor de lange termijn.”

Bouwberichten

Grootschalige transformatie sport- en evenementencomplex Merwestein Nieuwegein

De ‘verbinder’ ligt voortaan achter een groene gevel

Sport- en evenementencomplex Merwestein aan het Merweplein in Nieuwegein gaat de komende jaren flink op de schop. Het ruim veertig jaar oude complex wordt gerenoveerd, vernieuwd, verduurzaamd en uitgebreid.

DOOR JEROEN KREULE

De gevels worden voorzien van beplanting, waardoor het gebouw een belangrijke vergroener van het plein wordt. Beeld: Slangen+Koenis Architecten genwater opgevangen en gereinigd, zodat het kan worden hergebruikt als zwembadwater. Ook de warmte uit het water van de douches wordt teruggewonnen.

Het gebouw wordt zo’n 60 procent groter, maar het energieverbruik wordt gehalveerd. De bestaande zwembaden – het doelgroepen-, wedstrijd- en golfslagbad –worden gerenoveerd, terwijl de rest van het gebouw wordt gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw.

Door de jaren heen heeft het complex al verschillende renovaties ondergaan, nu is het toe aan een grootschalige transformatie, aldus Verbindion, de opdrachtgever van dit project. Verbindion is opgericht om inwoners van Nieuwegein op sportieve wijze bij elkaar te brengen en daarmee de sociale cohesie te bevorderen.

Zo komt er een dubbele sporthal, in plaats van een. Ook komen er meerdere multifunctionele ruimtes in het nieuwe complex. Verder worden de entree, horeca en kleedruimten vernieuwd. De daken, gevels en puien worden volledig geïsoleerd. Niet alleen het gebouw, maar ook de directe omgeving gaat op de schop. Zo verandert het eigen achterterrein in een park waar gesport en gespeeld kan worden. Het zwembad blijft tijdens de bouwperiode grotendeels open.

Het nieuwe gebouw zal na oplevering nagenoeg zelfvoorzienend in energiegebruik en gasloos zijn. Zo wordt energie opgewekt door zonnepanelen op het dak en wordt re-

Het nieuwe Merwestein wordt afgekoppeld van de stadsverwarming en krijgt een volledige, all-electric installatie. Omdat de energievraag groot is – met name voor het verwarmen van het zwemwater – komen er niet alleen PV-panelen op het dak, maar ook aan de gevels. Hoofdaannemer Burgland Bouw is eind 2023 begonnen met de werkzaamheden. Slangen+Koenis Architecten is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Klimaatadaptatie

Om spaarzaam met kostbare ruimte om te gaan, zijn de functies maximaal gestapeld. Zo ontstaat er bovendien ruimte voor een levendig buitengebied dat weer een bijdrage levert aan klimaatadaptie en biodiversiteit.

Op de plek van de huidige entree komt een nieuwe hoofdentree met horecaruimte. De nieuwe entree krijgt een grote vide en wordt gezien als het kloppende hart van het gebouw. In de (transparante) plint komen verder onder meer een dojo en vergaderruimtes.

Achter de groene gevels, op de eerste verdieping van het gebouw, komen een dubbel geschakelde sporthal, multifunctionele (sport)ruimten, kleedruimen, een foyerruimte en de tribune voor het doelgroepenbad.

Op de tweede verdieping bevinden zich kantoorruimten, techniekruimten en de tribune van de dubbele sporthal. De tribune biedt plek aan 800 personen.

Ook sportschool DeMix is gehuisvest in het nieuwe gebouw: het ligt naast de hoofdentree en wordt straks meegenomen in het gevelbeeld van Merwestein. De architect heeft er voor gekozen om de gevels te voorzien van beplanting, waardoor het gebouw een belangrijke ‘vergroener’ van het plein wordt. De oplevering staat gepland in het voorjaar van 2026.

Bouwberichten.nl

Plaats: Nieuwegein

Opdrachtgever: Verbindion Nieuwegein

Ramingsgroep: 10 miljoen euro

Nummer: 551241

Wil je meer informatie over dit en andere projecten zien, inclusief alle contactpersonen en marktpartijen? Probeer Bouwberichten dan 14 dagen gratis. Zonder verplichting. Heb je een inhoudelijke vraag of opmerking, neem dan contact op met het redactieteam van Cobouw Bouwberichten: content@vmnmedia.nl.

Bouwberichten

Regio-indeling

West Noord-Holland, Zuid-Holland

Zuid

Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Noord

Friesland, Groningen, Drenthe

Oost

Utrecht, Overijssel, Gelderland, Flevoland

West

ONTWERP

CAPELLE AAN DEN IJSSEL

c 9

Bouwen 342 studentenwoningen (allen huur), op kavel 2K4, aan Fascinatio Boulevard. De start van de bouw is afhankelijk van de vergunningprocedure. De architect is bekend bij de opdrachtgever.

Geplande Start 09-2024

Projectontwikkelaar: White House Development (WHD ) B.V., Schouwburglaan 16, 2806 AV Gouda, 0182-221014

Projectontwikkelaar: Rotterdamse

Ontwikkelings Maatschappij (ROM) B.V, Barbizonlaan 45/A, 2908 ME CAPELLE AAN DEN IJSSEL, 010-8917275

LEIDSCHENDAM

a 9

Bouwen ca. 325 koopwoningen / verbouwen monumentale kerk tot woonzorgcentrum voor 48 bewoners (3400m2) / horeca / commerciële ruimte (125m2) / gebouwd parkeren op het vml. GGZ-terrein Park Schakenbosch aan de Veursestraatweg / Lijtweg / Frekeweg. Plan bestaat uit 9 deelgebieden. Plan ‘Landgoed Voorlei’. De deelgebieden zijn: De Boomgaard (ID 548959) / Het Lint (ID 548958) / Vlietzicht (ID 548960) / De Pauwentuin / De Lijtweg / Duivenhof / Huizen aan de Vijver / Het Carré. Duurzaam project vanwege gasloos bouwen. Genoemde architecten zijn alle betrokken geweest bij het realiseren van het schetsontwerp. Hoofdproject.

Geplande Start 11-2023

Opdrachtgever: Stichting Cardia, Isabellaland 150, 2591 SL ‘s-Gravenhage, 070-8008888

Projectontwikkelaar: Kondor Wessels

Projecten B.V., Straatweg 2a, 3604 BB Maarssen, 088-1861500

Architect: Wiel Arets Architect & Associates BV, d’Artagnanlaan 29, 6213 CH Maastricht, 043-3512200

Architect: Braaksma & Roos Architecten BV, Toussaintkade 52, 2513 CL ‘s-Gravenhage, 070-3615363

Architect: dok architecten, Kraanspoor 34, 1033 SE Amsterdam, 020-3449700

Projectontwikkelaar: Borghese Real Estate, Arkerpoort 2, 3861 PS Nijkerk, 033-2464010

Hoofdaannemer: HMU & Olsthoorn Bouw & Ontwikkeling B.V., Leewerf 60, 2678 KD De Lier, 0174-624796

Hoofdaannemer: Thuis in Bouwen, Energieweg 17, 4231 DJ Meerkerk, 0183-351334

Gebouwtypen en soorten werk

a Gezondheidszorg

b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie

c Wonen

d Onderwijs

e Cultuur en religie

f Bedrijven en logistiek

g Horeca, sport en recreatie

h Winkels en parkeren

AMSTELVEEN g 9

Renoveren / nieuwbouw zwembad /sporthal / buitenbad, na sloop zwembad, aan de Van der Hooplaan. Fase 2. Besluitvorming omtrent Fase 2 vindt plaats in 2025/2026. Voor Fase 1, zie ook ID 542704.

Geplande Start 06-2025

Architect: Slangen + Koenis Architecten, Swammerdamweg 11, 3401 MP IJsselstein, 030-6888044

Opdrachtgever: Gemeente Amstelveen, Laan Nieuwer-Amstel 1, 1182 JR Amstelveen, 020-5404911

AMSTELVEEN f 8

Bouwen bedrijfspand t.b.v. Verhoef Beheer B.V. aan de Keurmeesterstraat.

Geplande Start 09-2024

Architect: Studioos (Voorheen Architectenburo Sipma en Bureau Oudenaarde), Businesspark Friesland-West 41, 8447 SL Heerenveen, 0513-625015

Opdrachtgever: Verhoef Beheer B.V., Molenweg 125, 1436 BS AALSMEERDERBRUG, 020-3167100

PURMEREND c 7

Bouwen 27 appartementen (huur/koop n.n.b.), na sloop vml. dierenwinkel / kringloopwinkel, aan de Achterdijk. Het plan loopt vertraging op door stijgende bouwkosten.

Geplande Start 09-2024

Architect: Vendrig Leegwater Architecten, Kolkstraat 9, 1441 CA Purmerend, 06-41239733

Hoofdaannemer: Mercuur Bouw BV, Polderweg 3, 1446 AA Purmerend, 0299-321010

Projectontwikkelaar: Green Fields TAD B.V, Groene Velden 113-119, 8211 BC LELYSTAD, 06-31957495

RIJSWIJK d 8

Bouwen ‘Kindcentrum Steenvoorde’ met basisschool / kinderopvang / sportzaal, na sloop huidige school, aan de Dr. Poelslaan. Europese aanbesteding t.b.v. Perceel 1 bouwkundige uitvoering. Perceel 2 elektrotechnische uitvoering. Perceel 3 werktuigbouwkundige uitvoering.

Geplande Start 02-2024

Opdrachtgever: Stichting Librijn Openbaar Onderwijs, Papsouwselaan 119, 2624 AK Delft, 015-2512280

Opdrachtgever: Kinderopvang Morgen, Martin Campslaan 3, 2286 SB Rijswijk, 070 792 0100

Opdrachtgever: Gemeente Rijswijk,

Ramingsgroepen

1 10.000 - 20.000

2 20.000 - 50.000

3 50.000 - 125.000

4 125.000 - 500.000

5 500.000 - 1.000.000

6 1.000.000 - 2.000.000

7 2.000.000 - 5.000.000

8 5.000.000 - 10.00.000

9 10.000.000 - 50.000.000

0 50.000.000 en hoger

- Onbekend

Bogaardplein 15, 2284 DP Rijswijk, 14-070

Architect: Vakwerk Architecten, Prof. Snijdersstraat 2, 2628 RA Delft, 06-51543360

GEGUND

AMSTERDAM d 7

Bouwen school t.b.v. OBS de Weidevogel t.b.v. 225 leerlingen/ 9 groepsruimten / gymzaal gecombineerd met een speellokaal, na sloop huidige school aan de Dorpsweg Ransdorp. Vml. Aanbesteding. Procedure: Niet-openbaar.

Geplande Start 10-2024

Opdrachtgever: Innoord (Stichting Openbaar Onderwijs Noord), Klaprozenweg 75H, 1033 NN Amsterdam, 020-8201410

Architect: BDG Architecten Ingenieurs, Abram Dudok van Heelstraat 3, 1096 BE Amsterdam, 020-2379200

Hoofdaannemer: Ooms Bouw & Ontwikkeling B.V, Scharwoude 16, 1634 EA

SCHARWOUDE, 0229-547800

W-Installateur: Inco Installatiebedrijf, Kitmanstraat 7a, 1812 PL ALKMAAR, 072-5403311

E-Installateur: De Best Elektrotechniek BV, Protonweg 30, 1627 LD HOORN, 0229-215623

BERGSCHENHOEK

c 8

Bouwen 54 koopwoningen in het plan ‘Wilderszijde, Waterwijk’ aan de Tobias Asserlaan e.o. in Lansingerland. Onderdeel project ‘Wilderszijde’, fase 1A 29 woningen. Fase 1B 25 woningen. Architect stelt geen prijs op acquisitie.

Geplande Start 06-2024

Projectontwikkelaar: Van Omme & De Groot B.V, Heemraadssingel 223, 3023 CD ROTTERDAM, 010-4775811

Hoofdaannemer: Van Omme & De Groot B.V, Heemraadssingel 223, 3023 CD ROTTERDAM, 010-4775811

Architect: Steenhuis Bukman Architekten BV, Oude Delft 49, 2611 BC Delft, 015-2146668

Hoofdaannemer: Kroon & De Koning B.V, Ohmstraat 6, 3335 LT Zwijndrecht, 078-6121511

MAASSLUIS

c 8

Bouwen 41 appartementen (huur/koop n.n.b.) in het 4e panoramagebouw ‘De Watertoren aan de Watertoren. Project ‘De Kade’, deelplan De Watertoren.

Geplande Start 10-2024

Hoofdaannemer: Aannemersbedrijf

Snel relevante bouwberichten vinden?

Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

Gebr. Blokland BV, Moerbei 5, 3371 NZ

Hardinxveld-Giessendam, 0184-620888

Architect: Brein architecten, Oude Zijlvest 43, 2011 VR Haarlem, Projectontwikkelaar: De Kade Maassluis, Adriaan van Heelstraat 6, 3143 CA Maassluis,

ROTTERDAM

c 7

Bouwen 15 koopappartementen / ondergrondse parkeergarage aan de Vinkenbaan / Dordtsestraatweg. Plan: ‘De Vaan’.

Geplande Start 06-2024

Projectontwikkelaar: Fullhouse Vastgoed B.V., Nieuwe Binnenweg 136, 3015 BE Rotterdam, 010-8466321

Architect: ROFFAA Architecten, Schiemond 20, 3024 EE Rotterdam, 010-3125583

Hoofdaannemer: Van Den Nieuwendijk Bouw BV, Hinder 1, 3251 NK Stellendam, 0187-491739

ZOETERMEER

c 7

Renoveren 45 huurwoningen aan de Van Ostadestraat / Karel Doormanstraat / Rembrandtstraat / Tollenstraat. Architect bekend bij aannemer.

Geplande Start 03-2024

Hoofdaannemer: BAM Wonen Zuidwest, Vareseweg 109, 3047 AT Rotterdam, 010-4368600

SCHIEDAM

c 9

Bouwen, na sloop LTS gebouw, ca. 156 huurappartementen / ca. 34 koopwoningen grondgebonden / mobiliteitshub / parkeergarage (3 lagen / 165 plaatsen) / commerciële ruimten de invulling hiervan is n.n.b. mogelijkheden zijn fitnesscentrum / cocktailbar op de begane grond aan de Monseigneur Nolenslaan. Project ‘De Nieuwe Kethelpoort (dNK)’. Hoogstwaarschijnlijk wordt de parkeergarage in hout uitgevoerd. Dit zal dan de eerste houten parkeergarage in Nederland zijn. Waal stelt geen prijs op acquisitie. Project kent mogelijk vertraging. Evangeliegemeente De Deur heeft bij de Raad van State beroep aangetekend tegen het plan vanwege ernstige hinder (parkeeroverlast, lichthinder, schaduwhinder en zichthinder).

Geplande Start 09-2024

Hoofdaannemer: Waal Bouw, Schiedamsedijk 22, 3134 KK Vlaardingen, 010-2482828

Architect: Groosman architecten, Schouwburgplein 34, 3012 CL Rotterdam, 010-2014000

Projectontwikkelaar: FSD Development

BV, Frederik Hendrikplein 33, 2582 AX ‘s-Gravenhage, 06-22452694

Projectontwikkelaar: Maas Wijkontwikkeling, Schiedamsedijk 22, 3134 KK Vlaardingen, 010-2482828

Hoofdaannemer: Continental Car Parks B.V., Hietweideweg 10, 7391 XX Twello, 0571-277340

AMSTERDAM

c 9

Bouwen appartementencomplexen met 119 appartementen (vrije sector huur of koop n.n.b) / werkplekken / fietsenstalling / supermarkt / eetkraampjes / sportschool / bakker / daktuinen / binnentuinen verdeeld over 8 blokken in de Sluisbuurt, Zeeburgereiland (het noord-westelijke deel), binnen de Ringweg A10 aan de Zuider IJdijk. Vml. Nationale aanbesteding. De constructie van het gebouw zal uit een skelet van gelamineerd hout bestaan. Project ‘Patchwork’ (kavel 5A1). Start bouw zal naar verwachting Q3/Q4 2024 plaatsvinden. Bouw uitgesteld door gestegen bouwkosten.

Geplande Start 12-2024

Architect: KRFT, Zeeburgerpad 16, 1018 AJ Amsterdam, 020-8202284

Projectontwikkelaar: ABC Vastgoed Groep BV, De Wetstraat 26, 6814 AP ARNHEM, 026-3523333

Projectontwikkelaar: EarthY B.V., Strawinskylaan 1789, 1077 XX Amsterdam, 020-7237900

Architect: Nudus B.V., Vasteland 38, Rotterdam, 010-3138902

Hoofdaannemer: J.P. van Eesteren B.V., Hanzeweg 16, 2803 MC Gouda, 088-8230100

‘S-GRAVENHAGE d 7

Bouwen KindCentrum Koos Meinderts met school / kinderopvang t.b.v. Koos Meindertsschool / 2Bevers / De Jonge Bevers, na sloop huidige school, aan de A. Kortekaasplantsoen. Vml. Europese aanbesteding. Procedure: niet openbaar. Eind april 2024 start de sloop.

Geplande Start 06-2024

Architect: Spring Architecten, Boompjes 550, 3011 XZ Rotterdam, 010-4132790

Opdrachtgever: Lucas Onderwijs, Saffierhorst 105, 2592 GK ‘S-GRAVENHAGE, 070-3001100

Opdrachtgever: Gemeente Den Haag, Spui 70, 2511 BT ‘s-Gravenhage, 14-070

Hoofdaannemer: Aannemersbedrijf Kwakkenbos BV, Harmelerwaard 1, 3481 LB Harmelen, 0348-441229

E-Installateur: Velegro Installatietechniek BV, Laan van Snelrewaard 59, 3425 ES SNELREWAARD, 0348-565970

W-Installateur: BRI Groep BV, Grote Beerstraat 24, 2516 BZ ‘S-GRAVENHAGE, 070-3047900

‘S-GRAVENHAGE

c 6

Verbouwen monument tot 9 koopappartementen / parkeergarage aan de Parkweg. Project ‘Parc House’. Project ligt stil vanwege bezwaren. Startdatum is nog niet definitief.

Geplande Start 12-2024

Projectontwikkelaar: De Vries en Verburg Bouw B.V., ‘t Vaartland 8, 2821 LH Stolwijk, 0182-341741

Architect: WK Architecten, Zwaardstraat 16, 2584 TX ‘s-Gravenhage, 070-3507307

Hoofdaannemer: Bouwmaatschappij

Weboma BV, Stoelmatter 16, 2292 JL Wateringen, 0174-225600

Projectontwikkelaar: Mulan Investment

II BV, Carnegielaan 1E, 2517 KH ‘s-Gravenhage, 070-2212184

LEIDSCHENDAM

c 7

Bouwen 19 schuurwoningen (koop) bij de Veursestraatweg. In het plan ‘Landgoed Voorlei’, deelgebied ‘De Boomgaard’. Dit project is onderdeel van hoofdproject ID 528183. De woningen zijn in verkoop.

Schakenbosch B.V. is een samenwerking tussen Borghese Real Estate en Kondor

Wessels Projecten B.V.

Geplande Start 06-2024

Projectontwikkelaar: Borghese Real Estate, Arkerpoort 2, 3861 PS Nijkerk, 033-2464010

Projectontwikkelaar: Kondor Wessels

Projecten B.V., Straatweg 2a, 3604 BB

Maarssen, 088-1861500

Architect: EVE Architecten BV, Ernst Machstraat 2, 7442 DL Nijverdal, 0548-656950

Hoofdaannemer: HMU & Olsthoorn

Bouw & Ontwikkeling B.V., Leewerf 60, 2678 KD De Lier, 0174-624796

Hoofdaannemer: Thuis in Bouwen, Energieweg 17, 4231 DJ Meerkerk, 0183-351334

LEIDSCHENDAM

c 7

Bouwen 18 herenhuizen / 8 rijwoningen (verandawoningen) / 2 ruime geschakelde woningen bij de Veursestraatweg. In het plan ‘Landgoed Voorlei’, deelgebied ‘Vlietzicht’. Dit project is onderdeel van hoofdproject ID 528183. De woningen gaan Q2 2024 in verkoop. Startdatum is niet definitief.

Geplande Start 07-2024

Projectontwikkelaar: Borghese Real Estate, Arkerpoort 2, 3861 PS Nijkerk, 033-2464010

Architect: Braaksma & Roos Architecten BV, Toussaintkade 52, 2513 CL ‘s-Gravenhage, 070-3615363

Projectontwikkelaar: Kondor Wessels

Projecten B.V., Straatweg 2a, 3604 BB Maarssen, 088-1861500

Hoofdaannemer: HMU & Olsthoorn Bouw & Ontwikkeling B.V., Leewerf 60, 2678 KD De Lier, 0174-624796

Hoofdaannemer: Thuis in Bouwen, Energieweg 17, 4231 DJ Meerkerk, 0183-351334

KWINTSHEUL

c 9

Bouwen 190 koop- en huurwoningen en appartementen voor starters / gezinnen / senioren aan de Driesprong. Plan ‘Heulpark’. Project wordt in 3 fases uitgevoerd. Fase 1 bestaat uit: bestaat uit 39 koopwoningen (semi-bungalows / rijwoningen / tweekappers) / 37 sociale huurwoningen). P. van der Niet Katwijk B.V. doet de installaties voor de 39 woningen. De installateurs voor de appartementen zijn n.n.b. Geplande Start 03-2024

Projectontwikkelaar: Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling, Aartsdijkweg 1, 2676 LE Maasdijk, 0174-522300

Projectontwikkelaar: Weboma ontwikkeling, Stoelmatter 16, 2292 JL WATERINGEN, 0174-225600

Architect: Wubben Chan architecten, Tiendweg 2, 2671 SB Naaldwijk,

0174-420355

Hoofdaannemer: Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling, Aartsdijkweg 1, 2676 LE Maasdijk, 0174-522300

Hoofdaannemer: Bouwmaatschappij Weboma BV, Stoelmatter 16, 2292 JL Wateringen, 0174-225600

AMSTELVEEN

c 8

Bouwen 52 koopwoningen (stadsvilla’s / herenhuizen) aan de Maalderij / Bovenkerkerweg / Noordammerlaan / Maalderij op het voormalige bedrijventerrein de Moutlocatie. Plan ‘Beauve’.

Geplande Start 04-2024

Architect: Molenaar & Co Architecten, Achterhaven 130, 3024 RC Rotterdam, 010-2019100

Projectontwikkelaar: BPD, regio NoordOost en Midden (NOM), De Brand 30, 3823 LK Amersfoort, 033-4534111

Projectontwikkelaar: Trebbe Bouw B.V., Marconibaan 65, 3439 MR Nieuwegein, 088-2590000

Hoofdaannemer: Trebbe Bouw B.V., Marconibaan 65, 3439 MR Nieuwegein, 088-2590000

E-Installateur: Van der Sluis Woningbouw B.V., Kamperzeedijk 107, 8281 PD

Genemuiden, 038-3446555

W-Installateur: Van der Sluis Woningbouw B.V., Kamperzeedijk 107, 8281 PD Genemuiden, 038-3446555

ROTTERDAM

c 7

Renoveren / verduurzamen 406 huurwoningen in het Rottekwartier omgeving Noordsingel / Rottestraat. Werkzaamheden omvatten: energetische verbetering / groot onderhoud.

Geplande Start 05-2024

Architect: Heembouw Architecten BV, De Lasso-Zuid 22, 2371 EW Roelofarendsveen, 071-3320060

Hoofdaannemer: Heembouw, De Lasso-Zuid 22, 2371 EW Roelofarendsveen, 071-3320050

RIJSWIJK

f 8

Bouwen 67 bedrijfsunits aan de Frijdastraat / Treubstraat. Plan: ‘Flex’.

Geplande Start 06-2024

Projectontwikkelaar: Mahler Vastgoed Ontwikkeling BV, Prins Alexanderplein 14, 3067 GC Rotterdam, 010-4504286

Architect: Wubben Chan architecten, Tiendweg 2, 2671 SB Naaldwijk, 0174-420355

Hoofdaannemer: Van Zanten Bouw BV,

Bouwberichten

Beugsloepweg 11, 3133 KV VLAARDINGEN, 010-4343433

E-Installateur: A & B Electrotechniek Zuid Beijerland BV, Jan van der Heydenstraat 9, 3284 WB Zuid-Beijerland, 0186-662456

W-Installateur: Vink Installatie Groep B.V., Veenderveld 13, 2371 TS Roelofarendsveen, 071-3320110

OUDDORP

c 8

Bouwen 33 koopappartementen aan de Hofdijksweg. Plan: ‘De Hofpoort’. De opdrachtgever is bekend bij de architect. Geplande Start 09-2024

Architect: Kokon Architecten & Stedenbouw B.V, Weena 723, 3013 AM ROTTERDAM, 010-4117180

Hoofdaannemer: Van Den Nieuwendijk Bouw BV, Hinder 1, 3251 NK Stellendam, 0187-491739

NAARDEN a 9

Bouwen revalidatiecentrum Naarderheem met 216 eenpersoonskamers / revalidatiezorg met oefenzalen / behandelruimten / werkplekomgeving voor medewerkers / publiek restaurant aan de Amersfoortsestraatweg. Make Space is betrokken als landschapsarchitect.

Geplande Start 04-2024

Opdrachtgever: Vivium Zorggroep –Naarderheem, Amersfoortsestraatweg 1, 1411 HB Naarden, 035-6954411

Architect: Vakwerk Architecten, Prof. Snijdersstraat 2, 2628 RA Delft, 06-51543360

Hoofdaannemer: Heilijgers Bouw BV, Displayweg 2, 3821 BT AMERSFOORT, 033-4545700

AMSTERDAM

g 0

Herstructureren ‘Food Center Amsterdam’ met o.a. restaureren monumentale markthal tot hotel met cafés (Boei behoud, ontwikkeling en exploitatie industrieel erfgoed) / bouwen woonwijk ‘Marktkwartier’ van 7 hectare met 1275 koopwoningen / 425 sociale huurwoningen / verplaatsen groothandelsgebouwen naar nieuw te bouwen Food Center (95.000 m2) / ondergrondse parkeergarage (Ballast-Nedam Bouw & Ontwikkeling / VolkerWessels) aan de Jan van Galenstraat / Zeebergweg en Marktkanaal. Vooruitlopend op deze plannen wordt het casco van de Markthal gerestaureerd (project 527827). I.v.m. overleg huidige gebruikers is de start van de werkzaamheden voor onbepaalde tijd

Bouwberichten

uitgesteld. Startdatum is nog onbekend, Geplande Start 03-2024

Projectontwikkelaar: VolkerWessels Vastgoed B.V., Ringwade 4, 3439 LM Nieuwegein, 088-1866868

Projectontwikkelaar: Boei behoud, ontwikkeling en exploitatie industrieel erfgoed, Daam Fockemalaan 22, 3818 KG Amersfoort, 033-7600660

Architect: Kcap bv, Piekstraat 27, 3071 EL Rotterdam, 010-7890300

Projectontwikkelaar: Ballast-Nedam Bouw & Ontwikkeling Speciale Projecten, Ringwade 71, 3439 LM NIEUWEGEIN, 030-2854600

Opdrachtgever: Foodcenter Amsterdam/OGA, Weesperplein 8 fca, 1018 XA

AMSTERDAM, 020-5806720

Opdrachtgever: Boei behoud, ontwikkeling en exploitatie industrieel erfgoed, Daam Fockemalaan 22, 3818 KG Amersfoort, 033-7600660

Architect: MVSA B.V., Moermanskkade 600, 1013 BC Amsterdam, 020-5319800

Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam, Amstel 1, 1011 PN Amsterdam, 14-020

Architect: Converse architects, Lloydkade 865, 3024 WZ Rotterdam, 010-2004085

Hoofdaannemer: VolkerWessels B.V. (concernkantoor), Podium 9, 3826 PA Amersfoort, 088-1866186

Hoofdaannemer: Heddes Bouw & Ontwikkeling, Keern 31, 1624 NB Hoorn, 0229-282400

UITVOERING

OOSTVOORNE

c 8

Bouwen 42 sociale huurwoningen (16 beneden- en bovenwoningen / 26 grondgebonden eengezinswoningen) aan de Patrijzenlaan. Vml. Europese aanbesteding. Geplande Start 01-2024

Architect: Architektenburo De Jong+Lafeber, Edeseweg 48b, 6721 JX Bennekom, 06-51401499

Opdrachtgever: Gemeente Voorne aan Zee (fusiegemeente per 1/1/2023 Brielle, Hellevoetsluis en Westvoorne), Oostzanddijk 26, 3221 AL Hellevoetsluis, 14 0181

Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Schrijver B.V, Spoorstraat 16a, 4431 NK ‘s-Gravenpolder, 0113-311527

E-Installateur: Schipper Electrotechniek, Langeweg 14, 3244 BH Nieuwe-Tonge, 0187-651777

W-Installateur: Hoppenbrouwers Techniek Middelharnis, Industrieweg 44, 3241 MA Middelharnis, 0187-482609

LEIDSCHENDAM

c 7

Bouwen 36 woningen (25 koopwoningen / 8 bebo’s (huurwoningen) / 3 koopappartementen aan de Westeinderweg in het plan ‘De Westeinder’. Vidomes heeft 8 sociale huurwoningen gekocht.

Geplande Start 11-2022

Projectontwikkelaar: WDevelop BV, Saturnusstraat 60, 2516 AH ‘s-Gravenhage, 070-3014747

Architect: Architectenburo Van Vliet, Delftsekade 31, 2266 AJ Leidschendam, 070-3271600

Hoofdaannemer: Niersman Bouw Haaglanden B.V., Schietlood 16, 2495 AN ‘s-Gravenhage, 070-3013080

E-Installateur: Rijndorp Installaties BV, Energieweg 45b, 2382 NC ZOETERWOUDE, 071-5415500

W-Installateur: Installatiebedrijf Herpers B.V., Vlotlaan 109, 2681 TW Monster, 0174-243895

BERKHOUT

c 7

Bouwen 24 koopwoningen / 6 sociale huurwoningen aan de Baansloot / Slimtocht. Project ‘Lijsbeth Tijs, fase 3’. Geplande Start 09-2023

Architect: MB architecten bv, Bloemendaalsestraatweg 120, 2082 GK Santpoort-Zuid, 023-5385353

Projectontwikkelaar: Ooms Bouw & Ontwikkeling B.V, Scharwoude 16, 1634 EA

SCHARWOUDE, 0229-547800

Hoofdaannemer: Ooms Bouw & Ontwikkeling B.V, Scharwoude 16, 1634 EA

SCHARWOUDE, 0229-547800

W-Installateur: Bakker Klimaat B.V., Zaadmarkt 11, 1681 PD Zwaagdijk-Oost, 0228-712088

W-Installateur: Duratherm, Uiterwaardenstraat 21, 8081 HJ ELBURG, 0525-688838

E-Installateur: Itho Daalderop BV, Lingewei 2, 4004 LL TIEL, 0344-636500

W-Installateur: Brink Climate Systems B.V, R D Bugelstraat 3, 7951 DA STAPHORST, 0522-469944

AMSTERDAM f 0

Bouwen datacenter ‘Tier 3 & 4’ bestaande uit 3 torens, naast het hoofdkantoor van Telegraaf Media Groep aan de Plimsollweg. Deze locatie moet het meest energie efficiënte datacenter van Amsterdam worden. Project ‘Datacenter DC Westpoort’. Geplande Start 06-2021

Architect: Rosbach Architects, Asterweg 17, 1031 HL Amsterdam, 06 50211131

Hoofdaannemer: Cordeel Zetel Hoeselt, Industrielaan 18, 3730 Hoeselt, 0032-89510710

Hoofdaannemer: Cordeel Nederland BV, Andorraweg 1, 4389 PG Ritthem, 0118-463492

E-Installateur: Unica Datacenters B.V., Gyroscoopweg 90, 1042 AX Amsterdam, 020-3556500

W-Installateur: Unica Datacenters B.V., Gyroscoopweg 90, 1042 AX Amsterdam, 020-3556500

‘S-GRAVENZANDE d 7

Bouwen Integraal Kindcentrum ‘Waalcampus’ met 16 groepen voor kinderen van 0-12

jaar / kinderopvang / gymzaal aan de Weidehommel. Vml. Europese aanbesteding niet-openbaar. Het aanbestedingstraject is door Oostelbos Van den Berg b.v. georganiseerd en begeleid.

Geplande Start 03-2023

Opdrachtgever: Gemeente Westland, Verdilaan 7, 2671 VW Naaldwijk, 14-0174

Opdrachtgever: Westlandse Stichting Katholiek Onderwijs (WSKO), De Ruijtbaan 83, 2685 RS POELDIJK, 0174-280446

Opdrachtgever: ONW (Ontwikkelingsmaatschappij Het Nieuwe Westland

B.V.), Tiendweg 24, 2671 SB NAALDWIJK, 0174-639639

Architect: KOW Concepts Design Development, Binckhorstlaan 36, 2516 BE ‘s-Gravenhage, 070-3466600

Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf Bertens Bouw BV, Polluxstraat 8, 5047

RB TILBURG, 088-1342000

E-Installateur: Installatietechniek Schoonderbeek, 2e Loosterweg 3, 2182 CG HILLEGOM, 0252-537537

W-Installateur: Putman Installaties BV, Keijsersweij 52, 2201 CX NOORDWIJK ZH, 071-3619210

Oost

ONTWERP

WINTERSWIJK f 6

Bouwen uitvaartcentrum met multifunctionele aula / 24-uurs kamers / familiekamer / condoleanceruimte aan de Kerkhoflaan. Architect is bekend bij opdrachtgever.

Geplande Start 04-2024

Opdrachtgever: GUV Facilitair B.V., Romienendiek 2 B, 7122 PA Aalten, 0543-491270

NIJMEGEN c 9

Bouwen woontoren met 42 middelhuur appartementen / 41 vrijesector appartementen (huur/koop n.n.b.) aan de Waalbanddijk. Dit project is onderdeel van totaalproject ID 306202. Dit project bevindt zich nog in een zeer prille fase. Genoemde startdatum is indicatief.

Geplande Start 05-2026

Projectontwikkelaar: Lingotto, Willem Fenengastraat 4D, 1096 BN Amsterdam, 020-5608910

Architect: Office Winhov, Johan van Hasseltweg 2E1, 1022 WV Amsterdam, 020-6844446

NIJMEGEN f 8

Herbestemmen / renoveren / verbouwen vml. Honigfabriek tot theater / ateliers aan de Waalbandijk. Dit project betreft herbestemming fase 3 van de bestaande bouw. Dit project is onderdeel van totaalproject ID 306202. Dit project bevindt zich nog in een zeer prille fase. Genoemde startdatum is indicatief.

Geplande Start 05-2027

Projectontwikkelaar: Lingotto, Willem Fenengastraat 4D, 1096 BN Amsterdam, 020-5608910

Architect: Office Winhov, Johan van Hasseltweg 2E1, 1022 WV Amsterdam, 020-6844446

Architect: Boeijenjong Architecten B.V., De Smeltkroes Unit 50, 6541 AJ Nijmegen, 06-31917693

NIJMEGEN f 8

Herbestemmen / renoveren / verbouwen vml. Honigfabriek tot hotel / (flex) werkplekken / horeca aan de Waalbandijk. Dit project betreft herbestemming fase 2 van de bestaande bouw. Dit project is onderdeel van totaalproject ID 306202. Dit project bevindt zich nog in een zeer prille fase. Genoemde startdatum is indicatief.

Geplande Start 08-2025

Projectontwikkelaar: Lingotto, Willem Fenengastraat 4D, 1096 BN Amsterdam, 020-5608910

Architect: Boeijenjong Architecten B.V., De Smeltkroes Unit 50, 6541 AJ Nijmegen, 06-31917693

Architect: Office Winhov, Johan van Hasseltweg 2E1, 1022 WV Amsterdam, 020-6844446

UTRECHT a 9

Renoveren / uitbreiden Geboortecentrum (GC) en de Eenheid

Intensieve Zorg (EIZ) van het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ) van het UMC Utrecht aan de Lundlaan. Dit betekent nieuwbouw van gebouwdeel KM / renovatie van de gebouwlagen KJ02 / KH02 en KH03 inclusief gevelrenovatie (van de volledige gebouwdelen KH en KJ) / renovatie van een gedeelte van bouwlaag KE03. Vml. europese aanbesteding. Procedure: niet-openbaar. Aanbestedingsprocedure nog gaande, termijn van inschrijvingen gesloten per 12/01/2023.

Geplande Start 09-2024

Opdrachtgever: Universitair Medisch Centrum Utrecht, Heidelberglaan 100, 3584 CX UTRECHT, 088-7555555

Architect: EGM architecten, Wilgenbos 20, 3311 JX Dordrecht, 078-6330660

DEVENTER

g 7

Bouwen sporthal De Marke aan de Ludgerstraat / Keurkampstraat /de Marke Zuid. De aanbestedingsprocedure is gaande. Na oplevering van de sporthal Marke wordt de sporthal Keizerslanden gesloopt. De sporthal Keizerslanden maakte eerder onderdeel uit van ID 3958. De bouw van sporthal De Marke wordt nu separaat aanbesteed.

Geplande Start 08-2024

Architect: AGS Architects Heerlen, Oliemolenstraat 60, 6416 CB Heerlen, 045-7630707

Opdrachtgever: Gemeente Deventer, Grote Kerkhof 1, 7411 KT Deventer, 0570-693911

NIJMEGEN

h 8

Herbestemmen / renoveren / verbouwen vml. Honigfabriek tot podium / café / galeries aan de Waalbandijk. Dit project betreft herbestemming fase 1 van de bestaande bouw. Dit project is onderdeel van totaalproject ID 306202.

Geplande Start 06-2024

Projectontwikkelaar: Lingotto, Willem Fenengastraat 4D, 1096 BN Amsterdam, 020-5608910

Architect: Boeijenjong Architecten B.V., De Smeltkroes Unit 50, 6541 AJ Nijmegen, 06-31917693

Architect: Office Winhov, Johan van Hasseltweg 2E1, 1022 WV Amsterdam, 020-6844446

BEMMEL

d 9

Bouwen / uitbreiden ‘OBC Bemmel’ (4700m2) / sportaccommodatie (2400m2), na sloop sporthal de Heister, in het park Lingezegen aan De Heister. Plan ‘De Bemmelse Burcht’. Vml. Europese aanbesteding. Het nieuwe schoolpand word verbonden met het bestaande schoolpand.

Voorheen ook bekend onder ID 528834.

Aanbesteding t.b.v. Design & Build opdracht. Procedure: niet openbaar. Het Technisch Ontwerp is afgerond. Het Definitief Ontwerp is gaande.

Geplande Start 03-2025

Opdrachtgever: Gemeente Lingewaard, Kinkelenburglaan 6, 6681 BJ BEMMEL, 026-3260111

Architect: Spring Architecten, Boompjes 550, 3011 XZ Rotterdam, 010-4132790

WEZEP

f 7

Bouwen multifunctioneel gebouw t.b.v. 103 Constructiecompagnie (Constructie) op de Prinses Margrietkazerne aan de Kolonel D.J. Teesweg. Vml. Europese aanbesteding ontwerpopdracht. Procedure: niet-openbaar.

Geplande Start 02-2025

Opdrachtgever: Rijksvastgoedbedrijf, Korte Voorhout 7, 2511 CW ‘s-Gravenhage, 088-1158000

Architect: Studio Nuy van Noort, KNSM-laan 53, 1019 LB Amsterdam, 020-2159340

GEGUND

UTRECHT

c 0

Bouwen 600 woningen (appartementen / grondgebonden woningen) waarvan 20% sociale huur / 75% middeldure huurwoningen / rest vrije koop op het voormalig expeditieknooppunt van NS (EKP-terrein) aan de Kruisvaartkade in plan ‘Kruisvaartkade’. De vergunning is verleend. Bouw wordt gefaseerd uitgevoerd (blokken S1 t/m S2). Start bouw blok S2 zal als eerste van start gaan. Start datum bouw is niet definitief. Geplande Start 06-2024

Opdrachtgever: NS Stations B.V., Stationshal 17, 3511 CE Utrecht, 088 6721281

Architect: Groosman architecten, Schouwburgplein 34, 3012 CL Rotterdam, 010-2014000

Architect: Zecc Architecten B.V., Tractieweg 41, 3534 AP Utrecht, 030-2731289

Architect: Next Architects, Paul van Vlissingenstraat 2/a, 1096 BK Amsterdam, 020-4630463

Architect: Moke Architecten, Veemarkt 219-223, 1019 CK Amsterdam, 020-7855868

Hoofdaannemer: Plegt-Vos West B.V, Winthontlaan 6, 3526 KV Utrecht, 088-5886000

Architect: HFB B.V., Vasteland 78, 3011 BN Rotterdam, 010-2666644

HASSELT

c 7

Bouwen 17 koopwoningen aan de Veerschippersgilde. Plan: ‘Langs de Weiden’. Geplande Start 05-2024

Projectontwikkelaar: VanWonen Vastgoedontwikkeling B.V., Willemsvaart 21, 8019 AB Zwolle, 038-3033600

Architect: Weusten Liedenbaum Architecten, Utrechtseweg 167, 6812 AC

Arnhem, 026-4436972

Hoofdaannemer: PHB Deventer B.V., Duurstedeweg 4, 7418 CK Deventer, 0570-634455

UITVOERING

STEENWIJK

f 9

Bouwen distributiecentrum (30.252 m2) / mezzanine (2736m2) / kantoren (1004 m2) / 28 laaddocks / 2 overheaddeuren / aanleggen 295 parkeerplaatsen aan de Eeser Gaard. Architect bekend bij opdrachtgever. Duurzaam project vanwege BREAAM ‘Very Good’ certificaat.

Geplande Start 02-2024

Opdrachtgever: Panattoni Nederland, Gustav Mahlerplein 2, 1082 MA Amsterdam, 020-2105545

Hoofdaannemer: Willy Naessens Industriebouw NL, Vimmerik 18, 5253 CB Nieuwkuijk, 085-2737230

OMMEN

c 7

Bouwen 15 koopappartementen / 7 stadswoningen (koop) / commerciële ruimte (invulling n.n.b.) aan de Vechtkade / Brugstraat / Pr. Julianastraat. Project ‘Burggraven’.

Geplande Start 02-2024

Projectontwikkelaar: Ter Steege Bouw

Vastgoed Hardenberg B.V., Lage Inkweg 3, 7772 BA Hardenberg, 0523-262166

Architect: Dedem Architectuur, Markt 1a, 7701 GV Dedemsvaart, 0523-615001

Hoofdaannemer: Ter Steege Bouw Vastgoed Hardenberg B.V., Lage Inkweg 3, 7772 BA Hardenberg, 0523-262166

E-Installateur: Bowa Installaties Emmen

BV, Columbusstraat 8, 7825 VR EMMEN, 0591-618032

W-Installateur: Bowa Installaties Emmen

BV, Columbusstraat 8, 7825 VR EMMEN, 0591-618032

NIJMEGEN

c 7

Verbouwen / transformeren vml. basisschool ‘De (Blauwe) Buut’ tot 16 sociale huurappartementen / bouwen (op het schoolplein) appartementencomplex (prefab houtskeletbouw) met 4 huurappartementen en 4 huurstudio’s aan de Archipelstraat / Molukkenstraat.

Geplande Start 03-2023

Architect: opZoom Architecten, Willemsplein 5, 6811 KA Arnhem, 026-3684270

Hoofdaannemer: Hendriks Bouw en

Ontwikkeling B.V., Kanaalstraat 12, 5347

KM Oss, 0412-669444

E-Installateur: Installatiebedrijf Ventimon, Copernicusstraat 13, 6604 CR

WIJCHEN, 024-6450585

W-Installateur: Installatiebedrijf Ventimon, Copernicusstraat 13, 6604 CR

WIJCHEN, 024-6450585

LEUSDEN

f 9

Transformeren / renoveren / verbouwen 3 kantoorgebouwen naast het AFAS Experience Center tot multifunctionele kantoorlocatie met 600 werkplekken / restaurant met 400 zitplaatsen / Grand Café / opleidingsruimten / gebeds- en fitnessruimte / kleedkamers met douches / boardrooms / opleidingsruimten / bovengrondse parkeergarage (ca. 225 plaatsen) aan de Storkstraat Project ‘AFAS Campus’. BREEAM Outstanding certificering (in

aanvraag). Er wordt begonnen met de transformatie van 2 kantoorgebouwen. Eén van de kantoorgebouwen is momenteel in gebruik als opvanglocatie voor vluchtelingen. Het project wordt gefaseerd uitgevoerd. Maart 2022 is gestart met de bouw van de parkeergarage en januari 2023 met het verduurzamen van één kantoorgebouw. Geplande Start 02-2022

Opdrachtgever: AFAS Software BV, Philipsstraat 9, 3833 LC LEUSDEN, 033-4341800

Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Hengelo B.V., Bosmaatweg 60, 7556 PJ Hengelo, 074-2550255

Architect: LKSVDD architecten, Lonnekerspoorlaan 114-d, 7523 JM Enschede, 053-7400777

SCHERPENZEEL

c 7

Bouwen 24 huurappartementen aan de Dorpsstraat. Geplande Start 01-2024

Architect: FAAM architects, Nachtegaallaan 13 M, 5613 CM Eindhoven, 040-2963396

Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Kreeft, Maxwellstraat 49, 6716 BX Ede, 0318-632996

E-Installateur: Delektro, Jennerstraat 7, 6718 XS Ede, 0318-543278

W-Installateur: DTI, Glashorst 106, 3925

BV SCHERPENZEEL GLD, 033-2771111

W-Installateur: Kroneman Installatietechniek B.V, Stationsweg Oost 281, 3931 ER Woudenberg, 033-2774690

Zuid

ONTWERP

EINDHOVEN

c 9

Bouwen, na sloop 42 woningen, 200 huurappartementen verdeeld over 3 appartementsgebouwen aan de Van Zinnicqstraat / Jacob van Campenweg / Vetruviusweg. Sloop start juni 2025. Geplande Start 03-2026

Architect: Pauwert Architectuur, Jeroen Boschlaan 1, 5642 AP Eindhoven, 040-2812782

MIDDELBURG

c 6

Renoveren NS Station Middelburg aan de Kanaalweg. De architect is bekend bij de opdrachtgever.

Geplande Start 06-2025

Opdrachtgever: NS Stations B.V.,

Bouwberichten

Stationshal 17, 3511 CE Utrecht, 088 6721281

Opdrachtgever: Gemeente Middelburg, Kanaalweg 3, 4337 PA Middelburg, 0118-675000

BERGEN L

f 7

Verbouwen / renoveren / verduurzamen gemeentehuis Bergen aan de Raadhuisstraat. Nationale aanbesteding t.b.v. engineering and construct en maintenance (EBM) opdracht / E / W / L- installaties. Procedure: openbaar.

Geplande Start 09-2024

Opdrachtgever: Gemeente Bergen L, Raadhuisstraat 2, 5854 AX BERGEN LB, 0485-348383

WEERT

c 7

Bouwen 14 luxe koopappartementen, na sloop kantoorgebouw aan de Roermondseweg 10-12. Het omgevingsplan moet nog worden gewijzigd

Geplande Start 11-2024

Projectontwikkelaar: Eli b.v., Nieuwstraat 61, 5521 CB Eersel, Architect: Keeris Architecten, Dijk 14, 5521 AX Eersel, 0497-514480

ROSMALEN

d 6

Bouwen, na sloop, kindcentrum De Hobbit / kinderopvang aan de Laaghemaal. Vml. aanbesteding t.b.v. bouwkundig aannemer / werktuigkundige aannemer / elektrotechnische aannemer. Selectieprocedure is nog gaande. Termijn voor ontvangst van inschrijvingen is gesloten per 05/04/2023.

Geplande Start 12-2023

Opdrachtgever: Stichting Beheer Kindcentra, Berlicumseweg 8, 5248 NT Rosmalen, 073-8507850

SINT-MICHIELSGESTEL

c 0

Bouwen ca. 500 koop- en huurwoningen (aantal / verdeling n.n.b.) / (commerciële) voorzieningen / horeca / herbestemmen / verbouwen / renoveren historische monumentaal hoofdgebouw van Koninklijke Kentalis tot appartementen / maatschappelijke voorziening aan de Theerestraat. Project ‘Domein aan de Dommel’.

Geplande Start 03-2025

Projectontwikkelaar: BPD, regio Zuid, Kronehoefstraat 72, 5622 AC Eindhoven, 040-2659859

Architect: BiermanHenket, Hal 13, 5296 PZ Esch, 0411-601618

Opdrachtgever: Koninklijke Kentalis,

Bouwberichten

Theerestraat 42, 5271 GD SINT-MICHIELSGESTEL, 073-5588111

OSSENDRECHT

d 7

Bouwen / verbouwen, na gedeeltelijke sloop, basisschool ‘t Paviljoen / kinderopvang / bibliotheek aan de Meulenberg. Het casco blijft behouden. Vml. Europese aanbesteding. Aanbestedingsprocedure nog gaande.

Geplande Start 08-2024

Opdrachtgever: Lowys Porquinstichting, Marslaan 1, 4624 CT BERGEN OP ZOOM, 0164-230166

Architect: Thomas Architecten, Hennequinstraat 1, 5212 NZ ‘S-HERTOGENBOSCH, 073-7515859

Opdrachtgever: Gemeente Woensdrecht, Huijbergseweg 3, 4631 GC HOOGERHEIDE, 0164-611111

EINDHOVEN

c 9

Bouwen 249 appartementen (sociale huur 85% / middenhuur 15%) / 1.395 m2 aan commerciële en maatschappelijke ruimte / 9 atelierwoningen / aanleggen binnentuin / renoveren / verbouwen cultuurcentrum

‘Temporary Art Centre’ (TAC) met expositieruimte / ondergrondse muziekzaal / 80 ateliers / Stadionbar De Aftrap. Het vml. TAC is gedeeltelijk gesloopt, de oude entree / trappenhallen en gevels blijven behouden aan de Vonderweg. Project ‘TAC’ . Het betreft een publiek-private samenwerking

tussen: Focus on TAC / ASML / Ministerie van BZK / Brainport Eindhoven / Woonbedrijf en gemeente Eindhoven. Het project valt onder de regeling

“Startbouwimpuls’(SBI).

Geplande Start 06-2024

Projectontwikkelaar: Focus Projectontwikkeling & Vastgoed B.V., Parklaan 48, 5613 BG EINDHOVEN, 040-2333920

Architect: Kcap bv, Piekstraat 27, 3071

EL Rotterdam, 010-7890300

Architect: Atelier Boetzkes, Ventoselaan 1, 5611 BH Eindhoven, 06-24861150

GEGUND

SINT ANNALAND

c 7

Bouwen 25 koopappartementen aan het Havenplein. Plan ‘Pakhuus’. De woningen zijn in verkoop.

Geplande Start 09-2024

Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf Boogert BV, Manteling 8, 4307 CJ OOSTERLAND, 0111-641596

Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Boogert BV, Manteling 8, 4307 CJ OOSTERLAND, 0111-641596

Architect: RoosRos Architecten, Laurens Jzn. Costerstraat 2, 3261 LH Oud-Beijerland, 0186-691580

MIERLO

c 6

Bouwen 13 sociale huurwoningen voor

DIRECT UIT VOORRAAD LEVERBAAR:

starters / kleine gezinnen in de wijk Luchen aan ‘t Landkaartje. Project ‘Het Landkaartje’.

Geplande Start 05-2024

Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van Grunsven BV, Hoogstraat 21, 5469 EL Erp, 088-4786783

Projectontwikkelaar: Van Grunsven Ontwikkeling, Hoogstraat 21, 5469 EL ERP, 0413-211310

Architect: De Loods architecten en adviseurs B.V., Bosscheweg 16, 5735 GV Aarle-Rixtel, 0492-386700

BRUNSSUM

c 9

Bouwen 80 huurappartementen verdeeld over 2 bouwblokken / aanleggen 96 nieuwe parkeerplaatsen tussen de Emmaweg / Akkerstraat. In Blok A komen 49 sociale huurappartementen en in Blok B komen 31 middeldure huurappartementen.

Geplande Start 04-2024

Projectontwikkelaar: BPD, regio Zuid, Kronehoefstraat 72, 5622 AC Eindhoven, 040-2659859

Architect: CB5 Maastricht, Wim Duisenbergplantsoen 21, 6221 SE Maastricht, 043-3253223

Hoofdaannemer: BAM Wonen Zuid, Looyenbeemd 14, 5652 BH Eindhoven, 040-2358000

HOENSBROEK c 7

Bouwen 20 huurwoningen (12 eengezinswoningen / 8 levensloopbestendige woningen), na sloop woningen in de wijk Mariarade aan de Emmastraat. Prefab bouw. Sloop start na de zomer 2024.

Geplande Start 10-2024

Architect: Wauben Architects, Geleenbeeklaan 70, 6166 GR Geleen, 046-4750885

Hoofdaannemer: Fijn Wonen, K R Poststraat 101, 8441 EN Heerenveen, 088-4442560

MAASTRICHT c 7

Bouwen 21 huurwoningen (13 eengezinswoningen / 8 levensloopbestendige woningen) aan de Orchideënstraat / Seringenstraat / Anjelierenstraat. Prefab bouw. Project ‘Mariaberg’.

Geplande Start 05-2024

Hoofdaannemer: Fijn Wonen, K R Poststraat 101, 8441 EN Heerenveen, 088-4442560

Architect: Wauben Architects, Geleenbeeklaan 70, 6166 GR Geleen, 046-4750885

UITVOERING

‘S-HERTOGENBOSCH

g 8

Bouwen hotel met 34 kamers met groene binnentuin op vml. locatie van Hotel Terminus aan de Boschveldweg 13-15. Het pand wordt geëxploiteerd door middel van

Betonmortel in Friesland en randgebieden, stampbeton en stelspecie

Betonplaten o.a. 200x200 cm en 325x250 cm voor bouwwegen

Megablokken in diverse afmetingen

Voorgespannen heipalen in diverse afmetingen

www.dambeton.nl Tel. 0566 651 575

short stay concept, waar mensen variërend van een dag tot enkele maanden kunnen verblijven bijvoorbeeld expats. Plan: ‘Hotel T’. Duurzaam project vanwege ‘All-Electric’. Geplande Start 02-2024

Projectontwikkelaar: MWPO, Brugstraat 1, 5211 VS ‘s-Hertogenbosch, 073-2032056

Architect: Houben Van Mierlo Architecten, Gerard Philipslaan 71, 5616 TV Eindhoven, 040-2367858

Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf De Wit Drunen, Lipsstraat 4, 5151 BH Drunen, 0416-372275

E-Installateur: Van Gemert Installatiegroep B.V., Oploseweg 12, 5825 HN Overloon, 0478-507171

W-Installateur: Immens Installatiebedrijf, Victoriastraat 7, 5271 CK SINT MICHIELSGESTEL, 073-5512302

HELMOND

a 0

Bouwen sport- en beleefcampus ‘MFSA Campus De Braak’ aan de Rembrandtlaan / Braakse Bosdijk. Programma: herinrichting van het sportpark / praktijkschool / fysioclub ‘Jeurissen en Van den Ingh’ / multifunctionele sportaccommodatie / kleedruimtes / restaurant / aanleggen parkeerterrein t.b.v. amateurvoetbalclubs ‘SV de Braak’ (fusie van MULO en Helmondia) / schoolplein / NOC*NSF sporthal / businessruimtes / 2 grote tribunes voor Helmond Sport met 3600 zitplaatsen. Het project omvat ca. 11.240 m2 gebouwen en 127.000 m2 buitenruimte. Vml. Europese aanbesteding. Procedure: niet-openbaar. Op 21 februari 2024 is het hoogste punt bereikt. Geplande Start 04-2023

Opdrachtgever: Gemeente Helmond, Frans Joseph van Thielpark 1, 5707 BX Helmond, 14-0492

Opdrachtgever: Vereniging Ons Middelbaar Onderwijs (OMO), Spoorlaan 171, 5038 CB Tilburg, 013-5955500

Architect: MoederscheimMoonen Architects, Benjamin Franklinstraat 509, 3029 AC Rotterdam, 010-4132625

Architect: Faulkner Browns Architects, Northumbrian Way Killingworth , NE12 6QW NEWCASTLE-UPON-TYNE, 0044-1912683007

Architect: CULD, Seinwachterstraat 40, 1019 TE Amsterdam, 020-3080460

Hoofdaannemer: Wijnen Bouwgroep Someren B.V, Kanaalstraat 40, 5711 EJ SOMEREN, 0493-493625

E-Installateur: Elektro Vogels, Engelseweg 129, 5705 AC HELMOND, 0492-507550

W-Installateur: Megens Installaties, Nijverheidsweg 5, 6651 KS DRUTEN, 0487-581510

BOXTEL

c 7 Bouwen 29 koopwoningen (12 twee-onder-een-kapwoningen / 10 rijwoningen / 7 patiowoningen) aan de Laan van Selis / Reuzenotter in het plan ‘Heem van Selis’, fase 3.

0412-624252

E-Installateur: Van Olm Elektrotechniek, Alanenweg 19, 5342 PV Oss, 0412-820200

W-Installateur: Bosmans Installatietechniek BV, Rijnstraat 9-f, 5347 KL Oss, 0412-622054

RZIERIKZEE d 6

Uitbreiden het Pieter Zeeman Lyceum met 6 lokalen aan de Hatfieldpark.

Geplande Start 01-2024

Architect: Bureau Bos, Sint Nicolaasweg 5, 3752 XP Bunschoten-Spakenburg, 035-5416342

Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Schrijver B.V, Spoorstraat 16a, 4431 NK ‘s-Gravenpolder, 0113-311527

E-Installateur: Paree BV, Werrilaan 8, 4453 CC ‘S-HEERENHOEK, 0113-352440

W-Installateur: Synto Installatiebedrijf Goes BV, Verrijn Stuartweg 17, 4462 GE GOES, 0113-231630

EINDHOVEN

d 8

Verbouwen / uitbreiden vml. school ‘t Palet tot 43 huurappartementen voor starters / ouderen / fietsenberging / aanleggen parkeerplaatsen / aanleggen tuin aan de Alard du Hamelstraat. De woningen zijn gasloos.

Geplande Start 02-2024

Architect: De Loods architecten en adviseurs B.V., Bosscheweg 16, 5735 GV Aarle-Rixtel, 0492-386700

Projectontwikkelaar: OKKO Project BV, Kalverstraat 74, 5642 CJ Eindhoven, 040-2376070

Hoofdaannemer: Ballast Nedam Zuid, Limburglaan 24, 5652 AA Eindhoven, 040-2661266

MAASTRICHT

c 9

Bouwen 506 studentenwoningen (huur) / gemeenschappelijke ruimte / fietsenkelder / aanleggen 52 parkeerplaatsen aan het Duboisterrein. Plan ‘Muse’. Opleveringsdatum is niet definitief.

Geplande Start 03-2022

Hoofdaannemer: Hurks bouw & vastgoedontwikkeling, Pastoor Petersstraat 3, 5612 WB Eindhoven, 040-2626200

Opdrachtgever: Ecm-Vastgoed, Spui 21, 1012 WX AMSTERDAM, 020-5252720

Projectontwikkelaar: Urban Developers B.V., Kieler Bocht 9, 9723 JA Groningen, 050-3113744

Architect: bv Mathieu Bruls architect, Alex Battalaan 51, 6221 CB Maastricht, 043-3216319

W-Installateur: Installatiebedrijf Roderland, Eurode-Park 1--4, 6461 KB Kerkrade, 045-7111450

E-Installateur: Elektro Scheppers B.V, Celsiusstraat 17, 6003 DG WEERT, 088-1808080

REUVER c 7

Geplande Start 09-2022

Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf van Peer B.V., IJsselstraat 47, 5347 KG OSS, 0412-624252

Architect: E & V architectuur en bouwtechniek B.V., Obrechtstraat 33, 5344 AT Oss, 0412-650292

Hoofdaannemer: Bouwbedrijf van Peer B.V., IJsselstraat 47, 5347 KG OSS,

Bouwen 30 huurwoningen aan de Oppe Stein. Project ‘Oppe Brik’. Duurzaam project vanwege NOM (Nul Op De Meter).

Geplande Start 03-2023

Architect: Verheijen Smeets Architecten B.V., Venloseweg 4, 5931 GT Tegelen, 077-3269269

Hoofdaannemer: Van Wijnen Sittard B.V., Milieuparkweg 1, 6136 KP Sittard, 046-4204500

E-Installateur: Pevo installatiebedrijf BV, Pannenweg 136, 6031 RK NEDERWEERT, 0495-625314

W-Installateur: BJ-Lupron, Afrikastraat 18, 6014 CG Ittervoort, 0495-538255

TILBURG

c 5

Bouwen 7 huurappartementen op locatie vml. café De Boulevard aan de Noordstraat. Plan ‘De Boulevard’. Van Dijck heeft de sloopwerkzaamheden uitgevoerd.

Geplande Start 11-2022

Architect: DR+ Architecten, Stationsstraat 29, 5038 EC Tilburg, 013-2032293

Hoofdaannemer: Hawee Bouw B.V, Energieweg 4, 5071 NP UDENHOUT, 013-5113585

Projectontwikkelaar: WoninghurenMP, Koningshoeven 20, 5018 AB Tilburg, 06-21929901

E-Installateur: Van Gerwen Installaties B.V., Droogdokkeneiland 33, 5026 SP TILBURG, 013-4674111

W-Installateur: Velthoven & Kruijssen, De Sonman 19, 5066 GJ MOERGESTEL, 013-5131284

ELSHOUT

c 7

Bouwen 5 levensloopbestendige woningen (type Kuifmees) / 8 rijwoningen (type Weidemees) / 10 rug-aan-rug woningen (type Roodmees) (allen koop) aan de Pastoor Beckersstraat / Jan van Wijckstraat. Plan ‘De Gorsen’, fase 2. Geplande Start 07-2023

Projectontwikkelaar: Tankens Projectontwikkeling BV, Hoofdgraaf 69 a, 4281 NN Andel, 0183-441841

Hoofdaannemer: Tankens Andel B.V, Hoofdgraaf 69 a, 4281 NN Andel, 0183-441841

Architect: Tankens Projectontwikkeling BV, Hoofdgraaf 69 a, 4281 NN Andel, 0183-441841

W-Installateur: Installatiebedrijf van Gammeren, Veensesteeg 3, 4264 KG Veen, 0416-674640

E-Installateur: Van Vugt electrotechniek, Bolstrastraat 6, 4251 LK Werkendam, 0183-501917

OOST-SOUBURG

e 6

Verbouwen / bouwen kinderdagverblijf Dol-fijn aan de Molenweg.

Geplande Start 04-2023

Hoofdaannemer: Bouwgroep Peters BV, Grenadierweg 21, 4338 PG MIDDELBURG, 0118-616616

Opdrachtgever: Kinderopvang Walcheren Centraal Kantoor, Henry Dunantlaan 4, 4334 BA MIDDELBURG, 0118-614532

Architect: Arco Vormburo, Fagotweg 2, 4337 RC Middelburg, 06-28203809

W-Installateur: Zeeuwse Verwarmings Unie BV, Energiestraat 12, 4538 BZ TERNEUZEN, 0115-613641

E-Installateur: Switch Elektro BV, Karreveld 33, 4371 GA Koudekerke, 0118-556362

Noord

ONTWERP

NIJ BEETS f 6

Bouwen bedrijfsgebouw aan het Swynswei. Geplande Start 04-2024

Architect: Studioos (Voorheen Architectenburo Sipma en Bureau Oudenaarde), Businesspark Friesland-West 41, 8447 SL Heerenveen, 0513-625015

Projectontwikkelaar: Hanen Vastgoedontwikkelaars, Oedsmawei 18a, 9001 ZJ Grou, 06-53327328

LEEUWARDEN d 6

Verbouwen onderwijsgebouw t.b.v. Firda locatie AWW aan de Anne Wadmanwei. Geplande Start 04-2024

Opdrachtgever: Firda, Anne Wadmanwei 2, 8914 BD Leeuwarden, 058-2655200

Architect: Studioos (Voorheen Architectenburo Sipma en Bureau Oudenaarde), Businesspark Friesland-West 41, 8447 SL Heerenveen, 0513-625015

NIETAP d 7

Bouwen multifunctioneel centrum bestaande uit school t.b.v. OBS De Flint / kinderopvang / dorpshuis, na sloop huidige school, aan de J.P. Santeeweg. Architect is bekend bij opdrachtgever. Het definitief ontwerp is gaande.

Geplande Start 09-2024

Opdrachtgever: Gemeente Noordenveld, Raadhuisstraat 1, 9301 AA Roden, 14-050

Metterwoon Vastgoed B.V., opgericht in 1974, is een van de grotere particuliere vastgoedorganisaties van Nederland en daarnaast ook actief in Duitsland. De organisatie beheert woningen, winkels en bedrijfspanden. Het werkgebied in Nederland beslaat globaal de hele Randstad, met een sterke focus op Den Haag en Rotterdam. Binnen Metterwoon wordt door een betrokken team van ca. 90 medewerkers iedere dag gewerkt aan professionaliteit. De communicatielijnen zijn kort en er heerst een open en informele sfeer.

Het hoofdkantoor is gevestigd aan de Badhuisweg 108, 2587 CM Den Haag op een mooie locatie op loopafstand van het strand en het Kurhaus.

HEERENVEEN

c 7

Bouwen 19 koopappartementen aan de Gedempte Molenwijk.

Geplande Start 09-2024

Opdrachtgever: Aquarius Dutch Investment B.V., Hannie Schaftweg 12, 8304

AR Emmeloord, 0527-6174496

Architect: Studioos (Voorheen Architectenburo Sipma en Bureau Oudenaarde), Businesspark Friesland-West 41, 8447 SL Heerenveen, 0513-625015

BERLIKUM

c 7

Bouwen 28 koopwoningen / 4 koopappartementen in het plan ‘Siberius’. De woningen gaan in maart 2024 in verkoop. Geplande Start 02-2025

Projectontwikkelaar: Toeck B.V, Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 8, 9251 GA

Burgum, 0512-744030

Architect: Toeck B.V, Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 8, 9251 GA Burgum, 0512-744030

HAREN GN

d 7

Bouwen ‘IKC Rummerinkhof’, na sloop vml. Harens Lyceum, t.b.v. OBS Brinkschool (2065 m2) / kinderopvang Haren (288 m2) / gymzaal (604 m2) aan de Rummerinkhof. De omgevingsvergunning is definitief. De sloopwerkzaamheden starten in juli 2024. Europese aanbesteding t.b.v. perceel 1: bouwkundige werkzaamheden / constructieve werkzaamheden / perceel 2: installatietechnische werkzaamheden (E en W). Procedure: niet openbaar.

Geplande Start 12-2024

Opdrachtgever: Gemeente Groningen, Grote Markt 1, 9712 HN Groningen, 14 050

Architect: BDG Architecten Ingenieurs, Grote Voort 5, 8041 AM Zwolle, 038-4213337

GRIJPSKERK d 8

Bouwen schoolgebouw CSG Lauwerscollege vlakbij de velden van VV Grijpskerk in de omgeving van de Bokkediek / Sportlaan. De huidige locatie van de school aan de Reitsema Burchtstraat komt vrij voor woningbouw (zie project 543341).

Geplande Start 10-2024

Opdrachtgever: Gemeente

We zijn op zoek naar een:

VVE BEHEERDER

(M/V) VANAF 32 UUR

Een uitdagende baan met vaste werktijden op ons mooie kantoor in het Zeeheldenkwartier waar je de VvE’s van een gevarieerde vastgoedportefeuille beheert van een dynamische en unieke organisatie. Zeer goede (secundaire) arbeidsvoorwaarden zoals een auto van de zaak!

Voor meer informatie kijk op onze website: www.metterwoon.nl

Westerkwartier, Tolberterstraat 66, 9351 BJ Leek, 0594-551515

Opdrachtgever: Lauwers College Grijpskerk, Reitsema Burchtstraat 4, 9843 BG Grijpskerk, 0594-212543

Architect: De Unie Architecten, Suikerlaan 28, 9743 DA Groningen, 050-5252777

DROGEHAM c 7

Bouwen 19 sociale huurwoningen (14 twee-onder-een-kapwoningen / 5 rijwoningen) aan de Boskloane / Slotstrjitte.

Geplande Start 03-2024

Hoofdaannemer: Aannemingsmaatschappij Jellema BV, Hogedijken 21, 9101 WV Dokkum, 0519-235015

Architect: Adema Architecten, Vleesmarkt 7, 9101 MH Dokkum, 0519-295665

E-Installateur: Bijlstra Installaties, Hogedijken 22, 9101 WV DOKKUM, 0519-221790

W-Installateur: Bijlstra Installaties, Hogedijken 22, 9101 WV DOKKUM, 0519-221790

KLAZIENAVEEN

c 7

Bouwen 25 huurwoningen aan de Stellingstraat Noordzijde / Molenwijk Westzijde. Na sloop 25 huurwoningen. De architect is bekend bij de opdrachtgever.

Geplande Start 10-2024

Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Hengelo B.V., Bosmaatweg 60, 7556 PJ Hengelo, 074-2550255

NIJ ALTOENAE

c 6

Bouwen 4 koopwoningen / 3 vrijstaande koopwoningen aan de Oudebildtdijk. De woningen zijn in verkoop.

Geplande Start 12-2024

Projectontwikkelaar: Toeck B.V, Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 8, 9251 GA Burgum, 0512-744030

Architect: Toeck B.V, Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 8, 9251 GA Burgum, 0512-744030

Architect: Toeck B.V, Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 8, 9251 GA Burgum, 0512-744030

Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van der Meer, Schuringaweg 60, 9076 GV ST.-ANNAPAROCHIE, 0518-401438

Heb je vragen dan kun je altijd contact opnemen met ing. Patrick Doove (Hoofd Technisch Beheer), via 06-51229066 of met mr. Nicole Verwer (HR-manager) via 06-22936090. Direct solliciteren kan via sollicitatie@metterwoon.nl

De belofte van CSRD

In een tijd waar klimaatclaims aan de orde van de dag zijn en milieuorganisaties bedrijven voor de rechter dagen, staat ook de bouw voor een nieuwe uitdaging: de Corporate Sustainability Reporting Directive, kortweg CSRD. Deze Europese rapportageplicht vereist dat bedrijven transparant zijn over hun impact op mens en milieu. Helaas is bijna 60 procent van de ondernemers in de bouw en industrie nog niet bekend met de CSRD.

Sommige ondernemers die wel op de hoogte zijn, variëren in hun reacties van “hopelijk stopt Brussel snel met deze onzin” tot “dit is onnodig en onmogelijk voor een kleiner bedrijf”. In 1883 werden vennootschappen verplicht om een controleerbare administratie te voeren met een jaarlijkse winst- en verliesrekening. Ondernemers waren destijds waarschijnlijk niet dolblij, maar begrepen wel de noodzaak door de groeiende financieringsbehoefte en de vraag van kapitaalverstrekkers om financiële verantwoording.

Voldoen aan de CSRD is geen eenvoudige taak en brengt kosten met zich mee. Vanuit de Europese Green Deal om klimaatverandering tegen te gaan is het echter redelijk dat bedrijven hun activiteiten en impact op een controleerbare manier rapporteren, rekening houdend met sociale en bestuurlijke impact. Banken nemen deze informatie steeds meer mee in hun kredietverstrekking. Redenen om de CSRD vooral niet als een moetje te zien.

Voor het mkb is het voordelig om vroegtijdig met de CSRD te beginnen. Omdat grotere bedrijven vanaf 2024 gaan rapporteren, moeten hun leveranciers uit het mkb die nog niet rapportageplichtig zijn nu al vragen beantwoorden over hun impact. Dit is bijvoorbeeld van toepassing op de scope 3 CO2-uitstoot. Gebruik deze kans om je eigen keten in kaart te brengen en samenwerking te versterken. Een grondige stakeholderanalyse en het bepalen van de materiële impact levert handvatten op voor een actieplan met verbeterpunten. Door hier transparant over te zijn maak je jezelf aantrekkelijker voor samenwerkingspartners. Zie de CSRD dus als een stevige belofte waarmee je partners, opdrachtgevers, financiers en andere stakeholders verleidt om met jou in zee te gaan. Ze kunnen je gemakkelijk vergelijken met andere bedrijven en er zeker van zijn dat ze met een koploper te maken hebben.

Leontien de Waal Sector Banker

ABN AMRO Sector Advisory

Nederland komt niet tot stilstand door oude bruggen, maar door oud leiderschap

Aanbesteden - De vele vastgelopen aanbestedingen en gefrustreerde samenwerkingen in de infrasector gaan over meer dan oplopende kosten en onredelijke risicoverdeling. Het zijn stuiptrekkingen van een verouderd systeem dat is gebaseerd op wantrouwen en bureaucratie, ontworpen om onzekerheid en complexiteit te reduceren in plaats van te accepteren en te omarmen.

De vervangings- en renovatieopgave is niet op te lossen door nog meer te gaan onderhandelen over kosten en risico’s, maar door de onvoorspelbaarheid en complexiteit van de opgave te accepteren, en te gaan experimenteren met nieuwe vormen van leiderschap en samenwerking. Men moet hiervoor eerst de aard van de vervangings- en renovatie-opgave beter gaan begrijpen. Onze hedendaagse samenleving kent namelijk problemen die dusdanig complex, veranderlijk en onzeker zijn dat er vooraf geen eenduidige oplossing te bepalen is.

Voorbeelden hiervan zijn de Coronapandemie, klimaatverandering en migratieproblematiek. Dit soort problemen worden ook wel ‘Wicked Problems’ genoemd. Die kenmerken zich door de aanwezigheid van vele stakeholders met verschillende belangen en perspectieven. Daarnaast kennen ze complexe oorzaken die verweven zijn met elkaar. Iedere poging tot een oplossing geeft weer nieuwe uitdagingen. Wicked Problems zijn niet op te lossen met traditionele lineaire processen waar veel organisaties de afgelopen decennia in getraind zijn. In plaats daarvan vereisen ze een meebewegende, onderzoekende en lerende aanpak, gezamenlijk met alle betrokken partijen.

Complexe oorsprong

In verschillende opzichten is de vervangings- en renovatie-opgave te bestempelen als een Wicked Problem. Zij kent immers vele betrokkenen en belanghebbenden, en een complexe oorsprong op het snijvlak van politiek, techniek en maatschappij. Opdrachtgevers en opdrachtnemers verschillen fundamenteel van elkaar qua cultuur en waardeketen, en de samenwerking tussen beide is ingericht rond het onder-

drukken van deze verschillen. Hoe harder men echter poogt op deze manier de onzekerheid en complexiteit in grote projecten te bestrijden, hoe groter de tegenstellingen tussen partijen, en daarmee de potentie voor conflict zal worden. In plaats daarvan moeten we als collectief beter leren omgaan met onzekerheid en onvoorspelbaarheid.

Technische puzzels

In traditionele contract- en samenwerkingsvormen is échte integrale samenwerking vaak nog ver te zoeken. Daarnaast is samenwerking gefragmenteerd over losstaande projecten van tijdelijke aard. Opdrachtnemers zijn getraind om technische puzzels op te lossen, het liefst zo zelfstandig, goedkoop en snel mogelijk. De mindset en processen die hierbij komen kijken passen niet bij de behoefte van veranderlijke en onzekere vraagstukken.

Opdrachtgevers op hun beurt bereiden projecten achter gesloten deuren voor, regelmatig zonder hiervoor over de juiste inhoudelijke (uitvoerings)kennis te beschikken. Pas als een contract geschreven is, en budget en planning zijn vastgesteld, vindt een aanbesteding plaats, en pas dan wordt de kennis en kunde van de markt gemobiliseerd. Op dat moment blijken veelal aannames niet te kloppen, informatie niet toereikend te zijn, of een project langer te duren of duurder te zijn dan verwacht. Een recept voor teleurstelling aan alle kanten.

In plaats van in een tijd van schaarste de krachten te bundelen en in synergie en transparantie aan de opgave te werken, worden partijen door het contractuele en risicomijdende systeem tegenover elkaar gezet, nemen bureaucratie en controledrang toe en ligt de focus op individuele projecten in plaats van op projectoverstijgend leren, innoveren en verduurzamen. En in dat laatste liggen

nu juist de grootste uitdagingen van deze tijd.

Het werken aan Wicked Problems kent geen universele succesformule, maar er zijn wel een paar uitgangspunten:

• Werk middels sociale processen tussen stakeholders aan collectieve intelligentie

• Werk vanuit een gezamenlijk bepaalde gewenste identiteit

• Stop met analyseren en start met experimenteren

• Werk vanuit scenario’s en stuur deze continu bij

Leiderschapsstijl

Naast een andere manier van werken is een aanpassing in leiderschapsstijl nodig. Goed toepasbaar in deze context is Integrerend Verantwoordelijk Leiderschap (Integrative Responsible Leadership). Deze leiderschapsvorm is gericht op het creëren van langetermijnwaarden en het balanceren van verschillende belangen en perspectieven van zowel interne als externe stakeholders. Het uitgangspunt hiervan is dat wanneer leiders in de gehele keten zich verantwoordelijk gaan voelen voor eenieders belang, en hierbij tot consensus komen, dit uiteindelijk voor alle partijen op de lange termijn een beter en stabieler resultaat zal bieden. Een aantal randvoorwaarden is hiervoor belangrijk:

• Maak onderscheid tussen complexe en eenvoudige materie en stem werkwijzen hierop af

• Versterk in samenwerkingsverbanden de integrerende rol van midden-managers

• Zorg voor inclusieve besluitvorming, met zorg voor de belangen en behoeftes van alle betrokkenen

• Zorg voor een hoge mate van emotionele intelligentie en cognitieve flexibiliteit (flexibiliteit om te begrijpen

wanneer de gebaande paden voldoen, en wanneer er een andere aanpak nodig is).

Netwerkleiderschap sluit hier ook goed op aan. Bij netwerkleiderschap ligt de focus op het ontwikkelen, (inter)actief en productief houden van netwerkrelaties en samenwerking, zowel intern als extern. Netwerkleiders benaderen problemen altijd vanuit verschillende perspectieven. Daarnaast zorgen ze voor frequent betekenisvol samenzijn van stakeholders, en zowel formele als informele kennisuitwisseling. Het zijn mensen die hebben leren samenwerken met uiteenlopende mensen en partijen en de meerwaarde daarvan inzien. Ze hanteren de dialoog en niet de discussie. Om netwerkleiderschap goed in de praktijk te brengen zijn specifieke competenties vereist, zoals: ondernemerschap, integriteit, sensitiviteit, diplomatie en een hoog zelfbewustzijn.

Ecosysteem

Een samenwerkingsvorm waarin deze leiderschapsstijlen optimaal tot hun recht komen is het zogeheten ecosysteem. Dit is een samenwerkingsvorm waarin stakeholders bijeen gebracht worden in een open netwerkstructuur met als doel het ontwikkelen van een gedeelde waardepropositie. Ecosystemen overstijgen hierdoor de capaciteiten van afzonderlijke partijen en onder-

zoek laat zien dat de hiermee gecreëerde waarde die van traditionele inkooprelaties veruit overstijgt.

Het is een oplossing voor de gefragmenteerde aard van samenwerkingsrelaties in de infrasector, en het creëren van ruimte voor disruptieve innovaties die de opgave nodig heeft, zoals het vernieuwen van verdienmodellen en risico-allocatie, en het vinden van een nieuwe basis van vertrouwen. Strikte tijdlijnen, budgetten en specificaties waarin de verhoudingen en relaties verankerd liggen werken dit tegen. Succesvolle ecosystemen kennen een aantal randvoorwaarden:

• Een heterogene samenstelling

• Strategische afstemming tussen partijen

• Overeenstemming over de waardepropositie

• Duidelijkheid over governance en mandaat

De vervangings- en renovatieopgave zou gebaat zijn bij het pre-concurrentieel, in de verkenningsfase van projecten en portfolio’s, intensiever samenwerken van alle ketenpartners. Dit kan georganiseerd worden door op ieder overheidsniveau sectorbrede ecosystemen in te richten onder leiding van de opdrachtgevers, waarin gezamenlijk en in volledige openheid wordt gewerkt aan het vormgeven van de opgave en werkwijze, zowel op inhoud, proces als contract. Een gezamenlijke aanpak moet

leiden tot meer onderling begrip en vertrouwen, en het samen leren omgaan met onzekerheid en onvoorspelbaarheid van de opgave. Dit vereist het loslaten van kortetermijnagenda’s, bestaande kaders en oud gedrag, en actief ingrijpen wanneer dat niet gebeurt. Ook dient er expliciet plek te zijn voor kennisinstituten en brancheorganisaties, omdat zij een verbindende rol kunnen spelen en het leren over de projecten heen kunnen faciliteren.

Verstand van zaken

Het samenwerkingsproces in deze ecosystemen kent geen vooraf opgelegde regels. In plaats daarvan gaan mensen met verstand van zaken met elkaar aan de slag om kennis samen te brengen en tot gedragen en maakbare oplossingen te komen. Tot op heden is de valkuil bij vergelijkbare initiatieven veelal dat men vroeg of laat toch weer terugvalt op oude beperkingen, belangen en gedrag, wat het vertrouwen en de balans tussen partijen opnieuw ondermijnt. Betrokken partijen kunnen zelf ook al aan de slag met het verbeteren van hun vermogen om op een andere manier naar de opgave te kijken. Investeer hiervoor in het opleiden van personeel in het bewust omgaan met complexe materie en onzekerheid, en vergroot het belang van emotionele intelligentie en cognitieve flexibiliteit in de werving, selectie en plaatsing van projectfunctionarissen. Daarnaast moeten het mid-

denmanagement en inhoudelijk specialisten vaker tijd kunnen vrijmaken om namens hun eigen organisatie deel te nemen aan sectorbrede initiatieven op het gebied van kennisontwikkeling en kennisdeling.

Sjoerd Wille is Hoofd Projecten bij Hollandia Services, en deed in het kader van zijn EMBA-opleiding aan Nyenrode Business Universiteit onderzoek naar nieuwe vormen van leiderschap en samenwerking voor de VenR opgave.

Bronnen:

• Camillus, J. C. (2008). Strategy as a wicked problem. Harvard Business Review, 86(5), 98.-106

• Roobeek, A. (2018) Horizontaal Netwerkleiderschap, hoofdstuk 8 in boek: Perspectieven op Leiderschap, Jaap Boonstra (redactie),Vakmedianet, januari 2018, 207-238

• Ruiter, M. de and J. van der Velden (2023) An integrative approach to change: the role of responsible leadership in taming wicked problems. In: S.K Dhiman, Routledge Companion to Leadership and Change.

• Vosman, L., Coenen, T. B. J., Volker, L., & Visscher, K. (2023). Collaboration and innovation beyond project boundaries: exploring the potential of an ecosystem perspective in theinfrastructure sector. Construction management and economics, 41(6), 457-474. https://doi.org/10.1080/01446193.2023.2165695

Sjoerd Wille is Hoofd Projecten bij Hollandia Services, en deed in het kader van zijn EMBA-opleiding aan Nyenrode Business Universiteit onderzoek naar nieuwe vormen van leiderschap en samenwerking voor de VenR opgave.

Eureka!

Innovatie en bouw. Die twee gaan niet samen, was lange tijd de gedachte. Maar de nieuwe rubriek Eureka! laat het tegendeel zien. Hierin staan we stil bij de allernieuwste bouwuitvindingen.

Vandaag: Circulair isolatieglas

Van oude glasplaten naar circulair isolatieglas

‘Vanaf nul begonnen met denken’

Innovatie - Maarten Rood van de GSF Glasgroep wilde weten of hij van oud glas nieuw isolatieglas kon maken. Inmiddels produceert hij tot wel 750 producten per dag.

DOOR

Kun je van oud glas nieuw isolatieglas maken? Die vraag triggerde Maarten Rood van de GSF Glasgroep. Hij experimenteerde met oude glasplaten en zocht de samenwerking op met de Hogeschool van Amsterdam en de TU Delft. Het resultaat: circulair isolatieglas.

De GSF Glasgroep werkt vooral voor woningbouwcorporaties en aannemers. “Een aannemer die deelnam aan een tender benaderde ons met de vraag of we wilden meedenken over hergebruik van materialen”, vertelt Rood, die zijn loopbaan begon als glaszetter in het bedrijf van zijn vader. Inmiddels is hij eigenaar van de onderneming. “Die vraag bleef in mijn hoofd zitten en toen ik als gevolg van corona een lege agenda had, ben ik ermee aan de slag gegaan.”

Rood volgde een cursus over circulariteit en ging vervolgens zelf op onderzoek. “Probleem van glas dat al een levenscyclus achter de rug heeft, is dat het niet meer dezelfde isolatiewaarde heeft”, legt de directeur uit. Samen met de Hogeschool van Amsterdam en TU Delft slaagde Rood erin om circulair isolatieglas te maken dat voldoet aan alle kwaliteitseisen en technische normen.

Was je zeker van je zaak toen je aan dit avontuur begon?

“Ik ben echt vanuit nul begonnen met denken. Ik wist dat glas wordt gerecycled – vlakglas gaat naar de flessenindustrie – maar had geen enkel idee of en hoe het circulair zou kunnen worden. Dus begon ik op de meest voor de hand liggende manier: gebruikt glas lossnijden met een stanleymes en kijken hoe kwetsbaar dat is na een eerste levenscyclus. Dat werk werd gedaan door onze medewerkers in de productiehal. Daarna haakten de hogeschool en de TU aan. Zij hebben de kennis, wij het materiaal.”

Hoe ging dat uit elkaar halen en in elkaar zetten in zijn werk?

“We lieten gebruikt glas naar ons bedrijf komen. Eerst haalden we het glas los –vaak in kleinere afmetingen omdat de randen waren beschadigd – en daarna maakten we het schoon en lijmden we de goede stukken weer aan elkaar. Ook zorgden we ervoor dat de isolatiewaarden weer voldoen aan de hedendaagse eisen. Omdat ons ‘oogstmateriaal’ uit een andere tijd komt met andere kwaliteitseisen, is een aantal van onze producten vijftig procent circulair. Eén blad van het dubbelglas is dan geoogst glas, het andere blad is nieuw glas. Dat heeft te maken met bijvoorbeeld veranderde akoestische eisen en eisen op het gebied van brandwerendheid. Al met al dragen we bij aan een flinke CO2-besparing. Door het ge-

bruik van oud glas is de uitstoot van CO2 tussen 42 en 95 procent minder.”

Is de productiewijze ondertussen geprofessionaliseerd?

“Ja, dat moest natuurlijk wel. Medewerkers die met stanleymessen glasplaten snijden zou qua wetgeving omtrent arbeidsomstandigheden niet kunnen. We hebben in samenwerking met een producent van machines voor de broodindustrie een machine ontwikkeld die het glas snijdt.”

Welke gevolgen heeft deze uitvinding bedrijfsmatig voor je?

“We zijn begonnen in een pand in Hilversum van duizend vierkante meter. Sinds april vorig jaar zijn we gehuisvest in Almere. Daar beschikken we over tienduizend vierkante meter. De productie is in-

GSF Glasgroep

Naam: Maarten Rood

Leeftijd: 39

Bedrijf: GSF Glasgroep

Missie: Een volwaardig winstgevende glasfabriek opbouwen met uitsluitend circulaire producten die prijstechnisch kunnen concurreren met de traditionele markt

Motto: Gewoon doen

middels opgeschroefd van honderd naar vijfhonderd tot 750 producten per dag. Er is een grote vraag vanuit de markt.”

Wat is je belangrijkste leermoment geweest gedurende het innovatieproces?

“We zijn er naïef ingestapt. We dachten dat het relatief makkelijk zou zijn, maar dat pakte toch anders uit. Waar ik me echt gruwelijk in vergist heb, zijn de kosten. Die pakten met een factor tien hoger uit dan ik dacht. Toen we eenmaal het pand in Hilversum hadden gekocht, duurde het nog bijna een jaar voordat het eerste product van de band rolde. Gelukkig waren de technische ontwikkelingen tijdens het hele proces altijd hoopgevend. Toch had ik weleens slapeloze nachten, omdat het lang duurde voordat we het commercieel konden uitrollen.”

COLOFON

Cobouw, de onafhankelijke nieuwsbron voor de bouw, verschijnt 1x per week en biedt nieuws en achtergronden over thema’s als duurzaamheid, veiligheid, innovatie, aanbesteden, marktontwikkelingen en bouwkwaliteit.

Hoofdredactie

Eric Verweij, hoofdredacteur ericverweij@vmnmedia.nl

Joost Zwaga, adjunct-hoofdredacteur joostzwaga@vmnmedia.nl

Jorge Groen

adjunct-hoofdredacteur data en kennis Redactie

Thomas van Belzen (bouwkwaliteit) thomasvanbelzen@vmnmedia.nl

Marc Doodeman, (marktontwikkelingen) marcdoodeman@vmnmedia.nl

Ad Tissink (innovatie) adtissink@vmnmedia.nl

Petra Platschorre petraplatschorre@vmnmedia.nl

Nouska du Saar nouskadusaar@vmnmedia.nl

Rens Knapen rensknapen@vmnmedia.nl Alexander Leeuw alexanderleeuw@vmnmedia.nl

Eindredactie Hendrik-Jan Huurdeman hendrikhuurdeman@vmnmedia.nl

Laura Klompenhouwer lauraklompenhouwer@vmnmedia.nl

Ingrid de Zwart-Schaap ingriddezwart-schaap@vmnmedia.nl

Persberichten Cobouw@vmnmedia.nl

Redactie Cobouw Utrechtseweg 44 3704 HD Zeist

Redactie Bouwberichten bouwberichten@vmnmedia.nl

Vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl

Freelancemedewerkers

Edo Beerda, Alex de Haan, Yvonne Ton, Jan Smit, Ton Verheijen, Jaap van Sandijk, Margreet Kwaks, Rob Hendriks, Johan Nebbeling

Fotografen

APA, Ronald Bakker, Guido Benschop, John Gundlach, Alex J. de Haan, Ruud Jonkers, Suzanne van de Kerk, Christiaan Krouwels, Eran Oppenheimer, Ruud Ploeg, Ries van Wendel de Joode.

Infografieken en illustraties

Erik Flokstra, Pixels G Inkt

Uitgever Mieke Luisman-Stikkelorum miekestikkelorum@vmnmedia.nl

Advertenties

Marcel Nibbeling

Tel: 06 55 87 13 76

Email: marcelnibbeling@vmnmedia.nl

Abonnementen

• Online abonnement met onbeperkt toegang tot cobouw.nl en de Cobouw-app: € 21,00/mnd

• Krant (1x per week), incl. themaspecials en onbeperkt toegang tot cobouw.nl, de Cobouw-app en de digitale krant: € 75,00,-/ mnd

Klantenservice

VMN media

Telefoon: (088) 58 40 888 klantenservice@vmnmedia.nl

Op alle artikelen in Cobouw en op Cobouw.nl rust auteursrecht. Auteursrechtelijk beschermde werken mogen niet elders openbaar worden gemaakt, gearchiveerd of verveelvoudigd zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bij gebruik van artikelen van Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

Jan-Paul van den Bosch (1963) versterkt de Raad van Bestuur van aannemer en familiebedrijf Mourik. De Raad bestaat daarnaast uit Kees Jan Mourik (1966) en Rimco de Groot (1974) en is eindverantwoordelijk voor alle activiteiten van Mourik wereldwijd. Kees Jan Mourik over de aanstelling: “Ik ben ontzettend verheugd dat Jan-Paul naast mij en Rimco zitting neemt in de Raad van Bestuur. Hij geeft vanuit zijn nieuwe rol nog nadrukkelijker sturing aan voor Mourik belangrijke thema’s zoals innovatie, groei, duurzaamheid en modern werkgeverschap. Thema’s die koersbepalend zijn voor ons mooie bedrijf.”

Reboxd, leverancier van duurzame, modulaire huisvesting, helpt Nederland met de productie en plaatsing van flexwoningen om invulling te kunnen geven aan de toenemende behoefte aan nieuwe woningen in Nederland. Het bedrijf heeft zijn senior managementteam versterkt met business development director Mark Reichmann (voorheen werkzaam bij Cushman & Wakefield) en development director Hans Weel (voor-

heen werkzaam voor o.m. BPD en Dura Vermeer). John Baker, medeoprichter van Reboxd: “Mark en Hans brengen de perfecte combinatie van vastgoed ervaring en leiderschap in het team en zij delen onze passie om met innovatieve oplossingen het huisvestingsprobleem aan te pakken en de sector verder te brengen.”

Fellenoord BV, de publieke ontwikkelmaatschappij van de provincie Noord-Brabant en gemeente Eindhoven, heeft maandag 4 maart met trots haar directeur en raad van commissarissen (RvC) gepresenteerd. Isidoor Hermans staat vanaf nu als directeur aan het roer van de BV. Hij wordt daarmee de komende jaren het gezicht van de ontwikkelingen in het gebied. De vijfkoppige RvC wordt ingevuld door voorzitter Roger van Boxtel , Caro van de Venne, Daan van der Ree, Ingrid de Boer en Arent van Wassenaer. Naast de benoeming van de directeur heeft de ontwikkelmaatschappij ook een raad van commissarissen samengesteld. Bestaande uit vooraanstaande professionals met

Een tip voor deze rubriek? Mail je tekst en foto naar cobouw@vakmedianet.nl

MAART

19 tot 21 maart

Duurzaam Verwarmd

Duurzaam Verwarmd is de grootste vakbeurs voor duurzame klimaattechnieken in de Benelux. Nu de energietransitie op gang komt, is dit de plek waar alle vragen beantwoord worden over verwarming, koeling en ventilatie. De beurs draait om de nieuwste innovaties, praktische seminars en netwerkgesprekken met iedereen die ertoe doet. De vakbeurs vindt gelijktijdig plaats met Solar Solutions International, de grootste vakbeurs voor zonne-energie in Noordwest-Europa. Zo kunt u zich in één klap laten informeren over zowel duurzame verwarming als energieopwekking.

https://bouwkalender.nl/event/ duurzaam-verwarmd/

APRIL 11 april

Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte

Deze elfde editie van NCBOR staat in het teken van ‘Transformeer de openbare ruimte, begin vandaag’. Maatschappelijke opgaven

op het gebied van bijvoorbeeld duurzaamheid, biodiversiteit en circulariteit hebben invloed op het beheer van de openbare ruimte. Een transformatie van de openbare ruimte is nodig. De beheerder ervaart de drukte van de dagelijkse praktijk. Wat kan de beheerder vandaag al doen om de openbare ruimte te transformeren? En wat is er nodig om de toekomst te kunnen beheren?

https://events.crow.nl/ncbor/

18 april

Masterclass Vastgoed voor Niet Vastgoed Professionals Vaak worden vastgoedprojecten geleid door ervaren specialisten. Veelal met jarenlange ervaring in het vak en bekend met de fijne kneepjes van het vak; van vastgoedfinanciering tot en met de juridische en fiscale aspecten. Maar uiteraard ook op het vlak van risicomanagement en beheer. Merk je dat jouw kennis van vastgoed achterloopt en hoor je regelmatig begrippen die je niet direct kunt plaatsen? Wil je weten wat de laatste ontwikkelingen zijn in

jarenlange ervaring in gebiedsontwikkeling, vastgoed en financiën op lokaal, regionaal en landelijk niveau. Voorzitter Roger van Boxtel, Caro van de Venne, Daan van der Ree, Ingrid de Boer en Arent van Wassenaer vormen samen de vijfkoppige raad. Zij zijn betrokken geweest in de selectie van de directeur en spelen een cruciale rol in het waarborgen van een evenwichtig en effectief bestuur.

Met ingang van 1 april

2024 versterken Wim

Hofstede en Tjalco

Koopmans het directieteam van Groothuisbouw Emmeloord als Operationeel Directeur en Commercieel Directeur. Zij worden verantwoordelijk voor de dagelijkse operationele gang van zaken. Het volledige directieteam zal na de uitbreiding bestaan uit Arnold van der Linde (Algemeen Directeur), Willem Flier (Technisch Directeur), Wim Hofstede (Operationeel Directeur) en Tjalco Koopmans (Commercieel Directeur). Zowel Wim Hofstede als Tjalco Koopmans zijn op dit moment al een aantal jaar werkzaam bij Groothuisbouw en maken onderdeel uit van het huidige Management Team.

vastgoed en hoe de professionals omgaan met vastgoed? https://cobouwacademy.nl/opleidingen/masterclass-vastgoedvoor-niet-vastgoed-professionals

MEI

13 en 27 mei & 3, 10, 17 en 24 juni 2024

Nyenrode Collegereeks Duurzaam

Bouwen Gasloos maken van woningen en wijken, circulair bouwen, energietransitie, terugdringen van CO2-uitstoot. Enkele termen die steeds weer voorbijkomen als het gaat over duurzaamheid. Hoe maak je van duurzaam bouwen een winstgevende businesscase? Toonaangevende sprekers en hoogleraren van Nyenrode Business Universiteit geven jou wetenschappelijke inzichten mee. www.cobouwacademy.nl/ opleidingen/collegereeks-duurzaam-bouwen

27 & 28 mei

Nyenrode Masterclass Contract- en Risicomanagement Bouwprojecten lopen een steeds groter risico om te falen. Ze gaan over bud-

get heen, halen mijlpalen niet en/of gaan over datum heen. Daarnaast zijn er steeds complexere en nieuwe vormen van contracten en aanbesteden. Neem daarbij de scherpe prijzen, de dunne marges en de hoge eisen die opdrachtgevers in contracten stellen. Tijdens deze intensieve tweedaagse masterclass wordt er gebruik gemaakt van gefundeerde theorie. Topdocenten koppelen deze wetenschappelijke inzage aan jouw praktijk, middels casussen en oefeningen. De masterclass is inclusief lichte maaltijden en overnachting in het campushotel. https://cobouwacademy.nl/ opleidingen/nyenrode-masterclass-contract-en-risicomanagement

NOVEMBER

26 november

Cobouw Aawards

De uitreiking van de Cobouw Awards is hét hoogtepunt van het jaar voor de bouwwereld. Onafhankelijke jury’s belonen het allerbeste werk in de categorieën digitalisering, duurzaamheid, innovatie en infra. We reiken prijzen uit voor het beste jonge talent, het meest duurzame bedrijf en de Bouwvrouw van het jaar. En tot slot presenteren we de best presterende bouwonderneming van het jaar met de Cobouw50 Award. Dat doen we in samenwerking met advies- en accountantskantoor PwC. Het winnen van een Award viert de duurzame vooruitgang in de bouw en zorgt voor het krijgen van waardevolle aandacht en winnen van prestige.

https://cobouwacademy.nl/ events/26-nov-2024-cobouwawards

‘De krappe arbeidsmarkt vraagt om creatieve wervingsmethoden.’