Uit het brein bevrijd Patiënten met een locked-in-syndroom beschikken vaak over goede cognitieve capaciteiten, maar zitten vanwege een verlamming opgesloten in hun brein. Onderzoekers van het Hersencentrum van het UMC Utrecht ontwikkelen brein-computer interfaces waarmee deze mensen weer kunnen communiceren.
Door Jolein de Rooij Beeld: Bram Belloni
D
e grote, onlangs overleden natuurkundige Stephen Hawking was tevens de beroemdste ALS-patiënt ter wereld. Aan het einde van zijn leven gebruikte de ontdekker van de Hawkingstraling zijn wangspieren om zinnen, woorden en letters te selecteren en deze door een spraakcomputer te laten uitspreken. Hawking liep echter groot risico om uiteindelijk ‘volledig locked-in’ te raken. In anticipatie op dit lot werkte hij begin deze eeuw samen met onderzoekers van Intel aan een systeem dat de hersenactiviteitspatronen achter gezichtsuitdrukkingen vertaalt in acties. Dit systeem zou nooit van de grond komen. Hawking zal daarom met grote interesse kennis hebben genomen van de prestaties van een onderzoeksteam van het UMC Utrecht. In 2016 haalde dit team onder leiding van hoogleraar Nick Ramsey het wereldnieuws met een systeem dat patiënten met locked-in-syndroom (LIS) dag en nacht zelfstandig thuis kunnen gebruiken 14 | New Scientist | UMC Utrecht Hersencentrum
om een verzorger op te roepen en te communiceren. Een 58-jarige ALS-patiënte leerde met het systeem ‘hersenkliks’ te maken, waarmee ze letters kan selecteren op een scherm dat aan haar elektrische rolstoel is vastgemaakt. Dat doet ze door te proberen met haar duim de top van haar ringvinger aan te raken. Ook al resulteert dat niet in een echte handbeweging, het systeem vangt het motorische signaal op en genereert vervolgens een klik op het scherm. ‘Het mooiste is dat ik weer naar buiten kan en dat ik kan communiceren,’ zei deze eerste gebruiker in 2016 tegen New Scientist.
Geen toeters en bellen
Het team werkt sindsdien volop aan nieuwe en verbeterde methoden om hersenactiviteit te vertalen in allerlei nuttige acties voor mensen die de controle over hun spieren zijn kwijtgeraakt. Patiënten met een lockedin-syndroom hebben een verlamming die zo ernstig is dat ze zich vrijwel niet meer kunnen bewegen. Praten is onmogelijk geworden. ‘Veel mensen denken dat het leven met zo’n ernstige beperking niet de moeite waard is,’ zegt onderzoeker
