20
|
auschwitz bulletin
|
j a a r g a n g 61 # 2
i n g e s P r e k M e t d e o e k r a ï e n s e f i l M M a k e r s e r g e i loz n i t s a
CONCENTRATIEKAMPTOERISME VerVal of zegen D O O R W A LT E R V A N R O S S U M
Sergei Loznitsa was de centrale festivalgast in het
toen de staatsgreep tegen Sovjetleider Gorbatsjov
Het slot van de documentaire laat zien hoe een
kader van IDFA 2016, het Internationale Docu-
werd gepleegd. In Maidan en The Event zag hij af
echtpaar met dochter een eindeloze reeks selfies
mentaire Festival Amsterdam. Ik sprak hem, op
van de gebruikelijke voice-overs en talking heads.
schiet voor de poort van Sachsenhausen, waarop
een rustig plekje in de lounge van hotel Carlton
Zo ook in Austerlitz.
de woorden ‘ARBEIT MACHT FREI’ prijken.
ONTHUTSENDE KIJKERVARING Met Aus-
Het onthutsende is gelegen in het feit dat men
terlitz heeft Loznitsa een documentaire gemaakt
geen rust en tijd neemt om de verschrikkingen
over concentratiekamp-toerisme. De voormalige
van dat verleden op zich in te laten werken. Een
kampen Sachsenhausen bij Berlijn en Dachau bij
commanderende gids leidt haar groep, in hoog
München zijn omgebouwd tot musea en vormen,
tempo, als makke schapen rond. Voor deze mensen
lijkt het, een toeristische attractie die leidt tot
lijken de rondleidingen niet het juiste moment om
massatoerisme. De documentairemaker heeft
de slachtoffers van de nazi’s te herdenken. Soms
zijn camera in de tot een decor samenvloeiende
lukt het. Het meisje, van wie we het gezicht in een
kampen op ooghoogte neergezet, veelal midden
minutenlange close-up te zien krijgen terwijl ze
in de mensenstroom. In sobere en minutenlange
roerloos voor zich uitstaart, is zichtbaar aange-
statische zwart-wit shots observeert hij nauwgezet
daan door de gruwelomgeving van het kamp.
het gedrag van de dagelijkse bezoekersstromen
Zeker, op sommige mensen heeft het blijkbaar wel
en hij registreert wat er gebeurt. Een ronduit
degelijk effect, vooral wanneer ze zich losmaken
onthutsende kijkervaring.
van de groep.
in Amsterdam, naar aanleiding van zijn nieuwe documentaire Austerlitz.
De voorbijtrekkende bezoekers lopen in en uit het beeld en vormen het middelpunt van de film. We
De regisseur heeft geen gesproken commentaar in
zien onder andere hoe tijdens een zomerse dag
de film verwerkt. Soms pikken we flarden op van
de massaal toegestroomde dagjesmensen in een
beschrijvingen die gidsen ten overstaan van de
chaotische rij samendrommen voor de ingang van
bezoekers geven met betrekking tot het uitroeien
De documentaires van Loznitsa, die erom bekend
het voormalige concentratiekamp Sachsenhausen
van gevangenen. De commentaarloze beelden
staat dat hij het de kijker niet gemakkelijk maakt,
en daarna, ietwat verloren, door het kamp dwalen.
lijken ons aan te sporen om na te denken over
bieden scherpe analyses van onze huidige tijd,
De bezoekers, waarvan sommigen in korte broek
geschiedenis, herinnering en de mediatisering
tegen de achtergrond van de recente geschiedenis
lopen en met vooral veel blote schouders, doen
van de Holocaust. Zelf de soms ongemakkelijke
van Europa. Bijvoorbeeld Maidan uit 2014, zijn
een poging te ervaren wat voor vreselijke zaken
waarheden te ontdekken. De beelden roepen de
in lange takes gecomponeerde, commentaarloze
zich meer dan zeventig jaar geleden hebben
vraag op of het voor individuen nog mogelijk is om
ooggetuigenverslag van de Oekraïense Maidan-re-
afgespeeld in de kampen. Onophoudelijk foto’s
de Holocaust passend te herdenken, als elke erva-
volutie en The Event uit 2015, één lange montage,
en selfies schietend verpozen ze er schijnbaar
ring collectief wordt en de kampen een toeristisch
waarin archiefmateriaal een belangrijke rol speel-
aangenaam. Want waarom laat een vrouw zichzelf
uitstapje worden. Is een concentratiekamp een
de, over de Sint-Petersburgse protesten in 1991
bevallig fotograferen voor een verbrandingsoven?
spektakel geworden? Een themapark?’
