auschwitz bulletin
A P R 2 017
|
19
BO EK EN
Prachtig familiedocument uit kruimels informatie
D O O R B E R TJ E L E U W
Hoe plaats je jezelf in
ders en een aantal ooms gedeporteerd en in
waarop haar naam en geboortedatum zijn
je ouderlijk gezin als dat
Auschwitz vermoord. Hijzelf is op het mo-
gegraveerd. Krap drie maanden oud, wordt
maar zo’n klein deel van
ment van de arrestatie met een dienstmeisje
Monique samen met haar moeder uit huis
je leven bijeen was, en in
in het park. Grootouders van moederskant
gehaald en de drie daaropvolgende maanden
je familie, waarvan een
overleven de oorlog. Aandringen op infor-
in een ziekenhuis geïnterneerd. Want baby’s
flink aantal leden dood
matie over zijn moeder stuit op verzet. Zijn
mochten van de Franse overheid pas vanaf
was voor je ze goed en wel
doorvragen wordt opgevat als gebrek aan
hun zesde maand gedeporteerd worden.
hebt leren kennen? De
respect voor hun verdriet. Het was, schrijft
Cohen herinnert zich zijn moeders zwan-
Franse schrijver Marcel
hij, alsof Marie de dochter van haar ouders
gerschap niet en ook niet het zusje dat hij
Cohen (1937) doet dat in zijn boek Het innerlijk
was gebleven zonder dat zij ooit de moeder
toch drie maanden heeft meegemaakt. Hij
toneel [feiten] door uit kruimels informatie
van haar zoon was geworden. Net zo gaat
herinnert zich geen wiegje, geen babykleer-
en een enkele eigen herinnering acht van zijn
het bij broers van zijn vader die de oorlog
tjes, geen gehuil. Er is alleen een vage notie
naaste familieleden tevoorschijn te toveren.
overleefden; ook hun mond zit op slot. Maar
van een blauwe kinderwagen waarvan hij de
Hij introduceert ieder van hen met naam,
Cohen wil zijn ouders en hun vooroorlogse
verchroomde stang vasthoudt om over te ste-
geboortedatum en datum en nummer van
geschiedenis leren kennen. Hij wil ze als het
ken. Of zijn moeder de wagen duwde weet hij
het konvooi waarmee ze werden afgevoerd.
ware kunnen herscheppen. Een mooi voor-
niet meer, en ook niet of er een baby in de wa-
De lezer weet waar hij aan toe is.
beeld daarvan begint met twee foto’s van zijn
gen lag. Hij mijmert daarover. Dat een kind
vader, afgebeeld in het boek, waarop deze
misschien wel alleen ziet wat het wíl zien. En
ZOALS ZIJN MOEDER Literair en precies
vioolspelend wordt weergegeven. Cohen laat
dat het ook wel erg kort was, dat samenzijn
beschrijft Cohen hoe hij als vijfjarige de
de foto’s bestuderen door een violist. Wat viel
van krap drie maanden. Toch haalt hij ook
bedwelmende geur opsnuift uit zijn moeders
er op te maken uit de positie van zijn vaders
het niet gekende zusje naar het heden, en wel
handtas: ‘een mengeling van poudre de riz,
handen? Wat uit de hantering van zijn strijk-
door met de ambtenarij in gevecht te gaan.
parfum en lipstick’. Hij vertelt hoe hij nog
stok? Je vader moet een goede, misschien
Hij wil de naam van Monique op de grafsteen
jarenlang op rommelmarkten zijn neus in
wel een uitstekende violist zijn geweest
van hun grootouders van moederszijde te
tasjes en oude poederdozen steekt, alsof hij
was de conclusie. Maar Marcel heeft geen
laten graveren, maar de ambtenaar stribbelt
op zoek is naar, zoals hij zegt, ‘een aanwezig-
enkele herinnering aan een vioolspelende
tegen. Er was geen overlijdensacte.
heid’. Een ander verhaal waarin geuren een
vader of aan een viool in het ouderlijk huis.
Zo, componerend met herinneringen, erva-
rol spelen is een anekdote die hem talloze
En dus maakt hij het gemankeerde verhaal
ringen, verhalen van anderen en met taal,
keren wordt verteld: zijn moeder – Marie
op zijn eigen wijze af: ‘De reden waarom ik
schept Cohen als het ware continuïteit in zijn
– pelde voor geen geld een ui of een teentje
Jacques nooit heb horen spelen lijkt me thans
familiegeschiedenis, continuïteit die er in
knoflook, omdat de lucht daarvan dagenlang
zonneklaar: als je een gele ster droeg was
zijn echte leven niet mocht zijn. Het inner-
aan haar handen bleef hangen. Er klonk,
het, tijdens de bezetting, nergens voor nodig
lijk toneel is een prachtig familiedocument
schrijft Cohen, altijd een wat scherpe toon in
de aandacht van je buren of de conciërge
geworden en daarnaast een heel bijzonder
de stem van de verteller. Alsof die wilde zeg-
te trekken. Ook als speelde je “goed” of zelf
literair kleinood. —
gen dat zijn moeder zich te goed voelde voor
“uitstekend”.’
zo’n klusje; dat ze te koket was. Maar, schrijft hij – en je hoort als het ware zijn juichstem –
BABYZUSJE Ook zijn babyzusje Monique
marcel cohen — Het innerlijk toneel
ik heb dat ook!
moet Cohen herscheppen, en wel uit een
[feiten]. Uitgeverij Athenaeum, Amsterdam
nog groter niets. Anders dan bij de andere
2016, 134 blz. € 17,50
IN HET PARK Marcel Cohen wordt geboren
familieleden is er van haar geen enkele foto
in oktober 1937. Najaar 1943 worden zijn
die Marcel kan helpen zich haar te herin-
ouders, samen met zijn babyzusje, grootou-
neren. Er is alleen een zilveren armbandje
