Rozdział I
Społeczna gospodarka rynkowa – geneza, źródła, zasady Piotr Pysz 0000-0003-4390-9882
Anna Jurczuk 0000-0001-5056-9367
Cywilizacja, rozpatrywana z każdego możliwego punktu widzenia, oznacza walkę ze zwierzęcymi instynktami. John Stuart Mill
Wprowadzenie Społeczna gospodarka rynkowa (SGR) jest pojęciem podlegającym w literaturze i publicznych dyskusjach często różnorodnym kontrowersyjnym interpretacjom. Trudności interpretacyjne pojawiają się już przy tłumaczeniu oryginalnego niemieckiego Soziale Marktwirtschaft na język polski. Pierwsza wersja przekładu to „socjalna gospodarka rynkowa”, a druga to „społeczna gospodarka rynkowa”. Krytycy obu wersji tego pojęcia twierdzą jednak, że jest to pleonazm, gospodarka rynkowa jest bowiem z natury rzeczy społeczna, względnie socjalna, gdyż funkcjonuje w ramach społeczeństwa gospodarującego i służy zaspokojeniu materialnych potrzeb jego członków1. Z historii gospodarczej wiadomo, że od czasów wspólnoty pierwotnej do współczesnych wysoko rozwiniętych społeczeństw postindustrialnych rynek funkcjonował mniej lub bardziej sprawnie, zawsze w ramach istniejących w danym społeczeństwie struktur społecznych i politycznych. Jeżeli jednak za przedmiot dalszych rozważań przyjąć datujący się od czasów drugiej połowy XVIII wieku w Anglii kapitalistyczny rynek konkurencyjny, to literatura dostarcza wielu argumentów przemawiających przeciwko wspomnianej sympflikującej funkcjonowanie rynku tezie. Na realną tendencję do samolikwidacji rynku konkurencyjnego w wyniku koncentracji i centralizacji kapitału zwracał uwagę w XIX wieku Karol L. Balcerowicz, Wolność i rozwój. Ekonomia wolnego rynku, Znak, Kraków 1995, s. 296.
1